f
Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
> Retouradres Postbus 20011 2500 EA Den Haag
WA" NO.
Secretaris-directeur waterschap Provinciesecretaris Provinciegriffier
İNGEK.
ì 0 JAN
2013
Directie Arbe idszake n Publieke Se ctor Programma ve ilige Publie ke Taak Schedeldoekshaven 200 2511 EZ De n Haag Postbus 20011 2500 EA De n Haag www.rijksoverheid.nl
Contactpersoon Marly de Blae ij T 0 7 0 - 4 2 6 7355
Kenmerk
Datum 27 december 2012 Betreft Verzoek tot verspreiding brief en f actsheet
2011-2000097945
Bijlagen 3
Geachte heer/ mevrouw, In deze envelop tref t u een set met brieven en f actsheets aan ter attentie van politieke ambtsdragers. Graag verzoek ik u de brief van de minister en vertegenwoordigende partijen met factsheet onder de bestuurders en volksvertegenwoordigers die u van dienst bent, te verspreiden. Hartelijk dank voor uw attentie en moeite. Hoogachtend, Mir/sterie/van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties,
L. Ľ^Vť^mba'ers? Directeur
Arbeidszaken
Publieke
Sector
Pagina 1 van 1
Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
> Retouradres Postbus 2 0 0 1 1 2500 EA Den Haag
Directie Arbeidszaken Publieke Sector Programma Veilige Publieke Taak Schedeldoekshaven 200 2511 E Z Den Haag Postbus 20011 2500 EA Den Haag www.rijksoverheid.nl Contactpersoon Marly de Blaeij T 0 7 0 - 4 2 6 7355
Kenmerk 2012-0000750706
Datum 27 december 2012
Bijlagen 2
Geachte heer, mevrouw, In het voorjaar van 2012 is voor de tweede maal onderzoek gedaan naar agressie en geweld tegen politieke ambtsdragers van gemeenten, provincies en waterschappen. Het heeft geresulteerd in de monitor Agressie en Geweld Openbaar Bestuur. Daarin zijn opgenomen de ervaringen met agressie en geweld, de aard en de ernst ervan en de gevolgen voor de veiligheidsbeleving, werk, welzijn en kwaliteit van het bestuur. Ook is aandacht besteed aan het beleid in organisaties en de beleving ervan. Wat betreft de omvang is geconstateerd dat agressie en geweld door burgers tegen ambtsdragers is toegenomen. Zo ontvangen sommige van u bedreigende mails, worden uitgescholden of zelfs fysiek bedreigd. Dat kan leiden tot persoonlijk leed voor u en uw naasten. Alle vormen van agressie en geweld vind ik onacceptabel. Uitingen van agressie en geweld tegen u worden wat mij betreft nimmer getolereerd. Als minister wil ik bevorderen dat u als politiek ambtsdrager ongehinderd uw taken kunt uitvoeren. Agressie en geweld hebben - zo blijkt ook uit het onderzoek - negatieve invloed op de kwaliteit en integriteit van het bestuur. Daarom zal het programma Veilige Publieke Taak van mijn ministerie komend jaar nog meer aandacht schenken aan het voorkomen van agressie en geweld tegen politieke ambtsdragers, ter ondersteuning van u. 1
De afgelopen jaren is al veel tot stand gebracht. Graag breng ik het volgende uw aandacht: veel goede praktijkvoorbeelden, zoals de gemeente Utrecht en de provincie Limburg die een protocol agressie en geweld voor politieke ambtsdragers hebben ingevoerd. De gemeente Amsterdam werkt goed samen met werkgevers, politie en het Openbaar Ministerie bij het aanpakken van incidenten. website www.veiligbestuur.nl (informatie incl. stappenplan voor politieke ambtsdragers) handreiking voor het treffen van adequate maatregen bij bedreigingen met agressie en geweld tegen burgemeester en wethouders
1
httpi/Zwv/w.
