Roken.......moet je ze dat ook nog afnemen?
Mind the Body Woensdag 11 februari 2015 Ede Ronald van Gool, Verpleegkundig specialist GGz inGeest & Matthijs Blankers, wetenschappelijk medewerker Trimbos
Agenda • Het probleem
• Oorzaak en gevolgen • Wat staat ons te doen? • Resultaten van de pilot interventie • Vervolg
Het probleem Mensen met schizofrenie en SMI leven 20 tot 25 jaar korter dan de algemene populatie (30%)
Mortaliteits onderzoek Tiihonen et al. (2009)
Schizofrenie patiënten sterven 22,5 jaar eerder
Gemiddelde levensverwachting algemene bevolking is ruim 80 jaar. Voor patiënten met schizofrenie en EPA is dat 60 jaar
Het probleem Mensen met schizofrenie en SMI leven 20 tot 25 jaar korter dan de algemene populatie (30%) Oorzaken: Ongezonde leefstijl, mogelijk genetische overlap, bijwerkingen AP, suïcide en ongelukken
Het probleem Mensen met schizofrenie en SMI leven 20 tot 25 jaar korter dan de algemene populatie (30%) Oorzaken: Ongezonde leefstijl, mogelijk genetische overlap, bijwerkingen AP, suicide en ongelukken
2/3 van vroegsterfte veroorzaakt door cardio-vasculaire aandoeningen
Het probleem Mensen met schizofrenie en SMI leven 20 tot 25 jaar korter dan de algemene populatie (30%) Oorzaken: Ongezonde leefstijl, mogelijk genetische overlap, bijwerkingen AP, suïcide en ongelukken 2/3 van vroegsterfte veroorzaakt door cardio-vasculaire aandoeningen Roken is de grootste enkelvoudige risicofactor voor CV aandoeningen en dus vroegsterfte
European Psychiatric Association (EPA): Monitoring Guidelines The EPA, supported by the EASD and the ESC published this statement with the aim of improving the care of patients with severe mental illness
Ask • Personal/family history – Diabetes – Hypertension
• CHD (MI or Stroke) – Smoking – Diet – Activity
Measure • Height • Weight • Waist circumference • Blood pressure • Fasting glucose • Fasting lipids
Decide • Behavioural treatments (eg, obesity, prediabetes) • Smoking cessation • Referral – External – Internal • Switch medications
At minimum, the psychiatric provider should take responsibility for the monitoring of metabolic side effects of psychotropics De Hert M et al. Eur Psychiatry. 2009; 24:412-424.
People with Mental Illness Are More Likely to Smoke
MMWR 2011; Office for National Statistics (UK) 2012; WHO Europe Tob. Control Database http://data.euro.who.int/tobacco/; Pratt & Brody, 2010 ; Himelhoch, 2004; Margolese, 2004; Poirier, 2002; Gurpegui, 2005; Uzun, 2003; Zhang, 2012; Kreinin, 2012
Wat is de omvang van het probleem?
