Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid
Stof: het sluimerende gevaar in de agrarische sector
STOF: het sluimerende gevaar in de agrarische sector Stof komt overal voor, iedereen komt er dagelijks mee in aanraking. Dat zijn we ons niet altijd bewust; toch ademen we het voortdurend in. Nu is dat niet zo erg. Tenminste zolang de concentratie van het stof niet te hoog is, de aard van het stof niet gevaarlijk is voor de gezondheid en als u er niet te lang aan blootstaat. Langere tijd werken in stoffige ruimtes is slecht voor de gezondheid, en kan leiden tot ernstige problemen met uw gezondheid. Stof kan tot diep in de longen doordringen en zo bijvoorbeeld ziektekiemen of giftige stoffen in uw lichaam brengen. In de land- en tuinbouw komen diverse sectoren voor waar blootstelling aan stof kan leiden tot gezondheidsproblemen. Te denken valt aan: - werken in de intensieve veehouderij (varkenshouderij, pluimveehouderij); - werken in de champignonteelt; - oogsten van graszaad/granen; - verwerken van bloembollen/aardappelen; - verwerken/slopen van asbest. Naast stof zijn er andere factoren die longklachten kunnen veroorzaken, zoals giftige gassen of dampen. Deze brochure gaat alleen over stof.
Onzichtbaar In de lucht zwevende stofdeeltjes zijn vaak onzichtbaar. Bij binnenvallend zonlicht of bij felle lampen kunt u het stof wel zien. Bovendien komt er in een stoffige ruimte na verloop van tijd een laag stof te liggen die u met het blote oog goed kunt zien. Stof is afkomstig van huidschilfers, uitwerpselen, strooisel, voer (pluimvee, varkens), schimmelsporen in compost (champignons) en ontstaat tevens bij het verwerken en oogsten van diverse land- en tuinbouwproducten.
Asbest Op sommige agrarische bedrijven wordt nog asbest gebruikt. Bij het verwerken en slopen van asbest materialen (golfplaten bijvoorbeeld) komen zeer kleine stofdeeltjes vrij, die kankerverwekkende eigenschappen hebben.
3
Gezondheidseffecten Wat de gevolgen zijn van het inademen van stof voor uw gezondheid, hangt van verschillende factoren af. De gevoeligheid van elk mens speelt hierbij mee, evenals de stofconcentratie, de aard van de stofdeeltjes (bijv. of er giftige stoffen of ziektekiemen aan gehecht zijn) en hoe lang u aan het stof wordt blootgesteld. De eerste gezondheidsklachten van mensen die aan stof hebben blootgestaan zijn meestal: regelmatig last van geïrriteerde neus- en mondslijmvliezen, hoesten en niezen. Wanneer u regelmatig en gedurende langere tijd in een stoffige omgeving werkt, kan dit leiden tot ernstige en blijvende schade aan uw gezondheid. Astma, overgevoeligheid, achteruitgang in de werking van de longen en longkanker (asbest) zijn vaak een gevolg van blootstelling aan stof.
Maatregelen tegen stof Om schade aan uw gezondheid te voorkomen moet de vorming van stof zo laag mogelijk worden gehouden. Er zijn veel maatregelen denkbaar die stofvorming beperken. De maatregelen die genomen kunnen worden, zijn in volgorde van belangrijkheid te onderscheiden in vier groepen: 1 maatregelen bij de bron; 2 aangepaste ventilatie en gerichte afzuiging; 3 afscherming van de mens; 4 persoonlijke beschermingsmiddelen. Deze groepen hebben een duidelijke rangorde: eerst maatregelen treffen bij de bron. Is dit niet of slechts gedeeltelijk mogelijk, dan moeten maatregelen worden genomen tot afzuiging of afscher-ming van de stofbron. Is met maatregelen uit de groepen 1, 2 of 3 de stofvorming nog niet voldoende beperkt, dan moeten persoonlijke beschermingsmiddelen als een noodoplossing worden gebruikt.
