Ministerievan Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
>RetouradresPostbus200112500EADenHaag
Secretaris-directeur waterschap Provinciesecretaris Provinciegriffier Gemeentesecretaris Gemeentegriffier
Directie Arbeidszaken Publieke Sector Programma veilige Publieke Taak Schedeldoekshaven 200 2511 EZ Den Haag Postbus 20011 2500 EA Den Haag www.rijksoverheid nl Contactpersoon Claudla Artz T8487 claudia.artz@minbzk nl
Datum 21 maart 2011 Betreft Verzoek tot verspreiding brief en factsheet
Kenmerk 2011-2000097945
Geachte heer/ mevrouw, In deze envelop treft ueen set met brieven en factsheets aan ter attentie van politieke ambtsdragers. Graag verzoek ik u de brief van de minister en vertegenwoordigende partijen met factsheet onder de bestuurders en volksvertegenwoordigers die uvan dienst bent, te verspreiden. Hartelijk dank voor^iw attentie en moeite Met vnendejqjc^roeten,
imamanager Veilige Publieke Taak Sjaak Krombeen
Pagina 1van 1
Ministerievan Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
> Retouradres Postbus200112500 EA Den Haag
Colleges van Burgemeester & Wethouders Leden van de Gemeenteraad Ledenvan de Deelraad Leden van het Dagelijks Bestuur van de Deelraad Colleges van Gedeputeerden Staten Leden van de Provinciale Staten Besturen van de Waterschappen
Directie Arbeidszaken Publieke Sector Programma Veilige Publieke Taak Schedeldoekshaven 2002511EZ Den Haag Postbus200112500 EA DenHaag w w w minbzk.nl Contactpersoon Claudia Artz T8487 Claudia.Artz(aminbzk.nl
Kenmerk 2011 2000038144
Datum 21 maart 2011 Betreft Aanpak agressie en geweld tegen politieke ambtsdragers Bijlagen 1
Geachte heer/ mevrouw, Bestuurders en volksvertegenwoordigers bij gemeenten, provincies en waterschappen hebben een belangrijke rol bij de invulling van de democratische waarden zoalsdie in de (Grond)wet verankerd zijn. Van hen wordt verwacht dat ZIJ deze rol op deskundige en integere wijze uitvoeren. Een integere uitvoering is noodzakelijk om iedereen conform artikel 1van onze Grondwet in gelijke gevallen gelijk te behandelen. U bent één van deze politieke ambtsdragers met de voor onze samenleving zo waardevolle taak Helaas constateren WIJ, onder meer uit bijgevoegd onderzoek BedreigdBestuur, dat u en/ of uw collega's bij het invullen van uw taken in aanraking komt met agressie en geweld - zoals persoonlijke verwensingen, intimidatie door bekladding of vernieling van een woning en mishandeling Ook uit het onderzoek Bedreigingen in Nederland uit 2005 blijkt dat bedreigingen worden gezien als "iets wat er bij hoort" Daar willen we uitdrukkelijk afstand van nemen. Daar willen we iets aandoen. Het gevaar van agressie en geweld is immers dat ZIJ de integere uitvoering van uw taken kunnen aantasten en bovendien veel en onnodig leed met zich kunnen meebrengen voor u en uw naasten. Uverdient daarom extra bescherming ensteun. Ook komen deaanspraak van burgers op en detoegang tot democratisch verworven rechten in het geding en wordt de autoriteit en integriteit waarmee de overheid deze toegang garandeert, aangetast. Dit kabinet is er daarom alles aan gelegen om elke vorm van agressie en geweld tegen u en anderen met publieke taken te verminderen. Dit kabinet realiseert zich dat ZIJ voor het bereiken hiervan moet samenwerken, zeker met u en uw vertegenwoordigers. Voorbeeldrol Samenwerken met u is belangrijk gelet op uw voorbeeldrol naar de gemeenschap en de werknemers met publieke taken die u (in)direct aanstuurt Voor de gemeenschap draagt uals bestuurder of volksvertegenwoordiger de verantwoordelijkheid voor het aanpakken van maatschappelijke problemen en het maken van keuzes. Keuzes die soms verstrekkende gevolgen hebben voor (delen van) de gemeenschap en welke diep kunnen ingrijpen mhet persoonlijke leven van burgers. Beslissingen kunnen daarmee emotionele reacties opwekken en mogelijk aanleiding vormen voor agressieve en gewelddadige uitingen Pagina 1 van3
Voor werknemers met een publieke taak die de bestuurlijke besluiten uitvoeren, hebt u ook eenvoorbeeldrol.1 Uit ervaringen met sectoren als zorg,onderwijs en openbaar vervoer blijkt dat werknemers na een voorval van agressie en geweld tegen henzelfof collega's, het belangrijk vinden dat zij zichgesteund weten door het bestuur, hun leiding of opdrachtgever. Vanuit beide voorbeeldrollen vinden WIJ het belangrijk dat u duidelijk maakt waar de grenzen van het toelaatbare gedrag liggen en dat ude aanpak van agressie en geweld met ons nadrukkelijk uitdraagt.