• Prevalentie roken bij schizofrenie is ruim 3x verhoogd vergeleken met normale bevolking (25%) • Onder patiënten met schizofrenie rookt 60% tot 90% • Onder klinische verblijvende patiënten 80% tot 90% • Patiënten roken meer sigaretten en inhaleren dieper
Prevalentie roken per diagnose (variatie in onderzoek en setting)
Schizophrenia
45-88%
Bipolar disorder
51-70%
Major depression
36-80%
Anxiety disorder
32-60%
Post-traumatic stress disorder
45-60%
Attention deficit/hyperactivity disorder
38-42%
Alcohol abuse
34-80%
Other drug abuse
49-98%
Beckham et al., 1995; De Leon et al., 1995; Farnam 1999; Grant et al., 2004; Hughes et al., 1996; Lasser et al., 2000; Morris et al., 2006; Pomerleaue et al., 1995; Stark & Campbell, 1993; Ziedonis et al., 1994
Mortality Effects of Tobacco Smoking (US) Cause of 435,000 (18.1%) of all Deaths in US in 2000*
*Mokdad, et al., JAMA 2004; Danaei, et al., PLoS Med 2009 (2003-2005)
Waarom rookt men zoveel? Vele hypothesen
• • •
• •
Verveling Omgaan met stress en negatieve emoties Zelfmedicatie • Compensatie cognitief functioneren • Vermindering negatieve symptomen/depressie Reductie van bijwerkingen Genetische aanleg
Wat zijn de gevolgen? •
Afname van de levensverwachting met 5-15 jaar (roken belangrijkste enkelvoudige risicofactor voor CVZ, longaandoeningen en vroegsterfte)
•
Verminderd de werkzaamheid van AP waardoor doseringen onnodig hoog zijn
•
Negatieve beïnvloeding van gezondheid niet-rokers
•
Hoge kosten. Armoede draagt belangrijk bij aan sociale exclusie, onwelbevinden en afname kwaliteit van leven
Wat hebben wij (GGZ) bijgedragen aan het probleem? • •
• • •
•
Niet gesignaleerd als verslaving en problematiek Bagatelliseren van probleem • medeleven • conflictvermijding Slecht voorbeeld geven door zelf veel en vaak te roken Sigaretten als beloning voor gewenst gedrag of behandeltrouw Geen aanbod ontwikkeld door behandelpessimisme Gebrek aan dagactiviteiten; Dagstructuur is opgebouwd uit aaneenschakeling van rookmomenten en verveling
Beliefs Mental Health Nurses • •
•
•
35% - 42 % of the Mental Health nurses have nicotine dependency Smoking is of value in creating therapeutic relationship (42% nonsmokers and 70% smokers) Removing access to cigarettes leads to less calm patients en condition worsen (92%). Nurses have a important role to suppport patients to quit (87%)
Mental Health Nurses beliefs about smoking . M. Connelly et al, 2013, Int. Journal of Mental Health Nursing
Wat kunnen en moeten we doen?
• • •
• • •
Roken als verslaving erkennen en behandelen Ontmoedigen van roken door beperkende maatregelen Ontwikkelen en aanbieden van ondersteuning stoppen met roken in samenhang met andere leefstijlinterventies (bewegen en voeding) Motiveren van patiënten en medewerkers Niet-rokers vrijwaren van meeroken Onderzoek naar effectiviteit van interventies
Vooronderzoek (Roozen & van Gool, 2011) 23 patiënten en 16 medewerkers
Patiënten: • Alle patiënten roken. Ruim 60% is gestart met roken voor 20e levensjaar en rookt al meer dan 20 jaar • 80 % rookt meer dan 40 sigaretten per dag • 70% van is al eens eerder gestopt • 52% denkt erover om te stoppen en 65% om te minderen • 52% heeft interesse in de cursus maar laag vertrouwen in succes Medewerkers: • De helft van de medewerkers rookt en 70% daarvan rookt op werk • 87% van de medewerkers geeft aan te willen stoppen met roken 60 % van de patiënten en 75% van de medewerkers is voor een rookverbod in de nieuwbouw indien er een alternatieve ruimte wordt geboden
De interventie: Voel je Vrij! 18 weken
10 bijeenkomsten geleid door 2 trainers Voel je vrij! • gedragsmatige ondersteuning • koolmonoxidemetingen • contracten over stapsgewijs minderen met roken • nicotinepleisters • nazorg spreekuur 8 x supportgroep geleid door 2 supporters • ondersteuning en continuïteit • zelfvertrouwen vergroten en ervaringen uitwisselen • activiteiten om positieve leefstijlverandering te bevorderen • Informatie ne ondersteuning van diëtist en bewegen
De deelnemers 22 deelnemers •
15 patiënten • 13 klinisch langdurend opgenomen • 2 ambulante patiënten FACT
•
7 medewerkers • 5 V&V • 2 ondersteunende diensten Gestart met twee groepen en wekelijkse bijeenkomsten van 11/2 uur
Weinig tot geen inclusiecriteria
De resultaten 15 patiënten
• 6 deelnemers zijn binnen 6 bijeenkomsten gestopt met de interventie
• Van de 9 ‘completers’ zijn er: • 2 deelnemers geheel gestopt met roken • 4 deelnemers hebben hun gebruik minimaal gehalveerd • 3 deelnemers hebben hun oude rookgedrag gehandhaafd
De resultaten 7 medewerkers
• 2 deelnemers zijn gestopt met de interventie • 2 deelnemers zijn gestopt met roken (3 hebben terugval gehad) • In kielzog zijn nog twee medewerkers gestopt met roken (waarvan 1 terugval heeft gehad)
Alle rokers
75% wil stoppen
27% probeert het elk jaar
5% slaagt er in zonder hulpmiddel
7-24% slaagt mét hulpmiddel
Alle rokers
75% wil stoppen
27% probeert het elk jaar
5% slaagt er in zonder hulpmiddel
7-24% slaagt mét hulpmiddel
Totaal zijn van de 22 deelnemers er 4 geheel gestopt met roken (18%) van de patiënten (13%) en de medewerkers (28%).