Maatregelen bij de bron Enkele voorbeelden van maatregelen bij de bron zijn: • vervangen van voermeel door krachtvoer in de vorm van korrels met een goede perskwaliteit of door brijvoer; • wassen van varkens waardoor minder huidschilfers ontstaan; • bouwkundige constructie van de stal/werkruimte zodanig aanpassen dat er minder oppervlakte ontstaat waarop stof kan blijven liggen. Meer verticale vlakken in plaats van horizontale vlakken. Kies ook een constructie met dichte gierkelders; • voortaan geen asbest golfplaten meer gebruiken, maar asbestvrije materialen; • een goede bedrijfshygiëne toepassen; dat wil zeggen regelmatig verwijderen van stof met stofzuiger, voorkomen dat stof in de lucht komt. Bij schoonmaak de ruimte nat houden. 4
Ventilatie en afzuiging Om de stofbron goed af te zuigen is soms ventilatie van de hele werkruimte nodig. In stallen en ruimtes waar met champignoncompost wordt gewerkt, kan het aantal stofdeeltjes op deze manier worden verminderd. Soms is gerichte afzuiging bij de stofbron de beste oplossing. Bij het verwerken van bloembollen en aardappelen kan het stof dichtbij de bron worden afgezogen. Deze plaatselijke afzuiging dient te worden aangepast aan de situatie waarin wordt gewerkt. Wanneer stof ontstaat door allerlei activiteiten in de werkruimte, kan een aangepaste ventilatie het aantal stofdeeltjes in de ruimte verminderen. De stofdeeltjes worden met behulp van filters als het ware weggevangen. Om te voorkomen dat de afgezogen schadelijke stoffen rechtstreeks in het milieu terechtkomen zijn uitstekende filters in de handel.
Afscherming van de mens Het is nodig te onderzoeken of u het verblijf in een stoffige werkruimte kan beperken door bijvoorbeeld een andere organisatie van het werk. Het automatiseren van bijvoorbeeld voeren en eieren rapen zorgt ervoor dat minder lang in de stoffige omgeving behoeft te worden gewerkt. Bij het oogsten van graszaad en granen komt veel 'graanstof' vrij. Een dichte cabine met airconditioning op de combine voorkomt dat u langdurig in een stoffige omgeving moet werken.
Persoonlijke beschermingsmiddelen Veel mensen ervaren het dragen van ademhalingsbeschermingsmiddelen als onaangenaam. Deze middelen beperken de bewegingsvrijheid aanzienlijk en zijn dan ook nooit een echte oplossing voor een stofprobleem. Er zijn veel ademhalingsbeschermingsmiddelen op de markt. De keuze van het beschermingsmiddel hangt in de eerste plaats af van de omstandigheden waaronder u moet werken en van de soort stof die moet worden weggevangen. Vaak zijn dat zeer kleine stofdeeltjes. De eenvoudige stofkapjes (snuitjes) zijn hiervoor niet geschikt. Laat u bij de keuze van een beschermingsmiddel in elk geval adviseren door een deskundige instantie, zoals de Arbodienst. De gebruiksvriendelijkheid en het comfort zijn ook belangrijke factoren bij de keuze van het ademhalingsbeschermingsmiddel. De halfgelaatsmaskers en helmen met aanblaasfilter zijn gebruiksvrien-delijker en comfortabeler dan de middelen zonder aanblaasfilter.
5
Informatie Voor nadere informatie over de risico's van stof voor de gezondheid en het voorkomen van stofvorming kunt u terecht bij: - Stichting Gezondheidszorg Agrarische Sectoren (Stigas), Postbus 266, 2700 AG Zoetermeer, telefoon 079 - 363 68 00; - uw Arbodienst.
Video Over het onderwerp stof is een video gemaakt. Hierin komen bovengenoemde zaken duidelijk aan de orde. Wilt u deze video huren of bestellen? 'Stof: het sluimerende gevaar in de agrarische sector' is te huur, te leen of te koop. Huren of kopen van een VHS of U-matic band kan bij de Mediatheek van de Rijksvoorlichtingsdienst, Postbus 20009, 2500 EA Den Haag. (Telefoon 070 - 356 42 01). De video is ook te leen bij de vestigingen van Stigas in Zoetermeer en Naaldwijk.
6
Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Directie Voorlichting, Bibliotheek en Documentatie Postbus 90801 2509 LV Den Haag
Stichting Gezondheidszorg Agrarische Sectoren
Telefoon 0800 - 9051 (gratis) F 9986 / oktober 1997 - Gratis uitgave
Postbus 266 2700 AG Zoetermeer Telefoon 079 - 363 68 00
Productie en Vormgeving: Facilitair Bedrijf Drukkerij & Post - 73C508
