Milieuhandhavingsrapport 2002 van de Afdeling Milieu-inspectie

Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap

Milieuhandhavingsrapport 2002 van de Afdeling Milieu-inspectie MI

Voorwoord Organisatie

01

01

Milieuhandhavingsrapport 2002 van de Afdeling Milieu-inspectie

MI Personeel, vorming en middelen

02

02

Milieu- inspectieplan 2002 Specifieke handhavingscampagnes

Routinecontroles Reactieve controles

Straf- en administratiefrechtelijk optreden Samenwerking en overleg

Internationale context Bijlagen

03 04

03

04

05

06

07

08

09

10

05 06

07 08

09 10

Het Milieuhandhavingsrapport 2002 van de afdeling Milieu-inspectie heeft als belangrijkste doelstelling de lezer uitvoerig te informeren over de talrijke, veelzijdige en planmatige realisaties van de Vlaamse Milieu-inspectie. De lezer overtuigen dat de afdeling Milieu-inspectie een essentiële en unieke rol speelt in de bescherming en verbetering van ons leefmilieu, is natuurlijk niet minder belangrijk.

Voorwoord Het jaar 2002 stond in het teken van een steeds meer professionele aanpak van enerzijds de uitvoering van het lopende Milieu-inspectieplan - dat voor de eerste keer de goedkeuring verkreeg van de Vlaamse minister van Leefmilieu - en anderzijds het opstellen van het toekomstig Milieu-inspectieplan. Het hier voorliggend Milieuhandhavingsrapport 2002 is dan ook zo opgevat dat de lezer op een gedetailleerde wijze kennis kan maken met de uitvoering ervan. Met enige fierheid mag ik hier stellen, dat in de schoot van het EU-IMPEL netwerk (implementatie- en handhavingsnetwerk van milieuwetgeving van toepassing in de Europese Unie) de belangstelling voor de Milieuhandhavingsrapporten en Milieu-inspectieplannen van de afdeling Milieu-inspectie, bijzonder groot is. Deze worden aanzien als een te volgen voorbeeld, dat nagenoeg volledig conform is met de EU-aanbeveling betreffende minimumcriteria voor milieu-inspecties. Wat het opstellen van het Milieu-inspectieplan 2003 betreft, werd er gestreefd naar een maximale betrokkenheid van iedere toezichthoudend ambtenaar van de afdeling. Een specifiek seminarie, waarop ongeveer één derde van de 80 toezichthoudende ambtenaren actief waren, was hiertoe de belangrijkste aanzet. De Vlaamse Milieu-inspectie heeft er tevens duidelijk voor geopteerd om een goede en steeds bredere structurele samenwerking te realiseren met andere actoren. Zo voorziet het Milieu-inspectieplan 2003 diverse acties met OVAM, ANRE, de federale politie, het FAVV en de gemeentelijke handhavers. Uiteraard is er tevens een goede samenwerking met de VMM en de Gezondheidsinspectie rond diverse ad hoc dossiers. Sta me toe om hier tevens van de gelegenheid gebruik te maken, de aandacht te vestigen op het chronische gebrek aan extra middelen en mensen voor de handhaving. In 2002 werd de personeelsnood voor het uitvoeren van uniforme, diepgaande en geïntegreerde inspecties van alle IPPC- en Seveso-bedrijven in het Vlaams Gewest, op vraag van de afdeling, in kaart gebracht door een milieuadviesbureau. De eindconclusie liegt er niet om: er zijn niet minder dan 185 extra VTE aan toezichthoudende ambtenaren noodzakelijk om deze door de EU opgelegde taken waar te maken! Op zeer korte termijn dringt de afdeling Milieu-inspectie erop aan versterkt te worden met 9 VTE toezichthoudende ambtenaren, om aan de sedert 22 juni 2001 opgedragen verplichtingen in het kader van het Samenwerkingsakkoord en de Seveso II-richtlijn te kunnen voldoen. Wij zijn dan ook meer dan benieuwd of de Vlaamse Milieu-inspectie, in het kader van de grootse operatie van Beter Bestuurlijk Beleid, binnen afzienbare tijd, de vereiste middelen ter beschikking zal krijgen om haar maatschappelijk belangrijke opdrachten naar behoren te kunnen vervullen.

Dr. Sc. Robert Baert inspecteur-generaal afdelingshoofd Milieuhandhavingsrapport 2002 van de afdeling Milieu-inspectie

3

INHOUD 1 ORGANISATIE

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7

1. Situering van MI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8 2. Opdracht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8 3. Bevoegdheden

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8

4. Interne structuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9 5. Beleid en strategie 6. Staalkaart

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12

7. Integrale kwaliteitszorg 8. Klachtenbehandeling

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14

2 PERSONEEL, VORMING EN MIDDELEN 1. Personeel

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19

2. Personeelsbeleid

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25

3. Vormingsactiviteiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26 4. Aanwending van de kredieten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30 5. Dossieropvolgingssystemen

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33

3 MILIEU-INSPECTIEPLAN 2002 1. Opstellen van het MIP 2002

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35

2. Inhoud van het MIP 2002 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38 3. Overzicht van het MIP 2002

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42

4. Voorbereiding van het MIP 2003

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42

4 SPECIFIEKE HANDHAVINGSCAMPAGNES 1. Werkgroep Water

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45

2. Werkgroep Veiligheid 3. Werkgroep Geluid

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59

4. Werkgroep Afval

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62

5. Werkgroep Lucht

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69

5 ROUTINECONTROLES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .85 1. Routinemonsternames 2. Routinemetingen

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .85

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .89

3. Routinecontroles exploitatie

4

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .96

Milieuhandhavingsrapport 2002 van de afdeling Milieu-inspectie

6 REACTIEVE CONTROLES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .105 1. Klachten

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .105

2. Meldingen van voorvallen 3. Evaluatieverslagen 4. Kantschriften

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .108

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .110

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .111

5. Adviesverlening

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .112

6. Parlementaire vragen

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .113

7. Hoog toezicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .115 8. Draaiboek wintersmog

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .116

7 STRAF- EN ADMINISTRATIEFRECHTELIJK OPTREDEN 1. Inspecteren

. . . . . . . . . . . . . . . . . .119

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .119

2. Processen-verbaal

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .120

3. Maatregelen nemen

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .121

4. Strafrechtelijke afhandeling

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .128

5. Openbaarheid van bestuur

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .130

8 SAMENWERKING EN OVERLEG

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .133

1. Samenwerking met andere Vlarem-toezichthouders 2. Samenwerking met de gerechtelijke instanties

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .133

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .137

3. Samenwerking in het kader van de veiligheid van de voedselketen 4. Samenwerking met VMM

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .140

5. Samenwerking met de militaire overheid 6. Beleid

. . . . . . . . . . . . . . .138

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .141

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .142

9 INTERNATIONALE CONTEXT

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .147

1. IMPEL

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .147

2. Andere

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .151

10 BIJLAGEN

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .155

1. Contactpersonen binnen MI

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .155

2. Contactpersonen samenwerking en overleg

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .156

3. Voordrachten

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .157

4. MI in de pers

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .158-159

5. Gebruikte afkortingen 6. Adressen

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .160

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .161


5

1

De afdeling Milieu-inspectie (MI) is hét handhavingsorgaan van de milieuhygiënewetgeving in het Vlaams gewest. Dit hoofdstuk start daarom met de situering van MI binnen het ministerie van de Vlaamse Gemeenschap. Daarna wordt de aandacht volledig gericht op MI en volgt er een beschrijving van de opdracht, de bevoegdheden en de werking van de afdeling. MI vangt de omvangrijke opdracht en de veelheid en complexiteit van de regelgeving op door een dubbele interne structuur: naast de klassieke verticale structuur werd ook een horizontale structuur opgezet in de vorm van werkgroepen per milieucompartiment. Verder in dit hoofdstuk wordt een beschrijving gegeven van het beleid en de strategie van MI, de staalkaart en het permanent streven naar kwaliteitsverbetering. Ten slotte worden de nieuwe procedures voor klachtenbehandeling toegelicht.

Organisatie 1. Situering van MI MI is één van de acht afdelingen van de administratie Milieu-, Natuur-, Land- en Waterbeheer (Aminal). Deze administratie zorgt voor een duurzame en kwaliteitsvolle ontwikkeling van het milieu, ter bescherming van mens, dier en plant. Op haar beurt maakt Aminal deel uit van het departement Leefmilieu en Infrastructuur (LIN), dat zorgt voor een coherente en geïntegreerde benadering op alle raakvlakken van leefmilieu en infrastructuur, dit zowel in zijn beleidsvoerende als beleidsuitvoerende activiteiten.

Deze hiërarchische structuur en de diverse entiteiten van het ministerie van de Vlaamse Gemeenschap worden gevisualiseerd in het onderstaand organogram. De reorganisatie van de Vlaamse overheid, die in 2002 met grote stappen voortschreed, zal dit landschap in de nabije toekomst ongetwijfeld grondig veranderen.

Organogram van het ministerie van de Vlaamse Gemeenschap


departement Algemene Zaken en Financiën

departement Coördinatie

administratie Algemene Administratieve Diensten

afdeling Algemeen Milieu- en Natuurbeleid

afdeling Bos & Groen

departement Economie, Werkgelegenheid, Binnenlandse Zaken en Landbouw

administratie Milieu-, Natuur-, Land- en Waterbeheer

afdeling Europa & Milieu

departement Leefmilieu en Infrastructuur

administratie Ondersteunende Studies en Opdrachten

afdeling Land

departement Onderwijs

administratie Ruimtelijke Ordening, Huisvestiging, Monumenten en Landschappen

afdeling Milieu-inspectie

departement Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur

administratie Waterwegen en Zeewezen

afdeling Milieuvergunningen

departement Wetenschap, Innovatie en Media

administratie Wegen en Verkeer

afdeling Natuur

afdeling Water

Organisatie

7

2. Opdracht

3. Bevoegdheden

Het Vlaams parlement en de Vlaamse regering hebben met het milieuvergunningsdecreet en Vlarem I de ambtenaren van MI belast met het toezicht op de hinderlijke inrichtingen van klasse 1 en met het hoog toezicht op de inrichtingen van klasse 2 en 3. Die bevoegdheid wordt nog aangevuld met toezichtsbevoegdheden uit aanverwante milieuhygiënewetgeving. Dat geheel geeft MI in Vlaanderen een unieke opdracht.

MI put haar bevoegdheden uit de volgende milieuhygiënewetgeving die van toepassing is in het Vlaams gewest:

Bij het toezicht op de klasse 1-inrichtingen streeft MI permanent naar een verhoging van de kwaliteit van de handhaving. Daarbij wordt gelet op een doelmatig, deskundig, uniform en geïntegreerd optreden over heel Vlaanderen en wil MI een voorbeeldfunctie vervullen voor de lagere besturen. Het hoog toezicht wordt zo niet enkel casueel maar ook systematisch ingevuld. Naast MI zijn er ook andere actoren betrokken bij de handhaving van het milieuvergunningsdecreet: de burgemeesters, de door de gemeenten aangewezen agenten van de lokale politie en technische ambtenaren van de gemeenten, die in het bezit zijn van een bekwaamheidsbewijs, de afdeling Natuurlijke Rijkdommen en Energie (ANRE), de afdeling Preventieve en Sociale Gezondheidszorg (APSG of kortweg Gezondheidsinspectie), de reguliere politiediensten (federale en lokale politie) en de gerechtelijke instanties. Elk heeft zijn eigen rol, opdracht en inbreng. Wil de handhaving in haar geheel slagen, dan moeten deze instanties constructief samenwerken. Door de steeds verdergaande Europese integratie en de mondialisering bevindt ook de milieuhandhaving zich meer en meer in een internationale context. MI heeft daarom als taak internationale contacten te leggen en actief deel te nemen aan het realiseren van internationale vernieuwingen en tendensen. Ten behoeve van beleidsvoorbereiding en beleidsevaluatie heeft MI de opdracht de Vlaamse minister van Leefmilieu te adviseren over de uitvoerbaarheid en handhaafbaarheid van de regelgeving. Dit gebeurt door de ervaringen op het terrein terug te koppelen naar de beleidsmakers. Gezien de beschikbare mensen en middelen beperkt zijn, moet MI haar potentieel maximaal benutten. MI organiseert zich daarom zodanig dat de aanwezige technische expertise maximaal uitgewisseld en benut wordt en dat ook individuele initiatieven kansen krijgen. Tot slot heeft MI de opdracht haar optreden en aanpak op geregelde tijdstippen kenbaar te maken en toe te lichten. Daarmee beoogt MI transparantie en het creëren en behouden van een voldoende breed maatschappelijk draagvlak voor handhaving.

8


- het decreet van 28 juni 1985 betreffende de milieuvergunning (BS 17 september 1985) en de uitvoeringsbesluiten Vlarem I van 6 februari 1991 en Vlarem II van 1 augustus 1995; - het decreet van 5 april 1995 houdende algemene bepalingen inzake milieubeleid (BS 3 juni 1995), inzonderheid titel III van 19 april 1995 betreffende bedrijfsinterne milieuzorg (BS 4 juli 1995); - het decreet van 23 januari 1991 tot bescherming van het leefmilieu tegen verontreiniging door meststoffen (BS 28 februari 1991); - het decreet van 24 januari 1984 houdende maatregelen inzake grondwaterbeheer (BS 5 juni 1984); - het decreet van 2 juli 1981, gewijzigd door het decreet van 20 april 1994, betreffende de voorkoming en het beheer van afvalstoffen (BS 29 april 1994) (de wet van 22 juli 1974 op de giftige afval is opgeheven voor wat het Vlaams gewest betreft, met uitzondering van de artikelen 1 en 7); - het decreet van 22 februari 1995 betreffende de bodemsanering (BS 29 april 1995) en het uitvoeringsbesluit Vlarebo van 5 maart 1996; - de wet van 28 december 1964 op de bestrijding van de luchtverontreiniging (BS 14 januari 1965); - de wet van 26 maart 1971 op de bescherming van de oppervlaktewateren tegen verontreiniging (BS 1 mei 1971); - de wet van 18 juli 1973 op de geluidshinder (BS 14 september 1974) en het Koninklijk besluit van 24 februari 1977 betreffende elektronisch versterkte muziek (BS 26 april 1977); - de wet van 12 juli 1985 betreffende de bescherming van de mens en van het leefmilieu tegen de schadelijke effecten en de hinder van niet-ioniserende straling, infrasonen en ultrasonen (BS 26 november 1985); - het samenwerkingsakkoord van 21 juni 1999 tussen de federale staat, het Vlaams gewest, het Waals gewest en het Brussels hoofdstedelijk gewest betreffende de beheersing van de gevaren van zware ongevallen waarbij gevaarlijke stoffen zijn betrokken (BS 16 juni 2001).

4. Interne structuur

Brussel

MI heeft een klassieke verticale structuur met een Hoofdinspectie te Brussel en vijf buitendiensten in de hoofdplaatsen van de Vlaamse provincies. Elke dienst wordt geleid door een diensthoofd die overeenkomstig het ambtenarenstatuut aangeduid is als hiërarchische meerdere. De globale leiding van MI berust bij het afdelingshoofd. De Hoofdinspectie initieert en begeleidt de inspectiecampagnes en opsporingsacties die gepland en gecoördineerd ondernomen worden over heel Vlaanderen. Zij staat ook in voor de voorbereiding, de formulering en de evaluatie van het handhavingsbeleid. De Hoofdinspectie zorgt tevens voor de logistieke ondersteuning van de afdeling.

Antwerpen

De buitendiensten staan in voor de specifieke inspectieopdrachten, het opleggen van milieutechnische saneringsmaatregelen, het bijhouden van alle bedrijfsdossiers en het terugkoppelen van de ervaringen op het terrein.

Limburg

Voorstelling van de verticale structuur van MI

Afdelingshoofd Hoofdinspectie

Buitendienst Antwerpen

Oost-Vlaanderen

Buitendienst Limburg

Buitendienst Oost-Vlaanderen

Buitendienst Vlaams-Brabant

Vlaams-Brabant

Buitendienst West-Vlaanderen

West-Vlaanderen

Met respect voor de verticale structuur van MI werd ook een horizontale structuur opgezet. Die bestaat uit werkgroepen per milieucompartiment. Eind 2002 zijn er vijf actieve werkgroepen: Afval, Geluid, Lucht (inclusief geuren lichthinder), Veiligheid en Water. De werkgroep Bodem en Grondwater staat omwille van personeelsgebrek nog steeds op non-actief.

Een werkgroep is samengesteld uit zes leden: een vertegenwoordiger van elke buitendienst en een vertegenwoordiger van de Hoofdinspectie die fungeert als werkgroepgangmaker (projectleider). Bij de samenstelling van de werkgroepen is zoveel mogelijk rekening gehouden met de ervaring en de specialismen van de betrokkenen.

In 2002 werden voorbereidende werkzaamheden aangevat voor de mogelijke start van een werkgroep Genetisch Gemodificeerde Organismen (GGO’s). Hiervoor wordt in 2003 alvast één personeelslid aangeworven op de Hoofdinspectie, dat zich zal specialiseren in deze complexe materie.

Op de buitendiensten blijven de leden van een werkgroep ook deelnemen aan het routinematige en reactieve inspectiewerk, zij het in meer beperkte mate. Zij hebben tevens een ondersteunende rol ten opzichte van hun collega's, als specialisten in het milieucompartiment van hun werkgroep.

Voorstelling van de horizontale structuur van MI Afdelingshoofd

Hoofdinspectie

WERKGROEPEN AFVAL


BODEM en GRONDWATER


GELUID

LUCHT


De doelstellingen van de werkgroepen zijn: - de in de afdeling aanwezige knowhow rond een bepaald milieucompartiment samenbrengen, die knowhow verdiepen en vervolgens verspreiden en benutten binnen de afdeling; - de geplande en gecoördineerde inspectiecampagnes organiseren, meer diepgang geven en op een hoger niveau brengen; - een uniforme aanpak en interpretatie van de milieureglementering verzekeren;

VEILIGHEID


WATER

Buitendienst West-Vlaanderen

Bij de geplande en gecoördineerde inspectiecampagnes spelen de werkgroepen een hoofdrol. Ze trachten de inspectieactiviteiten in de verschillende milieuhygiënische sectoren op elkaar af te stemmen om uiteindelijk een geïntegreerde controle van hoog niveau te verwezenlijken. Daarbij wordt soms beroep gedaan op externe deskundigheid of worden totaal nieuwe initiatieven genomen of nieuwe controle-instrumenten ingezet. De kennis en ervaring die in de werkgroepen opgebouwd wordt, verspreidt zich zo stelselmatig over de gehele afdeling.

- nieuwe evoluties en reglementering opvolgen en voorstellen formuleren voor een gepaste aanpak; - de bevoegde minister adviseren over de uitvoerbaarheid en handhaafbaarheid van de regelgeving en tevens voorzien van de nodige terugkoppeling ten behoeve van de beleidsvoorbereiding en beleidsevaluatie.

Besprekingen tijdens een werkgroepvergadering

10


5. Beleid en strategie MI heeft reeds enkele jaren de missie, visie en waarden van haar organisatie en haar medewerkers duidelijk vastgelegd. De verdere optimalisatie van de structuur en de werking van MI worden daardoor gestuurd. Er werd vertrokken van de bestaansreden van MI: het toetsen en bevorderen van de kwaliteit van het milieuhygiënebeleid en de uitvoering ervan, teneinde de milieukwaliteit te verbeteren. De missie (waar staan we nu?) is een verdere uitdieping van die bestaansreden: wij als afdeling Milieuinspectie toetsen en bevorderen de kwaliteit van het milieuhygiënebeleid en de uitvoering ervan teneinde de milieukwaliteit te verbeteren. Wij doen dit door: - toezicht te houden;

Om van de huidige toestand (missie) naar de gewenste situatie (visie) te komen, zijn een aantal strategische acties nodig. MI heeft volgende kritische succesfactoren geidentificeerd om deze overgang succesvol te laten verlopen. Een bedrijfscultuur van voortdurende verbetering creëren waarin iedereen: - achter de visie, missie en waarden staat en ze ook uitdraagt; - samenwerkt en aantoont dat onze organisatie meer is dan de som van de samenstellende delen; - samenwerkt met alle actoren op internationaal, Europees, federaal, gewestelijk en lokaal vlak;

- ambtshalve controles uit te voeren;

- de integratie van het milieu en de coherentie van de milieuzorg in de andere beleidssectoren nastreeft;

- opsporingen te doen;

- zich gewaardeerd voelt en initiatieven neemt;

- maatregelen te nemen;

- beschikt over de juiste en relevante informatie;

- de handhaving van het milieuhygiënebeleid uit te dragen naar gemeenten en provincies;

- zich permanent en doelgericht bijschoolt;

- bij te dragen tot beleidsformulering en beleidsevaluatie door terugkoppeling van onze ervaringen vanuit het veld; - een actieve inzet in het Europees IMPEL-netwerk. Om aan te geven hoe de medewerkers zich willen gedragen, werden volgende waarden vastgelegd. Wij willen loyale, ondernemende en tevreden medewerkers zijn die: - dicht staan bij de klant en duidelijk maken wat ze doen; - vlot inzetbaar en aanspreekbaar zijn; - snel, dynamisch en realistisch op uitdagingen ingaan;

- de middelen doelmatig inzet; - de regelgeving op een correcte wijze uitvoert. De handhaving als onontbeerlijke schakel in de reguleringsketen moet voldoende sterk zijn. Daarom moet: - een éénvormige en geïntegreerde milieuhygiënewetgeving met goede technische normen voorhanden zijn; - de vergunningverlener de regelgeving correct en volledig implementeren met als resultaat hanteerbare en inzichtelijke vergunningen; - de complementariteit tussen de strafrechtelijke en bestuursrechtelijke handhaving worden gerealiseerd; - met het opstellen en de implementatie van een handhavingsstrategie worden gestart.

- resultaatgericht en geïntegreerd samenwerken; - door hun visie, creativiteit en deskundigheid een stap voor blijven; - steeds willen verbeteren en houden van hun job; - een gezonde ecologische reflex hebben; - een correcte handhavingsreflex vertonen. De visie geeft aan welke organisatie we willen zijn: de afdeling Milieu-inspectie wordt dé organisatie die instaat voor een doelmatig, deskundig, uniform en integraal handhavingsbeleid van de milieuhygiënewetgeving.

Wat de handhaving zelf betreft moet: - de maatschappelijke en politieke legitimatie voldoende groot zijn; - binnen de administratie, handhaving naast en niet onder beleidsvoorbereiding en/of -uitvoering staan; - de slagkracht, autonomie en onafhankelijkheid van MI in het algemeen en de toezichthoudend ambtenaar in het bijzonder gevrijwaard.

Organisatie

11

6. Staalkaart De staalkaart omvat informatie over personeel, beleid en strategie, middelen en partners, en processen, en geeft daarmee een duidelijk beeld van de werking en de doelstellingen van MI. Het is eigenlijk een soort identiteitskaart. Als ‘foto’ van de huidige situatie levert de staalkaart de nodige informatie voor optimalisatie van de huidige werking en een optimale aanpak van nieuwe of geheroriënteerde processen. Bij het deel beleid en strategie werd vertrokken van de reeds eerder opgestelde missie en visie. Daaruit werden strategische doelstellingen (op lange termijn) afgeleid:

In het deel processen worden de verschillende processen van MI beschreven. Telkens geeft een stroomschema het verband aan tussen de processtappen. Het omvangrijkste proces is het sleutelproces ‘Inspecteren en maatregelen nemen’. Het is onderverdeeld in zeven deelprocessen, en werd al verder in kaart gebracht en voorzien van een procedurehandboek. Het deel middelen geeft een overzicht van de financiële en materiële middelen die nodig zijn bij de uitvoering van de verschillende processen. Het deel personeel geeft aan hoeveel personeelsleden betrokken zijn bij de verschillende processen, hoeveel tijd ze daaraan besteden en wat daarbij de belangrijkste activiteiten zijn.

- inspecteren; - maatregelen nemen; - beleidsuitvoering; - beleidsformulering en beleidsevaluatie; - actieve inzet in het Europees IMPEL-netwerk; - permanente vorming. Vanuit deze strategische doelstellingen en vanuit de jaarlijkse doelstellingen van het departement en de administratie worden elk jaar operationele doelstellingen (op korte termijn) afgeleid voor de ganse afdeling. Die worden op hun beurt in cascade doorvertaald naar persoonlijke doelstellingen voor de ambtenaren.

De eerste staalkaart werd opgesteld in 1998. Dit dynamisch document wordt geregeld geactualiseerd en wordt verder gebruikt om managementinformatie van MI te bundelen. Het is een nuttig instrument bij de verdere optimalisatie van de werking en de organisatie van de afdeling.

LIJST VAN DE DIRECTE PROCESSEN

12

Proces

Beschrijving

P01

Inspecteren en maatregelen nemen

P01.1

- dossiervoorbereiding

P01.2

- verplaatsing + vaststellingen op het terrein

P01.3

- inspectieverslag + beoordeling vaststellingen

P01.4

- verslaggeving aan Openbaar Ministerie

P01.5

- maatregelen nemen overeenkomstig het MI-instrumentarium

P01.6

- rapportering (intern/extern)

P01.7

- dossieropvolgingssysteem

P02

Plan preventieve controles (sinds 2001: Milieu-inspectieplan)

P03

Opdrachten aan externe deskundigen

P04

Beleidsformulering en -evaluatie

P05

Uitdragen naar gemeenten & provincies van handhaving milieuwetgeving

P06

Intra-, inter- en supragewestelijke samenwerking met andere (milieu)actoren


7. Integrale kwaliteitszorg 7.1. EFQM-model Het ministerie van de Vlaamse Gemeenschap streeft voortdurend naar een zo goed mogelijke uitbouw van zijn dienstverlening. Dit veronderstelt een organisatiecultuur waarin een permanente zorg voor kwaliteit en kwaliteitsverbetering centraal staat. Ook MI doet hieraan mee. Tijdens de afgelopen jaren werd er eerst aandacht besteed aan het facet ‘beleid en strategie’. De missie, visie, waarden en kritische succesfactoren werden duidelijk vastgelegd (1997). Daarna werden de aspecten ‘personeel’, ‘middelen en partners’ en ‘processen’ toegevoegd. Dit resulteerde in de staalkaart van MI (1998 en geactualiseerd in 1999). Als voorlopig eindstadium werden nog andere aspecten toegevoegd om zo te komen tot de invoering van integrale kwaliteitszorg (2000). Daartoe werd gebruik gemaakt van het EFQMmodel (European Foundation for Quality Management). Dit is een strategisch model dat vanuit een sterk klantgerichte en maatschappelijke oriëntatie alle medewerkers, middelen en processen naar het gewenste resultaat leidt. Het model toont tevens de samenhang van de diverse verbeteringsinitiatieven in het ministerie.

Het model beschrijft een methode die een organisatie (profit en non-profit) kan helpen om ‘excellente’ resultaten te behalen voor klanten, medewerkers, aandeelhouders en samenleving. Het EFQM-Excellence model is een ‘management-tool’ die toelaat om de gepaste verbeteringsacties te vinden zodat effectief uitmuntende resultaten kunnen worden geboekt. In november 2000 voerde MI een zelfevaluatie uit volgens het EFQM-Excellence model. Die sneldiagnose gebeurde onder begeleiding van een externe consultant en kaderde in een constant streven naar verbetering. Daaruit werden verbeteringsacties voor de criteria leiderschap, beleid en strategie, medewerkers, partnerschappen en middelen, processen en klantenresultaten geformuleerd. MI heeft de resultaten van de sneldiagnose geëvalueerd en heeft in 2002 verder gewerkt aan een omvangrijke verbeteringsactie waarbij het proces ‘Inspecteren en maatregelen nemen’ beter en vollediger gedocumenteerd werd (zie hierna). De implementatie van deze verbeteringsactie zal ongetwijfeld leiden tot een meer kwaliteitsvolle dienstverlening.

Schematische voorstelling van het EFQM-model

Personeelsresultaten

Personeel

Leiderschap

Beleid & strategie

Middelen en partners

Processen

Klantenresultaten

Bedrijfsresultaten

Maatschappelijke resultaten

Organisatie

13

7.2. Interne kwaliteitsverbetering in 2002

De Code van goede praktijk voor de administratiefrechtelijke afhandeling legt de vorm en de inhoud vast van de documenten die in de stroomschema’s van het handhavingsinstrumentarium voorkomen (van het inspectieverslag over de aanmaning tot de dwangmaatregel). Liefst 39 verschillende documenten worden in detail beschreven.

Afhandeling van vaststellingen

Al bij het opstellen van de staalkaart werd het proces ‘Inspecteren en maatregelen nemen’ in kaart gebracht en voorzien van een eerste procedurehandboek. In de loop van de voorbije jaren werden nieuwe documenten opgesteld die zorgen voor een verdere verhoging van de kwaliteit van het optreden van MI, en dat zowel voor de strafrechtelijke als voor de administratiefrechtelijke afhandeling van vaststellingen. Deze documenten werden in 2002 ten volle geïmplementeerd door alle toezichthoudende ambtenaren.

Het handhavingsinstrumentarium en de beide codes van goede praktijk worden door MI beschouwd als een kwaliteitshandboek. Ze worden dagelijks door de toezichthoudende ambtenaren gebruikt bij de afhandeling van vastgestelde inbreuken en bij het nemen van maatregelen. De diensthoofden en het afdelingshoofd zijn daarbij aangewezen als kwaliteitsverantwoordelijken.

Het handhavingsinstrumentarium geeft de algemene principes van het optreden van MI aan en visualiseert in diverse stroomschema’s hoe er in elke fase van een dossier opgetreden wordt.

MI-onderrichtingen

MI gebruikt ook interne onderrichtingen om de uniformiteit bij de beoordeling van vaststellingen te verhogen. In de loop van 2002 werden negen dergelijke onderrichtingen opgesteld en geïmplementeerd. Ze handelen over de volgende onderwerpen:

De Code van goede praktijk voor het proces-verbaal beschrijft in detail de balk ‘Maak aanvankelijk of navolgend proces-verbaal’ van het eerste stroomschema van het handhavingsinstrumentarium (zie stroomschema). De code van goede praktijk heeft als doel te komen tot een kwaliteitsverbetering en een grotere uniformiteit van de processen-verbaal van MI. De ‘Prioriteitennota Vervolgingsbeleid Milieurecht in het Vlaams gewest’ die op 30 mei 2000 door de Commissie Vervolgingsbeleid werd goedgekeurd, werd erin geïmplementeerd.

- aanvaarding van deskundigen door MI in het kader van afdeling 5.2.4. van Vlarem II (stortplaatsen van afvalstoffen in of op de bodem); - optreden tegen exploitanten die een PCB-houdend apparaat exploiteren waarvoor de verwijderingstermijn volgens het PCB-verwijderingsplan van 17 maart 2000 overschreden is;

Voorbeeld van een stroomschema van het handhavingsinstrumentarium Begin

Nee Risico ernstig dreigend gevaar?

Ja Vergunning (melding) Nee

Ja

Ja

Ja

Voorwaarden nageleefd?

Voorwaarden toereikend?

Nee

Nee

Maak aanvankelijk of navolgend proces-verbaal

2

3

5

Afweging van de toe te passen middelen 4

Dwangmaatregelen / administratieve rechtshandelingen

9

14

6


7

8

Einde

- kwaliteitshandboek voor monsternames en metingen van afvalwater (zie ook hieronder); - verhoging van de lozingsnormen bij gebruik van opgenomen oppervlaktewater of grondwater (deltaprincipe); - handleiding bij de beoordeling van een volledig akoestisch onderzoek; - richtlijn over de beoordeling van de aanwezigheid van gevaarlijke stoffen in de lozing van bedrijfsafvalwater; - richtlijn over de controle van de zelfcontrole; - behandelen van milieuklachten en klachtenmanagement; - actualisatie van de prioriteitenlijst van MI. Kwalitatieve uitvoering van monsternames en metingen

Het deelproces ‘Verplaatsing + vaststellingen op het terrein’ vormt een belangrijk onderdeel van het proces ‘Inspecteren en maatregelen nemen’. Eén van de vele facetten binnen dit deelproces is het uitvoeren van monsternames en metingen. In 2001 werd gestart met het opstellen van een kwaliteitshandboek voor deze monsternames en metingen. De monsternames en metingen van afvalwater kwamen het eerst aan bod. Naast een algemene procedure voor het documentenbeheer, werden vier procedures uitgeschreven voor de bemonstering van water met schepmonsters of (tijds- of debietsproportionele) mengmonsters, het gebruik van recipiënten en conserDebietsproportioneel monsternametoestel voor de controle van de lozing van bedrijfsafvalwater (bron: PIH)

veringsmiddelen, de meting ter plaatse van pH en temperatuur, en de meting ter plaatse van het debiet. Daarnaast werd ook een werkvoorschrift voor de bediening, de kalibratie en het onderhoud van de pH-meter opgesteld, samen met de bijbehorende formulieren. Het kwaliteitshandboek werd opgesteld door VITO in overleg met een MI-stuurgroep die de voorstellen permanent toetste aan de bij MI aanwezige ervaring. De ontwerpprocedures werden in de praktijk getest en waar nodig aangepast. Eind 2001 werd een vormingsdag georganiseerd waarop het kwaliteitshandboek in theorie en in praktijk werd toegelicht aan alle toezichthoudende ambtenaren. In mei 2002 keurde de stafvergadering de definitieve versie goed van het kwaliteitshandboek voor monsternames en metingen van afvalwater en besliste tot volledige implementatie vanaf 1 september 2002. Eind 2002 volgde al een eerste interne audit in alle buitendiensten. De verkregen opmerkingen zullen leiden naar een actieplan met corrigerende en remediërende maatregelen. De implementatie van deze maatregelen zal opnieuw resulteren in een verhoging van de kwaliteit van de monsternames en metingen. In 2002 werd gestart met de uitbreiding van het kwaliteitshandboek zodat ook de monsternames en metingen van afvalstoffen opgenomen worden. Een stuurgroep werd opgericht met vertegenwoordigers van MI en met technische ondersteuning van VITO.