Bijwerkingen
• • • •
• •
Bewustzijn en urgentiebesef is toegenomen Vertrouwen in succes is gegroeid Verlaging van dosering AP Gezondheid als geheel meer in belangstelling Bijdrage aan de-stigmatisering Borging en verspreiding binnen GGZ inGeest en landelijk
Lessen geleerd
•
• •
•
Deelnemende medewerkers kunnen soms moeilijk steun geven Uitstel van interventie bij instabiele patiënten Meer investeren in alle medewerkers om een steunend klimaat te realiseren Interventie nog meer opnemen binnen integraal aanbod leefstijlinterventies i.s.m. voeding; bewegen en middelengebruik
Uitspraken deelnemende patiënten •
“ ik rook nu niet meer ieder kwartier een sigaret, maar het lukt me om het om het half uur te doen” “ van niet roken voel ik me gelukkiger”
“ ik ben trots op mezelf” “ ik rook de helft minder en heb het minder benauwd” “ zonder de groep was het me nooit gelukt” “ mijn koolmonoxide is gedaald”
Aanbevelingen 1.
2.
3. 4. 5.
6. 7.
Organiseer je eigen support voor de interventie bij psychiater, management en team(s)! Multidisciplinaire integrale aanpak met focus op leefstijl met diëtist, sportbegeleider etc. Wees positief en verspreid hoop! Schrik niet van terugval, terugval is onderdeel van stoppen! Gun iedereen zijn/haar eigen weg van stoppen! Ontmoedig het roken met beleid! Vier succes en verspreid je initiatief!
Eendje • http://www.youtube.com/watch?v=HUngLg GRJpo&feature=youtu.be
Naar een rookvrije GGz • Train de trainer 6 x 15 trainers • 4 vrijdagen in Amersfoort • Vanaf januari 2013 www.fondspsychischegezondheid.nl
Dank voor de aandacht!
[email protected]
Precontemplatie: niet denken aan verandering in de komende periode – er kunnen wel problemen ervaren worden Overwegen of contemplatie: overwegen van veranderen in de komende periode Voorbereiding: plannen van veranderen Actie: feitelijk aanbrengen van verandering in gezondheidsgedrag Bron: Prochaska & Di-Clemente
Welke basisprincipes kunnen we gebruiken? 1. Straal empathie uit:
De cliënt wordt geaccepteerd zoals hij of zij is en wordt niet gezien als een persoon die niet in staat is te veranderen.
2. Zorg voor discrepantie:
zorg ervoor dat er bij de cliënt een discrepantie ontstaat tussen het huidige gedrag van de cliënt en zijn doelen en waarden. De cliënt moet de belangrijkheid van het stoppen met roken inzien.
3. Ga zorgvuldig om met weerstand:
weerstand bij de cliënt kan een teken zijn om jouw stijl van begeleiden te veranderen. Het is belangrijk om discussies uit de weg te gaan en de cliënt moet zelf oplossingen voor problemen aandragen.
4. Steun Eigen-effectiviteit:
eigen-effectiviteit is een goede voorspeller
voor het succesvol veranderen van gedrag.
(Bron: Miller & Rollnick 2002):
Hoe bevorder je ambivalentie?