rijksoverheid,
nl/docurnenten-en-publicaties/rapporten/2012/10/25/monitor-agressie-en-geweld-
openbaar-bestuur-eindrapport.html Pagina 1 van 2
kennisuitwisseling en ondersteuning door van het expertisecentrum Veilige Publieke Taak www.evpt.nl hulp bij schade verhalen via HelpdeskVPT.nl
Datum 2 7
d e c e
Kenmerk 2012-0000750706
De monitor Agressie en Geweld Openbaar Bestuur concludeert dat (verbale) agressie in de praktijk nog te vaak wordt getolereerd en beschouwd als 'part of the job'. Verder heerst er onvoldoende besef dat agressie en geweld invloed hebben op de besluitvorming en daarmee schade toebrengen aan de kwaliteit van het bestuur. Ten slotte kan de conclusie worden getrokken dat er niet zozeer nieuwe maatregelen nodig zijn, als wel sterkere doorwerking naar de werkvloer van het bestaande beleid op het gebied van Veilige Publieke Taak. Een sterkere doorwerking is niet alleen een kwestie van organisatiecultuur, maar zeker ook van bestuur en beleid. De bijgevoegde factsheet geeft u een impressie van de resultaten van de monitor Agressie en Geweld Openbaar Bestuur. Met deze brief roep ik u op om een actief beleid te voeren in de aanpak van agressie en geweld in uw organisatie en vooral aandacht te besteden aan de doorwerking daarvan in de organisatie. Dat is niet alleen goed voor uw eigen veiligheid en taakuitvoering, maar ook voor de veiligheid en taakuitvoering van de ambtenaren die daar werken. Gelet op het belang dat ik hecht aan een veilige uitoefening van de publieke taak is mijn ministerie van harte bereid om met u mee te denken. Op mijn uitnodiging hebben de afgelopen weken met de beroepsorganisaties gesprekken plaatsgevonden en is nagedacht over mogelijke acties die u in samenwerking met uw beroepsgroep kunt ondernemen. Voor praktische ondersteuning biedt het expertisecentrum Veilige Publieke Taak graag haar diensten aan. Hoogachtend, De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties,
dr. R.M.A. Plasterk
Pagina 2 van 2
REGIOPLAN
A g r e s s i e en geweld openbaar bestuur 2012 Factsheet: agressie en geweld tegen ambtsdragers van waterschappen In 2012 is, in opdracht van de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, voor de tweede maal onderzoek gedaan naar agressie en geweld bij politieke ambtsdragers en overheidsmedewerkers. Het doel van het onderzoek is om de ontwikkeling in agressie en geweld tegen politieke ambtsdragers en overheidsmedewerkers te volgen en om vast te stellen in hoeverre de aanpak van agressie en geweld effect sorteert. Voor dit onderzoek zijn onder andere alle ambtsdragers van waterschappen (voorzitters en leden van het dagelijks en algemeen bestuur) benaderd, wat heeft geresulteerd in 265 ingevulde enquêtes. Het beeld van de problematiek dat hieruit is verkregen, is hieronder samengevat. Typen agressie en geweld We onderscheiden in dit onderzoek vijf verschillende vormen van agressie en geweld. Dit zijn: 1. Verbale agressie: schelden, schreeuwen, vernederen, treiteren, pesten. 2. Bedreiging/intimidatie: bedreigen, stalken, achtervolgen, chanteren, onderdruk zetten, dreigbrieven sturen, gezinsleden bedreigen. 3. Fysieke agressie: duwen, slaan, schoppen, spugen, vastgrijpen, verwonden, fysiek hinderen, gooien met/vernielen van voorwerpen. 4. Seksuele intimidatie: nafluiten, seksueel getinte opmerkingen, blikken, handtastelijkheden, aanranding of verkrachting. 5. Discriminatie: negatieve opmerkingen of gedragingen met betrekking tot sekse, huidskleur, geloof, leeftijd of seksuele geaardheid. Ambtsdragers van waterschappen minder geconfronteerd met agressie en geweld dan andere ambtsdragers Iets meer dan twee op de tien politieke ambtsdragers van waterschappen {22 ĥ) is de afgelopen twaalf 0
maanden geconfronteerd geweest m et agressie en geweld door burgers. Van de verschillende vorm en van agressie en geweld, is verbale agressie de vorm die verreweg het vaakst voorkom t. Op de tweede plaats staat bedreiging/intim idatie, op de derde plaats discrim inatie en op de vierde plaats fysieke agressie. Seksuele intim idatie kom t het minst voor. Am btsdragers van waterschappen zijn het minst van 0
alle ambtsdragers slachtoffer van agressie en geweld (het gemiddelde is 38 Zo). In vergelijking m et 2010 zien we dat er een flinke stijging is van agressie en geweld door burgers tegen ambtsdragers van waterschappen. In 2010 was 12 procent van de ambtsdragers slachtoffer, in 2012 was dat 22 procent. Deze stijging doet zich bij alle soorten agressie en geweld voor, m aar de absolute stijging is het sterkst bij verbale agressie en bedreiging/intimidatie. Figuur 1
Vormen van agressie en geweld als slachtoffer (afgelopen 12 maanden) oy»
0
5 /»
ïoy»
Ļ ^ ^ ^ ^ ^ l ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ Verbale agressie
J.5%
2oy«
1
!