Kalibratie van de pH-meter tijdens de interne audit

15

De stuurgroep schreef vier technische procedures uit voor de bemonstering van afvalstoffen. Een eerste procedure beschrijft algemene kernbegrippen inzake afvalbemonstering. Voor enkele specifieke afvalstromen werd de praktische uitvoering van de monsterneming beschreven in drie aparte procedures: de bemonstering van poeder- en korrelvormige vaste afvalstoffen, de bemonstering van afval aanvaard op stortplaatsen en de bemonstering van vloeibare en viskeuze afvalstoffen. In 2003 zullen deze ontwerpprocedures in de praktijk worden getest. Voor de volledige implementatie van de procedures zullen alle toezichthoudende ambtenaren de procedures kunnen aanleren tijdens een vormingssessie. Bij het uitwerken en invoeren van het kwaliteitshandboek voor monsternames en metingen wordt rekening gehouden met de mogelijkheid om op middellange termijn een volledig kwaliteitssysteem binnen MI te implementeren. Eén van de eisen daarbij is het uitvoeren van interne audits. De opdracht tot uitbreiding van het kwaliteitshandboek voor monsternames en metingen van afvalstoffen omvat daarom ook een procedure voor de uitvoering van interne audits.

Kwaliteitscontrole, ook van de externe dienstverleners

ten velde. Daarnaast controleert VITO vanaf 2002 tijdens het onderzoek n.a.v. de aanvraag van een erkenning ook de manier van bemonsteren.

7.3. Kwaliteitsbewaking externe dienstverleners MI stelde in het verleden vast dat bij emissiemetingen in eigen opdracht of in opdracht van de bedrijven, de erkende laboratoria lucht het niet allemaal even nauw nemen met de normvoorschriften voor de bemonstering van rookgassen. Vooral het scannen van de schouwdiameter bij het bepalen van het debiet of het stofgehalte wordt vaak veronachtzaamd. Gelet op het belang van de meetresultaten bij de handhaving, vindt MI de kwaliteitsvolle uitvoering van emissiemetingen erg belangrijk. De monstername is daarbij zeker de meest kritische en de minst gecontroleerde stap. Tot in 2001 voorzag het systeem van erkenningen voor laboratoria lucht enkel een audit van de procedures en een onderzoek naar de precisie van de analyse op het ogenblik van de aanvraag van de erkenning. Er was geen controle op de manier van bemonsteren door de erkende laboratoria en na het verlenen van de erkenning was er geen actieve opvolging van de uitvoering van de metingen op het terrein. Voortgaand op die ervaringen vroeg MI in 2001 aan VITO, als referentielaboratorium lucht, om een actieve kwaliteitscontrole op het terrein te starten. Als proefproject voerde VITO in de loop van 2001 een beperkt aantal audits uit tijdens emissiemetingen door erkende laboratoria. De bevindingen hiervan werden in het najaar van 2001 teruggekoppeld naar alle erkende laboratoria. Deze zogenaamde vliegende controles werden in 2002 verdergezet. VITO koos vijf laboratoria uit voor een audit

16


In opdracht van MI voerde VITO in 2002 ook een veldaudit uit tijdens emissiemetingen door de twee erkende laboratoria waarmee MI een contract heeft (zie ook het deel ‘Routinecontroles’). Het doel van deze audits was een controle ter plaatse en een beoordeling van de rapportage door de erkende laboratoria. Beide audits vonden plaats in de tweede helft van 2002. Er bleek een duidelijke evolutie naar betere kwaliteit op het vlak van uitrusting, bekwaamheid van het personeel, kalibraties en referentiematerialen bij de metingen met continue monitoren. Toch werden ook een aantal ernstige tekortkomingen vastgesteld die een direct effect op de kwaliteit van de resultaten hebben en waarvoor onmiddellijke actie of correctie nodig is. Het ging om inbreuken op de meetprocedures beschreven in de norm, om het niet uitvoeren van lektesten, om slordigheid in het noteren van primaire gegevens tijdens de monstername zodat deze achteraf noch natrekbaar noch aantoonbaar waren, en om het niet vermelden in het rapport van gegevens die essentieel zijn voor het beoordelen van de kwaliteit van de metingen. MI stuurde de auditverslagen naar de betrokken laboratoria met de vraag om binnen de maand corrigerende maatregelen en uitvoeringstermijnen mee te delen voor alle bemerkingen van het verslag. Beide laboratoria reageerden binnen de gestelde termijn. In 2003 zal VITO in opdracht van MI deze corrigerende maatregelen op hun volledigheid en hun daadwerkelijke uitvoering controleren.

8. Klachtenbehandeling In de loop van 2002 werd binnen MI een ad hoc werkgroep opgericht om een analyse te maken van de interne procedures voor de administratieve en technische behandeling van de bij MI ingediende klachten over milieuhinder. Aanleiding was de opmerking in het jaarverslag van 2001 van de Vlaamse Ombudsman over de behandeling van de milieuklachten over klasse 2- en 3-inrichtingen door MI: " … Maar de gemeente heeft te lange tijd onvoldoende opgetreden en dat wijst er toch op dat MI haar bevoegdheid en opdracht in het kader van het 'hoog toezicht' onvoldoende heeft benut om ook de theoretisch minder belangrijke milieuhinder van de inrichtingen van klasse 2 en 3 resoluut te detecteren en te volgen. De effectieve uitoefening van het 'hoog toezicht' is vatbaar voor verbetering, waarvoor hier een terechte opmerking werd geformuleerd. Ook ten aanzien van de afdeling werd de norm goede uitvoeringspraktijk en administratieve nauwkeurigheid geschonden. Bovendien werd de aanbeveling gegeven om na te gaan of een (beter) systeem voor de uitoefening van het 'hoog toezicht' bestaat, zodat de afdeling beter kan volgen hoe de gemeenten omgaan met meldingen over milieuhinder."

Bovendien werd op 1 januari 2002 het decreet van 1 juni 2001 houdende toekenning van een klachtrecht ten aanzien van bestuursinstellingen van toepassing. Het decreet geeft aan iedereen het recht om een klacht in te dienen bij een bestuursinstelling over de werking en de handelingen van die bestuursinstelling. De omzendbrief van de Vlaamse regering VR/2002/20 van 1 februari 2002 gaat in op de rol van de Vlaamse Infolijn als oriëntatie- en doorverwijzingspunt, de interne klachtenbehandeling door de bestuursinstelling en de externe klachtenbehandeling door de Vlaamse Ombudsdienst. De Aminal-dienstorder van 26 juli 2002 implementeert de bovenvermelde omzendbrief voor Aminal en MI. De klager beschikt ook over steeds meer middelen om klacht in te dienen (fax, elektronische post) en wil sneller worden beantwoord. De aanpassing van de interne procedures aan de bovenvermelde feiten resulteerde in een onderrichting aan alle toezichthoudende ambtenaren van MI voor het behandelen van milieuklachten (met duidelijke afspraken in verband met hoog toezicht, behandelingstermijnen, opvolging en rapportage) én voor het behandelen van klachten in het kader van het klachtendecreet. In 2002 behandelde MI 17 vragen van de Vlaamse Ombudsdienst en 4 vragen van de klachtenmanager van Aminal. Een overzicht wordt gegeven in de onderstaande tabellen.

Lijst van de in 2002 behandelde dossiers van de Vlaamse Ombudsdienst Nr. Omschrijving

1999-0093 2001-0270 2001-0285 2001-0322 2001-0451 2001-0768 2001-0802 2001-0898 2001-1117 2001-1225 2001-1267 2001-1276 2001-1323 2001-1372 2002-0186 2002-0204 2002-0287 2002-0788

Geluidshinder veevoederbedrijf (klasse 1-bedrijf) Achterlaten van afval (illegaal storten van asbesthoudende producten) Achterlaten van afval (illegaal storten van asbesthoudende producten) (=2001-0270) Achterlaten van afval (opslag van baggerafval) Geluidshinder van een non-ferro bedrijf (klasse 1-bedrijf) Geurhinder van een bedrijf voor de recyclage van rubber (klasse 1-bedrijf) Milieuhinder van een stortplaats (klasse 1-bedrijf) Onvergunde activiteiten (recyclage sloopafval + betoncentrale) in industriezone Geurhinder van een mestverwerkingsbedrijf (klasse 1-bedrijf) Vliegenplaag door mestopslag Geluidshinder van een club voor hondendressuur (klasse 2-bedrijf) Milieuhinder van een containerpark Gasolievervuiling Sluikstort Geluidshinder spoorweg Geur- en geluidshinder van een aardappelverwerker (klasse 2-bedrijf) Opslag asbestafval Geluids- en stofhinder door bouwwerf

Lijst van de in 2002 behandelde vragen van de klachtenmanager van Aminal Nr. Omschrijving

2002-0010 2002-0450 2002-0564 2002-0643

Milieuhinder van een slachthuis (klasse 1-bedrijf) Milieuhinder smederij Milieu- en bouwovertredingen door een transportbedrijf (klasse 3-bedrijf) Ophalen kadaver van een hond

Organisatie

17

2

In het eerste deel van dit hoofdstuk wordt een overzicht gegeven van het personeel van MI. Het aantal voltijdse eenheden (VTE) is in 2002 voor het tweede jaar op rij, zeer licht gestegen. Daarmee wordt opnieuw het niveau van 1998 bereikt. Uiteraard blijven deze beperkte aanwervingen een druppel op een hete plaat: MI is er na elf jaar bestaan nog steeds niet in geslaagd om in Vlaanderen alle hinderlijke inrichtingen die ingedeeld zijn in klasse 1 ten minste éénmaal te controleren. Verder in dit hoofdstuk volgt een beschrijving van de voortdurende inspanningen die MI levert voor de vorming van haar medewerkers. De technische opleidingen voor de toezichthoudende ambtenaren vormen daarvan een belangrijk deel. Ten slotte wordt ook een overzicht gegeven van de financiële middelen waarover MI beschikt en wordt even ingegaan op het elektronisch dossieropvolgingssysteem van de afdeling.

Personeel, vorming en middelen 1. Personeel Het totaal aantal personeelsleden bedroeg eind 2002 drie meer dan eind 2001. Het aantal VTE steeg slechts met twee eenheden. Eind 2002 telde MI 119 personeelsleden. Rekening houdend met loopbaanonderbreking en andere vormen van deeltijds werken komt dat overeen met 108,6 VTE. De tabellen en figuren op de volgende bladzijden geven de verdeling van het personeel per dienst en per rang weer. Elke rang wordt aangeduid met een letter en een cijfer. De letter geeft het niveau aan, het cijfer situeert de rang binnen het niveau. De hoogste rang krijgt het hoogste cijfer toegewezen. De statutaire ambtenaren van de niveaus A en B zijn toezichthoudende ambtenaren (84,4 VTE). De ambtenaren van de niveaus C en D hebben een ondersteunende administratieve functie (24,2 VTE). De cijfers zijn een weergave van de situatie op 31 december 2002. Alle personeelsleden van het niveau E die in 2001 een gunstige evaluatie kregen (over het planningsjaar 2000), werden vanaf 1 januari 2002 ingeschakeld in het niveau D. Het personeelsbestand zal in 2003 wijzigingen ondergaan omwille van de uitstapregeling, waarvoor de betrokken ambtenaren zich eind 2002 kandidaat konden stellen. Ook de implementatie van de nakende reorganisatie van het ministerie van de Vlaamse Gemeenschap (gekend als BBB: Beter Bestuurlijk Beleid) kan wijzigingen in het takenpakket én in het personeelsbestand veroorzaken.

Volgende vier niveaus worden onderscheiden:

A

universitair onderwijs en hoger onderwijs van het lange type gelijkgesteld met universitair niveau

B

hoger onderwijs van het korte type of daarmee gelijkgesteld onderwijs

C

volledig secundair onderwijs of daarmee gelijkgesteld onderwijs

D

drie jaar secundair onderwijs of daarmee gelijkgesteld onderwijs of geen diploma

Personeel, vorming en middelen

19

AANTAL PERSONEELSLEDEN A2A

Inspectoraat-generaal

A2

1

Hoofdinspectie Buitendienst Antwerpen

1


A1

B2

B1

C2

C1

1

1

10

2,5

15 7

8 1

1

2

28

1

1

16

1

2

22

2

2

18

3

18

1

11

6


1

4,5

8,5

11

2

1

1

Totaal

3 14

Buitendienst Oost-Vlaanderen Buitendienst West-Vlaanderen

Totaal

0,5

2 1

D1

1

1

4

D2

1

3

59,5

1

28,5

3

9,5

3

10,5

119

A2A

A2

A1

B2

B1

C2

C1

D2

D1

Totaal

AANTAL BESCHIKBARE VTE

Inspectoraat-generaal

1,0

Hoofdinspectie Buitendienst Antwerpen

1,0


1,0

0,9

10,0

2,5

14,0 6,5

5,0 0,8

1,0

0,5

14,0

1,0

2,0

24,0

1,0

1,0

14,3

1,0

2,0

21,1

1,5

2,0

15,5

2,3

16,8

9,8

108,6

1,0

3,0

2,0


1,0

10,3

5,8


1,0

4,0

7,0

11,0

2,0

1,0

0,5

22,8

3,0

8,4

Buitendienst West-Vlaanderen Totaal

1,0

3,0

56,8

0,8

1,0

2,9

3,0

NIEUW BIJ MI Datum

Naam

Rang

Dienst

Aard

21.01.02

Dries van den Brempt

B1


vervanging loopbaanonderbreking

21.01.02

Tina Poels

A1/B1


vervanging loopbaanonderbreking

01.02.02

Frank Verslype

B1


aanwerving statutair

01.04.02

Jo De Baerdemaeker

A1



01.06.02

Sybille Vanderhenst

A1



01.07.02

Ingrid Roels

A1

Hoofdinspectie


01.10.02

Christel Gernay

A1


aanwerving Seveso-contractueel

MI VERLATEN

20

Datum

Naam

Rang

Dienst

Aard

01.02.02

Omer Vanoppen

A1


pensionering

01.04.02

Jean Buré

E1

Buitendienst Oost-Vlaanderen pensionering

01.07.02

Bart Aubroeck

A1

Hoofdinspectie


vrijwillig ontslag

OVERZICHT VAN DE VERDELING VAN HET PERSONEEL PER NIVEAU

niveau A | 53% niveau B | 25% niveau C | 11% niveau D | 11%

OVERZICHT VAN DE VERDELING VAN HET AANTAL VTE PER DIENST Inspectoraat-generaal | 3% Hoofdinspectie | 13% Antwerpen | 22% Limburg | 13% Oost-Vlaanderen | 19% Vlaams-Brabant | 14% West-Vlaanderen | 16%

EVOLUTIE VAN HET AANTAL VTE BIJ MI VAN 1995 TOT EN MET 2002 120 100 80 60 40 20 0 1995

1996

1997

# VTE totaal

1998

1999

2000

2001

2002

# VTE toezichthoudend ambtenaar


21

Personeelsfoto’s

Inspectoraat-generaal en Hoofdinspectie Boven v.l.n.r.: Paul Bernaert, Hedwig Stylemans, Ingrid Roels, Paul Cuypers. Midden v.l.n.r.: Inge Delvaux, Peter Schryvers, Mieke Verleysen, Koen Mandonx, Martine Blondeel. Onder v.l.n.r.: Filip François, Hans Delcourt, Robert Baert, Nathalie Janssens, Louis Daens, Guy Corbeel, Chris Van Baelen. Ontbreekt: Daisy Van Calster.

Buitendienst Antwerpen Achteraan v.l.n.r.: Lief Mannaerts, Wilfried Van den Acker, Gerard Pensaert, Sandra Broothaers, Hendrik Meulemans, Inge Dils, Christel Gernay, Ann Devisschere, Michael Allison, Ludo Segers, Domien De Reyer, Jos Moeskops, Monique Dirickx. Vooraan v.l.n.r.: Ann Van Deun, Ilse Colman, Chris Tackaert, Wilfried Biesemans, Lieve Joos, Veerle Wiercx, An Swinnen, Diane Haelwaeters, Els De Jonghe, Jan Valckx, Linda Van Geystelen. Ontbreken: Anne Colman, Jo De Baerdemaeker, Hilde Slosse, Stijn Sysmans.

22


Buitendienst Limburg Staand v.l.n.r.: Jos Tits, Peter Schoups, Kaat Vanmeeren, Josse Cleven, Freddy Noels, Jan De Paep, Sybille Vanderhenst, Peggy Cloostermans, Rachelle Bervoets, Rudi Rademaekers, Johan Ballings, Josée Vanthienen, Irène Poelmans, Guido Gerits. Gehurkt: Robert Stox. Ontbreekt: Ann Janssens.

Buitendienst Oost-Vlaanderen V.l.n.r.: Luc Bevernage, Els Van Bever, Raymond Colle, Myriam Macharis, Greet De Wandeler, Wilfried Van Vaerenbergh, Eric Ryckaert, Paul Van Gijseghem, Marc Vaes, Peter Permanne, Frans Van der Cruyssen, Luc Verhaeven, Peter Wesemael, Dony Vandormael, Pieter Van Cauwenberge, Carmen Bauwens, Jef Algoet, Gert Govaerts, Antoine Verhelst. Ontbreken: André Goossens, Marie-Louise Roegiers, Marc Van Kerckvoorde.


23

Buitendienst Vlaams-Brabant Staand v.l.n.r.: Frans Van de Maele, Frank Verslype, Mia Moens, Marc Vanthienen, Philippe Verbecq, Jacques Suys, Dirk Crivits, Gert Van de Cauter, Tina Poels, Theo Strobbe, Wilfried Nijs. Zittend v.l.n.r.: Jacqueline Symoen, Carine Holsbeekx, Christiane Reinquin, Mathy De Preter, Robert Dupont. Ontbreken: Jef Feyaerts, Dries van den Brempt.

Buitendienst West-Vlaanderen Staand v.l.n.r.: Lieven Windels, Henri Trypsteen, Marc Sevenant, Johan Corveleyn, Georges Van de Walle, Geert Van Landschoot, Roland Loontiens, Godelieve Lust, Marc De Vos, Liliane Glibert, Danny Deygers, Joke Lahousse, Karel Vandamme. Gehurkt v.l.n.r.: Wim Delaere, Peter De Neve, Godelieve Martens. Ontbreken: Guido Gheysen, Robrecht Pillen.

24


2. Personeelsbeleid

2.2. Stressonderzoek

2.1. PLOEG

Het woord stress is in deze tijd niet meer uit de leefwereld weg te denken. Ook binnen LIN en in het bijzonder binnen MI is er heel wat stress. Dat is de conclusie van het stressonderzoek dat in juni 2001 plaatsvond. De stresssignalen die de afgelopen jaren door de personeelsleden gegeven werden, waren dus niet onterecht.

Elk jaar worden de personeelsleden van het ministerie van de Vlaamse Gemeenschap geëvalueerd. Deze evaluatie kadert in de PLOEG-cyclus. In het woord PLOEG staat P voor Plannen, L voor Leiding geven, O voor Opvolgen en Ondersteunen, E voor Evalueren en G voor Gewaardeerd worden. De evaluatie is slechts zinvol wanneer er voldaan wordt aan enkele belangrijke voorwaarden: iedereen moet bij het gebeuren worden betrokken en er moet een algemeen klimaat van communicatie en terugkoppeling worden gecreëerd. Ieder jaar worden de doelstellingen van het departement geformuleerd en verder uitgebouwd op de resultaten van de doelstellingen van vorige jaren. De departementale doelstellingen worden in cascade doorvertaald naar de verschillende administraties en zo verder naar afdelingsniveau. Ieder personeelslid van MI krijgt via de hiërarchische meerdere, persoonlijke doelstellingen die verwoord worden in een planningsdocument. Bij de evaluatie wordt getoetst of de afgesproken resultaten bereikt werden en vooral op welke wijze. Het evaluatieverslag moet beschrijvend zijn. Wie een buitengewone prestatie heeft geleverd, ontvangt daarvoor een financiële waardering. Het Vlaams personeelsstatuut voorziet in die mogelijkheid door middel van een functioneringstoelage. Waardering moet echter niet altijd in een geldelijke compensatie worden uitgedrukt. Plezier in het werk, een aangenaam werkklimaat en een open werkrelatie met de chef zijn eveneens belangrijk. Bij zwak presteren kan het personeelslid via de loonschaalanciënniteit worden vertraagd. Bij onvoldoende presteren wordt er geen schaalanciënniteit opgebouwd en bij twee opeenvolgende evaluaties met een 'onvoldoende' wordt het personeelslid afgedankt wegens beroepsongeschiktheid. Begin 2002 werden alle personeelsleden van MI geëvalueerd voor de prestaties van het werkjaar 2001. Het is opvallend dat ieder personeelslid van MI zich nauw betrokken voelt bij de ganse organisatie en dat ieder het beste van zichzelf geeft. De extra inzet werd beloond door het toekennen van een functioneringstoelage aan 17 MI-ambtenaren: tien van niveau A, vier van niveau B, één van niveau C en twee van niveau D. De functioneringstoelage lag tussen 3 % en 10 % van het jaarsalaris. Er werd geen enkel personeelslid vertraagd of als onvoldoende geëvalueerd.

Stress is ongetwijfeld één van de oorzaken van personeelsontevredenheid. Daarom besliste de directieraad van LIN om bij de personeelsleden van het departement een stressonderzoek uit te voeren. Dit onderzoek gebeurde onder leiding van dokter Luc Swinnen. Bij het onderzoek werd aan de hand van een unieke wijze van stressmeting (Spielbergermethode) gepeild naar de impact van stress. Op basis van de scores kon er een algemene stressindex worden berekend, de zogenaamde Job Stress Index (JSI), die aangeeft hoe groot het stressgehalte is binnen een bepaalde entiteit en het ook mogelijk maakt om vergelijkingen te maken met andere organisaties. Uit het stressonderzoek blijkt dat LIN een hoge stressscore (19,14) heeft in vergelijking met het algemene gemiddelde van 18,54. Heel wat sectoren hebben een lagere stressindex: de federale overheid (18,81), de verzekeringssector (17,53), de banksector (18,36) en de gezondheidssector (17,39). Er is dus wel degelijk een stressprobleem bij de LIN-medewerkers. Binnen MI ligt de stress nog beduidend hoger dan het LIN-gemiddelde. MI scoort een veelzeggende JSI-waarde van 20,89. De belangrijkste MI-stressoren zijn: bovenmatig papierwerk, werken met een te krappe personeelsbezetting, deadlines halen, slecht gemotiveerde collega’s en onvoldoende steun van de direct leidinggevende. In het stressrapport werd ook een analyse gemaakt van de verschillen tussen mannen en vrouwen m.b.t. de perceptie en frequentie van stressoren. Hieruit bleek dat de vrouwelijke werknemers beduidend meer stressklachten hebben dan de mannelijke, dit ondanks hun gemiddeld jongere leeftijd. Andere opmerkelijke feiten waren dat de stress toeneemt met het niveau en de leeftijd van de werknemer. Naar aanleiding van dit globaal stressonderzoek werd een departementale stresswerkgroep opgericht. Om te komen tot een systematische vermindering van de ‘negatieve stress’ werkte deze werkgroep een stressactieplan uit voor LIN, dat door de directieraad werd goedgekeurd. Dit plan bevat een aantal concrete initiatieven waarop het management en de personeelsleden een beroep kunnen doen.


25

Jaarvergadering MI

De tweede jaarvergadering van MI vond op 12 juni plaats in Antwerpen. In de voormiddag werd voor de administratieve ambtenaren een rondleiding in de stad voorzien. Ondertussen kregen de toezichthoudende ambtenaren in het Provinciehuis een aantal voordrachten in verband met de actie ‘benzinestations’. Het afdelingshoofd verwelkomde iedereen en schetste als inleiding de rol van MI als handhaver van de steeds complexer wordende milieuhygiënewetgeving.

Het is de bedoeling dat de directeurs-generaal en de afdelingshoofden, in functie van hun behoeften, acties kiezen uit dit stressactieplan. Deze acties zullen dan worden geïmplementeerd in het personeelsbeleid op afdelingsniveau. Het onderzoek had ook oog voor positieve waarden. Als sterke troef voor de LIN-personeelsleden concludeert dokter Swinnen: "LIN-personeelsleden kiezen niet enkel het werk voor de beloning maar ook voor de sfeer, de collegialiteit en de faam van het bedrijf. Bovendien willen personeelsleden van LIN graag de nodige verantwoordelijkheid nemen. Dit zijn zeer sterke punten die zo maar niet in alle bedrijven voorkomen".

3. Vormingsactiviteiten 3.1. Opleiding specifiek voor MI Zoals de voorbije jaren heeft MI ook in 2002 een aantal interne opleidingen voor haar personeelsleden georganiseerd. Zo vond voor de tweede maal een jaarvergadering plaats met alle medewerkers. Daarnaast werden opnieuw enkele ‘technische’ opleidingen voor de toezichthoudende ambtenaren ingericht. Dit jaar organiseerde MI een geuropleiding en een opleiding over raffinaderijen. Voor de recent aangeworven toezichthoudende ambtenaren werd ook een opleiding ‘Zelfbewuste en professionele communicatie met klanten’ voorzien. Deze opleidingen kaderden volledig in de strategische doelstelling ‘permanente vorming’ van MI: doelgerichte bijscholing organiseren voor de medewerkers van MI, zodat de afdeling dé organisatie wordt die instaat voor een doelmatig, deskundig, uniform en integraal handhavingsbeleid van de milieuhygiënewetgeving.

26


Tijdens de jaarvergadering werd de controle van benzinestations toegelicht

De eerste spreker kaderde de actie ‘benzinestations’ binnen het Milieu-inspectieplan 2002. De exploitatievoorwaarden voor benzinestations zijn zeer ingewikkeld en door een recente wijziging van het Vlarem II zijn er nog voorwaarden bijgekomen. De jaarvergadering was een ideaal moment om aan alle toezichthoudende ambtenaren de doelstellingen van de actie voor te stellen, om aldus op een uniforme wijze de handhaving in heel Vlaanderen mogelijk te maken. Voor de identificatie van de te controleren benzinestations werden een aantal criteria omschreven. De werkwijze voor de uitvoering van de controles en de verdere afhandeling werden verduidelijkt.

Een afgevaardigde van het BBT-kenniscentrum van VITO besprak de beste beschikbare technieken voor benzinestations en behandelde in het bijzonder de damprecuperatie en de problematiek van vloeistofdichte vloeren. Nadien werd de nieuwe versie van de checklist voor de controle van benzinestations voorgesteld. De checklist wordt als hulpmiddel gebruikt om de controles te vergemakkelijken en ze zo volledig, overzichtelijk en uniform mogelijk te laten verlopen. Verder werden nog een aantal praktische problemen besproken die zich tijdens controles van benzinestations kunnen voordoen. Na de voordrachten werd een leerrijke wandeling onder de begeleiding van gidsen aangeboden in het oude stadsgedeelte van Antwerpen. Technische opleiding ‘geur’

Op 17 oktober organiseerde MI een opleiding ‘geur’ voor alle toezichthoudende ambtenaren. De aspecten geurbeleid, -onderzoek en -bestrijding kwamen aan bod. De toelichtingen werden verzorgd door deskundigen op het gebied van geur. In de voormiddag kwamen de verschillende aspecten van het geuronderzoek aan bod, met als belangrijkste onderdelen het omgevingsonderzoek en het bronnenonderzoek. Onder de noemer omgevingsonderzoek werd uitgelegd hoe via snuffelmetingen in de omgeving van een bron kan worden bepaald hoeveel geur de bron verspreidt. Er werd tevens verduidelijkt hoe met een leefomgevingsonderzoek via telefonische enquêtes kan worden bepaald hoeveel buurtbewoners gehinderd worden door een geur. Eveneens werd aangegeven hoe het bijhouden van geurdagboeken door buurtbewoners een beeld kan geven van de frequentie van geur en geuroverlast. De technische aspecten, mogelijkheden en voor- en nadelen van elke onderzoeksmethode kwamen ruimschoots aan bod. Bij de toelichting over het bronnenonderzoek werd dieper ingegaan op alle mogelijke manieren om geurende stoffen te meten ter hoogte van de bron. De technische aspecten van de monstername ter plaatse en de mogelijke analysemethoden voor die geurmonsters werden uitvoerig besproken. De olfactometrische analyse met de neus als meetinstrument werd voorgesteld en vergeleken met chemische analyses van geurstoffen.

Emissies kunnen neerslaan en lokaal voor heel wat geurhinder zorgen

In de namiddag werden de toezichthoudende ambtenaren kort ingelicht over beleidsactiviteiten en -initiatieven in verband met geur. Vervolgens werden geurbeperkende technieken besproken, met praktijkvoorbeelden. De toelichting over het geurbeleid startte met een overzicht van de huidige Vlaamse regelgeving met betrekking tot (geur)hinder. Daarna kwamen de regelgeving in Nederland en de implementatie ervan aan bod, als uitgangspunt voor een uiteenzetting over de ontwikkeling van geurnormen in Vlaanderen. Ten slotte volgde een korte voorstelling van twee nieuwe instrumenten ontwikkeld voor lokale overheden: het milieuklachtenregistratieen opvolgingssysteem (MKROS) en de handleiding om geurklachten te behandelen. In het gedeelte geurreductietechnieken kwamen zowel brongerichte als end-of-pipe maatregelen ter sprake. Ze werden met elkaar vergeleken qua toepasbaarheid, efficientie, kostprijs en duurzaamheid. Als afsluiter volgde een evaluatie van de toepasbaarheid van biofiltratie en gaswassing voor de bestrijding van geurhinder door emissie van ammoniak, waterstofsulfide en vluchtige organische zwavelverbindingen. Dankzij de diepgang en volledigheid van de informatie over geur in al zijn aspecten zal deze opleiding ongetwijfeld bijdragen tot een adequate aanpak van geurproblemen door alle toezichthoudende ambtenaren en tot een doeltreffende en duurzame handhaving. Technische opleiding ‘raffinaderijen’

Op 24 januari organiseerde MI een opleiding over petroleumraffinaderijen voor een 20-tal toezichthoudende ambtenaren. De opleiding werd ook bijgewoond door enkele collega’s van de afdeling Milieuvergunningen. Deze opleiding sloot aan bij de lopende uitvoering van de geïntegreerde projecten van MI rond petroleumraffinaderijen.

Finaal werd de nodige aandacht besteed aan de samenhang tussen de resultaten van een omgevingsonderzoek en een bronnenonderzoek en de verwerking van de gegevens tot een voorstelling van de impact van een geurbron op de omgeving.


27

De bedoeling was een beeld te verkrijgen van de belangrijkste processen (productie en opslag), van de meest kritische punten qua milieuverontreiniging en risico’s, en van de mogelijke maatregelen om de impact op mens en milieu te beperken. Er werd uitgegaan van de Vlaamse situatie, maar het toen net verschenen Europese BREF (BBT Referentie Document) ‘Mineral Oil and Gas Refineries’ fungeerde als ideaal cursusmateriaal. De toelichtingen werden op voortreffelijke wijze verzorgd door drie gastdocenten.

bijzondere aandacht voor de relatie met de processen, de emissiebeperkende maatregelen (BBT) en de Europese en internationale context. De sectorstudie ‘Raffinaderijen’ die werd opgesteld in opdracht van de sectie Lucht van Aminabel, werd gesitueerd.

Deel 1 van de opleiding behandelde de procesbeschrijving met aandacht voor de grondstoffen, de verschillende productiestappen, de eindproducten, en de afvalstoffen en reststromen.

Opleiding ‘Zelfbewuste en professionele communicatie met klanten’

Deel 2 behandelde de belangrijkste aspecten inzake milieu-impact en externe veiligheid, met bijzondere aandacht voor de relatie met de procesvoering en voor de afval- en emissiebeperkende maatregelen. Het aspect luchtverontreiniging werd ten slotte apart toegelicht in deel 3. Zowel de geleide emissies als de nietgeleide VOS-emissies kwamen aan bod. Er was opnieuw

De opleiding ‘raffinaderijen’ sloot aan bij de uitvoering van de controles bij deze bedrijven

Na afloop van deze eerste opleidingsdag volgde nog een aanvullende sessie rond veiligheidsaspecten. Die dag werd bijgewoond door de leden van de werkgroep Veiligheid van MI.

Begin december werd in het Copernicusgebouw te Antwerpen een tweedaagse opleiding ‘Zelfbewuste en professionele communicatie met klanten’ georganiseerd. De opleiding werd gegeven in twee sessies met telkens tien toezichthoudende ambtenaren. De cursus startte met een discussie omtrent het begrip ‘klant’. Het spreekt voor zich dat de verhouding tussen een toezichthoudend ambtenaar en de contactpersonen binnen de geïnspecteerde inrichtingen fundamenteel anders is dan die tussen een verkoper en (potentiële) klanten. De lesgever nam zich voor hier zoveel mogelijk rekening mee te houden tijdens het verdere verloop van de opleiding. De cursus was opgebouwd uit twee modules: het ‘professionele' en het ‘zelfbewuste' aspect van onze communicatie naar de klanten. Voor een meer professionele aanpak van sommige moeilijke situaties werd de B.E.S.T.-gesprekstechniek aangereikt: Beschrijf de situatie zoals jij ze ziet, Erken je gevoelens en reacties en druk ze uit, Stel een oplossing voor, Toon waardering. De techniek werd ingeoefend aan de hand van kleine inlevingsoefeningen waarin een collega de rol van de ambtenaar op zich nam, een tweede collega de rol van de klant en een derde collega commentaar mocht leveren op de rollen. In een tweede deel werd de deelnemers de kans geboden om via een uitgebreid assortiment technieken hun zelfbewustzijn te optimaliseren. Het werd duidelijk dat enkele karaktertrekken waarvan we ons niet altijd bewust zijn, een onmiskenbare uitwerking hebben op onze communicatie naar de klanten. Voortbouwend op het voorgaande werd vervolgens nader ingegaan op het aspect conflicten en hoe er in de praktijk mee omgaan. De tweedaagse werd afgesloten met een korte bespreking van het voor toezichthoudende ambtenaren interessante onderwerp ‘omgaan met agressie’.

3.2. Individuele vorming De medewerkers van MI maken veelvuldig gebruik van het vormingsaanbod van het ministerie van de Vlaamse Gemeenschap. Meestal is het deelnemen aan een dergelijke opleiding een ontwikkelingsgerichte jaarafspraak voor het personeelslid. Informaticaopleidingen komen daarbij frequent voor, maar ook andere vormingssessies worden gevolgd (PLOEG-opleidingen, opleidingen voor stagiairs, …).

Daarnaast namen heel wat personeelsleden deel aan externe studiedagen of symposia, zowel in het binnenland als buiten de grenzen. Het doel daarbij is de evolutie binnen de betrokken milieusector op de voet te volgen en daarna de informatie binnen MI te verspreiden zodat de toezichthoudende ambtenaren er gebruik van kunnen maken bij de uitvoering van hun diverse opdrachten.