Datum 21maart 2011
Kenmerk 2011-2000038144
Doelstelling en aanpak Met u willen WIJ bereiken dat eind 2011iedere politieke ambtsdrager weet hoe te handelen op het moment dat er agressie en geweld tegen hem, haar of een collega plaatsvindt of heeft plaatsgevonden. BIJ het realiseren hiervan en voor de continuïteit en borging van deze aanpak, zijn ook de ondersteunende functionarissen van politieke ambtdragers belangrijke spelers, dus de secretarissen engriffiers. Deaanpak die WIJ willen realiseren, is binnen het programma Veilige Publieke Taak2 voor alle werkgevers en werknemers met een publieke taak ontwikkeld. Deze aanpak kenmerkt zich door het stellen van grenzen aan het gedrag van derden, het vergroten van de pakkans van dedader en het altijd geven van een reactie naar de dader toe. Als minister van Binnenlandse Zaken en Konmknjksrelaties vind ik dat - gezien de mogelijke bedreiging van de persoonlijke levenssfeer, de mogelijke invloed op het integer functioneren en de noodzaak om eenduidig te opereren - de bescherming van de individuele veiligheid en het stellen van een duidelijke grens aan het gedrag van derden géén onderwerp mogen zijn van het politieke debat. Deze grens wil ik dezelfde laten zijn zoals die ook voor de andere sectoren geldt. Deze opvatting krijgt steun van uw vertegenwoordigers De grens is wat ons betreft dat derden uderuimte geven om uw taak uit te voeren;zij eventuele aanwijzingen die u voor deze uitvoering nodig acht, opvolgen; ZIJ de orde bij uw optreden niet verstoren, en ZIJgeen agressie engeweldplegen, niet tegen uw organisatie enzekerniet tegen ualspersoon. Ons verzoek Het stellen van deze gezamenlijke grens is stap één, het hanteren ervan is stap twee Wij vragen u om met elkaar - bestuur met volksvertegenwoordiging en ondersteuning, en binnen de eigen beroepsgroep - mgesprek te gaan om te komen tot een gezamenlijke opvatting over de aanpak van agressie en geweld ende borging ervan Bijgevoegde factsheet kan hierbij behulpzaam zijn Vragen die u in een gesprek met elkaar kunt stellen, zijn wat is onze gezamenlijke norm 7 Hoe gaan we die vaststellen' Wat doen we met agressieve en gewelddadige personen' Hoegeven we hen een effectieve gepaste reactie' Wat kunnen WIJ zelf veranderen om agressie en geweld te voorkomen' Hoe kunnen we het slachtoffer zo goed mogelijk begeleiden' Voor nadere mformatie kunt u contact opnemen met programmamanager Sjaak Krombeen via info@veiligepublieketaak mmbzk nl Mochten u of uw gezinsleden behoefte hebben aan advies of een persoonlijk en vertrouwelijk gesprek, dan bevelen WIJ uaan contact op te nemen met de Vertrouwenslijn via 088-5543288.
18 oktober 2010, rapport "Agressie en Geweld onderzoek naar agressie en geweld doro externen tegen overheidswerkers" Het rapport is te vmden op www veiligepublieke taak nl • Programma Veilige Publieke Taak wordt door het ministerie van BZK uitgevoerd Pagina2 van1
WIJ zijn ervan overtuigd dat ude noodzaak tot een gezamenlijke aanpak van agressie en geweld en uw rol hierin onderkent. Alleen samen met u kunnen we een substantiële vermindering van agressie en geweld bereiken,waarmee de gehele Nederlandse samenleving gebaat is. Wij rekenen op uw medewerking en zijn benieuwd naar de uitkomsten van uw onderlinge gesprekken. Deze uitkomsten zullen WIJ verzamelen en betrekken mde verdere ontwikkeling van de aanpak van agressie en geweld tegen u.