2sy,
^^^^^^^^^^tSÈ^^JĒļĘĘ^ĒĒĒ^^^^^^^^^^^^m
Bedreiging/ intimidatie
Fysieke agressie
Seksuele intimidatie
Oiscriminatie
\2"í
1
REGIOPLAN
Meer informatie over het laatste incident dat ambtsdragers van waterschappen meemaakten Mede omdat de prevalentie van agressie en geweld tegen politieke ambtsdragers van waterschappen relatief laag is, bedraagt het aantal ambtsdragers dat onze vragen over het laatste incident heeft beantwoord slechts 24. Dit aantal is eigenlijk te laag om een betrouwbare vergelijking te maken met ambtsdragers van andere bestuurslagen en om gedetailleerde uitsplitsingen te maken. We beperken ons daarom tot een opsomming van de kenmerken van deze incidenten, zonder een vergelijking te maken. «
de laatste incidenten tegen politieke ambtsdragers betroffen met name verbale agressie;
*
meer dan de helft van de incidenten vond face to face plaats, een kwart telefonisch;
«
de ernst van de incidenten wordt relatief laag ingeschat, op een schaal van 1 tot 7 gemiddeld 2,5;
»
een zeer beperkt deel (16 /)) van de incidenten werd intern gemeld/besproken;
*
aangifte volgde in slechts een enkel geval (5 /));
»
nazorg werd aan geen van de ambtsdragers aangeboden. 23 van de 24 stellen dat dit niet nodig was;
»
eenmaal is er een reactie door de organisatie naar de dader gegeven;
0
0
»
in de overige gevallen zijn er geen maatregelen genomen (doorgaans omdat 'dit niet nodig was');
»
driekwart van de incidenten had geen gevolgen voor de ambtsdragers ('weinig last van gehad');
»
de overige ambtsdragers geven aan dat zij zich 'gekwetst, gespannen of gestrest hebben gevoeld', met minder plezier naar het werk gingen of slechter sliepen. Eén ambtsdrager ondervond fysieke gevolgen.
Kwart van de ambtsdragers van waterschappen is bekend met de Vertrouwenslijn De bekendheid van de Vertrouwenslijn onder ambtsdragers van waterschappen is flink gestegen. In 2010 gaf 8 procent aan van het bestaan te weten, in 2012 is dit bijna een kwart (24 /)). Twee procent van de 0
ambtsdragers van waterschappen stelt er ooit gebruik van te hebben gemaakt. Iets meer dan de helft van de ambtsdragers spreekt de intentie uit om de Vertrouwenslijn in een voorkomend geval (zeker of mogelijk) te gebruiken. Dat is minder dan in 2010: toen ging het om tweederde van de ambtsdragers, Ambtsdragers van waterschappen voelen zich niet onveilig; weinig risico's verwacht Bijna driekwart van de ambtsdragers van waterschappen (74 Zo) geeft aan zich nooit onveilig te voelen in het contact met burgers tijdens het werk en nog eens 24 procent geeft aan dat dit zelden het geval is. Meer in het algemeen stelt 98 procent van de ambtsdragers zich zelden tot nooit onveilig te voelen op het werk. Meer zorgen lijken de ambtsdragers van de waterschappen zich te maken over hun collegaambtsdragers: 11 procent is soms bang dat collega-ambtsdragers slachtoffer worden van agressie en geweld. Ambtsdragers van waterschappen voelen zich over het algemeen veiliger in hun werk dan andere politieke ambtsdragers. De mate waarin onveiligheidsgevoelens bij politieke ambtsdragers in het algemeen 0
voorkomt, is niet veranderd sinds 2010. We vroegen de ambtsdragers om de kans in te schatten dat zij slachtoffer worden van de verschillende vormen van agressie en geweld door burgers. Over het algemeen achtten de ambtsdragers van waterschappen die kans (zeer) klein. Daarmee schatten de ambtsdragers de risico's op agressie en geweld lager in dan andere politieke ambtsdragers. In vergelijking met 2010 zien we wel dat meer ambtsdragers de risico's klein inschatten en minder ambtsdragers de risico's als zeer klein bestempelen. Veiligheidsbeleid vaak onbekend, waar bekend positief oordeel, kritisch over voorlichting/training Het programma Veilige Publieke Taak van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties stimuleert dat werkgevers maatregelen treffen voor een effectief veiligheidsbeleid tegen agressie en geweld. De belangrijkste maatregelen zijn opgenomen in figuur 3.