BIJGEWOONDE STUDIEDAGEN Onderwerp

Luchtverontreiniging Nieuwe regeling grondverzet Water(her)gebruik in de voedingsindustrie Vlarempel, ik snap het: de Vlaamse milieuregelgeving voor scholen Management van verontreinigde baggerspecie Voedselveiligheid & communicatie Assessment centers in de praktijk binnen overheidsdiensten The economic consequences of the IPPC-directive Bereiding van proceswater in de industrie – technieken en kostprijs Klantenmanagement Vervolgingsbeleid bij milieudelicten Reglementering van de overheidsopdrachten Zwevend stof versus PM10 en PM25 Het gebruik van oppervlakte- en regenwater i.p.v. grondwater in de industrie Chemicals in people biomonitoring en risicobeoordeling van de milieuvervuiling bij de mens Oppervlaktedelfstoffen: duurzame ontginning en grondverzet Basisopleiding milieubeheer: module geluid en trillingen Basisopleiding milieubeheer: module bodemverontreiniging De bestuurlijke handhaving van het milieurecht Inventariseren en kwalificeren van milieurisico’s in uw bedrijf Integraal Waterbeheer en Actief Bodembeheer

Organisator

KVIV Kluwer opleidingen KVIV Aminal + departement Onderwijs Administratie Waterwegen en Zeewezen Cera Foundation, VILT, VVB, MENS IFBD

Plaats

Datum

Antwerpen Antwerpen Antwerpen Brussel

22 19 18 19

januari maart april april

Brussel

23 april

Brussel

26 april

Brussel

15 mei

Europese Commissie KVIV

Brussel Edegem

16 mei 30 mei

Vereniging voor Overheidscommunicatie KHL Diepenbeek Vlaamse vereniging voor Aanbestedingsrecht KVIV KVIV

Mechelen

20 juni

Diepenbeek Brussel

4 oktober 9 oktober

Gent Gent

22 oktober 23 oktober

KVIV

Gent

24 oktober

B.W.O.

Brussel

19 november

SGS

Antwerpen

21 november

SGS

Antwerpen

28 november

Belgische vereniging voor Milieurecht GOM Vlaams-Brabant

Brussel

29 november

Steenokkerzeel

2 december

Limburgs Universitair Centrum

Diepenbeek

12 december


29

3.3. Opleiding voor het Seveso-team Voor de veiligheidscontroles bij de zogenaamde Sevesobedrijven (zie ook het hoofdstuk ‘Specifieke handhavingscampagnes’) werd door interne reorganisatie en door werving binnen MI een Seveso-team samengesteld. Aangezien het een complexe materie betreft, werden bijkomende kwalificatie-eisen gesteld aan de teamleden: ze moesten beschikken over een getuigschrift preventieadviseur niveau 1 of bereid zijn die opleiding te volgen. Eind 2002 hadden vijf teamleden het getuigschrift behaald. Eén van hen verdedigde in 2002 met succes haar eindwerk. Drie teamleden waren eind 2002 nog in opleiding. Het in 2002 verdedigde eindwerk gaf een belangrijke aanzet tot de ontwikkeling van een inspectie-instrument voor opslagplaatsen van gevaarlijke stoffen. De grote risico’s binnen Seveso-bedrijven zijn een gevolg van de aanwezigheid van gevaarlijke producten. Het is bijgevolg van belang over een methode te beschikken om de opslagomstandigheden op een degelijke en gestructureerde manier te kunnen evalueren. Er zijn niet alleen verschillende wetten (zowel veiligheids- als milieuwetgeving) van toepassing, maar er bestaan eveneens diverse codes van goede praktijk en literatuurgegevens over eerder gebeurde zware ongevallen. In het eindwerk werden alle belangrijke aspecten uit de diverse bronnen herleid tot werkbare instrumenten voor de opslag in magazijnen enerzijds en de opslag in tankenparken anderzijds.

Monstername door een erkend laboratorium.

30


4. Aanwending van de kredieten 4.1. Laboratoriumkosten Ter ondersteuning van haar sleutelproces 'Inspecteren en maatregelen nemen' sluit MI overeenkomsten af met erkende laboratoria voor het meten, bemonsteren en analyseren van allerhande stoffen en emissies. Voor de meting, monstername en analyse van afvalwater, koelwater en oppervlaktewater enerzijds en bodem, afvalstoffen, meststoffen en grondwater anderzijds werden per provincie overeenkomsten afgesloten. Voor het uitvoeren van emissiemetingen op de schouw van verbrandingsinrichtingen en procesinstallaties werd met twee laboratoria een contract afgesloten. Eén van beide contracten omvatte de uitvoering van dioxinemetingen. In het kader van de kwaliteitsborging voerde het referentielaboratorium een controle-audit uit van beide laboratoria. Ten slotte werden er ook overeenkomsten afgesloten voor het onderzoek van riolen en kleine leidingen, de zogenaamde camera-inspecties. Naast de hierboven vermelde algemene overeenkomsten werden nog enkele overeenkomsten afgesloten voor een aantal specifieke dossiers.

OVERZICHT VAN DE LABORATORIUMKOSTEN Afvalwater, koelwater en oppervlaktewater

Perceel Perceel Perceel Perceel Perceel Totaal

Antwerpen Limburg Oost-Vlaanderen Vlaams-Brabant West-Vlaanderen

Bedrag in euro

125.817,90 137.915,74 136.893,25 128.169,48 168.112,43 696.908,80

Bodem, afvalstoffen, meststoffen en grondwater

Perceel Perceel Perceel Perceel Perceel Totaal

Antwerpen Limburg Oost-Vlaanderen Vlaams-Brabant West-Vlaanderen

88.609,00 50.126,00 98.021,00 39.798,00 72.946,00 349.500,00

Luchtemissiemetingen

Ad hoc emissiemetingen lucht perceel I Ad hoc emissiemetingen lucht perceel II Veldaudits Totaal

168.801,04 92.872,54 3.605,80 265.279,38

Camera-onderzoeken

Camera-onderzoek Camera-onderzoek Camera-onderzoek Camera-onderzoek Totaal

te te te te

Drongen Malle Sint-Truiden Brakel

1.056,21 882,07 1.913,69 1.960,36 5.812,32

Specifieke dossiers

Bemonstering en microbiële analyse van eindproducten van verwerkers van dierlijk afval Legionella ringtest Emissiemetingen formaldehyde bij spaanplaatbedrijven Emissiemetingen op 2 droogovens Totaal Totaal

5.851,56 2.952,40 91.941,85 5.967,72 103.761,13 1.421.261,60


31

4.2. Onderzoekskosten In bepaalde omstandigheden is het ook noodzakelijk bijkomende onderzoeken te laten verrichten door gespecialiseerde laboratoria of deskundigen. Zo kunnen bijvoorbeeld niet-courante analyses worden uitgevoerd of kan de milieu-impact van een specifiek bedrijf worden onderzocht. De onderzoeken gebeuren ter ondersteuning en ter

voorlichting van MI. Naast die onderzoeken, die specifiek gericht zijn op één of meerdere bedrijven, werden ook een aantal algemene onderzoeksopdrachten uitgevoerd. Laboratorium- en onderzoekskosten worden vastgelegd op één begrotingsartikel. De totale vastlegging bedroeg 100% van het beschikbare krediet.

OVERZICHT VAN DE ONDERZOEKSKOSTEN Geuronderzoeken

Bedrag in euro

Geuronderzoek te Grimbergen - Vilvoorde Geuronderzoek te Lier Totaal

73.624,71 33.366,96 106.991,67

Veiligheidsonderzoeken

Veiligheidsonderzoek te Zwijndrecht Veiligheidsonderzoek te Wetteren Veiligheidsonderzoek in discotheken (aanvulling) Risicobeschrijving van een bedrijf te Leuven Totaal

26.426,40 20.554,27 1.116,83 2.509,42 50.606,92

Akoestische onderzoeken

Industrieterrein Aalter Industrieterrein Poperinge Luchthaven Zaventem Totaal

2.020,70 5.324,00 3.630,00 10.974,70

Onderzoeken van de grondwaterverontreiniging

Stortplaats Stortplaats Stortplaats Stortplaats Totaal

in in in in

de de de de

provincie provincie provincie provincie

Antwerpen Oost-Vlaanderen Limburg West-Vlaanderen

40.623,87 49.994,35 38.308,60 21.215,54 150.142,36

Onderzoek van afvalwaters

PAK in textielafvalwater Gevaarlijke stoffen in textielafvalwater Totaal

23.292,50 411,40 23.703,90

Algemene onderzoeksopdrachten

Evaluatie, aanvulling en validering van de milieu-ongevallen index Inventarisatie IPPC- en Seveso-bedrijven in Vlaanderen Methodologie m.b.t. inspectiefrequentie en tijdsbesteding bij controles van IPPC- en Seveso-bedrijven Opstellen van een kwaliteitshandboek voor meting en bemonstering van afvalstoffen Ondersteuning bij de gunningsprocedure i.v.m. meting, bemonstering en analyse van bodem, afvalstoffen, meststoffen en grondwater Totaal Totaal

32


47.643,75 64.856,00 49.913,00 31.060,70 9.892,66 203.366,11 545.785,66

Invoer van de gegevens in het DOS

Verdeling van de documenten na de invoer in het DOS

4.3. Werkingskosten

5. Dossieropvolgingssysteem

Om de goede werking van de afdeling te waarborgen beschikt MI over een aantal kredieten die haar in de mogelijkheid stellen de noodzakelijke aankopen te realiseren.

Sedert begin 1998 gebruikt MI een databank waarin de gegevens van bedrijven en informatie over de inspecties en de afhandeling ervan worden verzameld: het dossieropvolgingssysteem of DOS.

Zo werd een budget voorzien van 133.372,00 euro voor specifieke werkingskosten:

Die databank maakt rapportering van de dossieropvolging mogelijk: er kan per dossier een overzicht worden gegeven van vergunningsbesluiten, klachten, processen-verbaal, uitgevoerde controles, genomen administratieve stappen en de stand van zaken in het dossier. Er kunnen ook overzichten worden gegenereerd van de gecoördineerde en geplande activiteiten van de afdeling. Het DOS is tevens een belangrijk instrument voor het bekomen van een uniforme registratie van in- en output binnen de afdeling.

- abonnementen op publicaties over handhaving van de milieuhygiënewetgeving en de aankoop van boeken die noodzakelijk zijn om de evoluties in de (handhaving van de) milieuhygiënewetgeving te volgen; - abonnementen en gesprekken van de GSM-toestellen; - onderhoud en ijking van inspectiematerieel; - uitrusting van de dienstwagens voor de bescherming van de toezichthoudende ambtenaren en voor het koelen van de genomen monsters tijdens het vervoer naar het laboratorium. Voor algemene werkingskosten werd een budget voorzien van 387.653,00 euro. Dit budget werd gebruikt voor het onderhoud, het brandstofverbruik en het leasen van dienstwagens. In 2002 werden twee nieuwe dienstwagens (kleine bestelwagens) aangekocht. Deze dienstwagens zullen voornamelijk worden gebruikt bij het uitvoeren van monsternames en metingen. Ze zullen in 2003 zó worden uitgerust dat ze voldoen aan de voorschriften van het kwaliteitshandboek voor monsternames en metingen. Ten slotte werd voor 2002 een budget voorzien van 52.861,00 euro voor de aankoop van duurzaam materieel: pH-meters, GSM-toestellen, fototoestellen en diepvrieskasten voor het bewaren van koelelementen, die nodig zijn voor het optimaal bewaren van genomen monsters.

Het dossieropvolgingssysteem van MI werd oorspronkelijk ontworpen in een IT-omgeving zonder netwerk. Bij de komst van een netwerk binnen het ministerie werden de nodige stappen ondernomen om het systeem te laten omzetten naar een multi-user systeem. Door de minderwaardige kwaliteit van het werk van de IT-dienstverlener bevindt de omzetting zich nog steeds in dezelfde fase als 2 jaar geleden. Voor 2003 lijkt er wel enige verbetering op komst. Ondertussen werd het DOS in de mate van het mogelijke aangepast aan de nieuwe noden van de afdeling. Er werden betere rapporteringsmodules toegevoegd, zodat ook een aantal cijfers en gegevens voor het milieuhandhavingsrapport eenvoudig kunnen worden verzameld. Bij de cijfers die verder in dit rapport vermeld worden, moet wel worden opgemerkt dat de cijfers betrekking hebben op één kalenderjaar en dat het daardoor niet altijd mogelijk is om de verschillende kolommen van één tabel met elkaar te vergelijken. Zo kan een klacht die in 2001 ontvangen werd, pas behandeld of opgelost zijn in 2002. Er werd ook een systeem opgezet waarbij de analyseresultaten van de MI-monsternames, die door het laboratorium als rekenblad worden aangeleverd, op een gemakkelijke manier in het DOS worden ingevoerd. Daardoor kan een duidelijk overzicht van de evolutie van bepaalde emissies worden verkregen. Een laatste aanpassing waarmee eind 2002 van start werd gegaan, is de verbeterde opvolging van klachten die door MI worden geregistreerd n.a.v. de procedure inzake klachtenbehandeling.


33

3

Het milieu-inspectieplan (MIP) 2002 was het zesde jaarplan dat MI opstelde. Het planmatig uitvoeren van controles is een basiskeuze voor MI, die invloed heeft op de hele werking en organisatiestructuur van de afdeling. In het MIP wordt het kader geschetst waarbinnen MI opereert en worden de opties en randvoorwaarden van het plan toegelicht. Het hoofdbestanddeel is een bundeling van de controles voor een volledig werkjaar. Het plan omvat alle activiteiten van de afdeling die kaderen in het proces ‘Inspecteren en maatregelen nemen’, verder inspectieactiviteiten genoemd. Op die manier probeert MI haar aanpak af te stemmen op de Europese vereisten inzake de inspectie van risicovolle en sterk milieubelastende bedrijven en wordt invulling gegeven aan de beleidslijnen van de Vlaamse regering en de Vlaamse minister van Leefmilieu, namelijk de voorkeur voor een planmatige aanpak boven toevalstreffers.

Milieuinspectieplan 2002 1. Opstellen van het MIP 2002 1.1. Waarom een milieu-inspectieplan? Het is al geruime tijd de overtuiging van MI dat handhaving best op een planmatige wijze wordt aangepakt. In het milieu-inspectieplan wordt getracht alle inspectieactiviteiten van MI in kaart te brengen en te begroten qua budget en personeelsinzet. Daarvoor zijn er verschillende redenen. Enerzijds zijn er de beleidslijnen van de Vlaamse regering waarin gesteld wordt dat alle handhavingsacties moeten worden uitgevoerd op basis van een diepgaand inzicht, waarbij het toezicht op de naleving van de milieuwetgeving evolueert van toevalstreffers naar een planmatige handhaving. De uitwerking kan gebeuren via jaarprogramma’s voor de handhaving, waarin de prioriteiten voor een bepaald werkjaar worden vastgelegd en de handhavingsacties worden gepland. Anderzijds is er de algemene Europese trend naar een meer systematische, planmatige en gecoördineerde handhaving. Deze trend werd in 2001 bevestigd in de ‘Aanbeveling van het Europees parlement en de Raad van 4 april 2001 betreffende minimumcriteria voor milieu-inspecties in de lidstaten (2001/331/EG)’. Deze aanbeveling kwam tot stand met medewerking van het IMPEL-netwerk en geeft duidelijk de criteria aan waaraan milieu-inspecties minstens zouden moeten voldoen. Minimumcriteria voor milieu-inspecties

Volgens de aanbeveling moeten milieu-inspecties in de lidstaten worden uitgevoerd volgens minimumcriteria voor de organisatie, uitvoering, opvolging en bekend-

making van de resultaten van die inspecties. Op die manier wordt in alle lidstaten de naleving van de communautaire milieuwetgeving kracht bijgezet en wordt bijgedragen aan een meer consequente uitvoering en handhaving. In de aanbeveling gaat veel aandacht naar het opstellen van milieu-inspectieplannen door de lidstaten, waaruit moet blijken dat alle milieu-inspectieactiviteiten van tevoren worden gepland. Bovendien zouden dergelijke plannen openbaar moeten worden gemaakt. De plannen mogen op nationaal, regionaal of plaatselijk niveau worden opgesteld, maar de lidstaten moeten ervoor zorgen dat de plannen toepasselijk zijn op alle milieu-inspecties van gecontroleerde installaties op hun grondgebied. De milieu-inspectieplannen moeten worden opgesteld op basis van: - de Europese voorschriften die moeten worden nageleefd; - een register van de gecontroleerde installaties in het gebied waarop het plan betrekking heeft; - een algemene evaluatie van de belangrijke milieuvraagstukken in het gebied waarop het plan betrekking heeft en een algemene beoordeling van de mate waarin de EU-voorschriften in de gecontroleerde installaties worden nageleefd; - eventuele gegevens over eerdere inspectieactiviteiten. De milieu-inspectieplannen moeten passen bij de inspectietaken van de betrokken instanties. Er moet rekening worden gehouden met de aard van de gecontroleerde installaties, de risico's en milieueffecten van

Milieu-inspectieplan 2002

35

Het MIP voorziet ook geïntegreerde controles bij klasse 1-bedrijven

emissies en lozingen, en de relevante beschikbare informatie betreffende specifieke locaties of types van gecontroleerde installaties. De informatie kan komen uit rapporten en gegevens van de zelfcontrole van de exploitanten en van eerdere inspecties. Daarnaast vormen gegevens uit milieuaudits en milieuverklaringen, met name diegene opgesteld voor de gecontroleerde installaties die zijn aangemeld volgens het communautaire milieubeheer- en milieuauditsysteem (EMAS), eveneens een relevante gegevensbron. Ieder milieu-inspectieplan moet ten minste: - het geografische gebied aangeven waarop het betrekking heeft (het gehele grondgebied van de lidstaat of een deel daarvan); - betrekking hebben op een bepaalde periode (bijvoorbeeld een jaar); - specifieke bepalingen betreffende de herziening van het plan bevatten; - de specifieke locatie of het type van de gecontroleerde installaties vermelden;

36

- voorzien in de coördinatie tussen de verschillende inspectie-instanties (indien van toepassing). De meeste van de in de aanbeveling opgesomde richtlijnen inzake milieu-inspectieplannen werden in het MIP 2002 toegepast. De aanbeveling bevat ook een aantal richtlijnen voor het rapporteren van milieu-inspectieactiviteiten in het algemeen. De aanbeveling stelt dat het milieuhandhavingsrapport ter beschikking moet worden gesteld van een zo ruim mogelijk publiek en gegevens moet bevatten over het personeel en andere middelen waarover MI beschikt. Tevens moet het beknopte gegevens over de uitgevoerde milieu-inspecties verstrekken en een overzicht geven van het aantal behandelde zaken. Ook de maatregelen die werden getroffen naar aanleiding van projecten, acties, ernstige klachten, ongevallen, incidenten en gevallen van niet-naleving van de voorschriften, moeten worden vermeld. Dit milieuhandhavingsrapport tracht hieraan te voldoen.

1.2. Doelstellingen van het MIP

- programma's voor routinematige milieu-inspecties voorschrijven, rekening houdend met milieurisico's; deze programma's zouden zonodig de frequentie van de plaatsbezoeken aan de diverse typen gecontroleerde installaties of nader genoemde installaties moeten omvatten;

De doelstellingen van het MIP situeren zich op verschillende niveaus. Op het niveau van de organisatie heeft het plan een doelmatige, deskundige, uniforme en integrale aanpak van de controles tot doel.

- procedures (en de beschrijving ervan) voor reactieve milieu-inspecties voorzien, waarin moet worden gereageerd op klachten, ongevallen, incidenten en gevallen van niet-naleving van de voorschriften;

Een tweede belangrijke doelstelling situeert zich op het vlak van de effectiviteit van de controles: het plan voorziet diepgaande en zo mogelijk geïntegreerde controles bij klasse 1-inrichtingen die sterk milieubelastend zijn en/of ernstige risico’s voor de omgeving inhouden. Bij


Afvalwaterzuivering is slechts één aspect bij de geïntegreerde controle van bedrijven

de selectie van de bedrijven wordt rekening gehouden met de milieureputatie van de bedrijven en met het feit of er voldoende milieu- en veiligheidsmaatregelen werden getroffen. De beheersing van het werkvolume en de werkdruk is een derde belangrijke doelstelling voor het opmaken van een jaarplan. MI wordt immers geconfronteerd met een groot aantal en een grote diversiteit aan te controleren inrichtingen. Een goed jaarplan moet prioriteiten leggen en daardoor helpen om werkvolume en werkdruk te beheersen. Dat is noodzakelijk gezien de lange lijst van mogelijke aanleidingen voor inspecties: - meldingen van calamiteiten en voorvallen; - mondelinge interpellaties van de minister;

- inspecties hoog toezicht; - kantschriften van de parketten op door MI opgestelde prioritaire PV’s; - kantschriften van de parketten op door MI opgestelde niet-prioritaire PV’s; - kantschriften van de parketten over niet door MI opgestelde PV’s; - vrije velddelicten; - klachten over klasse 2- en 3-bedrijven en niet-ingedeelde inrichtingen. MI ontvangt een veelheid aan documenten, gaande van klachten over meldingen tot allerhande besluiten van de vergunningverlenende overheden.

- acute klachten in verband met klasse 1-bedrijven; - parlementaire vragen;

1.3. Totstandkoming van het MIP 2002

- kabinetsopdrachten en -klachten; - vragen van parketten om technische expertise; - adviesvragen inzake particuliere waterzuiveringsinstallaties, EMAS en investeringsaftrek; - klachten in het kader van het klachtendecreet via de Vlaamse Infolijn, de interne klachtenbehandeling, de klachtenmanager van Aminal of de Vlaamse Ombudsdienst; - klachten over klasse 1-bedrijven; - bijzondere milieuvergunningsvoorwaarden, weigeringsbesluiten en proefvergunningen; - ambtshalve controles;

De voorbereiding van het MIP 2002 startte reeds in 2001. Een ontwerpplan werd opgesteld met bijdragen van alle werkgroepen en met voorstellen voor de invulling van de routinecontroles, de reactieve controles en de controles voor de opvolging van openstaande dossiers. Heel wat medewerkers hadden een inbreng in de totstandkoming van dit document. Het ontwerpplan werd uitgebreid besproken tijdens het eerste MIP seminarie. Dit seminarie vond plaats in Wenduine op 17 en 18 december 2001 en 21 MI ambtenaren namen eraan deel. Het seminarie werd besloten met een uitgewerkt en realistisch voorstel voor het MIP 2002. Dit voorstel werd op 21 december 2001 door de staf van MI uitgebreid besproken en goedgekeurd.


37

MI voerde in 2002 een geïntegreerde controle uit van textielveredelingsbedrijven

Dit document werd daarna voorgelegd aan de Vlaamse minister van Leefmilieu, die het op 4 juni 2002 goedkeurde. De goedkeuring door de minister was een primeur: nooit eerder kreeg een MI jaarplan die politieke legitimatie. De planmatige aanpak van MI en het professionalisme van het plan werden daarbij erg gewaardeerd. Het MIP 2002 was een zeer ambitieus en maximalistisch ingevuld jaarplan dat beschouwd werd als een uitdaging voor de ganse afdeling. Voor de uitvoering van dit plan werden daarom alle interne diensten en personeelsleden van MI maximaal geresponsabiliseerd.

2. Inhoud van het MIP 2002 Zoals u reeds kon lezen in het eerste hoofdstuk is de bestaansreden van MI ‘het toetsen en bevorderen van de kwaliteit van het milieuhygiënebeleid en de uitvoering ervan, teneinde de milieukwaliteit te verbeteren’. Die bestaansreden wordt vertaald in een aantal opdrachten. Daarvan zijn inspecteren en maatregelen nemen zeker de belangrijkste. Beide opdrachten vormen ook het onderwerp van het MIP. MI beschouwt handhaving, het onontbeerlijke sluitstuk van de reguleringsketen, als haar kerntaak. ‘Inspecteren en maatregelen nemen’ is het belangrijkste proces bij de handhaving. Zonder handhaving blijft de wet veelal ‘dode letter’.

2.1. Inspectieactiviteiten In het MIP 2002 werd getracht de inspectieactiviteiten van MI te begroten qua middelen en tijd. Die activiteiten zijn echter talrijk en verscheiden. Ze werden gegroepeerd volgens hun aard en oorsprong. De verschillende inspectieactiviteiten worden hieronder gedefinieerd en komen daarna uitgebreid aan bod in de vier volgende hoofdstukken van dit rapport.

38


Controle van een grondwaterwinning

Specifieke handhavingscampagnes

Specifieke handhavingscampagnes zijn inspectieactiviteiten die op een geplande en gecoördineerde manier worden uitgevoerd. Deze groep werd nog verder onderverdeeld in projecten, acties en onderzoeksopdrachten. Projecten zijn éénmalig, vernieuwend en hebben een goed afgelijnde inhoud en een goed afgebakend begin en einde. Bij de projecten spelen de werkgroepen een hoofdrol. Via de aanwezige expertise in de werkgroep en desgevallend door het aantrekken van externe deskundigheid worden de controles op een hoger niveau gebracht. De inrichtingen of sectoren die worden geselecteerd moeten sterk milieubelastend zijn. Acties zijn gecoördineerde opdrachten in een bepaalde sector. Een actie wordt duidelijk gedefinieerd door de werkgroepen en is vooral uitvoerend. De coördinatie van de uitvoering en de rapportering van de acties gebeurt door de buitendiensten. De werkgroepen zorgen voor de nodige ondersteuning. Geluidsmeting

Routinestaalname van afvalwater

Onderzoek van bodemverontreiniging

Onderzoeksopdrachten worden gebruikt wanneer het aangewezen is het handhavingswerk van MI te laten ondersteunen door wetenschappelijk onderzoek. Er kunnen verschillende soorten onderzoeken worden onderscheiden: de meer algemene sectorgebonden onderzoeken, opdrachten in het kader van projecten of acties en dossiergebonden opdrachten ter advisering en voorlichting van MI. In het MIP 2002 werd ook rekening gehouden met de verdere afhandeling van projecten uit de vorige jaren. Een aantal van die projecten had immers een looptijd van langer dan een jaar of werd om de ene of andere reden niet binnen de voorziene termijn afgerond. Bij de specifieke handhavingscampagnes wordt er gestreefd naar de aanpak van sectoren met een hoge milieurelevantie, een evenwichtige spreiding van de dossiers over de buitendiensten en een uniforme strategie voor het Vlaams gewest. Bij de keuze van de sectoren bieden de Europese richtlijnen een leidraad (bv. IPPC-richtlijn, Seveso II-richtlijn). Er wordt bovendien getracht de activiteiten in de verschillende milieucompartimenten op elkaar af te stemmen en te laten resulteren in geïntegreerde controles. Door te kiezen voor een geïntegreerde aanpak wordt er expliciet invulling gegeven aan de doelstellingen van de IPPC-richtlijn. Routinecontroles

Routinecontroles vormen de basis voor de aanwezigheidspolitiek op het terrein en zorgen ervoor dat de kans op controle niet verbonden is aan bijvoorbeeld een campagne of een klacht. Deze activiteiten worden gecoördineerd door de buitendiensten. Een aantal routineopdrachten hebben betrekking op één milieucompartiment. De routinemonsternames (afvalstoffen, bodem, grondwater, mest en afvalwater) en routinemetingen (lucht, geluid en trillingen) zijn

Luchtemissiemetingen

typische voorbeelden. Andere routine-opdrachten hebben betrekking op de exploitatie van hinderlijke inrichtingen in het algemeen. De controle naar aanleiding van een weigeringsbesluit en de controle van bijzondere vergunningsvoorwaarden zijn slechts twee voorbeelden. Het is de toezichthoudend ambtenaar die in samenspraak met het diensthoofd en overeenkomstig de gestelde prioriteiten of andere gemaakte afspraken, beslist of een bepaalde controle wordt uitgevoerd. De routineactiviteiten omvatten ook het onderdeel ‘controle op de zelfcontrole’. De milieuregelgeving bevat belangrijke bepalingen inzake zelfcontrole. De aangeleverde gegevens en de wijze waarop de zelfcontrole wordt uitgevoerd door de bedrijven, worden door MI geverifieerd. Er is eveneens een deel ‘eigen initiatief’ voorzien omdat het erg belangrijk is dat het MIP ook tijd reserveert voor de zogenaamde ambtshalve controles op eigen initiatief van de toezichthoudend ambtenaar. Reactieve controles

Reactieve controles worden uitgevoerd naar aanleiding van een appel dat wordt gedaan op MI. Aangezien er pas een optreden kan komen nadat daarvoor een oproep werd gelanceerd, is het bijzonder moeilijk om reactieve controles effectief te plannen. In het MIP werd aan de hand van de gegevens van de voorgaande jaren een poging gedaan om de nodige tijd in te schatten voor het optreden bij de ontvangst van een klacht, een melding van een voorval, een vraag voor een evaluatieverslag bij een proefvergunning, een kantschrift van het parket, een parlementaire vraag, een vraag tot adviesverlening (een dossier voor investeringsaftrek, de registratie als EMASlocatie of de vrijstelling van de afvalwaterheffing bij een particuliere waterzuiveringsinstallatie) en het hoog toezicht. De reactie die wordt gegeven op het appel en de termijn waarbinnen wordt gereageerd, worden in belangrijke mate bepaald door de prioriteitenlijst.


39

Opvolging (handhavingsinstrumentarium)

‘Het werk van een toezichthoudend ambtenaar begint pas als de inspectie is afgelopen’. Het is een ietwat boude bewering die meer dan een grond van waarheid bevat. Tijdens een inspectie worden allerhande vaststellingen gedaan, die steeds moeten worden getoetst aan de vigerende regels. De beoordeling van alle informatie en de verdere afhandeling van vastgestelde inbreuken kan veel meer werk vragen dan de eigenlijke inspectie ter plaatse. Uit de cijfers van de vorige milieuhandhavingsrapporten kan worden afgeleid dat een inspectie in ongeveer 10% van de gevallen aanleiding geeft tot het opstellen van een proces-verbaal. Tegelijkertijd wordt ook de administratiefrechtelijke afhandeling van een dossier gestart, om zo te komen tot een sanering van de vastgestelde tekortkomingen. Het handhavingsinstrumentarium en de codes van goede praktijk vormen daarbij de leidraad. Aangezien de verdere opvolging van een controle erg dossiergebonden is, is het moeilijk om bij elk van de inspectieactiviteiten een goede inschatting te maken van de nodige opvolgingstijd. Daarom werd er bij de opmaak van het MIP voor geopteerd om bij de inschatting van de benodigde tijd voor een inspectieactiviteit slechts de volgende deelprocessen te beschouwen: dossiervoorbereiding, verplaatsing en vaststellingen ter plaatse, inspectieverslag en beoordeling vaststellingen, verslaggeving aan het Openbaar Ministerie en geven van een eerste aanmaning, rapportering (intern en extern). De tijd die nodig is voor alle verdere opvolging werd globaal begroot en als een apart item na de inspectieactiviteiten vermeld.

2.2. Tijdsbesteding Aangezien al de inspectieactiviteiten werden opgenomen, is er bij de opmaak van het MIP zorg voor gedragen dat de tijd nodig voor de activiteiten zo zorgvuldig mogelijk werd ingeschat.

Er werd uitgegaan van de tijdsregistratie die door de hele afdeling werd uitgevoerd in het najaar van 1998. Een belangrijke conclusie van de tijdsregistratie was dat een toezichthoudend ambtenaar gemiddeld 77,5% van zijn of haar tijd besteedt aan het proces ‘Inspecteren en maatregelen nemen’. Dit cijfer werd vermenigvuldigd met de beschikbare VTE en de daaruit resulterende tijd gold als een absolute bovengrens voor de planning. Het overige deel van de beschikbare tijd gaat naar een aantal processen met rechtstreekse resultaten (het opmaken van een jaarplan, het gunnen van opdrachten aan deskundigen, beleidsformulering en -evaluatie, het uitdragen van de handhaving van de milieuhygiënewetgeving naar gemeenten en provincies, en intra-, inter- en supragewestelijke samenwerking met andere (milieu)actoren) en naar een aantal ondersteunende processen waarin onder andere de vorming een belangrijk aandeel heeft.

2.3 Plannen en prioriteiten De grote verscheidenheid aan en vooral het zeer grote aantal te controleren inrichtingen maken het werkvolume van MI zeer groot. Het opstellen van een MIP is een manier om het werkvolume en de werkdruk beter te beheersen. De ervaring leert echter dat, hoe nauwgezet een plan ook wordt opgemaakt, het werkvolume te groot blijft. Er moeten dus prioriteiten worden gesteld en deze prioriteiten maken deel uit van het MIP. Bij het opstellen van een prioriteitenlijst worden de activiteiten gerangschikt volgens hun belangrijkheid en dringendheid door ze te toetsen aan verschillende criteria. Al in 1998 heeft MI die toetsing uitgevoerd. Eind 2002 werd de prioriteitenlijst geactualiseerd. De gehanteerde criteria zijn vermeld in onderstaande tabel.

GEHANTEERDE CRITERIA BIJ HET OPSTELLEN VAN DE PRIORITEITENLIJST VAN ACTIVITEITEN

40

Criterium

Toelichting

Aard

Milieu-impact

Hoe erg lijdt het leefmilieu en/of de mens eronder als MI deze taak of opdracht niet (onmiddellijk) uitvoert?

Belangrijk

Termijnen

Worden er termijnen opgelegd of legt MI zichzelf termijnen op?

Dringend

Beschikbare middelen

Zijn er voldoende financiële middelen, (gekwalificeerde) mensen en materiële middelen om deze taak of opdracht naar behoren uit te voeren?

Belangrijk

Hiërarchie van opdrachten of opdrachtgever

Over welke soort taak of opdracht gaat het of wie is de opdrachtgever?