Datum 21maart 2011
Kenmerit 2011-2000038144
WIJ bieden u medio dit jaar graag een aantal praktische handvatten aan voor de verdere aanpak van agressie engeweld.
De minister van Binnenlandse Zaken en Konmknjksrelaties,
J.P.H. Donner
t^K J. Franssen Voorzitter Interprovinciaal Overleg
lt Peter A. Otten Voorzitter Raadslid.Nu
- / J ^
Mr. B.B. Schneiders Voorzitter Nederlands Genootschap van Burgemeesters
-J
J.G.A. Paans Voorzitter Vereniging van Griffiers
:jyv
A. Jomtsma-Lebbmk Voorzitter Vereniging Nederlandse Gemeenten
Mr. drs. P.C.G. Glas Voorzitter Unie van Waterschappen
•VMr. A.H.P Van Gils Voorzitter Vereniging van Gemeentesecretarissen
Drs S.C.C.M. Bolten Voorzitter Wethoudersvereniging
Pagina 3van3
Ministerievan BinnenlandseZakenen Koninkrijksrelaties
Agressieengeweld leiden niet t o tandere besluiten,maar beïnvloeden w e lbeleving a m b t
Informatie
Ambtsdragers laten zichnaar eigen zeggen inhunbesluiten niet beïnvloeden door (dekansop)agressieengeweld, zoalsblijktuit onderstaand figuur. Ditgeldt ookvoorslachtoffers. Kritischerismen overcollega's;zodenkt 17%vanalleambtsdragersdatcollega'szich laten beïnvloeden dooragressieengeweld.
Bedreigdbestuur201o
Agressieen geweld heeft wel invloed opdebelevingvan hetambt. Eénopdetien slachtoffers geeft aan minderplezierin hetwerkte hebben doordekansopagressieengeweldvanburgers.Ookondervinden slachtoffers meerstress. Vermijdingsgedrag
Mijn functie brengt risicovolle situaties met zich mee
Agressieengeweldtegenpolitiekeambtsdragers bijgemeenten,provinciesenwaterschappen Deminister van Binnenlandse Zaken enKoninkrijksrelaties heeft inhetvoorjaar van 2010eenonderzoek uitgevoerd naar agressie en geweld tegen politieke ambtdragers van gemeenten, provinciesenwaterschappen. Hetdoel waseenpreciezer beeld te krijgen vandeaard enomvangvan ongewenst gedrag door externen tegen politieke ambtsdragers indeafgelopen twaalf maanden,de maatregelen diehiertegen zijn genomen endegevolgen van agressieengeweld.Allepolitieke ambtsdragers zijn voordit onderzoek benaderd; 2.542enquêtes zijn ingevuld waardoor een representatief beeld isverkregen. Hetbeeld vandeproblematiek dat hieruitis verkregen, vindtuhieronder kort samengevat.
Het k o m t w e lvoor dat standpunten van
Typenagressieengeweld
collega's be"hvloed w o r d e n door ongewenst gedrag
Vijftypen ongewenst gedragzijn onderzocht; 1. Verbaleagressie:schelden, schreeuwen,vernederen, treiteren, pesten. 2. Bedreiging/intimidatie: (gezinsleden) bedreigen, stalken, achtervolgen, chanteren, onderdrukzetten, sturen vaneendreigbrief. 3. Seksueleintimidatie:nafluiten, seksueel getinte opmerkingen enblikken, handtastelijkheden, aanranding ofverkrachting. 4. Discriminatie: negatieve opmerkingen ofgedragingen metbetrekkingtotsekse,huidskleur, geloof, leeftijd ofseksuele geaardheid. 5. Fysiekeagressie:duwen, slaan, schoppen, spugen, vastgrijpen, verwonden, fysiek hinderen, gooien met/vernielen/van voorwerpen.