2
REGIOPLAN
Figuur 2
maatregelen voor een effectief veiligheidsbeleid ïooro 8oy« 6oy« 4oy. 2ŨX
20X
4096
6094
80X
ÏOOX
De nazorg van een incident van agressie en geweld is door mijn organisatie goed geregeld Bij situaties met agressie en geweld door burgers neemt mijn organisatie het initiatief o m hiervan aangifte te doen Mijn organisatie t r e e d t daadkrachtig op bij agressie en geweld door burgers Ik heb voldoende voorlichting/training gehad over hoe o m t e gaan met agressie en geweld door burgers De organisatie laat burgers voldoende w e t e n dat agressie en geweld niet geaccepteerd w o r d e n Mijn organisatie wil dat ambtsdragers voorvallen van agressie en geweld door burgers melden M i j n organisatie houdt een overzicht bij van de gemelde 5X\
incidenten i (helemaal) mee oneens
' (helemaal) mee eens
In figuur 2 valt op dat bij een aantal stellingen de meerderheid niet aangeeft het eens of oneens te zijn met het veiligheidsbeleid van hun waterschap. Op het gebied van incidentenregistratie, daadkrachtig optreden, het initiatief nemen om aangifte te doen en het bieden van nazorg, geeft ongeveer veertig procent aan over dit aspect van het VPT beleid geen oordeel te kunnen geven. Van de ambtsdragers die wel bekend zijn met het beleid, geeft over het algemeen een meerderheid aan dat het beleid zoals het programma VPT dat voorstaat, is geïmplementeerd. Er is één uitzondering: ongeveer een derde van de ambtsdragers van waterschappen (34 Z o) vindt dat zij onvoldoende voorlichting en training hebben gehad over hoe om te gaan met agressie en geweld door burgers. 0
Voor een aantal VPT maatregelen is het mogelijk om een vergelijking te maken met de bevindingen uit 2010. Daaruit blijkt dat de mening van de ambtsdragers van waterschappen een tweetal VPT maatregelen gelijk is gebleven (initiatief nemen om aangifte te doen en daadkrachtig optreden). Bij drie maatregelen is echter sprake van een substantiële verbetering in de waardering van ambtsdragers voor deze maatregelen. Het gaat hier om: 0
-
de waardering voor voorlichting en training (een stijging van 14 Z o ten opzichte van 2012 van de ambtsdragers die het er (helemaal) mee eens zijn): de nazorg (een stijging van 10 Z o); de burgers laten weten dat agressie en geweld niet geaccepteerd worden (een stijging van 9 Z o). o
-
0
Functie wordt zeer beperkt als risicovol gezien, agressie en geweld leidt niet tot andere besluiten Een op de tien ambtsdragers van waterschappen vindt dat zijn of haar functie risicovolle situaties met zich meebrengt (in 2 0 1 0 was dit ook 10 Z o). Veel groter is de groep die dit juist niet vindt (65 Z o, in 2 0 1 0 was dat 0
0
0
77 Zo).
Een meerderheid van de ambtsdragers van waterschappen geeft aan dat zij zich niet laten beïnvloeden door (de kans op) agressie en geweld. Zie de resultaten in figuur 3. Toch is er nog altijd een groep ambtsdragers van waterschappen (18 Z o) die aangeeft het moeilijk te vinden om beslissingen te nemen als 0
0
dat risico's op agressie en geweld met zich meebrengt. Een beperkt deel van de ambtsdragers (9 Z o) signaleert beïnvloeding van standpunten bij collega's door agressie en geweld en een nog kleinere groep (4 Zo) kan daar begrip voor opbrengen. 0
3
REGIOPLAN
Figuur 3
Beleving ambt en vermij dingsgedrag door ambtsdragers van waterschappen ïoor» 8oy« 6oy»
Ik vind het moeilijk o m beslissingen te nemen als ik
AŨX
'
daardoor meer risico loop in aanraking te komen met
2ŨX
oy
i—r~i
0
4oy«
20X
8 *
agressie en geweld Het risico o m in aanraking t e komen met agressie en geweld beïnvloedt mijn beslissingen
Situaties waarin ik risico's verwacht ga ik uit de w e g
Het komt wel voor dat standpunten van collega's beïnvloed w o r d e n door agressie en geweld Ik heb er begrip voor als collega's zich in hun besluitvorming laten beïnvloeden door agressie en geweld
Mijn functie brengt risicovolle situaties met zich mee
m (helemaal) mee oneens
4
ïok I (helemaal) mee eens
60ĨÍ
SOX
IOOX