Belangrijk en dringend


OVERZICHT VAN HET MIP 2002 AARD

Projecten

THEMA Water Veiligheid Afval Lucht

Acties

Veiligheid Geluid Afval Lucht

Onderzoek

Water

Handhavingscampagnes vorige jaren

SPECIFIEKE HANDHAVINGSCAMPAGNES

GGO's Water

Veiligheid Geluid Afval Beleid Water Veiligheid Geluid Afval Lucht

REACTIEVE CONTROLES

ROUTINE

Water Geluid Afval Lucht Exploitatie

TITEL - Geïntegreerde controle van textielveredelingsbedrijven - Instrument controle veiligheidsrapporten - Instrument controle audits drempel 2-inrichtingen - Controle op het gebruik van ozonafbrekende stoffen - Implementatie wijziging Vlarembepalingen stortplaatsen - Scanning grote petroleumraffinaderijen - Bepaling VOS-emissie gebruik oplosmiddelen - Verkennend onderzoek m.b.t. de aanpak van de GGO-problematiek binnen de MI - Controle van RWZI's - Voedingsbedrijven onder richtlijn 91/271 - Lozingen van bodemsaneringsprojecten - Seveso II-inspecties - Controle benzinestations - Kwaliteitscontrole van akoestische onderzoeken - Controles 'overeenkomst dierlijk afval' - Specifieke controles bij grondreinigingsbedrijven - Geuronderzoeken 2002 - Emissiemetingen houtafvalverbranding (spaanplaten) - Aanwezigheid van gevaarlijke stoffen in effluenten van textielbedrijven - Ontwikkeling van meetmethodieken voor probleemparameters - Kwaliteitshandboek voor monsternames en metingen: methodiek voor interne audit - Veiligheidsonderzoeken - TWOL Evaluatie, aanvulling en validatie van de milieu-ongevalindex - Klachten omtrent hinder door geluid en trillingen - Kwaliteitshandboek bemonstering - Uitwerken van criteria ten behoeve van een inspectiesysteem voor IPPC- en Sevesobedrijven - Grondige scanning waterproblematiek - TWOL Gasopslag - Vliegvelden (klasse 1) in Vlaanderen - Grondwaterverontreiniging bij stortplaatsen - Illegale praktijken in bouwen sloopsector - Stookinstallaties glasteeltbedrijven - Audit continue meetapparatuur - Onderzoek gebruik van fakkels - Scanning kleine petroleumraffinaderijen - Fugitieve emissies van VOS - Geuronderzoeken vorige jaren - Emissiemetingen asfaltcentrales -

Camera-inspecties in riolen en leidingen Routinestalen afvalwater Ad hoc geluidsmetingen Routinestalen afvalstoffen, bodem, grondwater en mest Ad hoc emissiemetingen Weigeringsbesluiten Bijzondere voorwaarden Controle zelfcontrole Eigen initiatief

-

Klachten Voorvallen Evaluatieverslag Kantschriften Adviesverlening Parlementaire vragen Hoog toezicht

OPVOLGING (HANDHAVINGSINSTRUMENTARIUM)


41

De toetsing heeft geleid tot een prioriteitenlijst waarin de taken en opdrachten worden ingedeeld in volgende groepen: - hoogste prioriteit: taken en opdrachten die dadelijk moeten worden uitgevoerd; totdat deze taak of opdracht is uitgevoerd, worden andere taken en opdrachten uitgesteld; - zeer hoge prioriteit: taken en opdrachten die zeker moeten worden uitgevoerd binnen de vastgestelde termijnen; - hoge prioriteit: taken en opdrachten die moeten worden uitgevoerd; desgevallend kunnen ze worden uitgesteld; - niet prioritair: taken en opdrachten die omwille van tijdsgebrek niet altijd kunnen worden uitgevoerd.

De tabel op de vorige bladzijde geeft een overzicht van de diverse items die opgenomen zijn in het MIP 2002. Meer informatie over de uitvoering vindt u in de volgende vier hoofdstukken.

4. Voorbereiding van het MIP 2003

De uitvoering van specifieke handhavingscampagnes behoort tot de groep met zeer hoge prioriteit. Een gevolg kan zijn dat minder prioritaire taken of opdrachten (bv. sommige reactieve controles of routinecontroles) niet geheel volgens de planning zullen (kunnen) worden uitgevoerd.

Ook in 2002 organiseerde MI op 24, 25 en 26 november in Wenduine een seminarie voor de bespreking en afwerking van het MIP 2003. Tijdens dit driedaags seminarie werd de planning voor 2003 besproken in aanwezigheid van ongeveer één derde van alle toezichthoudende ambtenaren van MI. De ruime delegatie van 26 MI-ambtenaren moet de betrokkenheid van de diverse diensten en personeelsleden bij de opmaak en de uitvoering van het jaarplan doen toenemen.

Plannen en prioriteiten stellen heeft ook te maken met de mogelijkheid om in te spelen op de actualiteit. In geval er zich crisissen voordoen, of er andere incidentele inspecties nodig zijn, of als vernieuwde (politieke) inzichten nopen tot dringende actie, betekent dit automatisch dat er een prioriteitenafweging moet gebeuren en dat andere activiteiten uit het MIP niet kunnen worden uitgevoerd.

Ter voorbereiding van het seminarie was een ontwerpplan opgesteld met inbreng van het kabinet van de Vlaamse minister van Leefmilieu en de afdeling zelf. Bij de opmaak werd erover gewaakt dat heel wat inspectiecampagnes kaderden in, of ondersteuning gaven aan één of meerdere thema’s van het MINA-plan, of uitvoering gaven aan verplichtingen opgenomen in

Plenaire bespreking van de MIP-voorstellen tijdens het seminarie

42

3. Overzicht van het MIP 2002


Europese richtlijnen. Bovendien werd maximaal gestreefd naar een geïntegreerde (multidisciplinaire) aanpak van de milieuproblematiek.

Alle voorstellen werden de avond van de eerste dag plenair gepresenteerd en na een nachtje rijpen besproken in 4 subwerkgroepen. De bevindingen werden plenair voorgesteld en afgewogen. Om een zo breed mogelijk draagvlak te krijgen, werd er zowel in de subwerkgroepen als plenair gediscussieerd over het aflijnen van de inhoudelijke doelstelling van de inspectieactiviteiten en dat met een maximaal geïntegreerde aanpak en afstemming van de activiteiten voor ogen. Het seminarie werd besloten met een uitgewerkt, realistisch en ambitieus voorstel van het MIP 2003. Dit voorstel werd enkele dagen later door de stafvergadering van MI goedgekeurd en daarna ter goedkeuring aan de minister voorgelegd. Over de uitvoering van het MIP 2003 leest u volgend jaar meer in het milieuhandhavingsrapport.

Afdeling Milieu-inspectie

MI

MILIEU-INSPECTIEPLAN MIP 2003


Het ontwerpplan was zeer uitgebreid en deze maximale invulling vereiste meer VTE’s dan momenteel beschikbaar. Het seminarie had daarom tot doel prioriteiten vast te leggen en eventueel sommige voorstellen te schrappen, te beperken of uit te stellen.

Een subwerkgroep in vergadering


43

4

De specifieke handhavingscampagnes zijn de inspectieactiviteiten die op een geplande en gecoördineerde manier worden uitgevoerd. Deze groep wordt in het MIP onderverdeeld in projecten, acties, onderzoeksopdrachten en verdere afhandeling van de projecten van de voorbije jaren. Elke werkgroep coördineerde een aantal campagnes en dit hoofdstuk rapporteert over deze activiteiten per werkgroep. De volgorde volgt de indeling van het milieu-inspectieplan.

Specifieke handhavingscampagnes 1. Werkgroep Water De werkgroep Water bundelde binnen MI de handhavingsexpertise van alle aspecten in verband met water, én stond ook in voor de coördinatie van een geïntegreerd project bij de wasserijen waarbij de verschillende facetten tijdens een multidisciplinaire inspectie werden gecontroleerd.

1.1. Geïntegreerd project textielveredeling

geïntegreerde aanpak van de bestrijding van verontreiniging; - overwegende dat de vergunningsvoorwaarden geregeld moeten worden getoetst en zo nodig bijgesteld; dat in bepaalde gevallen toetsing in elk geval moet plaatsvinden. MI gaf de afgelopen jaren meer en meer aandacht aan geïntegreerde controles, met o.a. projecten bij slachthuizen, verwerkers van dierlijk afval, wasserijen, raffinaderijen en stortplaatsen.

Waarom geïntegreerde controles?

De geïntegreerde preventie en bestrijding van verontreiniging is het basisprincipe van de Europese richtlijn 96/61/EG van 24 september 1996 (IPPC-richtlijn of GPBV-richtlijn genoemd). In die richtlijn zijn o.a. volgende overwegingen zeer toepasselijk bij het besluit tot het uitvoeren van geïntegreerde controles: - overwegende dat afzonderlijke initiatieven ter bestrijding van emissies in de lucht, het water of de bodem ertoe kunnen leiden dat verontreiniging van het ene milieucompartiment naar het andere wordt overgeheveld, in plaats dat het milieu in zijn geheel wordt beschermd; - overwegende dat een geïntegreerde aanpak van de bestrijding van verontreiniging erop is gericht waar mogelijk en rekening houdend met het beheer van de afvalstoffen, emissies in de lucht, in het water en in de bodem te voorkomen en waar dat niet haalbaar is deze tot een minimum te beperken met het oog op het bereiken van een hoog beschermingsniveau voor het milieu in zijn geheel; - overwegende dat de toepassing van het beginsel van duurzame ontwikkeling wordt bevorderd door een

Voor het jaar 2002 werd opnieuw een sector gekozen uit de bijlage met IPPC-sectoren. De keuze viel op de textielveredelingssector. Die sector omvat 'inrichtingen voor de behandeling (wassen, bleken, merceriseren) of het verven van vezels of textiel' en de richtlijn legt voor de inrichtingen met een verwerkingscapaciteit van meer dan 10 ton per dag, een geïntegreerde aanpak op. Ter verantwoording van die keuze werd gewezen op het feit dat die sector traditioneel een potentieel sterk milieubelastende sector is. Dit houdt verband met problemen met de lozing van afvalwater, de opslag en het gebruik van gevaarlijke stoffen, de grote stoomen/of stookketels, belangrijke grondwaterwinningen, geluids- en trillingsproblemen, en de opslag en verwijdering van afvalstoffen. Doelstelling in 2002

De Vlaamse textielsector omvat veel bedrijven en kan worden opgedeeld in een aantal subsectoren. Voor dit project werd gekozen voor een geïntegreerde controle van de bedrijven binnen de sector 'textielveredeling', bedrijven die vallen onder de Vlarem-indelingsrubrieken 41.4 en 41.6. Installaties met een verwerkingsca-


45

MI voerde een geïntegreerd project uit bij 25 textielveredelingsbedrijven

Textielveredelingsbedrijven gebruiken heel wat gevaarlijke stoffen

paciteit van meer dan 10 ton per dag zijn IPPC-bedrijven en zijn bijkomend ingedeeld onder rubriek 41.10. In een VITO-studie werd het aantal bedrijven in die sector in Vlaanderen op 50 geschat (gebaseerd op een schatting van de federatie Febeltex). Hieronder vallen alle geïntegreerde tapijtproducenten en enkele kleinere gespecialiseerde bedrijven.

binnen de textielveredeling en dus ook in het geloosde afvalwater kunnen voorkomen. Deze stoffen mogen echter niet worden geloosd in concentraties hoger dan de milieukwaliteitsnorm van de uiteindelijk ontvangende waterloop, tenzij er expliciet normen worden opgegeven in de milieuvergunning.

Gelet op het grote aantal bedrijven binnen deze subsector en de beperkte geografische spreiding ervan (voornamelijk in Oost- en West-Vlaanderen) werd gekozen voor een gefaseerde aanpak. Er werd gestart met IPPC-bedrijven binnen de subsector textielveredeling, om nadien eventueel uit te breiden naar andere bedrijven binnen deze subsector en/of andere subsectoren. Het project werd grondig voorbereid, o.a. door het opstellen van een checklist, de inventarisatie en selectie van de bedrijven en een aantal onderzoeksopdrachten. Voor 2002 werden 23 IPPC-bedrijven geselecteerd in de provincies Oost- en West-Vlaanderen en 2 in Limburg. De overige bedrijven zullen in de loop van 2003 worden gecontroleerd. Er werd beslist monsternames te voorzien bij de geïntegreerde controles. Die monsternames werden aangevuld met monsternames en/of metingen van afvalstoffen, bodem, grondwater en luchtemissies. De aandacht moest o.a. gaan naar de lozing van afvalwater, de emissie van de stookinstallaties, de opslag van gevaarlijke stoffen, het beheer van afvalstoffen, grondwaterwinningen, geurproblemen en geluids- en trillingsproblemen.

46

Gelet op het grote aantal potentieel voorkomende stoffen, zou een onvoorbereide controle van het afvalwater bijna neerkomen op het zoeken naar de spreekwoordelijke speld in de hooiberg. Daarom vroeg MI aan een externe deskundige meer informatie over de meest gebruikte producten en stoffen in de verschillende deelprocessen van de textielveredeling. De resultaten van die onderzoeksopdracht werden gebruikt voor het samenstellen van een parameterpakket voor analyses in het kader van het project: pH, temperatuur, zwevende stoffen, bezinkbare stoffen, BZV, CZV, Kjeldahl-stikstof, nitraat, nitriet, totaal fosfor, antimoon, arseen, cadmium, chroom, chroom VI, kobalt, koper, kwik, lood, nikkel, tin, zink, barium, boor, titaan, fluoriden, MAK, PAK en vluchtige halogeenkoolwaterstoffen. Deze parameters konden worden aangevuld met andere parameters uit de vergunning. Onderzoeksopdracht over de bepaling van PAK in effluenten van textielbedrijven

Onderzoeksopdracht over de lozing van gevaarlijke stoffen

MI had in de loop van de voorbije jaren bij een aantal textielbedrijven de aanwezigheid van PAK in het effluent vastgesteld. Deze vaststellingen werden in twijfel getrokken door een erkend laboratorium in een dossier waarin dit laboratorium melding maakt van mogelijke vals-positieve PAK-resultaten ten gevolge van de complexe matrix van textielafvalwaters.

Bij de voorbereiding van het project en uit de aanwezige ervaring binnen MI kon al gauw worden besloten dat er heel wat zwarte en grijze lijst-stoffen worden gebruikt

De textielindustrie gebruikt veel organische producten als hulpmiddel bij processen als bleken, verven en nabehandeling. Veel van deze producten kunnen in het


De resultaten van de onderzoeksopdracht steunen ook op experimenteel laboratoriumonderzoek

Bedrukken van tapijt, een veel voorkomend proces bij textielveredelingsbedrijven

afvalwater aanwezig zijn, soms zelfs in relatief grote concentraties. Dit maakt de analyse van micropolluenten in het afvalwater zeker niet eenvoudig.

slachthuizen, verwerkers van dierlijk afval en wasserijen werd een nieuwe checklist voor de geïntegreerde controle van textielveredelingsbedrijven opgesteld. Bijkomende verduidelijking werd samengebracht in een apart document. Beide documenten moesten zorgen voor een volledige controle die door alle toezichthoudende ambtenaren op een uniforme manier werd uitgevoerd.

Om deze problematiek in detail te onderzoeken vroeg MI aan het referentielaboratorium VITO een studie uit te voeren. Na het theoretisch deel werd de studie vooral gestoffeerd met een laboratoriumonderzoek op 33 effluenten van textielbedrijven. Uit de resultaten van dit onderzoek blijkt dat: - de GC/MS-meting een betrouwbaar resultaat geeft indien het extract wordt opgezuiverd over silica; - de matrix slechts zelden aanleiding geeft tot vals-positieven; - in de zeldzame gevallen waar de matrixinterferenties aanleiding zouden kunnen geven tot vals-positieve resultaten, dit tot uiting komt in het geregistreerde chromatogram onder de vorm van een verhoogde basislijn en/of de aanwezigheid van talrijke pieken naast de vermoedelijke PAK. MI zal daarom verder rekening houden met de gerapporteerde PAK-resultaten. Uit de resultaten van dit onderzoek kon ook worden afgeleid dat vooral naftaleen in het afvalwater voorkomt. Andere PAK worden sporadisch teruggevonden. Opmerkelijk is ook dat in de effluenten van bedrijven met een biologische waterzuivering voor geen enkele PAK een overschrijding werd vastgesteld. Uitvoering van de geïntegreerde controles

De projectgroep startte met een studie van de relevante wetgeving en maakte veelvuldig gebruik van de BBT-studie i.v.m. textielbedrijven. Ook de resultaten van de hierboven vermelde onderzoeksopdrachten werden gebruikt. Op basis van de reeds bestaande checklists voor o.a.

Voor dit project werd geopteerd voor een aanpak met ‘ankerpunten’ op de buitendiensten. Deze ankerpunten bouwen in team de nodige expertise op, voeren de inspecties zelf uit (samen met de dossierhouder) en geven de nodige bijstand aan de dossierhouder. Op die manier wordt een meer efficiënte en effectieve handhaving en informatiedoorstroming nagestreefd. Tijdens dit project werden 25 textielveredelingsbedrijven aan een geïntegreerde controle onderworpen: 13 geïntegreerde bedrijven, 8 tapijtbedrijven en 7 loonveredelingsbedrijven. Er werden 163 monsters van het geloosde afvalwater genomen. Bij heel wat geselecteerde bedrijven werd een debietsproportionele monsternamecampagne uitgevoerd. Bij de andere textielveredelingsbedrijven werden enkel schepmonsters genomen. Voor de uitvoering van de geïntegreerde controle, de bemonstering van de effluenten en voor de opvolging van de sanering van vastgestelde inbreuken werden 173 controles uitgevoerd. Tijdens deze controles waren de inspecteurs meer dan 425 uur ter plaatse. Resultaten van de geïntegreerde controles

Na afloop van de geïntegreerde controles werd een beperkte evaluatie van de vaststellingen uitgevoerd. Daarbij kwamen volgende items naar voor. Vergunningstoestand: Op enkele uitzonderingen na kwam de vergunningstoestand overeen met de reële toestand. De meeste bedrijven beschikken over een recente milieuvergunning of maken op geregelde tijdstippen een update van de milieuvergunning.


47

Afvalwater: Bij een kleine helft van de textielbedrijven werden er tijdens de monsternames overschrijdingen van één of meerdere lozingsnormen vastgesteld. De belangrijkste overschrijdingen werden geregistreerd voor de parameters BZV, CZV, zwevende stoffen, stikstof en fosfor. Overschrijdingen voor zware metalen of pH kwamen sporadisch voor. In enkele gevallen werd vastgesteld dat er gevaarlijke stoffen werden geloosd die niet zijn opgenomen in de milieuvergunning (o.a. boor en PAK). De zelfcontrole van het geloosde afvalwater is een groot probleempunt. Slechts de helft van de bedrijven voldoet aan de verplichtingen en enkele bedrijven moeten zelfs nog starten met de zelfcontrole. Een aantal andere bedrijven respecteren de verplichte frequentie van de zelfcontrole niet of laten onvoldoende parameters onderzoeken.

emissies in ongeveer de helft van de bedrijven niet of niet volledig wordt uitgevoerd. Textielveredelingsbedrijven hebben ook heel wat andere emissies, afkomstig van o.a. spanramen, latexeerlijnen, wasinstallaties, stomers, droogkasten en coatingafdelingen. Verschillende bedrijven voerden reeds emissiemetingen uit, maar bij diverse andere was dit nog een probleempunt. Afval: De overgrote meerderheid van de bedrijven heeft een afvalstoffenregister en houdt de afvoer van de afvalstoffen goed bij. Opslag van gevaarlijke stoffen: Bij alle bedrijven worden oxyderende, schadelijke, corrosieve en irriterende producten opgeslagen. Dit gebeurt meestal bovengronds, zowel in vaste houders als in kleinere recipiënten. De meeste bedrijven hebben ook een opslag van ontvlambare stoffen, enkele hebben eveneens kleine hoeveelheden licht ontvlambare producten. Bij een paar bedrijven was de opslag van gevaarlijke stoffen niet volledig vergund. Heel wat meer bedrijven hadden problemen met het volgen van de vergunningsvoorwaarden in verband met o.a. periodieke onderzoeken, constructievoorschriften, afstands- en verbodsregels, compartimentering, overvulbeveiliging en de standplaats van de tankwagen. Andere: Terwijl zowat elke exploitant een keuringsverslag van de elektrische installatie kon voorleggen, waren er heel wat meer problemen om aan te tonen dat er een degelijk overleg is geweest met de brandweer. Het belangrijkste resterende aandachtspunt is de aanwezigheid van askarel-transformatoren bij nog steeds één derde van de gecontroleerde bedrijven. Een zeer beperkt aantal problemen werd vastgesteld i.v.m. compressoren, opslag van gassen en bodemonderzoeken. Enkele bedrijven veroorzaakten geluids-, trillingsen/of geurhinder. Vervolg van het project

Textielbedrijven pompen heel wat grondwater op en dragen zo bij tot het dalen van het grondwaterniveau van de Sokkel

Grondwater: De meeste textielbedrijven in Oost- en West-Vlaanderen gebruiken diep grondwater uit de Paleozoïsche Sokkel (Cambrium-Siluur), soms tot meer dan 500.000 m3 per jaar. Op een ogenblik dat het grondwaterniveau in de Sokkel aan het dalen is, hebben we moeten vaststellen dat één derde van de gecontroleerde bedrijven meer grondwater oppompt dan de vergunning toelaat. Daarnaast werd vastgesteld dat de meeste andere voorwaarden over het gebruik van grondwater over het algemeen redelijk tot goed werden nageleefd.

Naar aanleiding van de controles werd bij 8 textielveredelingsbedrijven een aanvankelijk proces-verbaal opgesteld. Haast alle bedrijven ontvingen een aanmaning om de vastgestelde tekortkomingen te saneren. Daarin stonden 53 deelaanmaningen. De opvolging van deze aanmaningen zal vooral in 2003 worden uitgevoerd. In de loop van 2003 worden opnieuw een aantal textielveredelingsbedrijven aan een geïntegreerde controle onderworpen.

1.2. Voedingsbedrijven onder richtlijn 91/271/EEG Lucht: Bij de gecontroleerde bedrijven zijn er heel wat stookinstallaties aanwezig (bv. meer dan 60 middelgrote stookinstallaties). Hoewel die installaties geregeld worden onderhouden, bleek ook hier dat de zelfcontrole van de

48


De Europese richtlijn 91/271/EEG inzake de behandeling van stedelijk afvalwater legt in artikel 13§1 volgende verplichting op:

De betrokken voedingsbedrijven beschikken meestal over een uitgebreide waterzuiveringsinstallatie

de lidstaten zorgen ervoor dat biologisch afbreekbaar industrieel afvalwater van installaties van de in bijlage III genoemde bedrijfstakken (vnl. voedingsbedrijven en aanverwante sectoren) dat niet via stedelijke afvalwaterzuiveringsinstallaties in ontvangende wateren wordt geloosd, uiterlijk op 31 december 2000 vóór de lozing voldoet aan de voorwaarden die in voorafgaande voorschriften en/of bijzondere vergunningen door de bevoegde autoriteit of instantie zijn vastgesteld, indien het lozingen betreft van installaties die ten minste 4.000 i.e. vertegenwoordigen. Reeds in 2001 werden de betrokken bedrijven geïnventariseerd en werd extra aandacht gegeven aan het al dan niet naleven van de lozingsnormen door deze bedrijven. In 2002 werd de actie verder gezet bij de 85 betrokken bedrijven in heel Vlaanderen. De actie moest er voor zorgen dat Vlaanderen zo snel mogelijk voldoet aan de bepalingen van de Europese richtlijn, én dat al die bedrijven alle toepasselijke wettelijke bepalingen naleven en dit ook blijven doen. Bij de actie werden voor 85 bedrijven over Vlaanderen minstens drie monsternames van het geloosde afvalwater van het bedrijf gepland. Daar het dikwijls seizoensgebonden bedrijfsactiviteiten betrof, werden de monsternames gespreid over het volledige jaar. In 2002 werden 225 afvalwatermonsters verzameld. Omwille van sommige specifieke lozingssituaties (bv. bij een suikerfabriek die over uitgestrekte lagunes beschikt met recuperatie van het gezuiverde afvalwater en waarbij geen lozing kon worden vastgesteld) en omwille van enkele ingrijpende saneringswerken werden niet alle geplande monsters genomen. Bij 54 bedrijven of 64 % waren alle resultaten steeds binnen de norm, bij de overige 31 bedrijven waren er één of meerdere normoverschrijdingen. Bij structurele problemen werden saneringen geïnitieerd.

Bij 12 bedrijven waren de problemen gesitueerd bij het (nog) niet uitvoeren of voldoende beheersen van een tertiaire zuivering, en werden problemen met de naleving van de stikstof- en/of fosfornormen vastgesteld. Dit aspect is vooral belangrijk in de groentesector en wordt daar dikwijls veroorzaakt door de sterke schommelingen in de influentsamenstelling. Bij 12 andere bedrijven werden er diverse normoverschrijdingen vastgesteld, bij de overige bedrijven was er enkel sprake van een éénmalige uitschieter. De nodige processen-verbaal en aanmaningen werden verstuurd aan de betrokken exploitanten en de meeste saneringen lijken goed te evolueren. Bij diverse grote lozers is er nog steeds een optimalisatie van de afvalwaterzuiveringsinstallatie bezig. Dikwijls wordt dit ook gekoppeld aan de waterrecuperatie van het effluent.

1.3. Scanning van de waterproblematiek Sinds 1997 worden jaarlijks een aantal potentieel sterk milieubelastende bedrijven geselecteerd om hun (afval)waterproblematiek door te lichten. Elke scanning wordt opgevat als een studie-opdracht waarvan het resultaat een waarheidsgetrouw beeld moet opleveren van de waterhuishouding van het bedrijf. Zodoende verkrijgt men een beter inzicht in de verschillende (afval)waterstromen. De studie-opdrachten worden uitgevoerd door erkende milieudeskundigen. In 2002 werd geen dergelijke scanning gestart, maar werd verder gewerkt aan de in 2001 gestarte opdracht bij het bedrijf Tessenderlo Chemie te Ham. Scanning van Tessenderlo Chemie Ham

De milieu-impact van het bedrijf Tessenderlo Chemie op de waterlopen waarin het bedrijfsafvalwater wordt geloosd, is reeds enkele decennia een belangrijk aandachtspunt. Hoewel er de afgelopen jaren resultaatvolle saneringen werden gerealiseerd, bleef er in het afvalwater een aanzienlijke zoutbelasting aanwezig.


49

Tessenderlo Chemie te Ham, een bedrijf met belangrijke milieu-impact

Tessenderlo Chemie exploiteert in Ham een fabriek voor scheikundige producten, die verschillende productie-eenheden omvat, met name de zwavelzuur-, sulfaat- en fosfaatafdeling. Daarnaast zijn er een aantal andere activiteiten die een kleinere bijdrage leveren aan het afvalwater: laad- en losinstallaties, diverse werkplaatsen, opslagplaatsen van grondstoffen en afgewerkte producten, laboratorium, transformatoren, e.d.. Vanuit de verschillende afdelingen wordt het bedrijfsafvalwater naar de waterzuivering geleid. De lozing van het bedrijfsafvalwater gebeurt op oppervlaktewater via 1 lozingspunt met venturi en monsternametoestel. Gemiddeld 111 m3/uur gaat volgens de beschikbare gegevens van de zelfcontrole van het bedrijf voor 2000, naar de Laak (Netebekken). Het andere gedeelte, 677 m3/uur, gaat naar de Winterbeek (Demerbekken). De geloosde zoutvrachten (ca. 400 ton/dag) hebben een erg negatieve invloed op de beide stroombekkens. MI startte in september 2001 met een onderzoek van de waterhuishouding van Tessenderlo Chemie Ham (TCH). De studie werd uitgevoerd door VITO en werd beëindigd in december 2002. Het onderzoek van MI had als opzet om via een studie de globale waterhuishouding van Tessenderlo Chemie Ham in kaart te brengen, en om via een ‘water pinch analyse’ mogelijke verbeterpistes te identificeren om de impact op het ontvangende oppervlaktewater te verminderen. Het eerste gedeelte van de studie, het opstellen van de waterhuishouding, resulteerde in een waterbalans voor het globale bedrijf en voor de verschillende afdelingen met hun onderlinge relatie. Deze balans werd opgesteld zowel voor debieten als voor vrachten van de relevante lozingsparameters.

50


De verschillende productie-afdelingen (zwavelzuur-, sulfaat- en fosfaatafdeling) zijn voor hun procesvoering onderling sterk afhankelijk van elkaar doordat een aantal eind- en/of bijproducten (bv. chloor en zoutzuur) van de ene afdeling als grondstof voor een andere afdeling dienen. Ook het waternetwerk en het bedrijfsafvalwaternetwerk zijn zeer complex en door de productie-eenheden heen verweven. Er werd vertrekkend van inkomende en uitgaande deelstromen, een globale en gesloten waterbalans voor het ganse bedrijf opgesteld. De gemiddelde geloosde hoeveelheden bedrijfsafvalwater tijdens 2 meetcampagnes bedroegen 900 en 800 m3/uur. Dat was in overeenstemming met de zelfcontrolegegevens van het bedrijf voor de overeenkomende periodes. Voor het lozen van de chloriden in het bedrijfsafvalwater van TCH zijn voornamelijk de sulfaat- en de fosfaatafdeling verantwoordelijk. De chloriden zijn afkomstig van het kaliumchloride, dat wordt gebruikt bij de bereiding van kaliumsulfaat, en het zoutzuur van de zusterbedrijven TCT en LVM. Minder belangrijke bronnen van chloriden vormen de ontwatering van het slibbekken Veldhoven, de grondwateronttrekking van het zwavelzuurterrein, de bemaling van de rookgaskanalen en het opgenomen kanaalwater. Tijdens de meetperiode werd gemiddeld 406 ton chloriden per dag geloosd. Ook dit was in overeenstemming met de beschikbare gegevens van de zelfcontrole. Er werd ook een balans opgesteld voor een aantal zware metalen: arseen, lood, nikkel, zink en koper. Voor arseen zijn de grootste bronnen de gebruikte fosfaatertsen en de bemaling van het historisch verontreinigde zwavelzuurterrein, totaal ca. 66 kg arseen per dag. Na

De waterhuishouding werd in kaart gebracht en mogelijke pistes ter vermindering van de impact op het oppervlaktewater werden onderzocht

MI volgt de renovatie van RWZI’s op de voet op

de waterzuivering bevat het geloosde effluent nog slechts 16 µg/l, ruim beneden de lozingsnorm van 100 µg/l.

procesvoering bij TCH reeds in die mate is geoptimaliseerd dat én vrijwel bij het minimale watergebruik wordt gewerkt én de processen zo werden gekoppeld dat verdere reductie van de zoutvracht wel technisch maar (nog) niet economisch haalbaar is.

Het doel van het tweede deel van de studie, de ‘water pinch analyse’, bestond er in om via een systematische methodologie het besparingspotentieel van het bedrijfsafvalwater te identificeren met daaraan gekoppeld een mogelijke daling van de vuilvrachten van de verschillende geloosde stoffen. Uit de bepaling van het minimaal waterverbruik, rekening houdend met de huidige bedrijfsvoering en de actuele zuiveringstechnieken in gebruik bij TCH, bleek dat slechts een besparing van 7 % mogelijk is. Hieruit kan worden afgeleid dat actueel de procesvoering bij TCH vrijwel bij het minimaal waterverbruik wordt uitgevoerd. Door het inzetten van een aantal bijkomende zuiveringstechnieken kan eventueel een besparing op het opgenomen kanaalwater worden bekomen, maar dit heeft geen impact op de geloosde zoutvracht (concentraties worden zelfs hoger). De voorstellen hebben bovendien een negatief kosten/baten-resultaat. Om de chloridenvracht te minimaliseren werd tot slot nagegaan welke zuiveringstechnieken beschikbaar zijn om specifieke zwaar met chloriden beladen deelstromen te behandelen. Uit de analyse is gebleken dat slechts één techniek naar voren kan worden geschoven, met name indamping. Uit de economische analyse van de voorgestelde scenario’s met indamping blijkt evenwel dat deze steeds een sterk negatieve kosten/baten-resultaat opleveren vanwege de hoge investerings- en operationele kosten verbonden aan een indampinstallatie. Bijkomend probleem is de valorisatie van het zout, dat wordt geproduceerd in de verdamper.

1.4. Controle van RWZI’s De voorbije jaren lag de nadruk bij de controles van de rioolwaterzuiveringsinstallaties (RWZI’s) op de volledigheid van de milieuvergunning en het naleven van de vergunningsvoorwaarden. Ondertussen resulteerden haast alle aanmaningen in effectieve saneringen. Sinds 2000 ging de aandacht voornamelijk naar de controle van het effluent. Dat gebeurde op basis van de zelfcontrole. Dit is immers de wettelijk vastgelegde basis voor de controle van de emissievoorwaarden. In eerste instantie werd de rapportering van de enorme hoeveelheid analyseresultaten naar MI gestructureerd. Vervolgens ging in 2001 de aandacht naar de uitvoering van het zelfcontroleprogramma met als belangrijkste item de frequentie van de debietsproportionele monsternames. De exploitant werd daarbij aangemaand om alle toepasselijke wettelijke bepalingen te volgen. Dat hield in dat bij een aantal installaties aanpassingen werden uitgevoerd, voornamelijk om debietsproportionele 24-uursmonsternames te kunnen uitvoeren. Ook de resultaten van het zelfcontroleprogramma werden geëvalueerd. Daarbij werden de reeds gekende problemen i.v.m. de stikstofverwijdering bij oudere en te renoveren installaties bevestigd.

Uit de resultaten van de studie kan worden afgeleid dat de


51

MI volgde in 2002 deze actie verder van nabij op. De aandacht ging daarbij, naast de frequentie en de resultaten van het zelfcontroleprogramma, naar de aanvaarding van andere stromen op RWZI’s. De aanvaarding en verwerking van septisch materiaal was daarbij het belangrijkste aandachtspunt, maar ook andere stromen werden gevolgd (kalvergier, externe afvalwaters). De doelstelling van MI is om alle installaties zo snel mogelijk alle normen te laten naleven, ook de installaties die momenteel nog worden gerenoveerd. MI tracht de renovatie van deze installaties te bespoedigen. De aandacht voor de aanvaarding en verwerking van septisch materiaal resulteerde in 2002 in een aantal overlegvergaderingen met diverse actoren (VMM, OVAM, Aquafin, Vereniging van ruimers, …). MI is daarbij al enkele jaren vragende partij om ook een normering in de milieuwetgeving op te nemen. Dit dossier wordt momenteel op het kabinet van de Vlaamse minister van Leefmilieu behandeld. Toch zal dit MI niet beletten om nog meer aandacht te geven aan deze problematiek, via controles van geleverde vrachten en opvolging van bij de RWZI geweigerde vrachten.

2. Werkgroep Veiligheid Het grootste deel van de activiteiten van de werkgroep Veiligheid stond in het teken van de preventie van zware ongevallen. Daarnaast was er ook aandacht voor de controle van benzinestations.