Ik vind het moeilijk o m beslissingen te nemen alsik daardoor m e e r risico loop in aanraking te komen met ongewenst gedrag Ik heber begrip voor alscollega's zich in hun besluitvorming laten behvloeden door ongewenst gedrag Het risico o m in aanraking te komen m e t ongewenst gedrag b e r v l o e d t mijn beslissingen
Helemaal meeeens
I Nochmeeeens,noch meeoneens
1 Mee oneens
• Helemaal mee oneens
Verbaleagressie isdemeestvoorkomende vorm van ongewenst gedragdoor externen, gevolgd door bedreigingen intimidatie. Ruim eenkwartvan deambtsdragers isslachtoffer (26%)ofgetuige (29%)vanverbale agressie.Van bedreiging ofintimidatie is 12% slachtofferen 13%getuige. Discriminatie enfysiekeagressie tegen politieke ambtsdragers worden door 4%ofmindervande ambtsdragers ervaren enseksuele intimidatie komt zelden voor. Met uitzonderingvan dewaterschappen, heeft ongeveer twintig procent van deslachtoffers zesofmeer incidenten meegemaakt indeafgelopen twaalf maanden. Vormenvanongewenstgedrag:alsslachtofferofgetuige (afgelopen 12maanden)
Samenvattend
Onderstaand figuur laatdeverhoudingzien tussen deomvangvanagressieengeweldendematewaarin debestuurslaagbeleid heeft ener meldingen aangifte wordtgedaanvanincidenten. Hieruitblijkt duidelijk datdematewaarin politieke ambtsdragerseenactief beleid hebben tegen agressieen geweld isgerelateerd aandematewaarin zijagressieengeweld meemaken. Ditlaatookduidelijk ziendat incidenten maarin beperkte mate leiden tothetdoen vanaangifte. Uitgangspunt isechterdatgeen enkelevormvanagressieengeweld normaal ofacceptabel isengezien magworden als'risicovanhetvak'.Elkewerknemerenwerkgevermoetzichbewust zijnvande noodzaak om elkevormvan agressieen geweld aantepakken. Omvangagressieengeweldversusbeleid,meldingenenaangiftes inpercentages
Verbaleagressie
Bedreiging/intimidatie
ttïtt^ Gemeenteraadsleden
Totaal f
Fysiekeagressie
Discriminatie
Seksuele intimidatie
Waterschappen
Gemeente (totaal)
Wethouders
• Beleid gericht opagressie en geweld
• Incidenten gemeld
• Incidenten aangifte gedaar
- Slachtoffers Agressie & Geweld
Meerinformatie overhet Programma VeiligePubliekeTaakenoverhet onderzoek Bedreigd Bestuur2010vindtuop www.veiligepublieketaak.nl. B-723i_Maart20ii
basis=alle ondervraagden j n=2502
Agressieengeweld komen inallebestuurslagen regelmatigvoor
In meerderheid incidenten volgt geen reactie
Politieke ambtsdragers diedicht bij debevolkingstaan, hebben meer met agressieengeweld temaken danandereambtsdragers. Burgemeesters enwethouders zijn hetmeestzichtbaar enworden het meestgeconfronteerd met ongewenst gedrag.Dehelftvandeburgemeesters (50%)en wethouders (51%)isslachtoffer geweestvaneenvormvanagressie.Daarnaastzijn nogeensvierop tiendeburgemeesters (44%)enwethouders (41%)getuige geweestvanongewenst gedragnaareencollega.Vanderaadsleden iseenderde in aanrakinggekomen metagressieengeweld(29% slachtoffer, 36%getuige) enzij maken hetvaakst meerdere incidenten mee:eenopdezevenraadsleden heeft minstens elfincidenten meegemaakt in deafgelopen twaalfmaanden.Totslot iseenkwartvande provinciale ambtsdragers (31%slachtoffer, 29%getuige) en ruim eenopdeacht ambtsdragersbij dewaterschappen (12%slachtoffer, 15%getuige) geconfronteerd metagressieengeweld in detwaalfvoorafgaande maanden.
Eenkleine minderheid vandeincidenten leidt tot eenreactie richting dedaderdoor het bestuur (10%)ofde politie (7%).Inenkelegevallen zijn extra beveiligingsmaatregelen genomen opkantoor (5%),privé (3%)ofdoor depolitie (2%).Burgemeesters gevenbeduidendvakerdan deoverigeambtsdragers aandaterwelmaatregelennaaraanleidingvan hetincident zijn getroffen.