2.1. Preventie van zware ongevallen Seveso II-richtlijn en het Samenwerkingsakkoord

Op 26 juni 2001 werd het ‘Samenwerkingsakkoord van 21 juni 1999 tussen de federale staat, het Vlaams gewest, het Waals gewest en het Brussels hoofdstedelijk gewest betreffende de beheersing van de gevaren van zware ongevallen waarbij gevaarlijke stoffen betrokken zijn’ (verder kortweg Samenwerkingsakkoord) van kracht. Daarmee werd in belangrijke mate de omzetting van de zogenaamde Seveso II-richtlijn gerealiseerd. Het doel van die richtlijn is de realisatie van een hoog beschermingsniveau voor mens en milieu. Omdat volgens de Europese Unie verschillen in de regelingen voor inspecties door de bevoegde autoriteiten tot verschillende beschermingsniveaus kunnen leiden, stelt de richtlijn ook hoge eisen aan de inspectie door de overheid. In het Samenwerkingsakkoord worden de vereisten van de richtlijn vertaald naar de Belgische situatie met gedeelde bevoegdheden voor de federale staat (arbeidsbescherming) en de gewesten (bescherming van de omgeving,

52


mens én milieu). Per gewest moet een inspectieteam worden opgericht met alle betrokken inspectiediensten, op basis van gelijkwaardigheid en met behoud van alle bevoegdheden. Elk inspectieteam is verantwoordelijk voor de uitbouw van een inspectiesysteem dat voldoet aan de gestelde eisen: een inspectieprogramma voor alle Seveso II-inrichtingen, een rapport van elke inspectie en terugkoppeling naar de bedrijfsleiding. De inspectieteams hebben ook taken inzake ongevallenonderzoek, de rapportering daarvan aan de Europese Commissie en het opleggen van een exploitatieverbod volgens bestaande regelgeving, als blijkt dat de exploitant duidelijk onvoldoende maatregelen heeft getroffen om zware ongevallen te voorkomen en de gevolgen voor mens en milieu te beperken. Seveso II-handhavingssysteem

Volgens het Samenwerkingsakkoord moeten de inspectieteams een inspectiesysteem opzetten. De inspecties zelf moeten een planmatig en systematisch onderzoek van de technische, organisatorische en bedrijfskundige systemen toelaten. Planmatig betekent dat de inspecties weloverwogen moeten worden gepland in de tijd, systematisch betekent dat geschikte methodieken moeten worden gebruikt. De eis in verband met de planmatigheid wordt geëxpliciteerd doordat een inspectieprogramma wordt opgelegd als voorwaarde van het inspectiesysteem. Het inspectieprogramma wordt bedrijf per bedrijf opgeGrote chemische installaties vormen een belangrijk aandachtspunt bij Seveso-inspecties

Eind 2002 waren er 106 drempel 2-inrichtingen opgenomen in het SOS

maakt. Er wordt over gewaakt dat de verschillende bedrijfsinterne systemen aan bod komen (technisch, organisatorisch, beheer). Daarbij wordt bijzondere aandacht besteed aan de installaties met het grootste risico, aan de systemen die ontoereikend of onvoldoende performant zijn en aan de verantwoordelijkheidszin van de bedrijfsleiding. Het belangrijkste doel van de inspecties is na te gaan of de exploitant kan aantonen dat hij de passende preventieve en mitigerende (of gevolgbeperkende) maatregelen heeft getroffen, en of het veiligheidsrapport de situatie in de inrichting getrouw weergeeft. De inspectiemethodieken moeten zo worden ontwikkeld dat de doelstellingen kunnen worden bereikt. In de praktijk worden de eisen in verband met planmatigheid en het systematische karakter van de inspecties vertaald in een inspectieprogramma voor elk bedrijf waarin wordt aangegeven welke inspectietypes (bijvoorbeeld initiële controle, onderzoek van specifieke risico’s, verificatie VR, …) en bijbehorende inspectie-instrumenten (diverse checklists, onderzoeksmethodiek externe risico’s, …) zullen worden ingezet, zodat na verloop van tijd een globaal en voldoende gedetailleerd beeld wordt verkregen van de risicobeheersing door het bedrijf. Inventarisatie

Door het ruime toepassingsgebied van de richtlijn en de hoge industrialisatiegraad in Vlaanderen is het aantal bedrijven dat aan de verplichtingen van het Samenwerkings-akkoord moet voldoen, erg groot. De inventarisatie ervan werd ook in 2002 voortgezet. Als een bedrijf wordt aangemerkt als mogelijke Seveso-

inrichting, moet de effectieve status ten opzichte van het toepassingsgebied van het Samenwerkingsakkoord worden onderzocht. Dat gebeurt aan de hand van beschikbare gegevens, zoals vergunningen, eventuele kennisgeving en gegevens uit eerdere inspecties, en eventueel een controle ter plaatse. Voor het bepalen van de status is het van groot belang te beschikken over een accuraat overzicht van de (potentieel) aanwezige gevaarlijke stoffen, ondergebracht in de juiste gevarencategorie. Eens de status is bepaald, wordt het bedrijf opgenomen in het inspectieprogramma en kan er een initiële controle gebeuren. In het Seveso-OpvolgingsSysteem (SOS) wordt er een onderscheid gemaakt tussen drempel 2-, drempel 1- en drempel 0-inrichtingen. Het toepassingsgebied van het Samenwerkingsakkoord wordt afgebakend door 2 reeksen van drempelwaarden voor 10 categorieën van gevaarlijke stoffen en voor een aantal benoemde stoffen. Daardoor ontstaan drie groepen van bedrijven: - inrichtingen met gevaarlijke stoffen in hoeveelheden beneden de eerste drempel, de zogenaamde drempel 0-inrichtingen: deze bedrijven vallen niet onder het toepassingsgebied; - inrichtingen met gevaarlijke stoffen in hoeveelheden tussen de eerste en de tweede drempel, de zogenaamde drempel 1-inrichtingen: deze bedrijven vallen onder het toepassingsgebied van de richtlijn met een aantal verplichtingen, zoals kennisgeving, algemene zorgen aantoonplicht en preventiebeleid zware ongevallen); - inrichtingen met gevaarlijke stoffen in hoeveelheden boven de tweede drempel, de zogenaamde drempel 2- inrichtingen: deze bedrijven vallen onder het toepassingsgebied en moeten voldoen aan aantal extra voorschriften, zoals veiligheidsrapport en veiligheidsbeheersysteem.


53

OVERZICHT VAN DE SEVESO-BEDRIJVEN IN HET SEVESOOPVOLGINGSSYSTEEM (SOS)

120 100 53

Drempel 2

80

Drempel 1

60 28

40

42

Drempel 0

20 22

0

Antwerpen

7

13

31

5

11 3

12 3

18

5

VlaamsBrabant

WestVlaanderen

Limburg

OostVlaanderen

2

VERDELING VAN DE SEVESO-INSPECTIES OVER DE VERSCHILLENDE GROEPEN VAN BEDRIJVEN

Drempel 2 | 54% Drempel 1 | 38% Drempel 0 | 8%

VERDELING VAN DE AARD VAN DE SEVESO-INSPECTIES

Controle Seveso-status | 6% Initile controle | 19% Controle technische maatregelen | 12% Controle organisatorische sustemen | 4% Controle beheersysteem | 13% Onderzoek specifieke risico's | 8% Verificatie VR | 5% Veiligheidsonderzoek | 3% Ongevalsonderzoek | 3% Opvolging | 17%

54


Systematisch onderzoek van Seveso-bedrijven blijft noodzakelijk

Eind 2002 waren er 106 drempel 2-inrichtingen opgenomen in het SOS. In de loop van 2002 werd er in opdracht van MI een inventarisatie van de Seveso IIinrichtingen uitgevoerd. In het eindrapport worden 129 bedrijven aangeduid als waarschijnlijke drempel 2inrichtingen. Deze lijst zal nog door MI worden gecontroleerd. Het aantal drempel 1-inrichtingen is volgens de inventaris 154. Bovendien zijn er ongeveer 150 bedrijven die net onder de Seveso-drempels blijven. Ook deze gegevens zullen nog door MI worden gecontroleerd. Het is echter nu al duidelijk dat de aantallen merkelijk hoger liggen dan het aantal drempel 1-inrichtingen dat eind 2002 was opgenomen in het SOS, nl. 114. Het SOS bevat eveneens 45 drempel 0-inrichtingen, bedrijven waarvan werd vastgesteld dat ze buiten het toepassingsgebied van het Samenwerkingsakkoord vallen, maar die toch enige interesse van het Seveso-team verdienen. Ontwikkeling van inspectie-instrumenten

Om een systematisch onderzoek van de Seveso-inrichtingen mogelijk te maken, moeten er geschikte inspectiemethodieken worden uitgewerkt en aangewend. In 2002 ontwierp de werkgroep Veiligheid in het kader van twee projecten van het MIP, twee inspectie-instrumenten en werd er in opdracht van MI gewerkt aan een beoordelingsinstrument voor gasopslagplaatsen. Het doel van het eerste project was de ontwikkeling van een instrument voor de controle van veiligheidsrapporten, zoals bedoeld door het Samenwerkings-

akkoord. Het instrument moet toelaten te onderzoeken of de gegevens en informatie vervat in een veiligheidsrapport de situatie in een inrichting getrouw weergeven. Het veiligheidsrapport vormt het bewijsmateriaal waarmee de exploitant aantoont dat hij de risico’s voor mens en milieu beheerst. Daarom moeten die beheersmaatregelen in het veiligheidsrapport worden beschreven, maar ook de methodiek waarmee ze werden vastgelegd. In het project werd een sjabloon ontwikkeld aan de hand waarvan de controles kunnen worden voorbereid en uitgevoerd. De controle van een veiligheidsrapport valt uiteen in twee delen: de controle van de methodiek en de verificatie van de maatregelen. Bij de controle van de methodiek wordt onder meer aandacht besteed aan de identificatie- en selectiemethoden voor de scenario’s, en aan de gehanteerde criteria voor risico-evaluatie en risicobeheersing. Ook wordt er nagegaan of de milieurisico’s op systematische en voldoende wijze worden behandeld. De verificatie van de maatregelen gebeurt steekproefsgewijs, met de nadruk op de maatregelen die de belangrijkste scenario’s moeten beheersen. In het tweede project werd een instrument ontworpen dat het aspect 'audit' bij de drempel 2-inrichtingen onderzoekt. De drempel 2-inrichtingen moeten in het kader van het decreet bedrijfsinterne milieuzorg driejaarlijks een milieuaudit uitvoeren. Volgens dat decreet is een audit ‘een systematische, gedocumenteerde en objectieve evaluatie van het beheer, de organisatie en de uitrusting van de betrokken inrichting of activiteit op het gebied van de bescherming van het milieu’. De milieuaudit heeft onder andere betrekking op de externe veiligheid.


55

De audit moet volgens het Samenwerkingsakkoord eveneens aan bod komen in het veiligheidsbeheersysteem van een drempel 2-inrichting. Impliciet wordt de audit gedefinieerd als ‘het periodiek en systematisch evalueren van het preventiebeleid voor zware ongevallen en van de doeltreffendheid en geschiktheid van het veiligheidsbeheersysteem.’ Met het instrument wordt onderzocht of de audits voldoen aan de gestelde eisen en hoe ze worden uitgevoerd (criteria, plan, rapport, opvolging van resultaten, …). Het is van belang dat de audits onderzoeken of de doelstellingen van de bedrijfsinterne technische, organisatorische en beheersystemen worden bereikt. Omdat herhaaldelijk werd vastgesteld dat de ongevalscenario’s aan gassferen, zoals catastrofaal falen en BLEVE, een zeer grote bijdrage leveren aan de berekende risico’s, werd eind 2001 een onderzoeks-opdracht gegund aan een erkende VR-deskundige. De doelstelling van het onderzoek was de ontwikkeling van een inspectie-instrument waarmee MI kan oordelen of een exploitant de nodige preventieve en mitigerende maatregelen heeft getroffen voor een veilige exploitatie van gassferen. In de loop van 2002 voerde de deskundige een risicostudie uit, onderzocht de reglementering, normen en standaarden, en deed een eerste voorstel voor noodzakelijke maatregelen. Het onderzoek wordt in het eerste kwartaal van 2003 afgerond met de ontwikkeling van het instrument.

Naar aanleiding van de inspecties werden raadgevingen en aanmaningen gegeven, zowel voor tekortkomingen van het preventiebeleid en de uitvoering ervan (Samenwerkingsakkoord), als voor het niet naleven van de milieuvoorwaarden aangaande externe risico’s (milieuvergunningsdecreet). Er werden processen-verbaal opgesteld voor vastgestelde overtredingen die vooral betrekking hadden op het niet naleven van de milieuvoorwaarden, zoals o.a. het uitvoeren van keuringen op opslagtanks, de registratie van gevaarlijke producten, …. Opvallend was dat veel bedrijven nog steeds problemen hebben met de verplichte algemene onderzoeken van de opslagtanks voor gevaarlijke producten. Er werd vastgesteld dat heel wat tanks in gebruik waren waarvoor geen geldig of positief keuringsattest kon worden voorgelegd. In een aantal gevallen waren de onderzoeken niet uitgevoerd. Bij andere tanks was er (nog) geen gevolg gegeven aan de opmerkingen die door de erkende deskundige werden gemaakt in het keuringsverslag. In 2002 lag de nadruk van de controles sterk op het verder identificeren van de Seveso-bedrijven. Dat blijkt onder andere uit onderstaande figuur waarin wordt weergegeven in welke mate de verschillende inspectietypes aan bod kwamen tijdens de inspecties: 29% van de inspecties waren initiële controles, bij nog 6% van de inspecties lag de focus op de bepaling van de Seveso-status.

Inspecties in 2002

In 2002 voerde het Seveso-team 193 inspecties uit. Een groot aantal controles werd uitgevoerd samen met de collega’s van de bevoegde federale inspectiedienst, met name de Directie chemische risico’s van de federale overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (voorheen: ministerie van Tewerkstelling en Arbeid).

Controles door het Seveso-team Aantal gecontroleerde drempel 2-inrichtingen

69

Aantal gecontroleerde drempel 1-inrichtingen

63

Aantal gecontroleerde drempel 0-inrichtingen

14

Totaal aantal gecontroleerde inrichtingen

146

Aantal uitgevoerde inspecties

193

Aantal onderrichtingen (raadgevingen en aanmaningen)

138

Aantal opgestelde processen-verbaal

56

13


Tijdens een controle van de Seveso-status worden aan de hand van de beschikbare gegevens, de aanwezige gevaarlijke stoffen getoetst aan de drempelwaarden die het toepassingsgebied afbakenen. Opvallende vaststelling daarbij is dat het voor de bedrijven vaak moeilijk is om de aanwezige gevaarlijke stoffen onder te brengen in de juiste gevarencategorie. Er zijn ook interpretatieproblemen met de cumulatieregels die stellen dat bepaalde categorieën en benoemde stoffen met dezelfde eigenschappen samen moeten worden beschouwd. Een ander probleem is dat álle aanwezige gevaarlijke stoffen moeten worden beschouwd, zowel de stoffen die feitelijk aanwezig (kunnen) zijn in opslag, productieinstallaties en transportsystemen, als de stoffen die kunnen worden gevormd wanneer een industrieel (chemisch) proces buiten controle geraakt. Voor de opsporing van die laatste kan een interactiematrix worden gebruikt. Eens de Seveso-status is bepaald, kan voor het bedrijf een inspectieprogramma worden opgesteld, dat in principe start met een initiële controle. Die initiële controle kan een controle van de Seveso-status omvatten en heeft als belangrijkste doelstellingen:

Opslag van gevaarlijke stoffen bij een Seveso-bedrijf

- toelichting geven bij het Samenwerkingsakkoord; - controle van de vergunningstoestand; - controle van de belangrijkste voorwaarden die betrekking hebben op externe risico’s; - controle van de stand van zaken van het preventiebeleid; - verzamelen van gegevens voor het vastleggen van het inspectieprogramma. Heel wat drempel 1-inrichtingen werden voor een eerste keer geïnspecteerd in het kader van het Samenwerkingsakkoord: 7% van de controles van de drempel 1-inrichtingen was een controle van de Seveso-status en 60% betrof een initiële controle. Een andere opvallende vaststelling is het hoge aantal (zuivere) opvolgingsinspecties bij drempel 2-inrichtingen (26%). Bovendien omvatten de andere inspecties, indien relevant, eveneens de nodige opvolging. Deze vaststelling illustreert treffend het belang dat de afdeling geeft aan opvolging. Alleen door een adequate opvolging kan de handhavingscirkel worden gesloten. Veiligheidsonderzoeken

Bij twee drempel 2-inrichtingen, een chemisch bedrijf en een open overslagbedrijf van gevaarlijke producten, werden de veiligheidsonderzoeken die werden gestart in 2001, verder uitgevoerd. Het doel van die onderzoeken was na te gaan welke risico’s gepaard gaan met de aanwezigheid en de exploitatie van de inrichting, en te beoordelen of de exploitant de nodige maatregelen had getroffen om zware ongevallen te voorkomen en de gevolgen ervan voor mens en milieu te beperken.

Aangezien de te onderzoeken materie een zeer doorgedreven kennis vereiste, werd aan erkende VR-deskundigen de opdracht gegeven tot het voeren van een onderzoek ter advisering en ter voorlichting van MI. De opdrachten voorzagen in een veiligheidsrondgang ter plaatse en in een risicostudie. Daarbij moest de nodige aandacht worden besteed aan de ongevalscenario’s die een belangrijke bijdrage leverden aan het berekende risico en moest een inschatting worden gemaakt van de invloed van de getroffen maatregelen op het berekende risico. Bij het ene veiligheidsonderzoek kwam de deskundige tot het besluit dat het bedrijf voldoende zorg voor het vaststellen van de bestaande risico's op zware ongevallen droeg, maar dat een actieprogramma moest worden opgestart om bijkomende maatregelen te treffen. Hij formuleerde eveneens een aantal aanbevelingen die het risico moeten helpen beheersen. Het actieplan werd verankerd in de milieuvergunning van het bedrijf. Het bedrijf werd via de vergunning bovendien verplicht om de aanbevelingen van de deskundige te toetsen op hun effect en technische haalbaarheid. De naleving van de vergunningsvoorwaarden wordt strikt opgevolgd door MI. In het andere onderzoek werden de belangrijke ongevalscenario’s zeer uitvoerig en gedetailleerd onderzocht. Hun bijdrage aan het totale risico werd besproken en er werd een oorzaken- en gevolgenanalyse uitgevoerd waaraan de getroffen maatregelen werden getoetst. De deskundige kwam tot het besluit dat voldoende zorg werd gedragen voor het vaststellen van de risico’s en dat de nodige maatregelen werden getroffen door de exploitant.


57

Aansluitingen voor het vullen van de tanks van een benzinestation: hoe het niet moet…

… en hoe het wel kan

2.2. Controle van benzinestations

steld en aanmaningen gegeven om de overtredingen op korte termijn ongedaan te maken.

Deze actie kaderde binnen een langdurige campagne die reeds loopt vanaf 1997 met als uiteindelijk doel alle benzinestations in Vlaanderen te controleren. In 2002 werd de nadruk gelegd op die benzinestations, die geen voorwaardelijk uitstel hadden gekregen voor bepaalde uitrustingseisen, zoals een vloeistofdichte piste, een koolwaterstofafscheider, lekdetectie en overvulbeveiligingen. In een eerste fase werd de bestaande inventaris van de benzinestations aangepast zodat een goede selectie mogelijk was van de benzinestations die aan een volledige scanning zouden worden onderworpen. Die inventaris werd gemaakt op basis van verschillende databanken waaronder het eigen dossieropvolgingssysteem van MI en gegevens afkomstig van het ministerie van Financiën. Bovendien werd de inventaris aangevuld met vaststellingen die tijdens beperkte controles werden gedaan. Op basis van vooraf vastgestelde criteria werden een aantal benzinestations geselecteerd voor een volledige scanning. In totaal werden in het kader van deze actie in gans Vlaanderen 1.018 controles uitgevoerd. Daarvan waarvan 118 volledige scanningen, waarbij alle exploitatievoorwaarden werden overlopen. In totaal werden 109 processen-verbaal opgesteld. Bij de meeste van de grondig gecontroleerde benzinestations was er geen vloeistofdichte piste en ontbrak de koolwaterstofafscheider. Omdat de aanpassing aan de milieuregelgeving meestal een ernstige sanering van een benzinestation betekent, werd telkens een saneringsplan opgelegd dat op korte termijn moest worden uitgevoerd. Vijftien benzinestations zijn ondertussen gesloten, bij een aantal loopt nog een dwangmaatregel. De meeste andere benzinestations waren op het einde van 2002 nog in sanering. Verder werd vastgesteld dat bij benzinestations vaak de wettelijk verplichte keuringen op de opslagtanks en de elektrische installatie niet gebeurd zijn. Vaak ontbrak ook het brandweerverslag dat het overleg betreffende de brandbestrijdingsmiddelen en bluswateropvang moet bewijzen. Ook hiervoor werden processen-verbaal opge-

58


Vraag tot stopzetting van een benzinestation

In het kader van die actie werd een brandstoffenhandel met hieraan verbonden een benzinestation geïnspecteerd. Het bedrijf had geen uitstel gevraagd conform artikel 5.17.5.7 van Vlarem II, en dus moesten de brandstofverdeelinstallaties voor motorvoertuigen in principe voldoen aan de constructie-eisen die opgelegd zijn in Vlarem II. Tijdens opzoekingen naar de vergunningstoestand kwam bovendien aan het licht dat het bedrijf niet over een klasse 1-vergunning beschikte: de recentste klasse 1-vergunning, afgeleverd in het kader van de ARAB-wetgeving, was vervallen in oktober 1995. Tijdens de inspectie ter plaatse stelde de toezichthoudend ambtenaar vast dat de brandstoffenhandel en het benzinestation nog steeds in exploitatie waren. Het benzinestation bestond uit 2 verdeelpompen voor dieselolie, 2 verdeelpompen voor benzine en 1 verdeelpomp voor petroleum. De pompen, opslagtanks en vulmonden bevonden zich allen binnen een gebouw, wat door de licht ontvlambare benzine voor een zeer onveilige situatie zorgde en ook verboden was. Bovendien bleken alle opslaghouders enkelwandig te zijn en niet te voldoen aan de Vlarem-voorschriften. Ook de brandstoffenopslag in grote bovengrondse houders (350.000 liter in het totaal) voldeed niet aan de Vlarem-reglementering. Tot verbazing van de toezichthoudend ambtenaar kon de exploitant een klasse 2-vergunning voorleggen. Ze werd verleend door het College van Burgemeester en Schepenen in januari 2000, op het moment dat de ARAB-vergunning reeds meer dan 4 jaar vervallen was. Uit de overwegingen in deze klasse 2-vergunning blijkt duidelijk dat het College van Burgemeester en Schepenen op de hoogte was van de feitelijke toestand van het bedrijf (klasse 1 en niet voldoen aan de milieuvoorschriften, onveilig en met risico's voor bodem-, grondwater- en oppervlaktewaterverontreiniging), maar

Voorbeeld van een sanering van een benzinestation (uitgegraven tank op de achtergrond)

Vliegtuig boven het dorpscentrum: bron van mogelijke geluidshin-

toch werd nog een klasse 2-vergunning afgeleverd, zogenaamd om de exploitant de kans te geven om zich in orde te stellen. De verdeelpompen voor het benzinestation werden uiteraard niet vergund (geweigerd), vermits hiervoor een klasse 1-vergunning vereist is. Omdat de ARAB-vergunning reeds geruime tijd vervallen was, moest het bedrijf onmiddellijk voldoen aan alle nieuwe Vlarem-voorschriften, want het kon niet meer als een bestaand bedrijf worden beschouwd.

van Vlarem I). Als gevolg van deze wijziging van de indelingslijst werden de uitbaters van een luchthaven verplicht een bijkomende vergunning aan te vragen.

Bij nader onderzoek stelde de toezichthoudend ambtenaar bovendien vast dat er, naast de verdeelpompen voor motorvoertuigen, eveneens enkele opslaghouders niet vergund waren.

Een luchthaven is echter meer dan een start- of landingsbaan: het is een milieutechnische eenheid met o.a. ook opslagplaatsen voor gevaarlijke stoffen, werkplaatsen voor de herstelling van vliegtuigen, transformatoren, afvalverwerking en de lozing van afvalwater. Uit inspecties die in 2001 werden uitgevoerd, bleek dat de exploitanten voor veel van die nevenactiviteiten geen vergunning hadden. Drie van de vier luchthavens dienden een bijkomende vergunningsaanvraag in en de meeste vergunningen werden ondertussen verleend. MI volgde deze dossiers in 2002 verder op.

Er werd een proces-verbaal opgesteld, en er werd aan de burgemeester gevraagd om mondeling en ter plaatse de stopzetting te bevelen van de niet-vergunde inrichtingen en deze te verzegelen om een einde te maken aan de onwettige exploitatie.

Een aantal installaties, zoals brandstofopslagplaatsen, voldeden niet aan alle voorschriften van Vlarem II. De nodige aanmaningen werden gegeven en de aanpassingen zijn grotendeels uitgevoerd.

3. Werkgroep Geluid

Geluidshinder

Veruit het meeste werk van de werkgroep Geluid bestaat uit de behandeling van geluids- en trillingsklachten. Vooral de geluidsproblematiek van de luchthavens kreeg in 2002 bijzondere aandacht. Daarnaast werd ook aandacht besteed aan de kwaliteit van akoestische onderzoeken die door erkende deskundigen worden uitgevoerd.

3.1. Luchthavens Vergunningsplichtige activiteiten

In 1999 werden de starten landingsbanen van de luchthavens van Wevelgem, Oostende, Antwerpen en Zaventem vergunningsplichtig (rubriek 57 van bijlage 1

De actie ‘Vliegvelden in Vlaanderen’ van het MIP 2002 is op die manier praktisch helemaal afgehandeld.

In de publieke opinie staat de milieuoverlast veroorzaakt door luchthavens uiteraard vooral synoniem met de geluidshinder. Hoofdstuk 5.57 van Vlarem II (Vliegvelden) bevat de sectorale voorwaarden voor de luchthavens. Hierin vermeldt artikel 5.57.1.1 § 2 : ‘Tenzij anders bepaald in de milieuvergunning zijn de bepalingen van hoofdstuk 4.5 niet van toepassing op de inrichtingen bedoeld in rubriek 57 van de indelingslijst’. Aangezien in hoofdstuk 4.5 van Vlarem II de algemene geluidsnormen zijn opgenomen, gelden er momenteel dus geen algemene of sectorale geluidsnormen voor luchthavens. De aanpak van de wetgever op het vlak van de bestrijding van de geluidshinder van de luchthavens is dus blijkbaar nog niet alomvattend. Het is trouwens niet mogelijk om voor alle luchthavens dezelfde geluidsnormen op te leggen, aangezien de


59

Geluidswal ter beperking van de geluidshinder van een luchthaven

Situering van de geluidscontour LAeq,nacht 55 dB(A) rond de luchthaven van Zaventem

geluidsoverlast samenhangt met het aantal opstijgende en landende vliegtuigen. In de milieuvergunningen van de vier luchthavens staat er momenteel slechts één expliciete norm omtrent geluid, nl. in het ministerieel besluit van 29 september 2000 waarbij vergunning wordt verleend aan BIAC, de beheerder van de luchthaven van Zaventem. Voor de overige luchthavens werd een andere benadering gekozen. Er werden een aantal beperkende maatregelen opgelegd, de luchthavens moeten communiceren met de omwonenden en er moeten beleidsondersteunende maatregelen worden uitgevoerd.

MI heeft in 2002 de naleving van die verschillende voorwaarden en verplichtingen van nabij opgevolgd.

De beperkende maatregelen bestaan bijvoorbeeld uit het verbieden of het beperken van het aantal nachtvluchten. Zo is het vliegveld van Antwerpen tussen 23u00 en 6u30 gesloten voor alle luchtverkeer. Uitzonderingen zijn toegestaan, maar daarover moet een driemaandelijks verslag aan MI worden bezorgd. In Wevelgem wordt het aantal bewegingen, d.i. de som van het aantal landingen en opstijgingen, tussen 23u00 en 6u00 beperkt tot 15 per maand en 180 per jaar. In Oostende bedraagt dit maximum 900 per jaar voor vliegtuigen van meer dan 6 ton en 330 voor vliegtuigen tot 6 ton. Ook hier zijn uitzonderingen mogelijk, maar moet er een verslag aan MI worden bezorgd. Om de communicatie met de omwonenden te onderhouden moeten er, behalve in Wevelgem, overlegcommissies worden opgericht met vertegenwoordigers van de omliggende gemeenten, de Bestendige Deputaties en de omwonenden. Die commissies moeten ondermeer de klachten van de omwonenden inventariseren en mogelijke oplossingen voorstellen. Enkele voorbeelden van beleidsondersteunende maatregelen zijn: - de exploitanten moeten elk jaar geluidscontouren berekenen en daaruit volgens een bepaalde formule het aantal potentieel sterk gehinderden bepalen; - er moeten saneringsstudies worden uitgevoerd om na te gaan hoe het aantal gehinderden kan worden verminderd; - er moeten vaste geluidsmeetposten worden opgericht in het verlengde van de verschillende aanvlieg- en opstijgroutes (niet voor Wevelgem).

60


Luchthaven Zaventem

Aan de nationale luchthaven werd op 1 februari 2000 een nieuwe vergunning afgeleverd voor een periode van 5 jaar waarin een aantal bijzondere vergunningsvoorwaarden werden opgelegd inzake grondlawaai, nachtlawaai en milieubeleidsplanning. Aan de meeste van die bijzondere vergunningsvoorwaarden zijn streefdata gekoppeld die door MI worden opgevolgd. Voor de nationale luchthaven was 2002 het jaar van de waarheid. De opgelegde geluidsnormen werden in het Vlaams gewest immers pas afdwingbaar vanaf 1 januari 2002. De geluidsnormen gelden enkel buiten de nachtzone die de geluidscontour LAeq,nacht 55 dB(A) omvat (zie figuur), en hebben volgende waarde: het Sound Exposure Level (SEL) van 90 dB(A) voor elke opstijging van een vliegtuig via de banen 20, 25 R en 25 L mag buiten deze nachtzone niet worden overschreden. Ter evaluatie van de nieuwe normen inzake nachtlawaai werd door MI een akoestisch onderzoek besteld bij een erkende geluidsdeskundige. Daarbij werden twee meetposten geïnstalleerd buiten de nachtzone: één aan de politiepost langs de Streekbaan in Koningslo (Vilvoorde) en een tweede aan de gemeentelijke basisschool Kassei in Vilvoorde. Daar werd van 5 juli tot 7 augustus gedurende de nacht (23u00 tot 6u00) het geluid gemeten. Uit de meetresultaten bleek dat de norm van 90 dB(A) voor opstijging via de banen 20, 25 R en 25 L buiten de nachtzone meerdere keren werd overschreden. Aan de hand van geluidsopnamen werd gecontroleerd of de geluidsoverlast wel degelijk werd veroorzaakt door een opstijgend vliegtuig. Normoverschrijdingen die werden gekarakteriseerd als het geluid van vogels of andere voertuigen werden zo geweerd, evenals geluidsopnamen die konden worden beïnvloed door regenval of te hoge windsnelheid. Samengevat kon worden gesteld dat er 58 overschrijdingen van de norm werden genoteerd. Deze overschrijdingen werden gebundeld in een proces-verbaal dat aan de procureur des Konings te Brussel werd verstuurd. Op grond van artikel 30 van het milieuvergunningsdecreet en

MI noteerde 58 overschrijdingen bij ’s nachts opstijgende vliegtuigen

Opstelling van de geluidsmeter bij een akoestisch onderzoek

artikel 64 van Vlarem I werd de exploitant aangemaand om voor het jaareinde een actieplan voor te leggen met daarin de voorziene maatregelen die worden getroffen om nieuwe overtredingen te voorkomen.

nomen in artikel 1 §1 van bijlage 4.5.1 van Vlarem II. Het grote onderscheid tussen beide delen is het toetsingskader. De meetwaarden van de milieukwaliteit worden getoetst aan de milieukwaliteitsnormen van bijlage 2.2.1 van Vlarem II. De meetwaarden van het geluid van de inrichtingen worden getoetst aan normen die worden afgeleid uit de richtwaarden van bijlage 4.5.4 van Vlarem II.

Nieuwe metingen in het begin van 2003 zullen uitwijzen in hoeverre de getroffen maatregelen ertoe hebben bijgedragen nieuwe overtredingen te voorkomen. Ter evaluatie van de vergunningsvoorwaarden inzake grondlawaai werd nagegaan in hoeverre de exploitant gevolg gaf aan de verplichting tot het aanleggen van een ‘proefdraaiplaats’ voor vliegtuigen. Eén jaar na verloop van de uiterste streefdatum was dit nog niet gebeurd, zodat een aanmaning werd verstuurd aan de exploitant. Aangezien de vergunningsvoorwaarden inzake de bedoelde proefdraaiplaats eerder vaag waren, werd in toepassing van artikel 45 van Vlarem I aan de vergunningverlenende overheid gevraagd de definitie van een proefdraaiplaats en de constructie-eisen waaraan het bouwwerk moet voldoen, nader te omschrijven. Slechts na verduidelijking van de vergunningsvoorwaarden kunnen verdere stappen worden gezet om de naleving van deze voorwaarden op te leggen.

Hoewel bijlagen 2.2.1 en 4.5.4 van Vlarem II er hetzelfde uitzien, dezelfde cijfers en dezelfde groepen van gebieden bevatten en in een vorige versie van Vlarem II zelfs eenzelfde bijlage vormden, hebben zij in wezen niets met elkaar te maken. De milieukwaliteitsnormen van bijlage 2.2.1 zijn namelijk LA95,1h-waarden en de richtwaarden van bijlage 4.5.4 zijn dat niet, tenzij bij stabiel geluid. Dit onderscheid blijkt de aanleiding te zijn tot heel wat misverstanden. Bovendien is er het probleem van de ‘relevante waarde’ van het geluid, zoals vermeld in Vlarem II. Een geluidsmeter meet het Leq, het Lmax, het Lmin, het L95, … en het is dus aan de erkende deskundige om te bepalen welke van de verschillende gemeten grootheden de relevante waarde is en het beste de geluidshinder die door de inrichting wordt veroorzaakt, karakteriseert.

3.2. Het volledig akoestisch onderzoek Vlarem II kent twee soorten akoestische onderzoeken, met name het beperkt en het volledig onderzoek. De definities ervan staan opgenomen in artikel 1.1.2 van Vlarem II. Het beperkt akoestisch onderzoek omvat de technische controle, zoals bedoeld in artikel 62 § 4 van Vlarem I. Het laat de toezichthoudende overheid toe om na te gaan of een inrichting aan de geluidsvoorschriften van de milieuvergunning en van Vlarem II voldoet. Het volledig akoestisch onderzoek (VAO) moet aanvullend bij voornoemde doelstelling, ook nagaan of op een bepaalde plaats aan de milieukwaliteitsnormen wordt voldaan. Het VAO kan dus zowel dienen voor het toezicht als voor het beleid. Het VAO bestaat uit twee delen. In een eerste deel gebeurt een onderzoek naar de milieukwaliteit door het meten van LA95,1h-waarden en in het tweede deel worden de relevante waarden van het geluid van inrichtingen bepaald. De voorschriften voor deze metingen zijn opge-

Artikel 2 van bijlage 4.5.2 van Vlarem II vereist dat elk VAO ter beoordeling aan MI moet worden voorgelegd. MI heeft hierbij ervaren dat de kwaliteit van de VAO’s zeer ongelijk en soms onvoldoende is. Vooral het deel ‘toezicht’ van het VAO en de keuze van de parameter voor de relevante waarde laten te wensen over. MI moet daardoor geregeld rapporten van VAO's weigeren. Om de beoordeling van de voorgelegde VAO's op een meer eenvormige wijze te laten gebeuren, stelde MI een ‘Handleiding bij de beoordeling van een volledig akoestisch onderzoek’ op. Deze handleiding moet toelaten na te gaan of het VAO alle essentiële elementen omvat die een beoordeling van het geluid, dat door een inrichting wordt veroorzaakt, mogelijk maakt. Van elke beoordeling zal een verslag worden gemaakt en die verslagen zullen door de Hoofdinspectie worden gecentraliseerd. Dat zal het mogelijk maken om de erkende deskundigen op een uniforme en verantwoorde wijze te evalueren als Aminabel het advies van MI vraagt bij het verlengen van de erkenningen.


61

4. Werkgroep Afval De werkgroep Afval vulde haar coördinerende rol bij de handhaving van de verwijdering en verwerking van afvalstoffen in 2002 voornamelijk in door het opvolgen van de nieuwe regelgeving voor stortplaatsen en de verdere controle op het gebruik van ozonafbrekende stoffen.

4.1. Gebruik van ozonafbrekende stoffen 2002 was een jaar waarin belangrijke standpunten werden ingenomen tijdens voorbereidende wetgevende werkzaamheden: de Vlarem-voorschriften die gelden voor koelinstallaties met ozonafbrekende stoffen als koelmedium, worden niet alleen méér geëxpliciteerd, maar ook heel wat strenger en verder uitgebreid tot gefluoreerde broeikasgassen. Door de nieuwe Vlarem-voorschriften zullen de emissies van gefluoreerde koelgassen uit koelinstallaties verplicht beperkt worden tot 5% van de koelmiddelinhoud op een periode geëxtrapoleerd tot een referentieperiode van 1 jaar. De exploitanten zijn door Europese wetgeving verplicht alle uitvoerbare voorzorgsmaatregelen te treffen om lekkage van de ozonafbrekende koelgassen tot een minimum te beperken. Tegen deze achtergrond heeft MI door het uitvoeren van specifieke bedrijfscontroles haar bijdrage geleverd tot de sensibilisatie van exploitanten, inzake het naleven van de milieuvoorschriften die gelden voor het gebruik van deze stoffen. Bij wijze van steekproef hebben de toezichthoudende ambtenaren dit jaar gepeild naar de huidige prestaties van enkele koelinstallaties.

Onderzoek op de aanwezigheid van koelgaslekken

dere onderdelen koelgas te lekken, ruim meer dan de helft dus. Dit geeft stof tot nadenken, omdat koelgaslekken met betrekkelijk eenvoudige hulpmiddelen kunnen gedetecteerd worden en omdat het dichten van lekken technisch en economisch makkelijk uitvoerbaar is. Het totale verbruik van ozonafbrekende stoffen en gefluoreerde broeikasgassen in Vlaanderen wordt ingeschat op meer dan 2500 ton voor 2001. Het hoge koelgasverbruik, ongeveer de helft van deze hoeveelheid, vindt zijn oorzaak voornamelijk in de onzorgvuldige exploitatie van koelinstallaties.

Koelgasemissies

Uit de inspectie van 81 bedrijven met koelinstallaties blijkt dat de exploitanten de informatie die nodig is om het relatief lekverlies van hun koelinstallaties makkelijk in te schatten, zelden binnen handbereik houden. De meeste zijn zich bovendien niet bewust van hun koelgasverbruik. Voor 61 van de 422 gecontroleerde grote koelinstallaties werd het lekverlies berekend door de toezichthoudende ambtenaren. Het gemiddelde lekverlies voor deze installaties bedroeg 84% op jaarbasis. De door de Vlarem-wijziging beoogde 5% per jaar lijkt dus nog ver weg. Tijdens de bedrijfscontroles hebben de toezichthoudende ambtenaren zich laten bijstaan door professionele en onafhankelijke koeltechnici. Die kregen de taak koelinstallaties te onderzoeken op de aanwezigheid van koelgaslekken. De koeltechnici hebben enkel het hoge druk gedeelte van werkende installaties, en om praktische redenen dan nog gedeeltelijk, onderzocht. Van de 278 door de toezichthoudende ambtenaren voor onderzoek aangeduide koelinstallaties bleken er 162 via één of meer-

62


Voor de exploitanten is de beschikbaarheid en de thermische prestatie van de koelinstallatie van het grootste (vaak enig werkelijke) belang. Het periodiek onderhoud door professionele koeltechnici spitst zich hierop toe. Koelmiddelverbruiken zijn in de regel een gevolg van diffuse lekken, die niet gedicht worden of waarvan het dichten uitgesteld wordt, om de beschikbaarheid van de koelinstallatie niet in het gedrang te brengen. Doordat weinig of geen aandacht wordt geschonken aan koelmiddelverbruiken, blijven eigen initiatieven tot het beperken van de emissies van schadelijke koelgassen uit. Men kan hierin een reden zien waarom de milieuvoorschriften voor koelinstallaties strenger worden en waarom het bijsturen van de exploitaties moet worden afgedwongen.

Gasfles met koelmiddel bij de koelinstallatie: bijvullingen moeten in het register genoteerd worden

Onderhoud van de installaties

Het nauwkeurig en overzichtelijk registreren van alle onderhoudswerkzaamheden die verricht werden op een koelinstallatie, met inbegrip van alle bijgevoegde of afgetapte hoeveelheden koelmiddel, is wettelijk verplicht sinds 1 augustus 1995. Het register of logboek dat zo ontstaat, is een cruciaal instrument dat de opvolging van het gedrag van de koelinstallatie mogelijk maakt. Toch stelt MI vast dat het grootste gedeelte van de bedrijven nog steeds geen logboek hebben of dat dit logboek onvolledig wordt bijgehouden. Zo is er het voorbeeld van een bedrijf dat met een koeltechnicus een 'alles inbegrepen' onderhoudscontract heeft voor zijn koelinstallaties. De logboeken vermeldden slechts een paar gedeeltelijk gekwantificeerde koelmiddelbijvullingen voor de voorbije twee jaar. Nader onderzoek door de toezichthoudend ambtenaar toonde echter aan dat vijf van de zes koelinstallaties koelgas lekten via minstens één onderdeel. In een bergruimte werd bovendien voldoende reserve koelgas aangetroffen om meerdere koelinstallaties meermaals op te vullen.

Opslag van koelgassen: al of niet met verboden koelmiddel

stallaties bestendigen door aan bulkprijzen aangekocht koelmiddel bij te vullen, eerder dan de lekken te dichten via grondige herstellingen. Zo kunnen koelgasemissies jarenlang ongestoord doorgaan. Verboden koelmiddel

De toezichthoudende ambtenaren hebben steekproefsgewijze ook 74 koelinstallaties onderzocht op de samenstelling van hun koelmiddel. Van de 74 koelgasstalen bleken er zes verboden koelmiddel te bevatten. Dit stemt overeen met minder dan 10% van de onderzochte installaties, en is beduidend minder dan in 2001, toen nog in één op drie koelgasmonsters verboden koelmiddel werd aangetroffen. Bovendien heeft MI zich toegespitst op klasse 1-inrichtingen, en lokale besturen met toezichtsbevoegdheid bemonsteren geen koelinstallaties bij klasse 2- en 3-inrichtingen. Vermits de grootste koelinrichtingen ten hoogste in klasse 2 kunnen worden ingedeeld, blijft onduidelijk hoe groot de verspreiding is van het gebruik van verboden koelmiddel in loutere klasse 2- en 3-inrichtingen. Europese milieuvoorschriften

In dit voorbeeld was de realiteit (belangrijke koelgaslekken die niet worden hersteld) anders dan ze werd voorgesteld (er worden nauwelijks bijvullingen gerapporteerd wat ons kan doen besluiten dat er slechts kleine lekken zijn). In deze situatie zal de exploitant de onvolledig ingevulde logboeken opvolgen en de forfaitaire facturen betalen in de overtuiging dat zijn koelinstallaties worden onderhouden volgens een code van goede praktijk. De koeltechnicus kan de beschikbaarheid van de koelin-

De verordening (EU) nr. 2037/2000 betreffende de ozonlaagafbrekende stoffen is rechtstreeks toepasselijk in elk van de lidstaten en dus ook in Vlaanderen. Het doen naleven van haar voorschriften blijft een specialistische onderneming vanwege de complexiteit en de juridische interpretatieruimte die ze in zich houdt. Mogelijk hierdoor werd het niet naleven ervan gedetecteerd in slechts 2 van de 10 geopende dossiers. Het ene betrof de verboden productie van spuitbussen met HCFK, het andere het verboden gebruik van HCFK als spoelmiddel. Eén dossier


63

Eind 2003 moeten haast alle halon-blusinstallaties buiten dienst gesteld zijn

De implementatie van de Europese richtlijn wijzigde de exploitatievoorwaarden voor stortplaatsen

waarin een vermoeden bestaat van verboden bijvullen van blusinstallaties met halon-gas, wordt in 2003 nader onderzocht.

den toen niet gecontroleerd.

Eind 2003 moeten alle halon-blusinstallaties, met uitzondering van die in zogenaamde kritische toepassingen, buiten dienst zijn gesteld. Ten behoeve van een efficiënt toezicht op de naleving van deze verplichting en de reguliere verwijdering van het halon-blusmiddel moeten de lokalisatie en de grootte van deze installaties gekend zijn. Net zoals bij de daarvoor genoemde CFK-koelinstallaties is dat vandaag niet het geval. Bovendien weigeren de firma's die onderhoud verrichten aan deze installaties, tot op heden de informatie vrij te geven. Om enigszins tegemoet te komen aan dit gebrek aan informatie hebben de toezichthoudende ambtenaren tijdens controles in 2002 de exploitanten geïnterpelleerd over de eventuele aanwezigheid van halon-blusinstallaties in hun bedrijf. MI beschikt nu over een eerste lijst met adressen van in totaal 56 bedrijven die samen over meer dan 250 vaste blusinstallaties of verplaatsbare blustoestellen beschikken. Een totaal van ongeveer 40 ton halon 1301 en halon 1211 werd gerapporteerd. De totale hoeveelheid halon in omloop in Vlaanderen is vermoedelijk een grootteorde groter. Optreden

MI stelde zeven processen-verbaal op tegen bedrijven met koelinstallaties. De geverbaliseerde inbreuken betroffen het gebruik van verboden koelmiddel, het niet of onvolledig bijhouden van een logboek, de exploitatie van niet-vergunde koelinstallaties, excessief hoge koelgasemissies, gebrekkig onderhoud en het ontbreken van de wettelijk voorgeschreven attesten. 72 bedrijven ontvingen een aanmaning. Zij moeten op korte termijn de exploitatie van hun koelinstallaties aanpassen.

64

Intussen werden de exploitatievoorwaarden voor stortplaatsen gewijzigd ten gevolge van de omzetting van de Europese richtlijn 1999/31/EG. Het wijzigingsbesluit dat op 19 september 2001 in het Belgisch Staatsblad verscheen, hield een aantal nieuwe taken in voor MI. De huidige tekst van de richtlijn stortplaatsen werd reeds voor een groot gedeelte als commissievoorstel ingediend in 1993. Bij de totstandkoming van de Vlaamse regelgeving inzake stortplaatsen in Vlarem II (1995) werd daarom al sterk geanticipeerd op de komende richtlijn. Dit leverde het voordeel op dat de implementatie van de nieuwe richtlijn geen al te grote wijzigingen met zich meebracht. De belangrijkste wijzigingen zijn de volgende: - De dikte van de kleilaag die deel uitmaakt van de afsluitlaag, d.i. de beschermlaag onderaan de stortplaats bestaande uit een ondoordringbare kleilaag met daarboven een folie, onder een categorie 1- en 2-stortplaats werd verhoogd tot 5 meter. Stortplaatsen blijven immers een milieupassief voor langere termijn. Indien de folies boven en onderaan de stortplaats ooit desintegreren en doorlatend worden, moet de kleilaag onder de stortplaats eventuele aanwezige polluenten kunnen adsorberen zodat die niet in het onderliggend grondwater terechtkomen. De dikte van de ondoorlatende kleilaag onder een categorie 3-stortplaats (voor inerte materialen) bedraagt 1 meter. Een folie is in dit geval niet vereist; - De manier waarop een stortplaats moet worden afgewerkt nadat wordt gestopt met het storten van afval, is eveneens licht gewijzigd. Er moet nu een drainerende laag van 0,5 meter en een bewortelingslaag van 1 meter aangebracht worden, vroeger respectievelijk 0,3 en 0,7 meter;

4.2. Wijziging Vlarem-bepalingen stortplaatsen

- De periode van nazorg wordt voor alle stortplaatsen uitgebreid van 5 of 10 jaar tot 30 jaar;

In de loop van 2000 heeft MI alle stortplaatsen in Vlaanderen, die op 1 januari 2000 vergund waren, gecontroleerd op de naleving van de Vlarem-voorwaarden die toen van toepassing waren. In totaal werden 54 stortplaatsen uitgebaat door 43 exploitanten gecontroleerd. Baggerstorten uitgebaat door de Vlaamse overheid wer-

- De controle- en toezichtsprocedures op emissies vanuit de stortplaatsen tijdens de exploitatie- en nazorgfase zijn op enkele punten strenger geworden. Zoals vroeger al het geval was, moet het grondwater geregeld worden gecontroleerd. Nieuw is wel dat vanaf een bepaald verontreinigingsniveau van het grond-


Stortplaats tijdens de exploitatie…

… bij de afwerking en beplanting…

water, het ‘interventiepunt’, acties moeten worden ondernomen. Welke acties precies moeten worden ondernomen, moet in de vergunning worden opgenomen; - De bestaande bankgarantiebepalingen werden herschreven zodat ook andere vormen van financiële zekerheid dan de bankgarantieformule mogelijk zijn. De ervaring met de bankgarantiebepalingen heeft tevens aangetoond dat er nood is aan een administratieve procedure voor de overheid om aanspraak te maken op de bankgarantie of financiële zekerheid. De richtlijn stelt dat vanaf 16 juli 2009 enkel nog stortplaatsen mogen worden uitgebaat, die voldoen aan alle bepalingen die de richtlijn voorschrijft. Heel concreet betekent dit dat op de delen van stortplaatsen die op 16 juli 2001 al waren ingericht volgens de toen geldende voorschriften, ten laatste tot 16 juli 2009 afvalstoffen kunnen worden gestort. De nieuwe afwerkings- en nazorgbepalingen moeten door iedere exploitant worden nageleefd vanaf 1 januari 2006. Om alle exploitanten van vergunde stortplaatsen de kans te geven zich aan de vernieuwde regelgeving aan te passen, werd hen de mogelijkheid geboden om een aanpassingsplan in te dienen. Hierin konden ze zelf corrigerende maatregelen formuleren om de bestaande exploitatie in overeenstemming te brengen met de nieuwe voorwaarden. Zo moest in het aanpassingsplan onder meer worden aangeduid, welke delen van het stort zullen worden afgewerkt voor 31 december 2005 volgens de oude voorwaarden en welke delen van het stort zullen worden afgewerkt volgens de nieuwe voorwaarden. In het aanpassingsplan moest de exploitant ook een voorstel plegen van financiële zekerheid, vroeger de bankgarantie. Exploitanten die geen aanpassingsplan hebben ingediend, moeten hun stortplaats ten laatste op 31 december 2005 volledig hebben afgewerkt. Indien het ingediende aanpassingsplan door de vergunningverlenende overheid wordt goedgekeurd, geldt het meteen als vergunning voor de voortzetting van de exploitatie. MI werd als toezichthoudende overheid om een verslag gevraagd met de beoordeling van de exploitatie ten tijde van het indienen van het aanpassingsplan en met de toetsing van de bestaande exploi-

… en na de afwerking

tatie aan de nieuwe voorwaarden. Bij de implementatie van de richtlijn werd van de gelegenheid gebruik gemaakt om op basis van ervaringen en nieuwe inzichten een aantal onvolkomenheden weg te werken. Aangezien men de continuïteit inzake regelgeving zoveel mogelijk wou behouden, zijn die wijzigingen tot het strikte minimum beperkt. De belangrijkste worden hieronder genoemd. - Voor categorie 1- en 2-stortplaatsen wordt de controledrainage onder de folie die deel uitmaakt van de afsluitlaag, vervangen door de verplichte aanleg van een lekdetectiesysteem. De ervaring leert dat een controledrainagesysteem een achterhaalde en weinig efficiënte techniek is en dat een bewaking van de lekdichtheid van de folie, zeker tijdens de inrichting en gedurende de eerste jaren van exploitatie, voor alle betrokken partijen belangrijk is. Moderne betaalbare lekdetectiesystemen laten dergelijke bewaking toe. - De grenswaarden inzake uitloging voor categorie 2stortplaatsen worden naar analogie met categorie 1stortplaatsen, gekoppeld aan een uitloging met water in plaats van aan zure uitloging. - Voor de uitvoering van een aantal taken, zoals het opstellen van het uitbatingsproject, het voortgangsrapport, het inrichtings-, afwerkings- en sluitingsplan, het toezicht uitoefenen op de uitvoering van de werken in het kader van deze plannen, de goedkeuring van een gasdrainagesysteem, wordt een door de toezichthoudende overheid aanvaarde deskundige geïntroduceerd. De implementatie van de doorgevoerde wijzigingen maakte binnen MI het voorwerp uit van één van de projecten van het MIP 2002. Volgende items werden gepland: - alle ingediende aanpassingsplannen beoordelen en rapporteren; - een procedure opstellen voor het behandelen van aanvragen tot aanvaarding als deskundige; - een werkwijze bepalen voor de beoordeling van procedures, methodes en apparatuur voor gas-, percolaat- en grondwatermetingen; - een procedure opstellen voor de opvolging van meldingen van geweigerde afvalstoffen;


65

- acties vastleggen bij waarnemingen van overschrijding van het interventiepunt voor het grondwater. In totaal werden de aanpassingsplannen voor 42 stortplaatsen door de vergunningverlenende overheid aan MI bezorgd met de vraag tot rapportering. Hierbij waren 14 dossiers voor monostortplaatsen (hoofdzakelijk voor baggerspecie) en 28 voor stortplaatsen die twee jaar eerder door MI werden gecontroleerd in het kader van een gecoördineerde controle bij 54 stortplaatsen. De exploitanten van de 26 andere stortplaatsen dienden geen aanpassingsplan in en zullen hun stortplaatsen helemaal moeten hebben afgewerkt tegen eind 2005. Alle dossiers werden grondig doorgelicht aan de hand van de bijgewerkte checklist, die twee jaar geleden werd opgesteld. In een aantal gevallen werden raadgevingen en aanmaningen gegeven. Voor ongeveer de helft van de dossiers (22 stortplaatsen) heeft de Bestendige Deputatie al een uitspraak gedaan. Eén exploitant heeft zijn aanpassingsplan ingetrokken. Alle aanpassingsplannen die de Bestendige Deputatie tot nog toe behandelde, werden aanvaard. In alle dossiers werd het interventiepunt vaag gedefinieerd als zijnde ‘een significante verandering van de grondwaterkwaliteit’. Hiertoe moet voor elke peilput een historiek worden opgesteld van de evolutie van in de vergunning opgesomde parameters met inbegrip van een grafische voorstelling ervan. De enige actie die van de exploitant verwacht wordt, is de melding van het bereiken van een interventiepunt aan OVAM en MI. Vervolgens, zo vermelden de besluiten van de Bestendige Deputaties in verband met de aanpassingsplannen, ‘moet de exploitant gevolg geven aan het besluit van de bevoegde autoriteit omtrent de aard en het tijdstip van corrigerende maatregelen’. Indien MI op de hoogte wordt gebracht van het bereiken van een interventiepunt, zal dossierspecifiek worden overwogen welke maatregelen aan de exploitant kunnen worden opgelegd om verdere verontreiniging van het grondwater te voorkomen. In alle dossiers moeten financiële zekerheden, gebaseerd op een uitbatingsproject, worden gesteld binnen de zes maanden na de aanvaarding van het aanpassingsplan. Op vier na konden de exploitanten nog geen uitbatingsproject voorleggen, dat werd opgesteld door een door MI aanvaarde deskundige. De beoordeling van een door de exploitant voorgestelde deskundige gebeurt volgens interne richtlijnen. Indien de betrokken deskundige zijn/haar competentie voor een bepaalde taak en onafhankelijkheid kan aantonen, wordt hij/zij door MI aanvaard. De aanvaarding gebeurt per dossier. Het is uitdrukkelijk de wil van de regelgever geweest om geen nieuw erkenningensysteem in het leven te roepen. In 2002 werden in totaal voor 18 dossiers deskundigen aanvaard.

66


De procedures ter beoordeling van methodes, procedures en apparatuur voor gas-, percolaat- en grondwatermetingen werden nog niet opgesteld. Voor het uitwerken van deze procedures wordt in de loop van 2003 een beroep gedaan op een externe deskundige. De opvolging van geweigerde ladingen gebeurt door de toezichthoudende ambtenaren die de dossiers van de stortplaats en van de voortbrenger van de geweigerde afvalstof opvolgen. Afhankelijk van de reden van de weigering en de aard en omvang van de geweigerde vracht wordt al dan niet nagegaan, wat met de geweigerde afvalstoffen gebeurd is. Grondwaterverontreiniging rond stortplaatsen

Diverse wettelijke bepalingen verplichten een stortplaatsexploitant de grondwaterkwaliteit rond zijn stortplaats op te volgen en de gegevens aan de overheid mee te delen. In het kader van de zelfcontrole is de exploitant van een stortplaats verplicht het grondwater uit de meetputten rond de stortplaats geregeld te laten analyseren. Daarnaast moest de exploitant in het kader van het Bodemsaneringsdecreet een oriënterend bodemonderzoek uitvoeren, wat aanleiding kon geven tot het uitvoeren van verdere beschrijvende bodemonderzoeken. In 2001 maakte MI per stortplaats die in uitbating was, een evaluatie van de noodzaak tot het uitvoeren van verder onderzoek. Het onderzoek dat MI voorstelde, moest een antwoord geven op de vraag of de actuele exploitatie nog aanleiding gaf of kon geven tot bijkomende grondwaterverontreiniging. Indien uit de studie zou blijken dat dit het geval was, bestond de mogelijk-

Grondwaterbemonstering met Geoprobe tijdens het onderzoek naar grondwaterverontreiniging

heid om binnen de actuele exploitatie nog maatregelen te treffen of op te leggen. Deze werkwijze omvat een andere invalshoek dan het beschrijvend bodemonderzoek in het kader van het Bodemsaneringsdecreet, waarin o. a. door het uitvoeren van afperkend onderzoek en een risicoanalyse, de ernst van de vastgestelde verontreiniging wordt geëvalueerd. Een aantal stortplaatsen werd geselecteerd als prioritair voor verder onderzoek. Voor vijf stortplaatsen werd een studieopdracht uitgeschreven op basis waarvan in 2002 een grondwateronderzoek werd uitgevoerd. Eén van de onderzoeken omvatte een vervolg op een studie die reeds in 2001 werd uitgevoerd. De andere vier onderzoeken waren nieuw. Drie onderzoeken zijn ondertussen afgerond en gaven aanleiding tot volgende conclusies. Een studie rond een stortplaats van een metallurgisch bedrijf wees uit dat de actuele exploitatie nog bijkomende grondwaterverontreiniging kon veroorzaken in de omgeving. De exploitant werd geverbaliseerd en aangemaand tot het treffen van een aantal maatregelen, zoals het onmiddellijk stopzetten van het storten van afvalstoffen die niet aan de aanvaardingscriteria voldoen, de verwijdering van de bemonsterde partij afvalstoffen die niet aan de uitloogcriteria voldeed, het aanbrengen van een afdek op de afvalstoffen, het uitvoeren van een beschrijvend bodemonderzoek in samenwerking met OVAM, de plaatsing van bijkomende meetputten voor grondwater zoals gesuggereerd in de studie en het opvoeren van de monitoringfrequentie ervan.

Onderzoek rond een monostortplaats voor verbrandingsassen wees uit dat de grondwaterkwaliteit rond de stortplaats nadelig werd beïnvloed door de uitbating. Ook hier stelde MI een proces-verbaal op en maande de exploitant aan een aantal maatregelen te treffen, zoals het onmiddellijk starten met de eindafdek van het volgestorte gedeelte en het aanbrengen van de afsluitlaag langs de wanden van de stortplaats zoals voorzien in het werkplan. Verder moeten bijkomende meetputten worden geplaatst zodat de grondwaterkwaliteit intensiever kan worden opgevolgd. Een grondwaterstudie rond een monostortplaats voor gips werd eind 2002 beëindigd. De eerder vastgestelde grondwaterverontreiniging rond die reeds intensief bestudeerde deponie werd bevestigd. De studie omvatte ook de simulatie van de evolutie van de grondwaterverontreiniging tot 2011 (einddatum milieuvergunning) bij ongewijzigde exploitatie. MI onderzoekt de resultaten van de studie en gaat na welke maatregelen kunnen worden getroffen.

4.3. In kort bestek Overeenkomst dierlijk afval

Na de dioxinecrisis in 1999 en de reeds jaren aanslepende BSE crisis (met een verbod op verwerking van dierlijk afval in diermeel in 2000) groeide het besef dat een beter toezicht op de dierlijke afvalstromen nodig was. De verschillende overheden in België die betrokken zijn bij de veterinaire, de sanitaire en de milieuhygiënische controles in elke schakel van de vleesindustrie ('van riek tot vork'), besloten hierop een overeenkomst op te stellen die de verantwoordelijkheden van alle betrokken overheden schetst en ondermeer de controlefrequenties vermeldt van alle betrokken schakels (producenten van dierlijk afval, ophalers, vervoerders, verwerkers, gebruikers, vernietigers). Jaarlijks zal elke betrokken overheid een rapport opstellen met de uitgevoerde controles en ter evaluatie voorleggen aan de permanente evaluatiecommissie die wordt voorgezeten door het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV). In de loop van 2002 werd de ‘Overeenkomst betreffende dierlijk afval in de sectoren van vlees en visserijproducten’ verder verfijnd zodat eind 2002 een definitief ontwerp ter ondertekening kon worden voorgelegd aan de vier betrokken ministers (zie ook het deel ‘Samenwerking en overleg’).

Bemonstering van het grondwater uit een peilput

In de loop van 2002 heeft MI bij 16 verwerkers van dierlijke afvalstoffen de eindproducten bemonsterd en laten analyseren op hun microbiële zuiverheid. In geen enkel staal werden de Vlarem-normen overschreden.


67

Bij 12 vergunde grondreinigingsbedrijven werden verkennende controles uitgevoerd

Buiten gebruik gestelde, maar nog niet verwijderde, transformator

Grondreinigingsbedrijven

Door een inhaaloperatie in de bodemsanering wordt steeds meer verontreinigde grond voor verwerking aangeboden in grondreinigingsbedrijven. Het onderscheid tussen niet-verontreinigde bodems, bodems verontreinigd met organische polluenten of bodems met anorganische polluenten (bv. zware metalen) is dikwijls visueel moeilijk vast te stellen en kan daardoor aanleiding geven tot illegale praktijken. Onregelmatigheden in de sector kunnen bijvoorbeeld bestaan in het verdunnen van verontreinigde grond met niet-verontreinigde grond of de ’behandeling’ van anorganisch verontreinigde gronden in installaties voor organisch verontreinigde grond. Bij 12 vergunde grondreinigingsbedrijven werden verkennende controles uitgevoerd. Er werden monsters genomen van aangevoerde grond die nog moest worden gereinigd, van reeds gereinigde grond en van andere stoffen (bv. rioolkolkenslib) die sommige van deze bedrijven eveneens mogen verwerken. De analyses werden getoetst aan criteria die in de vergunningen zijn opgenomen of aan de Vlarea-criteria, afhankelijk van de bestemming van de gereinigde grond (aanwending als bodem of als bouwstof).

dat voor grondreinigingsbedrijven het werkplan een belangrijk document is. Het werkplan kan de criteria bevatten die bepalend zijn voor aanvaarding of weigering van een partij grond, alsook de criteria om een grond als gereinigd te beschouwen. Er kan ook instaan hoe de processtromen kunnen worden getraceerd en welke interne controles of analyses men toepast om de zuivering op te volgen. Bij een controle ter plaatse is het van belang de beschrijvingen in het werkplan te toetsen aan vaststellingen op het terrein. Het is de bedoeling dat het werkplan voldoende waarborgen biedt om onregelmatigheden tegen te gaan. In de praktijk is gebleken dat de werkplannen van diverse bedrijven nogal verschillend zijn. Er zijn ook verschillen in milieuvergunningsvoorwaarden. In een volgende fase zal MI een vergelijkende studie uitvoeren van de huidige milieuvergunningen en werkplannen met de bedoeling op dit vlak voor de grondreinigingsbedrijven in Vlaanderen de lat gelijk te leggen. MI zal elk van deze bedrijven grondig inspecteren. PCB-houdende apparaten bij mengvoederbedrijven

Eén bedrijf werd geverbaliseerd omdat een partij gezuiverd rioolkolkenslib niet voldeed aan de Vlarea-criteria vermeld in het gebruikscertificaat en bijgevolg niet als secundaire grondstof mocht worden aangewend. Vier bedrijven werden aangemaand tot het naleven van een aantal vergunningsvoorwaarden zoals het opstellen of vervolledigen van het werkplan, het aanleggen van een groenscherm en het plaatsen van een venturi. Tegen één bedrijf werd eveneens proces-verbaal opgesteld wegens het ontbreken van een volledige groengordel. Exploitanten van inrichtingen voor het verwerken van afvalstoffen moeten beschikken over een goedgekeurd werkplan waarin o. a. de manier van exploitatie en de organisatie van de aan- en afvoer op een overzichtelijke en duidelijke wijze worden weergegeven. Het is duidelijk

68


Begin 2002 ontdekten de diensten van het FAVV bij een mengvoederbedrijf in West-Vlaanderen een PCBbesmetting in kippenvoer. Het voorval gaf aanleiding tot een zogenaamde ‘mini PCB-crisis’ en kreeg veel aandacht in de pers. In overleg met de Vlaamse minister van Leefmilieu besliste MI om binnen een kort tijdsbestek de aanwezigheid van PCB-houdende apparaten (meestal transformatoren) bij mengvoederbedrijven na te gaan. Bij de bedrijfscontroles werd bij aanwezigheid van PCB-houdende transformatoren nagegaan of de uitbating conform was met de geldende wetgeving en of de verwijderingstermijn voor deze transformatoren niet was

overschreden. De verwijderingstermijn kan volgens het PCB-verwijderingsplan verstreken zijn, indien aan OVAM gemelde apparaten werden gebouwd vóór 1972 of indien aangetroffen apparaten nooit werden gemeld en bijgevolg moesten verwijderd zijn op 17 mei 2001. Verder werd aandacht besteed aan andere mogelijke contaminatiebronnen. Zo werd nagegaan hoe de verwarming van de vetopslagtanks gebeurt (met thermische olie, met stoom of elektrisch). In de praktijk bleken vooral elektrische verwarmingsspiralen aanwezig voor de verwarming van de vettanks.

5.1. Luchtemissies van asfaltcentrales In Vlaanderen zijn een twintigtal asfaltcentrales in bedrijf. Ten gevolge van het verbrandingsproces dat in de warmte voorziet voor de droogtrommel, van de bijmenging van bitumen en van de recyclage van asfalt, kunnen deze bedrijven belangrijke geleide emissies naar de lucht veroorzaken van stof, CO, koolwaterstoffen, SO2, NOx en PAK. Deze geleide emissies zijn genormeerd via de Vlarem-wetgeving.

In deze actie werden 175 mengvoederbedrijven gecontroleerd. Bij 25 bedrijven werden in totaal 38 PCB-houdende apparaten aangetroffen waarvoor de wettelijke verwijderingstermijn overschreden was. Bij 21 bedrijven stelde MI een proces-verbaal op en werd de exploitant aangemaand de apparaten binnen een redelijke termijn op een wettelijke wijze te verwijderen. In de vier andere bedrijven werd geen PV opgesteld omdat één bedrijf al door OVAM was geverbaliseerd en in de drie andere bedrijven enkel condensatoren werden aangetroffen die dadelijk werden verwijderd. Eind 2002 waren 32 PCB-houdende apparaten legaal verwijderd, bij één apparaat werd de met PCB gecontamineerde olie vervangen, één apparaat zal in de loop van 2004 worden verwijderd, voor één apparaat loopt nog een afwijkingsaanvraag bij de minister en de onduidelijke inhoud van twee kleinere condensatoren wordt nog onderzocht. Bij één mengvoederbedrijf is MI overgegaan tot het opleggen van een dwangmaatregel om de buitengebruikstelling en verwijdering van de PCB-houdende transformatoren af te dwingen. Dwangmaatregelen werden eveneens opgelegd aan drie bedrijven die na de PCB-actie in 2001 nog steeds geen gevolg hadden gegeven aan de aanmaning tot verwijdering van nietreglementaire PCB-houdende apparaten.

5. Werkgroep Lucht De werkgroep Lucht coördineerde binnen MI alle aspecten die verband houden met luchtverontreiniging en richtte zijn aandacht in 2002 naar een aantal specifieke sectoren en hun emissies van o.a. dioxinen en vluchtige organische stoffen (VOS). Daarnaast werden ook de diverse geuronderzoeken gecoördineerd.

MI liet in 2002 emissiemetingen uitvoeren bij alle asfaltcentrales in Vlaanderen.