Slachtofferschap
Water-
Provincies
schappen
Gemeenten
Raads-
Wet-
Burge-
Totaal
(totaal)
Verbale agressie
12%
25%
28%
24%
2%
12%
11%
41% 29%
0%
2%
6%
Discriminatie
1%
3% 6%
13% 3%
43% 23%
26%
Bedreiging/intimidatie Fysieke agressie
5%
4%
4%
5% 6%
4% 3%
Seksuele intimidatie
0%
1%
1%
1%
1%
1%
1%
Totaal slachtofferschap* Aantal respondenten dat slachtoffer is
12%
31%
51%
50%
32%
47
33% 872
29%
21
317
377
154
940
* Percentagerespondentendatslachtofferisgeweest.Respondentenkunnenvanmeerderetypeagressieengeweldslachtofferzijngeweest.
Bedreigingwordt alsernstiger ervaren In het onderzoek isdoorgevraagd naarhet meest ernstige incidentwaarvanmen slachtoffer isgeweest.Verbaaigeweld isweliswaar het meest voorkomend maarbedreigingwordt relatiefvakeralsmeesternstigervaren.Mogelijkeverklaringisdat bedreigingmeergevolgenheeft, mede omdat dit ookvakerin deprivésfeer plaatsvond.Datbedreigingalsmeerernstigwordt beschouwd,zienweook terugin feitdatditvaker leidt tot het nemenvaneenmaatregeldoor bestuur of politie. Datpolitieke ambtsdragers in feite24uur perdageenpublieke functie hebben,blijkt ook duidelijk uit het feit dat bij 31%van hetmeest ernstige incident deambtsdrager isbenaderd in deprivésfeer. Bijwaterschappen isdit het hoogst, met 41%enbij burgemeesters enwethouders het laagst met 20%. Gemiddeld is2%vandeincidenten gericht tegenfamilie ofvrienden.
Waterschappen
Getroffen maatregelen meest
12%
Erzijn geen maatregelen getroffen Nietvan toepassing, hetwasniet nodigom maatregelen te treffen Reactie richting dader(s) door bestuur Reactie richting dader(s) door politie Extrabeveiligingsmaatregelen kantoor Extra beveiligingsmaatregelen privé Politiebewaking privé Reactie richting dader(s) doorzorg-of welzijninstellingen Anders
Provincies
Gemeenten (Totaal)
Raadsleden
Wethouders
Burgemeesters
32%
49%
41%
40%
46%
35%
41%
45% 9% 0% 0% 0% 0%
26% 2% 4% 2% 6% 0%
31% 11% 8% 5% 3% 2%
33% 9% 6% 4% 2% 1%
27% 14% 10% 5% 4% 3%
15% 25% 24% 18% 14% 12%
31% 10% 7% 5% 3% 2%
0% 14%
0% 21%
0% 11%
0% 12%
1% 9%
6% 8%
0% 12%
Ambtsdragers zijngematigd positief overondersteuningdoor bestuursorgaan Politieke ambtsdragers hebbenweliswaar geenwerkgever in deformele zinvan hetwoord, maar hetbestuursorgaanvervultwelde werkgeverstaken tenaanzienvanpolitieke ambtsdragers enkanhen beschermen enondersteunen bij agressieengeweld door burgers. In depraktijk iseenminderheid ofkrappe meerderheidvandeambtsdragers positiefover hetbeleid.Watvooral opvalt, isdat ambtsdragers relatiefonbekend zijn met het beleid tegenagressieengeweldvanburgers.Uit onderstaand figuur blijkt bijvoorbeeld dat43%nietweet of denazorggeregeld is.Welgeldt dathoevakeragressievoorkomt in eenbestuurslaag,destemeer beleiderisendestevaker ambtsdragers bekendzijn met hetbeleid.Verder blijkt datslachtoffers beterbekendzijn met hetbeleid,maar ookvakervanmeningzijn dater onvoldoende beleidis. Trainingen voorlichting Hetprogramma Veilige PubliekeTaakstimuleert datwerkgeversmaatregelenvoor eeneffectiefveiligheidsbeleid tegenagressieengeweld in eenorganisatie implementeren. Debelangrijkste maatregelen zijn opgenomen inonderstaand figuur. Uit hetonderzoek blijkt dat een kleine minderheid vandeambtsdragersvoorlichting oftrainingheeft gehadoverhoeom tegaanmet deverschillende typenvanagressie engeweld.Datneemt niet wegdatruim dehelftvandeambtsdragersvanmeningisdatzijgoedwetenhoezijmoetenomgaan met situaties die (mogelijk) uit dehand lopen enweten hoezij hulp moeten inschakelen.Uit de figuur blijkt duidelijk dateenrepressiefbeleid - het bevorderenvanaangifte enhetgevenvaneenreactie naardedader- in mindere mate isingevoerd.