Daarnaast zijn de asfaltcentrales ook verantwoordelijk voor aanzienlijke diffuse emissies van koolwaterstoffen door het gebruik van vluchtige antikleefmiddelen op de wand van de bakken waarin het asfaltmengsel wordt gestort en door aanvoer, opslag en verpomping van bitumen. Verder kunnen er zich ook diffuse stofemissies voordoen van de open overslag van grondstoffen. Een probleem bij sommige installaties is de uitstoot van geurveroorzakende stoffen, die tot hinder in de omgeving kan leiden. Dat hangt veelal samen met de diffuse emissies van koolwaterstoffen door gebruik van bitumen en met de geleide emissies van PAK bij asfaltrecyclage. MI liet in 2002 emissiemetingen uitvoeren bij alle asfaltcentrales in Vlaanderen. Deze metingen hadden een dubbel doel: controle van de naleving van de geldende emissiegrenswaarden voor de geleide emissies én toetsing van de meetgegevens aan de drempelwaarden voor zelfcontrolemetingen. De onderstaande tabel geeft per verontreinigende stof een overzicht van het aantal beduidende


69

overschrijdingen van de emissiegrenswaarden en van het aantal overschrijdingen van de drempelwaarden voor zelfcontrolemetingen.

Emissiemetingen bij 20 asfaltcentrales Parameter

Overschrijdingen van

Verplichte

de emissiegrenswaarde

zelfcontrole

Stof

6

11

CO

4

19

SO2

0

3

NOx

0

3

KWS

2

8

PAK

0

0

Uit de cijfers van deze tabel valt op dat vooral stof, CO en koolwaterstoffen probleemparameters zijn. De 12 overschrijdingen van de emissiegrenswaarden waren verdeeld over 7 van de 20 installaties. Bij 4 van deze 7 asfaltcentrales stelde MI in 2002 een proces-verbaal op en werden de nodige aanmaningen gegeven om maatregelen te nemen zodat de normen worden gerespecteerd. De 3 overige dossiers waren eind 2002 nog in beoordeling. Begin 2003 hadden 2 van de 4 aangemaande centrales de sanering voltooid, één sanering was lopend en één bedrijf besloot de productie (tijdelijk) stop te zetten. Bovenstaande tabel geeft aan dat er ook meerdere overschrijdingen waren van de drempelwaarden voor zelfcontrole voor stof, CO en koolwaterstoffen en in mindere mate voor SO2 en NOx. Dit betekent dat de betrokken asfaltcentrales op regelmatige basis op eigen kosten metingen moeten laten uitvoeren ter controle van de geleide emissies van deze parameters. De 44 overschrijdingen waren zodanig verdeeld over de verschillende installaties dat er voor het jaar 2003 geen enkel van de 20 asfaltcentrales ontsnapt aan de verplichting tot zelfcontrole voor een of meerdere parameters. MI formaliseerde deze verplichting tot uitvoering van het zelfcontroleprogramma via aanmaningen aan de bedrijven. In 2003 zal MI werk maken van een actieve controle van de zelfcontrole bij alle asfaltcentrales. Naast de toetsing van de emissies van de individuele asfaltcentrales aan de geldende Vlarem-bepalingen via individuele meetrapporten had de meetcampagne ook tot doel om een globaal rapport op te stellen, met een samenvatting en vergelijking van alle meetresultaten en met een overzicht van de belangrijkste conclusies en meet- en milieutechnische knelpunten. Dit rapport zal ook de in de sector gebruikte grondstoffen, procesomstandigheden en emissiebeperkende maatregelen opsommen. Daarnaast wordt op basis van de meetresultaten een evaluatie gemaakt van de haalbaarheid van mogelijke

70


strengere emissienormen, zoals voorgesteld in het document 'Beste Beschikbare Technieken voor asfaltcentrales' dat begin 2002 werd gepubliceerd. Dit globaal rapport zal beschikbaar zijn in het voorjaar van 2003. Parallel aan de werkzaamheden rond de geleide emissies ging er in 2002 ook aandacht naar de geurproblematiek van asfaltcentrales. Op vraag van MI deed VMM gedurende één maand metingen van de luchtkwaliteit in de omgeving van een centrale waarover veel geurklachten bij MI binnenkomen. Op basis van dit onderzoek concludeerde VMM dat naftaleen een indicator is voor ernstige geurhinder gerelateerd aan de activiteit van de asfaltcentrale in kwestie. Om te verifiëren of deze stelling mag worden doorgetrokken naar de sector in zijn geheel, besloot MI om een herhaling van deze metingen aan VMM te vragen bij twee asfaltcentrales waar de gemeten naftaleenemissie hoog was of waar regelmatig geurklachten zijn. Deze metingen zullen gebeuren in het voorjaar van 2003. Tegelijk zullen in opdracht van MI ook metingen gebeuren van de geleide emissies.

5.2. Geuronderzoeken Algemeen

Klachten over geurhinder komen nog steeds zeer frequent voor: geurhinder blijft, met geluidshinder, de meest voorkomende vorm van milieuhinder. Bij gebrek aan duidelijke criteria rond de aanvaardbaarheid van geurhinder is de beoordeling van geurproblemen nog altijd een subjectief gegeven. De intensiteit waarbij de geur als hinderlijk wordt ervaren, kan immers heel erg variëren van persoon tot persoon. Rond heel wat bedrijven blijft ook na de uitvoering van initiële saneringen geur waarneembaar. MI moet in dat geval kunnen uitmaken of de geur hinderlijk is en of het bedrijf alle mogelijke maatregelen heeft genomen om de geuruitstoot te beperken. Hiervoor is vaak externe ondersteuning noodzakelijk. In industriezones liggen soms verschillende potentiële geuremittoren dicht bij elkaar, wat het niet gemakkelijk maakt om het aandeel van die bronnen tot de waargenomen geur(hinder) vast te stellen. Met externe ondersteuning en een bedrijfsen omgevingsonderzoek lukt dat wel en wordt het mogelijk om gerichte geurbeperkende maatregelen af te dwingen bij de belangrijkste geuremittoren. Bij geurstudies in opdracht van MI wordt, voor zover mogelijk en relevant, de methodologie gehanteerd die de laatste jaren naar Nederlands model is gebruikt bij de voorbereiding van het opstellen van een geurnormering voor een aantal homogene sectoren. Bij omgevingsonderzoek worden de hinderlijkheid en geuremissie van

Voorbeeld van een biofilter voor de reductie van geurhinder

Een toezichthoudend ambtenaar tijdens een snuffelmeting

de verschillende bronnen bepaald, onder meer door geurwaarnemingen (snuffelmetingen door de deskundige en door toezichthoudende ambtenaren), telefonische enquêtering van mensen in de omgeving, het bijhouden van een geurdagboek door de omwonenden en modelberekeningen. Verder worden er zoveel mogelijk vaststellingen binnenin de bedrijven gedaan, onder meer via een doorlichting van de relevante processen en de uitvoering van emissiemetingen met olfactometrische en/of chemische analyse. Bij de bedrijfsdoorlichtingen worden ook de reeds uitgevoerde en nog haalbare bijkomende emissiebeperkende maatregelen geëvalueerd.

Het project startte in november 2001. Elk bedrijf werd bezocht om alle kritische punten met betrekking tot geur binnen de bedrijfsvoering te bekijken en te evalueren. Aan de belangrijkste emissiepunten werden metingen uitgevoerd. Er werden in totaal 100 geurmetingen uitgevoerd op zowel geleide als niet-geleide emissiepunten. Uit deze geurmetingen bleek dat één bedrijf verantwoordelijk was voor 80 % van de geuremissies en een ander voor iets minder dan 20 %, terwijl de geuremissies van de andere twee bedrijven klein tot verwaarloosbaar waren. Voor het bedrijf met de grootste emissies wezen lange termijn verspreidingsberekeningen uit dat er sprake was van ernstige geurhinder tot op 4 km afstand van de bron. De tweede grootste geurbron zou zorgen voor ernstige geurhinder tot op 1,5 km. Voor de andere twee bedrijven werden nergens immissieconcentraties berekend die gelijkstaan met ernstige geurhinder.

Hieronder worden de resultaten beschreven van drie geuronderzoeken die in 2002 in opdracht van MI werden gevoerd. Twee van de drie studies situeerden zich in en rond een industriezone in Vlaams-Brabant, terwijl de derde de geurproblematiek van één bedrijf in de provincie Antwerpen onderzocht. Het ging in alle gevallen om bedrijven of industriezones waarover MI reeds meerdere jaren geurklachten ontvangt. Industriezone in Tienen

Vaststellingen van MI bevestigden de jarenlange klachten en brachten ze hoofdzakelijk in verband met vier bedrijven. Bij drie van de vier bedrijven waren er in het verleden noch geuronderzoeken uitgevoerd, noch geurbeperkende maatregelen genomen. Bij één bedrijf werd wel al onderzoek verricht, maar er werden nog geen maatregelen genomen. De klachten vanuit de omgeving konden duidelijk worden ingedeeld in chronische klachten ten gevolge van de bedrijfsprocessen zelf en meer acute klachten afkomstig van de bezinkingsvijvers van de waterzuivering. Om het aandeel van de vier bedrijven, van de onderscheiden bedrijfsprocessen en van de bezinkingsvijvers in de geurhinder te kunnen bepalen, liet MI een geuronderzoek uitvoeren in en rond deze industriezone.

Ondertussen liep het omgevingsonderzoek. De impact van de geuremissie van de verschillende bedrijven op de omgeving werd nagegaan via het bijhouden van een geurdagboek door 65 omwonenden binnen een straal van 2,5 km, via 800 telefonische enquêtes in dit gebied en via een 25-tal snuffelmetingen door MI en de deskundige. De voorlopige resultaten van dit onderzoek bevestigden de resultaten van de geurmetingen. De door de buurtbewoners waargenomen geuren kwamen wel degelijk van die twee bedrijven en in veel mindere mate van de twee andere bedrijven. Een andere belangrijke conclusie was het feit dat de bezinkingsvijvers minder vaak roken dan de bedrijfsprocessen, maar als meer hinderlijk werden ervaren. Voor de twee belangrijkste bedrijven werden een aantal procesgeïntegreerde geuremissiebeperkende maatregelen voorgesteld, waaronder schouwverhoging, het gebruik van geurhoudende afgassen als verbrandingslucht voor de stoomketels, het gebruik van gesloten koeltorens in plaats van open, het gebruik van waterpompen in plaats van koeltorens, het afdekken van geurgevende opslag en de toevoeging van kalk in bezinkingsvijvers.


71

Tijdens de ontvangst van de bieten ontstaat heel wat afvalwater, dat daarna in bezinkingsvijvers verzameld wordt.

Het finale rapport zal beschikbaar zijn begin 2003. Daarna zal MI deze twee bedrijven aanmanen om maatregelen te nemen binnen een vooropgestelde uitvoeringstermijn. Industriezone Grimbergen-Vilvoorde

In die industriezone werd een geuronderzoek uitgevoerd van min of meer gelijke omvang als in bovenvermelde zone. Het ging hier eveneens om vier bedrijven en om gelijkaardige aantallen metingen en onderzoeken. De uitgangssituatie van de betrokken bedrijven is echter geheel anders omdat er als reactie op de vele jarenlange klachten reeds heel wat geurbeperkende maatregelen werden genomen. Twee bedrijven hadden afzuiging van de bedrijfshal met ofwel gaswassing en biofilter, ofwel enkel biofilter. Eén bedrijf had de bezinkingsbekkens van de waterzuivering volledig afgedekt om geurhinder tegen te gaan. Verder waren door de bedrijven nog een aantal procesgeïntegreerde maatregelen genomen naast een aantal beveiligingsmaatregelen om accidentele geurende lozingen te voorkomen. Door één bedrijf werden naast tal van maatregelen ook al ettelijke geurstudies uitgevoerd. Hoewel het aantal klachten in de tijd zeker was afgenomen, bleek toch dat het probleem nog niet opgelost was. Het geuronderzoek in opdracht van MI startte in mei 2002. Nieuw in die studie was de deelname in de kosten door de twee gemeenten waar de vier bedrijven gevestigd zijn. Deze lokale overheden financierden elk één vierde van het onderzoek. Verder engageerden ze zich ook om een aantal snuffelmetingen in het kader van het omgevingsonderzoek uit te voeren. Enkele gemeentelijke ambtenaren werden hiertoe speciaal opgeleid. Snuffelmetingen door plaatselijke overheden laten toe om sneller te reageren bij acute geurproblemen. Dit is belangrijk om de waargenomen geur te correleren aan specifieke bedrijfsomstandigheden of processen. Uit de klachtenanalyse bleek dat de meeste geurklachten werden toegeschreven aan twee van de vier bedrijven. Snuffelmetingen bevestigden dat vooral deze twee bron-

72


nen onaangename en hinderlijke geuren verspreidden en ruikbaar waren tot op een afstand van 2,5 à 3 km. Beide andere bedrijven waren verantwoordelijk voor eerder lokale geuren. Verder gaven de snuffelmetingen aan dat ook de riolering en de nabijgelegen waterloop hun aandeel in de geurhinder hadden. De 1.000 uitgevoerde telefonische enquêtes en de gegevens van een 100-tal geurdagboeken, verzameld over een periode van drie maanden, bevestigden de conclusies van de snuffelmetingen. De geurmetingen bij de belangrijkste emissiepunten van de vier bedrijven zorgden voor een extra bevestiging. Voor de twee bedrijven met de grootste geuruitstoot werden er lange termijn verspreidingsberekeningen uitgevoerd. De berekende geurimmissieconcentraties in functie van de afstand tot het bedrijf werden getoetst aan de Nederlandse richtwaarden specifiek voor de sector. Uit deze evaluatie bleek dat de richtwaarde voor geurhinder werd overschreden binnen een gebied met een straal van enkele km rond de bedrijven en dat er bij piekmomenten van geur zelfs sprake kon zijn van ernstige hinder. Binnen het gebied zijn er een drietal woonwijken. Overschrijdingen van hindernormen in een woongebied worden volgens de Nederlandse methodiek gevolgd door het opleggen van een standaardpakket geurmaatregelen aan het betrokken bedrijf. De toetsing van de reeds uitgevoerde maatregelen tegenover de maatregelen van het standaardpakket toonde voor één bedrijf aan dat het voldeed. Dit betekent dat een vermindering van de geuruitstoot, naast enkele nieuwe technische ingrepen, in hoofdzaak moest worden gezocht in een goede bewaking van de reeds genomen maatregelen, bijvoorbeeld een betere opvolging van de werking van de biofilter, en in een meer strikte bedrijfsvoering, bijvoorbeeld inzake openstaande poorten. Voor het tweede bedrijf zal deze toetsing in 2003 gebeuren. Het finale rapport zal beschikbaar zijn begin 2003. Daarna zal MI deze twee bedrijven aanmanen om de gepaste maatregelen te nemen binnen een vooropgestelde uitvoeringstermijn.

Klaar voor de controle van geurhinder

Verspuiten van het gepigmenteerd hars

Styreengeur door polyesterverwerking

Sinds 2000 kwamen er klachten binnen over geurhinder van styreen afkomstig van de polyesterafdeling van een bedrijf uit de automobielindustrie. In deze afdeling worden grote polyesterstukken zoals dashboards en bumpers gemaakt. Dit gebeurt in of op een mal waarop eerst gepigmenteerd hars wordt gespoten, dat de eindkleur van het polyesterproduct geeft, en waarop vervolgens verschillende lagen hars, eventueel gecombineerd met glasvezel als versterkend materiaal, worden aangebracht. Dit kan via spuiten, handmatig aanbrengen of vacuüminjectie. De harsen bevatten aanzienlijke hoeveelheden styreen, die kunnen vrijkomen bij het aanbrengen zelf, en bij het uitharden van de stukken in de mallen achteraf. De klachten werden door eigen vaststellingen van MI bevestigd. Daarom legde MI de exploitant op de nodige maatregelen te nemen. Medio 2000 werd er een biofilter op proef geïnstalleerd en in gebruik genomen. Metingen van het rendement van de biofilter in december 2000 toonden aan dat er geen geurverwijdering was. Ook na aanpassingen aan de biofilter was het geurverwijderingsrendement in juni 2001 slechts 11%. Eén jaar na installatie gaf de biofilter dus nog steeds niet het gewenste resultaat, wat werd bevestigd door de aanhoudende klachten. De biofilter begon intussen ook te scheuren en was dus dringend aan vervanging toe. Om uit de impasse te geraken besloot MI zelf een geurstudie te laten uitvoeren. Het onderzoek liep van eind juni tot eind december 2002. De studie had als doel de oorzaak, de samenstelling en de omvang van de geuremissie in de polyesterafdeling in kaart te brengen en technologische aanpassingen of technieken voor te stellen om deze geuremissie tegen te gaan, rekening houdend met het BBT-principe. Het was niet de bedoeling om via een omgevingsonderzoek de mate van hinder vast te stellen. Er gebeurden vergelijkende metingen van totaal gehalte aan koolwaterstoffen, styreengehalte en geurcon-

centraties aan verschillende emissiepunten en binnen in de polyesterhal tijdens de verschillende stappen van het productieproces. Hieruit bleek dat de oorzaak van de geuremissies nagenoeg volledig kan worden toegeschreven aan styreen en in geringere mate aan aceton dat wordt gebruikt als reinigingsmiddel voor de spuitpistolen. Daarnaast bleek dat de emissies vooral in pieken optreden: bij het spuiten van de harsen en bij het reinigen van de spuitpistolen. Deze metingen toonden ook aan dat het spuiten van harsen meer styreenemissies geeft dan het handmatig aanbrengen, dat op zijn beurt meer styreenemissies geeft dan de vacuümtechnologie. Verder werd door studie van de luchthuishouding berekend dat 40% van de geuremissies diffuus gebeuren en 60% geleid. Het grote aandeel diffuse emissies was te wijten aan het feit dat de polyesterafdeling onder permanente overdruk werd gehouden. Door de afstelling van ventilatie en klimatisatie werden enorme luchtdebieten door de hal gestuurd om te voorkomen dat de arbeiders aan te hoge styreenconcentraties worden blootgesteld. Verbeteringen in de luchthuishouding kunnen het aandeel diffuse emissies dus sterk verminderen. Over de slechte werking van de biofilter stelde het onderzoek de diagnose ‘slecht concept’. De keuze voor de verticale biofilter met horizontale luchtdoorstroming was bij de vastgestelde zeer hoge luchtbelasting niet de juiste. Er werd wel gesteld dat de techniek van biofiltratie voor dit geurprobleem zeker toepasbaar is, en zelfs de meest economisch verantwoorde oplossing is, indien gekozen wordt voor een biofilter met verticale luchtdoorstroming en een kleinere oppervlaktebelasting. Het nadeel is dan wel dat er gezien de enorme luchtdebieten, een groot oppervlak moet beschikbaar zijn. Andere duurdere zuiveringsmogelijkheden voor de afgassen zijn adsorptie op actief kool en opconcentratie gevolgd door naverbranding. Uit het literatuuronderzoek bleek ook dat er veel eenvoudige brongerichte maatregelen zijn om de styreenemissies te beperken. De mogelijkheden zijn: minimalisatie van het spuiten van harsen en maximalisatie van het gebruik van


73

Zicht op de emissiepunten van een gecontroleerd bedrijf

vacuümtechnologie, de toepassing van de methode van gecontroleerd spuiten, het gebruik van technologisch betere spuitpistolen met lagere styreenemissies, het invoeren en toepassen van codes van goede praktijk voor het gebruik van reinigingsmiddelen en de toepassing van UV-harding van de polyesterstukken. Hoewel het bedrijf in het verleden al enkele inspanningen leverde om de styreenemissies te beperken, zoals overschakeling op harsen met minder styreeninhoud en overschakeling van spuiten naar handmatig bedekken en vacuümtechnologie voor een gedeelte van de productie, blijkt uit de studie dat het bedrijf BBT onvoldoende toepast. Daarom zal het bedrijf in 2003 worden aangemaand om de in de studie vermelde brongerichte maatregelen uit te voeren en om de luchthuishouding te verbeteren. Na het voltooien van deze saneringsmaatregelen moet het bedrijf op eigen kosten immissiemetingen van styreen in de omgeving laten uitvoeren om het resultaat te evalueren. Indien in de toekomst zou blijken dat de procesgeïntegreerde maatregelen onvoldoende effectief zijn, zal MI het bedrijf aanmanen om de afgassen te behandelen. De uitvoering van het saneringsplan zal door MI worden opgevolgd. Ten slotte

Slachtoffers van geurhinder leggen klachten neer bij MI. Indien deze klachten worden bevestigd door eigen vaststellingen, maakt de toezichthoudend ambtenaar van MI op basis van de Vlarem-bepaling dat de exploitant alle nodige maatregelen moet nemen om schade en hinder te voorkomen, proces-verbaal op en maant het bedrijf aan om de vereiste maatregelen te nemen. Heel wat klagers laten het niet hierbij. Ze stellen zich burgerlijke partij en laten hun zaak afhandelen voor de rechter. Uit de rechtspraak volgt dat bovenvermelde Vlarem-bepaling niet

74


Emisiemetingen op een schouw

mag worden beschouwd als een middelenverbintenis, maar een resultaatsverbintenis is. De exploitant kan dus kiezen welke middelen hij inzet om geurhinder te voorkomen en te bestrijden, maar hij heeft die keuzevrijheid niet ten aanzien van het te bereiken resultaat. Het niet vermijden en bestrijden van geurhinder door de exploitant kan in bepaalde omstandigheden verstrekkende gevolgen hebben zoals het betalen van zware schadevergoedingen en gevangenisstraffen.

5.3. Stookinstallaties glasteeltbedrijven Eind 1999 startte VITO in opdracht van MI een onderzoek in de sector van de glasteeltbedrijven, met de bedoeling een doorlichting uit te voeren van de stookinstallaties. Dit gebeurde op basis van de informatie beschikbaar bij overheidsinstanties en via een aantal eigen emissiemetingen bij een aantal bedrijven. De aanleiding tot dit onderzoek waren de geregelde klachten over hinderlijke emissies (roetuitstoot). Dit houdt verband met het feit dat in deze sector nog veelvuldig gebruik wordt gemaakt van extra zware stookolie als brandstof, en het frequent aan- en afslaan van de brander om de gewenste serretemperatuur te behouden. Bij controles in de sector stelde MI vast dat de wettelijke meetverplichtingen slecht of niet worden nageleefd. Het grote aantal installaties verspreid over heel Vlaanderen, waaronder heel wat klasse 2-inrichtingen, maakt een gecoördineerde handhaving echter heel moeilijk. Uit de situering van de sector bleek dat de grootste concentraties aan glasteeltbedrijven terug te vinden zijn in de streek van Mechelen (groenten), Gent (sierteelt), de Noorderkempen (groenten) en Roeselare (groenten).

Het bleek niet eenvoudig om de verwarmingssystemen van de Vlaamse glasteeltbedrijven te inventariseren. Gegevens aangaande type, leeftijd en aantallen van deze installaties zijn slechts in zeer beperkte mate beschikbaar. Een zeer ruwe raming kwam uit op ongeveer 6.000 stookinstallaties. Er kon geen lijst van alle individuele installaties worden opgemaakt. Er werd geraamd dat zowat 85% van alle installaties een nominaal vermogen heeft tussen 0,5 en 4 MW. Dit betekent, volgens de opsplitsing zoals ze wordt gemaakt in Vlarem II, dat het vooral over kleine (< 2 MW) of middelgrote (2-50 MW) installaties gaat. Bij het plannen en uitvoeren van emissiemetingen in deze sector stelden zich vaak praktische problemen die meestal betrekking hebben op het discontinue en vaak kortstondige werkingsregime van de installaties. Dat maakte het moeilijk om een representatief meetresultaat te verkrijgen bij emissiemetingen van korte duur. Het grootste gedeelte van de studie werd gewijd aan de resultaten van steekproefsgewijze emissiemetingen, uitgevoerd op 15 verschillende installaties. De bedoeling hiervan was om verder inzicht te krijgen in de mogelijke problemen bij de praktische uitvoering van de verplichte metingen volgens Vlarem II en in de haalbaarheid van het opgelegde meetprogramma en de emissiegrenswaarden. Een belangrijke vaststelling was dat bij het overgrote deel van de geselecteerde installaties geen meetopeningen waren voorzien. Bovendien was de meetzone dikwijls moeilijk bereikbaar en/of was er geen meetplatform beschikbaar zodat gebruik moest worden gemaakt van stellingen. Op vele bestaande installaties is het trouwens quasi onmogelijk om meetopeningen te voorzien volgens de officiële normen. De resultaten van de metingen toonden aan dat de Vlarem-emissiegrenswaarden voor SO2 en voor de zware metalen Ni en V in alle gevallen werden gerespecteerd. Voor NOx en stof werden enkele overschrijdingen vastgesteld. Voor NOx lagen de meetwaarden zeer vaak boven de emissiegrenswaarde, maar binnen de marge van de maximaal toegelaten meetnauwkeurigheid van 30%. Of een dergelijke grote marge wel overeenstemt met de realiteit wordt echter in vraag gesteld.

roetemissie. Naast de gebruikte brandstof zijn een goede afstelling van de brander en het onderhoud van de installatie echter minstens even bepalend voor de beperking van de emissie. De studie leidde tot enkele aanbevelingen op vlak van meetmethodiek en verrekening van de meetgegevens, wat vooral voor de CO-bepalingen van belang is. Voor CO wordt ook aanbevolen om de meetduur te verlengen, om zo een correct beeld van de reële emissies te bekomen. In een laatste gedeelte van de studie werden een aantal aanbevelingen gedaan voor de verbetering van de inventarisatie en rond de technische knelpunten inzake meetlocaties en meetopeningen. Er werd gesteld dat een verlaging van de momenteel toegepaste maximale meetonzekerheid van 30% (artikel 4.4.4.2 §5 van Vlarem II) haalbaar lijkt voor een aantal parameters. Voor de emissieparameters die rechtstreeks verband houden met de brandstofsamenstelling (SO2, Ni en V bij vloeibare brandstoffen) werd voorgesteld om de emissiemeting te vervangen door een brandstofanalyse. Tot slot werden voorstellen uitgewerkt voor een efficiënte en realistische controle-aanpak. Hierbij is vooral een meer prominente rol weggelegd voor de lokale overheden, aangezien veel van de installaties zijn ingedeeld in klasse 2 (0,5 – 5 MW). Een aantal gemeenten namen op dit vlak al initiatieven die als voorbeeld en inspiratie kunnen dienen. Momenteel wordt gewerkt aan een volledige herziening van het hoofdstuk 5.43 van Vlarem II in het kader van de omzetting van de Europese richtlijn grote stookinstallaties. Bij die herziening zullen vermoedelijk ook een aantal voorwaarden (emissiegrenswaarden, meetverplichtingen) wijzigen voor de kleine en middelgrote installaties. Nadat de wijzigingen zijn goedgekeurd door de Vlaamse regering, zal MI werk maken van een overleg met de gemeenten waar de grootste concentratie aan glasteeltbedrijven voorkomt, om na te gaan op welke manier de handhaving van de wetgeving efficiënter kan worden aangepakt.

Er kon geen eenduidig verband worden gelegd tussen de emissie en het type vloeibare brandstof. De laatste jaren is het gebruik van emissiebeperkende additieven in extra zware stookolie sterk toegenomen en zijn heel wat glasteeltbedrijven overgeschakeld op de zogenaamde ‘low dust fuel’ of ‘eco-fuel’. Hoewel niet altijd duidelijk is wat deze additieven precies inhouden of hoe hun werking is, tonen de metingen aan dat dit meestal een positieve invloed heeft op de meetbare stof- en


75

Rookgasreiniging bij een crematorium: een gevolg van een preventieve aanpak en een gedegen opvolging door MI

5.4. Dioxineproblematiek Crematoria

Er zijn in Vlaanderen 6 crematoria (Brugge, Hasselt, Lochristi, Turnhout, Vilvoorde en Wilrijk), die elk meerdere ovens in gebruik hebben. Onder toezicht van MI voltooiden de exploitanten in 2002 een belangrijke milieutechnische sanering. Door de bouw van een rookgaszuivering of zelfs een volledig nieuwe installatie slaagden ze erin om de uitstoot van dioxinen tijdig terug te brengen tot beneden de nieuwe emissiegrenswaarde. Crematoria zijn sinds 1999 ingedeeld als hinderlijke inrichtingen onder rubriek 58 van de indelingslijst en ze moeten onder meer voldoen aan sectorale emissiegrenswaarden voor stof, kwik, zwaveldioxide, stikstofoxiden en PCDD/PCDF (0,1 ng TEQ/Nm3). De bestaande inrichtingen kregen tot 1 januari 2003 de tijd om aan deze grenswaarden te voldoen. Uit emissiemetingen in het voorjaar van 2001 bleek dat er bij de meeste crematoria-ovens grote problemen waren met de uitstoot van stof en vooral van dioxinen. Belangrijke factoren die de uitstoot beïnvloeden, zijn de samenstelling en de inhoud van de kisten, en de temperatuur en verblijftijd van de rookgassen in de (na)verbrandingszone. Begin 2001 beschikte slechts één ovenlijn van één crematorium over een (experimentele) nageschakelde rookgasreiniging. Het was toen al duidelijk dat een endof-pipe-oplossing noodzakelijk zou zijn bij alle installaties voor de naleving van de grenswaarden. MI gaf dit daarom duidelijk preventief te kennen. Voortgaand op de eerste meetresultaten koos MI voor een gedifferentieerde aanpak in functie van de gemeten concentraties. Tijdens de overgangstermijn voor het

76


ingaan van de emissiegrenswaarden moesten de exploitanten de uitstoot maximaal beperken door aanpassingen aan het verbrandingsproces. Tegelijkertijd moest zo snel mogelijk werk worden gemaakt van de uitvoering van de nageschakelde technieken. De exploitanten van hun kant wezen met een beschuldigende vinger naar de producenten van de kisten en de begrafenisondernemers, die niet altijd de bestaande voorschriften inzake doodskisten zouden respecteren. Die praktijken zouden het gunstige effect van de primaire ingrepen op het vlak van de verbranding beperken. In het najaar van 2001 gebeurden nieuwe emissiemetingen die bij de meeste crematoria wezen op een duidelijke verbetering van de toestand, als gevolg van de getroffen maatregelen. Opnieuw bleken er grote verschillen op te treden omwille van variabele omstandigheden. De metingen bevestigden wel dat met louter primaire maatregelen de toekomstige emissiegrenswaarde voor dioxinen niet haalbaar zou zijn. De exploitanten waren ondertussen gestart met de concrete voorbereiding en/of uitvoering van de nodige saneringsmaatregelen. Bij één crematorium werd ervoor gekozen om volledig nieuwe ovens te bouwen. In 2002 volgde MI de saneringsdossiers van nabij op. De aanpassingen aan de installaties gebeurden snel en het voorgelegde tijdschema werd vrijwel overal gerespecteerd. Alle exploitanten, op één na, slaagden er zodoende in om vóór 1 januari 2003 de aangepaste installaties in gebruik te nemen. De geplaatste rookgasreiniging is overal gebaseerd op de injectie van een

Aanvoer van afvalstoffen bij de afvalverbrandingsinstallatie

adsorbens, type actieve kool, met filtratie van de rookgassen door een mouwenfilter. Aan de hand van emissiemetingen konden deze exploitanten tegen eind 2002 aantonen dat ruimschoots werd voldaan aan de emissiegrenswaarde van 0,1 ng TEQ/Nm3. Bij één installatie liep de uitvoering van de werken enige vertraging op en was de exploitant begin 2003 verplicht een ovenlijn buiten gebruik te stellen. Verwacht wordt dat ook deze ovenlijn in de eerste maanden van 2003 zal zijn aangepast. Via een succesvolle preventieve aanpak en een gedegen tussentijdse opvolgingsbewaking slaagde MI er dus in om de crematoria de dioxinenorm tijdig en probleemloos te doen naleven. Afvalverbranding

De uitstoot van luchtverontreinigende stoffen door de grote afvalverbrandingsinstallaties wordt al jarenlang van nabij opgevolgd door MI. Rond het einde van het vorige decennium waren deze installaties dan ook gesaneerd op het vlak van de dioxine-uitstoot. Na de keuring van de vast opgestelde apparatuur voor emissiemetingen en de installatie van apparatuur waarmee de rookgassen continu worden bemonsterd voor analyse van de dioxinen, kunnen de emissies voor alle relevante parameters op een betrouwbare manier voortdurend worden gevolgd. MI maakte afspraken met de exploitanten omtrent de melding van overschrijdingen en de te nemen acties. In 2002 deden zich enkele kleine overschrijdingen voor, waarbij de impact zeer beperkt bleef aangezien de nodige actie snel werd genomen. Er was wel één voorval met een hoge overschrijding van de dioxinenorm tot gevolg

(zie ook het hoofdstuk ‘Controle van de zelfcontrole’). Eind 2002 werd de huisvuilverbrandingsinstallatie van MiWa te Sint-Niklaas in uitvoering van een rechterlijke uitspraak definitief buiten gebruik gesteld. Het komende jaar is het vooral uitkijken naar de omzetting van de nieuwe Europese richtlijn afvalverbranding in Vlarem, die voor een verstrenging zal zorgen. Vooral voor de beperking van de NOx-uitstoot en voor de uitbreiding van de vaste meetapparatuur zullen de meeste exploitanten nog een aantal maatregelen moeten treffen. Blijvende problemen met de uitstoot van dioxinen en andere verontreinigende stoffen zijn er wel bij de installaties waarin houtafval wordt verbrand. Zoals ook blijkt uit de resultaten van de routinemetingen in opdracht van MI slagen veel van deze ovens er niet in om de normen (voortdurend) na te leven. Door de voorziene aanpassingen aan Vlarem en Vlarea zullen ook voor deze installaties binnenkort mogelijk gewijzigde voorwaarden van kracht zijn. Deze sector blijft hoe dan ook een van de zorgkinderen van MI, waar ook in 2003 veel aandacht zal naar uitgaan. Staal en non-ferro

De voorbije jaren werden heel wat inspanningen geleverd om de dioxine-uitstoot bij de (grote) bedrijven uit de metallurgie te saneren. Zowel bij de ijzer- en staalbedrijven, bij de non-ferrobedrijven, als bij de gieterijen werd een belangrijke emissiebeperking gerealiseerd. Uit een inventaris van de bij MI gekende dioxinemetingen bij alle bedrijven uit deze sectoren, blijkt dat nog slechts bij een zeer beperkt aantal installaties beduidende dioxineemissies worden gemeten. Jammer genoeg is dit vooral het geval voor een aantal (zeer) grote installaties. Omwille


77

De sinterinstallaties voldeden in 2002 aan de emissiegrenswaarde voor dioxinen

van de sterke variaties die mogelijk zijn, moet evenwel voorzichtig worden omgesprongen met deze conclusie, die veelal is gesteund op het resultaat van één emissiemeting per jaar uitgevoerd in opdracht van de exploitant zelf. De sectorale emissiegrenswaarde van 2,5 ng TEQ/Nm3 voor dioxinen werd op 1 januari 2002 van kracht voor de bestaande sinterfabrieken. Bij de twee installaties in Vlaanderen bleven alle meetwaarden in 2002 ruim beneden deze grenswaarde. Voor de non-ferrobedrijven en gieterijen (klasse 1-bedrijven) bedraagt de grenswaarde 1 ng TEQ/Nm3 vanaf 1 januari 2003. Voortgaand op de meetresultaten in 2002 zullen hooguit een paar installaties hiermee problemen kennen. Ondertussen legde de Vlaamse minister van Leefmilieu in enkele milieuvergunningen wel al een grenswaarde van 0,1 of 0,5 ng TEQ/Nm3 op. Dit gaf toe nu toe geen aanleiding tot overschrijdingen, met uitzondering van één bedrijf. De vergunning van dit bedrijf werd echter geschorst door de Raad van State die de argumenten waarmee de vergunningverlenende overheid het opleggen van bijzondere voorwaarden inzake dioxine-emissie verantwoordde, als onvoldoende beoordeelde. De resultaten van de dioxinedepositiemetingen door VMM en analyses van hoevemelk door de federale overheid in de omgeving van de belangrijkste bronnen toonden aan dat de gerealiseerde saneringen ook voor deze sector een gunstige weerslag hadden op de dioxinegehaltes in de omgeving. MI blijft de dioxine-uitstoot van deze sector opvolgen via de controle van de zelfcontrole en eigen steekproefsgewijze emissiemetingen om de goede werking van de zuiveringsinstallaties na te gaan.