Ambtsdragers melden bij meerdere functionarissen Bijwie kunnen politieke ambtsdragers terecht alszegeconfronteerd worden met agressieengeweld?Voor allebestuurslagengeldtdatmen zich vooral wendt tot collega's. Maarveelalmeldt menbij meerdanéénfunctionaris. Bijwaterschappen isdit met 41%het hoogst enbij burgemeesters enwethouders met 20%het laagst. Burgemeesters meldenvooral bij collega bestuursleden, degemeentesecretaris enruim dehelft meldt (ook) bij depolitie.Wethouders melden vooral bij collega bestuursleden, deburgemeester, degemeentesecretaris eneenkwart meldt (ook) bij depolitie. Raadsleden maken vooral gebruikvan collega raadsleden,defractievoorzitter, deraadsgriffier endewethouder. Eenmeerderheid meldt ook bij deburgemeester eneen kwart bij depolitie. Eenvertrouwenspersoon en depolitieke partijworden ook regelmatiggeraadpleegd.Hiermee beschikken raadsleden over verscheidene functionarissen bijwie zij terecht kunnen.Voor provincies enwaterschappen isvanwegedekleinere aantallen respondenten geen uitsplitsinggemaakt naartypeambtsdragers. Provinciale ambtsdragers makenvooralgebruikvancollega's,defractievoorzitter ende CommissarisvandeKoningin.Eenderdemeldt (ook) bijdepolitie.Politiekepartijenworden ook regelmatigbenaderd,deStatengriffier en Provinciesecretaris in minder mate.Ambtsdragers bij waterschappen melden bij collega'sende secretaris-directeur.
Bekendheid Vertrouwenslijn DeVertrouwenslijn isnogrelatiefonbekend bij politieke ambtsdragers. Hetaantalvanhen datbekend ismet deVertrouwenslijn,varieertvan nog geen tiende bij dewaterschappen tot dehelft vandeburgemeesters.Tweederdedenkt (mogelijk) deVertrouwenslijn tezullen bellen alsze geconfronteerd worden met eenincident. Blijkbaar kandeVertrouwenslijn in eenbehoeftevoorzien,naastdebestaande functionarissen. Incidenten niet gemeld o m d a t deze 'niet erggenoeg' gevonden w o r d e n Aangezien politieke ambtsdragers bij meerdere functionarissen kunnen melden,ishet desteopvallender datdehelftvandemeest ernstige incidenten nietgemeldwordtendatslechtsin 15%vandegevallen aangiftewordt gedaan.Deredenenvoor het niet meldenenhet nietdoenvan aangifteverschillen nauwelijks. Hetvalt op dat 61%vandeambtsdragers aangeeft niet temeldenomdat zij het incident nieterggenoegvonden (bij het niet doenvanaangifte isdit 60%).Nogeens28%meldt niet omdat 'dergelijke incidenten bij hetwerk horen'(24%bij aangifte). Dederde meest genoemde reden isdat het incident terplekke isopgelost (9%bijmelden,10% bij aangifte). Mogelijke schadevoor deeigenpositie enschaamtevoor het incidentworden nauwelijks aangegevendoor respondenten (minder dan 1%). In enkelegevallen doen politieke ambtsdragers geenmeldingofaangifte omdat dit door anderenwordt afgeraden;bij aangifte isdit in 4%vande incidenten eenreden(bij melden 1%).
Maatregelen voor eeneffectief veiligheidsbeleid Debestuurslaag laat burgers voldoende weten dat agressie engeweld niet geaccepteerd worden
8':,
:i i
Ikhebvoldoende voorlichting/training gehadover hoe om te gaan met agressieengeweld door burgers Debestuurslaagtreedt daadkrachtigop bij ongewenst gedragvan burgers (bijv.ontzeggen toegang gebouw) Bijsituaties met agressie engeweld door burgers neemt de bestuurslaag het initiatief om hiervan aangifte te doen bij de politie Denazorgvaneen incident van agressieen geweld isdoor de bestuurslaaggoed geregeld
Helemaal mee eens
Totaal
I Mee eens
I Noch mee eens, noch mee oneens
3%
14%
11% •
9%
3%
1 Mee oneens
I Helemaal mee oneens
I Weet niet