78


Dioxinen en dioxineachtige PCB te Menen

De regio Menen is al jarenlang een van de meest uitgesproken en hardnekkigste ‘black points’ qua verontreiniging van de omgeving met dioxinen. In het verleden werden op meerdere plaatsen, zowel nabij het stadscentrum als in Rekkem, sterk verhoogde dioxinedeposities gemeten en werden in de hoevemelk verhoogde dioxineconcentraties gevonden. Dit zorgt al langere tijd voor ongerustheid bij de lokale bevolking en overheid. MI neemt deze problematiek al meerdere jaren ter harte. Zo wordt de uitstoot van de lokale huisvuilverbrandingsoven nauwlettend in het oog gehouden en liet MI al heel wat eigen emissiemetingen uitvoeren bij allerhande potentiële dioxinebronnen in de streek. Uit de evolutie van de omgevingsmetingen bleek dat er hoogstwaarschijnlijk meerdere belangrijke bronnen een rol spelen. Door de ligging van het verontreinigde gebied vlak aan de Franse grens heeft dit dossier een grensoverschrijdend karakter, wat de complexiteit uiteraard verhoogt. Midden jaren negentig werd vooral de sterk verontreinigende Franse huisvuilverbrandingsoven van Roncq-Halluin met de vinger gewezen. Nadat in Frankrijk een grootschalige verontreiniging van de hoevemelk met dioxinen was vastgesteld, werd deze oven definitief gesloten. In de plaats verrees er een nieuwe, veel grotere oven die zou voldoen aan de toekomstige Europese normen. Gelet op de ligging van die oven en de dominante zuidwestelijke windrichting, is de impact ervan vooral te verwachten ten oosten van Menen (Rekkem). De invloed van de sluiting van de oude oven kan inderdaad vrij goed worden afgeleid uit de gunstige evolutie van de omgevingsmetingen in deze zone. Het probleem van de dioxinecontaminatie bleef echter aanhouden in het gebied langs de Leie ten westen van het Menense stadscentrum.

5.5. In kort bestek Scanning van de petroleumraffinaderijen

MI liet in 2002 dioxine- en PCB-emissies meten bij deze installatie

In 2002 startte VMM ook met neerslagmetingen van dioxineachtige PCB. De eerste meetresultaten lieten ook voor deze verbindingen een sterke verontreiniging zien in deze regio. Tegenover vrijwel alle andere meetplaatsen in Vlaanderen (in industriële zones nabij gekende bronnen, in stedelijke omgeving en in achtergrondgebieden), waar een gelijkaardige (achtergrond)depositie van dioxineachtige PCB voorkomt, vormt Menen met de hoge meetwaarden een zeer opvallende uitschieter. De resultaten van de eerste metingen wezen erop dat de teruggevonden PCB en dioxinen mogelijk niet rechtstreeks met elkaar in verband staan. Het is momenteel echter nog niet duidelijk waar de exacte bron(nen) van deze verontreinigingen te vinden zijn. Rekening houdend met de nieuwe gegevens liet MI in 2002 emissiemetingen uitvoeren van dioxineachtige PCB in de afgassen van een installatie, gelegen nabij het VMM meetpunt. Hierbij werd op één van de drie meetdagen een enigszins verhoogde uitstoot gemeten. De exploitant zal een onderzoek laten uitvoeren naar de mogelijke oorzaken van deze emissie en maatregelen nemen om de aanwezigheid van PCB te voorkomen. Via een driehoeksoverleg MI-VMM-exploitant werd bij ditzelfde bedrijf ook bekomen dat er op het bedrijfsterrein metingen van de depositie van PCDD/PCDF en PCB kunnen gebeuren. Op deze manier hoopt MI de bron van de vastgestelde verontreiniging verder te kunnen opsporen. Gezien het mogelijke grensoverschrijdende karakter van de verontreiniging streeft MI ook naar een samenwerking met de Franse inspectiediensten, verantwoordelijk voor deze regio. In dat kader zal begin 2003 een overleg plaatsvinden, met de bedoeling de beschikbare informatie uit te wisselen en, zo mogelijk, gemeenschappelijke inspecties te plannen. MI voerde in 2002 een geïntegreerde controle uit bij de drie grote raffinaderijen

Het MIP 2002 plande de uitvoering van een geïntegreerd project bij de drie grote petroleumraffinaderijen in de Antwerpse haven. De meeste aandacht bij de inspecties ging uit naar de emissies naar de lucht, maar daarnaast werden ook het afvalwater en de afvalstoffen onder de loep genomen. De controles op het vlak van de externe veiligheid worden ook bij deze bedrijven gecoördineerd door de werkgroep Veiligheid (Seveso-bedrijven) en maken zodoende geen deel uit van dit project. Omwille van de omvang van de raffinaderijen en het geïntegreerd karakter werd besloten de uitvoering over twee jaar te spreiden. Als aanloop naar dit project organiseerde MI begin 2002 voor een beperkte groep toezichthoudende ambtenaren een opleiding, waarin de procesvoering en de belangrijkste milieuaspecten werden toegelicht door externe specialisten.

In 2002 ging veel aandacht naar de beoordeling van de zelfcontrole van de luchtemissies. Omwille van het ‘bubbel’ systeem van emissiegrenswaarden in deze sector en de veelvuldige toepassing van alternatieve emissiebepalingen (bv. berekeningen op basis van brandstofsamenstelling), is het als toezichthoudende overheid niet eenvoudig om via steekproeven een zicht te krijgen op de naleving van die grenswaarden. In eerste instantie is het belangrijk dat het bedrijf beschikt over een goed gedocumenteerd en natrekbaar systeem van emissieopvolging. De bestaande beoordelingsrapporten door erkende deskundigen bleken ofwel ontoereikend, ofwel achterhaald. Daarom legde MI de exploitanten op om deze beoordeling opnieuw te laten gebeuren. Tezelfdertijd werd aandacht geschonken aan de manier waarop de niet-geleide VOS-emissies worden opgevolgd, bepaald en beperkt. Door het feit dat de emissies (nog) niet kwantitatief genormeerd zijn via Vlarem II, neemt hun aandeel in de totale emissie steeds toe. Maatregelen ter beperking van die emissies passen vanzelfsprekend in een algehele BBT benadering door de exploitanten. Vanuit die optiek maande MI de exploitanten aan om werk te maken van een lekdetectieprogramma. De concrete invulling van de programma’s zal in het komende jaar gebeuren op basis van de resultaten van een eigen MI studie.

De beoordeling van de werking van de fakkels zal in 2003 gebeuren

Van de oorspronkelijk geplande (vergelijkende) emissiemetingen voor de klassieke emissieparameters, opgevat als controle van de zelfcontrole, werd voorlopig afgezien. De opportuniteit hiervan moet verder worden bekeken in het kader van de globale evaluatie van de zelfcontrole. De beoordeling van de werking van de fakkels zal in 2003 gebeuren. Er zullen ook nieuwe afvalwaterstalen worden genomen, met aandacht voor de algehele waterhuishouding. Op enkele regeneratie-eenheden van katalysatoren zijn dioxinemetingen gepland. Niet-geleide VOS-emissies

Uit buitenlandse gegevens en uit de Vlaamse emissieinventaris blijkt dat de bijdrage van de niet-geleide uitstoot van vluchtige organische stoffen (VOS) door installaties in de (petro)chemische sector en bij open overslagbedrijven van chemicaliën, van toenemend belang is. Om de toekomstige doelstellingen van de Europese richtlijn nationale emissieplafonds te halen, zal de beperking van de niet-geleide VOS-emissie een belangrijk aandachtspunt moeten vormen. Momenteel bevat Vlarem II vrijwel geen kwantitatieve normen of specifieke voorwaarden voor de niet-geleide bronnen. In een aantal andere landen, zoals de Verenigde Staten, Zweden en Nederland, heeft deze problematiek al verschillende jaren een grotere aandacht gekregen en is de uitvoering van een programma voor lekdetectie en lekherstel (LDAR: leak detection and repair) bij procesinstallaties al veel meer ingeburgerd.

80


Controle van de meting van niet-geleide VOS-emissies

Omdat de bepaling van die emissies niet kan via de traditionele methodes en de problematiek een heel andere handhavingsaanpak zal vereisen, besliste MI eind 2001 om hierover een project te starten. Hierbij kon worden voortgebouwd op het verkennend Europees onderzoek dat enkele jaren voordien was afgerond in het kader van een IMPEL-project. Het onderzoek in opdracht van MI richt zich zowel op de bepaling als op de beperking van de niet-geleide VOS-emissies. De doelstellingen zijn de stand van zaken in Vlaanderen te inventariseren en te evalueren, en concrete aanbevelingen te formuleren om de bepaling en beperking van de emissies op een grotere schaal toepassing te laten vin-

dienen voor het drogen van spanen en het persen van de platen, worden hoofdzakelijk gevoed met houtafval. De uitstoot van verontreinigende stoffen door de verbrandingsinstallaties, al dan niet aangesloten op een drooginstallatie, is het hoogst bij het verbranden van het schuurstof. Dit stof ontstaat in grote hoeveelheden bij het vlakschuren van de spaanplaten.

Spaanplaatbedrijf met belangrijke luchtemissies

den. Dat omvat onder meer het uitwerken van bruikbare methodes voor emissiebepaling en -beperking, waarbij zeker rekening wordt gehouden met de handhaafbaarheid. In 2002 liep de uitvoering van dit onderzoek volop. De relevante bedrijven uit de voornoemde sectoren werden geënquêteerd en er gebeurde een doorlichting van de binnen- en buitenlandse literatuur, normen en wetgeving, met toetsing aan de praktijk. Het onderzoek wordt begin 2003 afgerond en zal resulteren in een voorstel voor de meest aangewezen aanpak van de bepaling en beperking van de niet-geleide VOS-emissies bij procesinstallaties en open overslagfaciliteiten. Veel aandacht zal gaan naar de uitwerking van methodes en beoordelingscriteria voor het opstellen, uitvoeren en controleren van een lekdetectie- en lekherstelprogramma. Voor de verliezen bij open overslag wordt er vooral gekeken naar emissiebeperkende maatregelen en naar kwantificatiemethoden. Opvolging van de spaanplaatbedrijven

De sector van de spaanplaatproductie is in Vlaanderen geconcentreerd bij vier grote bedrijven, met alle vestigingen gelegen in de regio Wielsbeke-Oostrozebeke. Eén bedrijf heeft eveneens een vestiging in Genk. Emissiemetingen in opdracht van MI in 2001 bevestigden dat er bij heel wat verbrandings- en drooginstallaties van de Vlaamse spaanplaatbedrijven overschrijdingen voorkomen van meerdere emissiegrenswaarden. De meeste verbrandingsinstallaties die als warmtebron

Het schuurstof bevat verontreinigingen, zoals organische stoffen, stikstofverbindingen, chloor en zware metalen, die van nature kunnen aanwezig zijn in het gebruikte hout(afval) of door een behandeling. Aangezien de spaanplaten bij alle bedrijven voor minstens een deel worden geproduceerd uit recyclagemateriaal komen ook langs die weg verontreinigingen in het schuurstof terecht. Restanten van houtbeschermingsmiddelen kunnen de aanwezigheid van gehalogeneerde organische verbindingen of bepaalde zware metalen verklaren. De lijmen die worden gebruikt bij de fabricatie van spaanplaten, bevatten stikstofhoudende componenten die bij verbranding worden omgezet tot stikstofoxiden. Ook verfresten en bekledingslagen kunnen aanleiding geven tot verhoogde emissies. De fijnheid van het schuurstof zorgt er bovendien voor dat de verbranding minder optimaal verloopt en met hogere vlamtemperaturen, waardoor nog eens bijkomend CO, producten van onvolledige verbranding en stikstofoxiden worden gevormd. Tijdens het droogproces komen er door de opwarming van de spanen heel wat organische stoffen vrij die van nature in hout aanwezig zijn (terpenen). De emissie van VOS is sterk afhankelijk van het type droger en de procesomstandigheden. MI overwoog voor 2002 eerst een nieuwe scanning van de sector met eigen emissiemetingen. Na een doorlichting met een bezoek aan de verschillende installaties werd evenwel besloten om eerst de verplichte zelfcontrolemetingen te laten uitvoeren en een sanering af te dwingen op basis van die resultaten. Uit de verzamelde emissiemetingen blijkt dat in hoofdzaak de volgende parameters problemen stellen: - bij houtafvalverbranding: stof, CO, NOx en dioxinen; - bij directe drogers (rookgassen afkomstig van houtafvalverbranding en/of verbranding van fossiele brandstoffen): stof, CO, NOx, VOS, zware metalen en soms dioxinen; - bij indirecte drogers (geen rechtstreeks contact tussen spanen en rookgassen): stof bij slechte werking van de multicyclonen en soms koolwaterstoffen. In 2002 heeft MI verschillende exploitanten aangemaand om de wettelijk verplichte meetfrequentie op de verbrandings- en drooginstallaties toe te passen en de emissiegrenswaarden na te leven. Verschillende bedrijven lanceerden voorstellen om de verbrandingsinstallaties te saneren.


81

MI volgde de spaanplaatbedrijven van nabij op

Voor de drooginstallaties werd slechts bij één bedrijf al een grondige sanering geïnitieerd. Men koos voor de bouw van één nieuwe droger in vervanging van enkele verouderde installaties en voor het aansluiten van de bestaande drogers op een natte elektrofilter. De nieuwe droger beschikt over een aangepaste verbrandingskamer met een verlengde vuurhaard, wat de vorming van dioxinen en stikstofoxiden moet beperken. De natte elektrofilter moet zorgen voor de emissiebeperking voor stof en zware metalen en een beperkte vermindering van de VOS-uitstoot. Door bouwtechnische problemen kon deze sanering niet binnen de voorziene termijn worden gerealiseerd en zal de installatie pas in 2003 in gebruik worden genomen. Door de onduidelijkheid van de wetgeving, vooral inzake directe drogers, blijft er jammer genoeg heel wat discussie bestaan over welke emissiegrenswaarden er precies moeten worden nageleefd. Het is duidelijk dat voor sommige parameters de emissiegrenswaarden die gelden bij verbranding van houtafval, niet haalbaar zijn voor de drooginstallaties. Mede op aandringen van MI kwam er in 2002 zowel vanuit VITO als vanuit de sector een voorstel voor aanpassing en verduidelijking van de voorwaarden, rekening houdend met de aard van de brandstoffen en de gebruikte technologie bij de drooginstallaties. De voorstellen waren eind 2002 in bespreking. MI bracht bij deze besprekingen haar bevindingen op het terrein in en uitte duidelijk haar bezorgdheid over een aantal bepalingen die de huidige wetgeving moeilijk handhaafbaar maken.

82


Omdat in 2002 deze discussie niet werd afgerond verkiezen sommige exploitanten af te wachten, vooraleer tot de noodzakelijke (grote) investeringen te beslissen. MI hoopt daarom dat er in 2003 eindelijk een doorbraak komt. Bij de inspecties bij deze bedrijven werd MI ook geconfronteerd met de problematiek van de formaldehydeemissie. Bij de productie van de spaanplaten wordt gebruik gemaakt van lijmen op basis van ureum-formaldehyde of fenol-formaldehyde. Door het verwarmen van de platen in de persen komt er formaldehyde vrij. Gezien de schadelijke eigenschappen van deze verbinding voor mens en milieu besloot MI om VITO een emissiebepaling te laten uitvoeren bij enkele bedrijven. Dit wordt bemoeilijkt door het feit dat het meestal gaat over een combinatie van geleide en niet-geleide emissies, wat gedeeltelijk verklaart waarom er hierover tot nu toe weinig concrete gegevens beschikbaar zijn. De opdracht heeft daarom een dubbele doelstelling: de uitvoering van een aantal emissiemetingen en het opstellen van een algemeen bruikbare methodiek, waarmee de emissies op een betrouwbare manier kunnen worden bepaald.

VOS oplosmiddelen

Op 10 juli 2001 werd in het Belgisch Staatsblad het Besluit van de Vlaamse regering van 20 april 2001 tot wijziging van Vlarem gepubliceerd. Hiermee werd de omzetting gerealiseerd van de Europese Richtlijn 1999/13/EG inzake de beperking van de emissie van VOS ten gevolge van het gebruik van organische oplosmiddelen bij bepaalde werkzaamheden en in installaties (de zogenaamde solventrichtlijn). Er werd een rubriek 59 toegevoegd aan de indelingslijst van Vlarem I met de activiteiten die onder deze solventrichtlijn vallen. Vlarem II werd uitgebreid met een hoofdstuk 5.59, waarin de voorwaarden voor die activiteiten zijn opgenomen. De benadering die wordt gevolgd in de nieuwe bepalingen, is vrij revolutionair binnen Vlarem II. Er worden namelijk niet enkel emissiegrenswaarden opgelegd voor de geleide emissies, maar ook voor de diffuse en/of totale emissies. Die laatste waarden zijn vaak uitgedrukt als het percentage van de oplosmiddeleninput, dat maximaal mag worden uitgestoten naar de lucht. Bovendien kan men als alternatief voor deze emissiegrenswaarden gebruik maken van een zogenaamd reductieprogramma, op voorwaarde dat men voor het geheel van de installaties een gelijkaardige emissiebeperking kan realiseren als door naleving van de emissiegrenswaarden. Er vallen heel wat verschillende activiteiten onder deze bepalingen, verspreid over zowel erg grote als erg kleine bedrijven. Helaas laat de tekst op vele plaatsen aan duidelijkheid te wensen over en is de afbakening van het toepassingsgebied niet altijd duidelijk. Hoewel de meeste voorwaarden voor bestaande installaties pas van kracht zullen worden in 2005 of 2007, oordeelde MI het toch van belang om in het MIP 2002 een project op te nemen waarin deze problematiek wordt geviseerd. Die keuze was gesteund op meerdere argumenten:

- een aantal bepalingen inzake VOS-emissiebeperking waren al opgenomen in de sectorale bepalingen van Vlarem II (drukkerijen, bedekkingsmiddelen) en de overlap met de nieuwe bepalingen was niet altijd heel duidelijk; - de nieuwe benaderingswijze en de onduidelijke formulering van de tekst zorgden voor onduidelijkheid en onzekerheid bij de toezichthoudende ambtenaren: de werkgroep moest voor ondersteuning en uitklaring van de knelpunten helpen zorgen; - MI liet de voorbije jaren onderzoek verrichten naar meetmethodieken voor bepaling van VOS in afgassen en die methoden kunnen nu worden toegepast; - preventieve controles vormen het beste instrument om te zorgen voor een tijdige naleving van de bepalingen: vaak zal dit gepaard moeten gaan met de overschakeling op andere (solventarme) producten of de plaatsing van een nageschakelde techniek. In de loop van 2002 werden de bepalingen en de strategie voor handhaving van hoofdstuk 5.59 van Vlarem II meermaals besproken binnen de werkgroep. Er werd beslist om in 2003 voor alle toezichthoudende ambtenaren een opleiding te organiseren over de nieuwe wetgeving en de wijze waarop de controle kan gebeuren. Tijdens de uitvoering van een gecoördineerde actie op het terrein zullen de bedrijven uit een aantal subsectoren van de grafische sector worden doorgelicht. De problematiek van de VOS-emissies door het gebruik van oplosmiddelen zal de komende jaren een grote prioriteit krijgen bij de preventieve controles, gecoördineerd door de werkgroep Lucht.

Zowel kleine als grote bedrijven hebben activiteiten die vallen onder de bepalingen van de ‘Solventrichtlijn’


83

5

Routinecontroles vormen de basis voor de aanwezigheidspolitiek op het terrein en zorgen ervoor dat de kans op controle niet verbonden is aan bijvoorbeeld een campagne of een klacht. Deze activiteiten worden gecoördineerd door de buitendiensten. In het eerste deel van dit hoofdstuk wordt in detail ingegaan op de monsternames en metingen, telkens per milieuhygiënische sector. Heel wat monsternames en metingen worden door de toezichthoudende ambtenaren zelf uitgevoerd. De andere monsternames en metingen én alle analyses worden uitgevoerd door daartoe erkende laboratoria. Vervolgens worden de andere routine-opdrachten besproken. Deze hebben betrekking op de exploitatie van hinderlijke inrichtingen in het algemeen. De controle naar aanleiding van een besluit tot weigering van een vergunning en de controle van bijzondere vergunningsvoorwaarden zijn de voorbeelden die besproken worden. Alle items worden geïllustreerd met één of meerdere reële dossiers.

Routinecontroles 1 Routinemonsternames

1.1 Routinemonsternames water

Een toezichthoudend ambtenaar kan met de eigen zintuigen heel wat vaststellingen doen, maar in veel gevallen is het noodzakelijk om monsters te nemen voor een correcte en volledige technische vaststelling of om de juiste graad van verontreiniging of niet-conformiteit met de regelgeving te bepalen. In onderstaande tabel wordt duidelijk dat er in 2002 heel wat monsters werden genomen. Rekening houdend met het feit dat elk monster geanalyseerd wordt op verschillende parameters, betekent dit dat er vele duizenden analyses werden uitgevoerd. Overzicht van het aantal monsternames Afval Bodem Grondwater Water Totaal

469 31 108 1.833 2.441

Verdeling van de routinemonsternames

afval | 19% bodem | 1% grondwater | 5% water | 75%

De routinemonsternames van afvalwater worden telkens op voorhand gepland. Eind 2001 werd een planning opgesteld voor de in 2002 uit te voeren afvalwatercontroles. Er werd verder gewerkt met een ‘basisfrequentie’, zoals in de voorbije twee jaar. De basisfrequentie is de minimale frequentie waarmee een bedrijf zal worden gecontroleerd. De regels voor het bepalen van die basisfrequentie werden vastgelegd in functie van het debiet van de lozing, de bestemming van de lozing (RWZI of oppervlaktewater) en het al dan niet aanwezig zijn van gevaarlijke stoffen in het effluent. Deze regels worden jaarlijks geevalueerd en eventueel aangepast, en houden rekening met het beschikbaar budget en personeel. Routinemonstername van afvalwater

Na het bepalen van de basisfrequentie werd de reële planning opgesteld door per bedrijf rekening te houden met de resultaten van de voorbije jaren. Het is duidelijk dat een grondige evaluatie van de vorige jaarplanning leidt tot een beter gefundeerde en gemotiveerde afvalwatercontrole. De routinematige afvalwatercontroles vallen in grote lijnen uiteen in twee categorieën. Enerzijds voert MI een aanwezigheidspolitiek door het uitvoeren van steekproeven. Dat zijn onaangekondigde afvalwatercontroles waarbij een schepmonster van het op dat ogenblik geloosde afvalwater wordt genomen. Die controles vinden zowel tijdens als buiten de diensturen plaats (ook in het weekend). Anderzijds werd er in 2002 opnieuw heel wat aandacht besteed aan debietsproportionele monsternamecampagnes. Daarbij plaatst MI via een erkend laboratorium zelf een monsternametoestel en wordt de lozing gedurende één of enkele weken continu gevolgd. Dergelijke langdurige monsternamecampagnes zijn een belangrijke stap bij de beoordeling van probleemlozingen. Naast de routinematige afvalwatercontroles worden ook heel wat monsternames en analyses uitgevoerd in het kader van specifieke handhavingscampagnes en in mindere mate bij reactieve controles. In totaliteit werden 1.833 monsters geanalyseerd. Al die analyses gebeurden door daartoe erkende laboratoria. Voor de monsternames en analyses werd een bedrag van 648.408,25 euro besteed. Onderstaande tabel geeft de uitvoering voor het werkjaar 2002 in cijfers weer. 25% van de bedrijven werden uitgebreid gecontroleerd, met meer dan twee monsternames. Bij 16,7% van de gecontroleerde bedrijven werd in 2002 een overtreding vastgesteld. In 2001 was dat nog 22%. Resultaten afvalwatercontroles 2002 Gecontroleerde bedrijven - met steekproef - met uitgebreide controle Aantal monsters Bedrijven één of meermaals in overtreding Bedrijven met één of meer aanmaningen Bedrijven met sanering doorgevoerd

783 585 198 1.833 131 109 132

Routinemonstername bij een groenteverwerker

De groenteverwerkende nijverheid is een belangrijke en snelgroeiende sector, vooral gelokaliseerd in WestVlaanderen. Op het vlak van de naleving van de milieuwetgeving moet in deze sector veel aandacht worden besteed aan de zuivering en de lozing van bedrijfsafvalwater. De meeste bedrijven hebben de afgelopen jaren geïnvesteerd in de uitbouw van aangepaste waterzuiveringsinfrastructuur.

86


In het kader van de routinemonsternames werd een staal genomen van het bedrijfsafvalwater van een groot groenteverwerkend bedrijf. De toezichthoudende ambtenaren stelden vast dat het geloosde bedrijfsafvalwater beladen was met een grote hoeveelheid waterzuiveringsslib. De exploitant verklaarde dat het een calamiteit betrof ten gevolge van een vastgelopen pomp. Hij wees erop dat de zuiveringsinstallatie van zijn bedrijf in normale omstandigheden goed functioneert en dat de afvoer van het zuiveringsslib op een legale manier gebeurde. De exploitant werd mondeling aangemaand om die lozing onmiddellijk stop te zetten. Het staal werd geanalyseerd door een erkend laboratorium en de analyseresultaten toonden zware overschrijdingen aan van de lozingsnormen voor zwevende stoffen en voor organische parameters. Het leidt geen twijfel dat de vastgestelde lozing een zware verontreiniging van de ontvangende waterloop heeft veroorzaakt. Van de vaststellingen werd een prioritair proces-verbaal opgesteld. De exploitant werd aangemaand om een sonde te plaatsen die de slibtafel van de nabezinktank permanent meet en waarbij automatisch een alarmsignaal gegeven wordt bij een abnormale meting (bv. bij slibuitspoeling). Deze alarminstallatie werd ondertussen geplaatst en werkt naar behoren. Als bijkomend positief effect laat de installatie toe om de slibafvoer uit de nabezinktank automatisch te sturen. Daardoor stijgt het rendement van deze nabezinking en dit resulteert dan weer in een zuiverder effluent. Bovendrijvend slib veroorzaakte slibuitspoeling en een overschrijding van de lozingsnormen

Rioolcamera klaar voor de inspectie

Deze vaststellingen tonen het nut aan van onaangekondigde routine-inspecties, ook bij bedrijven die over een volledig uitgebouwde zuiveringsinfrastructuur beschikken en die normaal voldoen aan de lozingsvoorwaarden van de milieuvergunning. Rioolcamera-inspecties

In het kader van de controle van de lozing van afvalwater voert MI sinds 1997 ook rioolcamera-inspecties uit. Daarbij werden al bij enkele bedrijven ongeregeldheden vastgesteld, waaronder illegale lozingen, onbekende aansluitingen en abnormale (vet)afzettingen in de riool. Dat toont aan dat het instrument rioolcamera zeer nuttig kan zijn, want anders konden die vaststellingen niet worden gedaan. In 2002 werden vier inspecties uitgevoerd samen met een daartoe erkend laboratorium. Hieronder leest u het verslag van één van deze inspecties. MI experimenteerde intussen ook al met kleinere (duw)camera’s om dunnere leidingen te kunnen controleren. De eerste resultaten lijken zeer positief en dit instrument zal in de toekomst nog worden ingezet op plaatsen die voor de (grotere) rioolcamera niet bereikbaar zijn.

De rioolcamera aan het werk in de riolering

Gewapend met rioleringsplan liet MI de rioolcamera vanuit het hart van het bedrijf een aantal interne leidingen doorlopen. Hierbij werd vastgesteld dat afvalwater op eenvoudige wijze in de kruipkelders onder de oude fabriek kon worden geloosd. Vervolgens werden de leidingen geïnspecteerd, die naar buiten het bedrijf leidden en waarlangs officieel geen bedrijfsafvalwater stroomde. Gecorrodeerde buizen en flessendoppen waren aanwijzingen dat op bepaalde leidingen die officieel enkel hemelwater vervoeren, ook bedrijfsafvalwater was aangekoppeld. In één van de regenwaterafvoerleidingen kwam de camera gewoon vast te zitten op glasscherven. In een andere leiding was een flens geplaatst: een afdichting die op eenvoudige wijze te verwijderen en terug te plaatsen was. Het bedrijf werd aangemaand om alle aansluitingen waardoor bedrijfsafvalwater via een andere dan de vergunde weg kon worden geloosd, niet meer te gebruiken en definitief dicht te maken. De vastgestelde flens moest worden vervangen door een blijvende, niet te verwijderen afsluiting en een aantal toezichtsputten moesten worden gekuist.

Illegale lozingen van een bottelarij

Bij een bottelarij werd in de loop van juni 2002 een rioolcamera-onderzoek uitgevoerd. De controle verliep onaangekondigd en van bij de aanvang van het onderzoek viel al enige paniek bij het bedrijf te bespeuren. Medewerking op het vlak van milieuzorg was nooit de sterkste kant van dat bedrijf en door de jaren bouwde de bottelarij een kwalijke reputatie op, onder meer op het vlak van de lozing van bedrijfsafvalwater. Het vermoeden rees dat het bedrijf een sluikcircuit voor bedrijfsafvalwater in stand hield en bedrijfsafvalwater loosde in een beek.

1.2 Routinemonsternames afvalstoffen, bodem, grondwater en mest In tegenstelling tot de routinemonsternames van afvalwater bestaat voor de bemonstering van afval, bodem en grondwater geen afgesproken basisfrequentie waarmee bepaalde afvalproducerende of -verwerkende bedrijven worden bemonsterd. Gemiddeld neemt een toezichthoudend ambtenaar in de loop van een kalenderjaar een tiental stalen van bodem, grondwater of afvalstoffen.

Routinecontroles

87

Routinemonstername van afvalstoffen op een stortplaats

MI werd ingelicht over aangetroffen vetbrokken langs de oevers van een beek

De redenen om over te gaan tot bemonstering kunnen van uiteenlopende aard zijn. Bij afvalverwerkende bedrijven worden binnenkomende partijen afvalstoffen geregeld bemonsterd om na te gaan of ze voldoen aan de aanvaardingscriteria. Afvalstromen die eventueel na een voorbehandeling kunnen worden aangewend als secundaire grondstof, worden geregeld bemonsterd om te controleren of de samenstelling voldoet aan de voorgeschreven normen. Niet-geïdentificeerde recipiënten op een bedrijf worden bemonsterd om na te gaan of de inhoud ervan geen gevaarlijke afvalstoffen bevat. Naar aanleiding van klachten over stofneerslag van een bedrijf worden de afgezette deeltjes bemonsterd om de schadelijkheid ervan te controleren. De microbiële zuiverheid van eindproducten van verwerkers van dierlijke afvalstoffen wordt gecontroleerd via bemonstering door een gespecialiseerd laboratorium.

Uiteraard bestaat de mogelijkheid om voor elk individueel staal specifieke parameters aan te vragen. Indien zeer specifieke, gevaarlijke of grote aantallen stalen moeten worden genomen, kunnen toezichthoudende ambtenaren voor de bemonstering zelf op het laboratorium beroep doen.

Naast de routinestaalnames worden ook stalen genomen bij de uitvoering van gecoördineerde projecten en acties. Toezichthoudende ambtenaren hebben de mogelijkheid om analysepakketten aan te vragen voor een monster. Hieronder wordt weergegeven hoe vaak elk van die pakketten werd aangevraagd in 2002.

Overzicht van de aangevraagde parameterpakketten Pakket Aantal Aanvaardingscriteria categorie 1-stortplaatsen 40 Aanvaardingscriteria categorie 2-stortplaatsen 13 Samenstellingscriteria afgewerkte olie 1 Vlarebo-parameters (bodem) 56 Vlarebo-parameters (grondwater) 1 Vlarea-parameters 28 (meststof /bodemverbeterend middel) Vlarea-parameters (niet-vormgegeven bouwstof) 28 Vlarea-parameters (bodem) 34 Gevaarlijke afvalstoffen 22

88


In totaal werden in 2002 469 stalen genomen van afvalstoffen, 31 van bodem en 108 van grondwater. Het globaal budget voor de bemonstering en analyse van afval, bodem en grondwater bedroeg 349.500 euro. Staalname van geloosde afvalstoffen

Een gemeentelijke milieudienst lichtte MI in over aangetroffen vetbrokken langs de oevers van een waterloop. De vetklompen, met een grootte tot 30 cm, hadden een ranzige geur en een oranje-roze kleur . Men vermoedde dat de oorzaak moest worden gezocht bij een bedrijf uit een industriezone van een naburige gemeente. Gelet op dit ‘grensoverschrijdend karakter’ werd MI om bijstand gevraagd. Omdat MI geen onmiddellijk aanknopingspunt naar een potentiële vervuiler vond, werd een staal genomen van het achtergebleven vetafval. Aan de hand van de samenstelling van het vet kon eventueel worden achterhaald welke bedrijven in aanmerking kwamen als veroorzaker van de verontreiniging. MI ging ook ter plaatse op onderzoek. Indien het aangetroffen vetafval afkomstig zou zijn uit het geviseerde industriegebied, dan moesten er ook restanten zijn in het pompstation van Aquafin dat het regenwater van dit industriegebied in de beek pompt.

2 Routinemetingen Net zoals de monsternames zijn de metingen noodzakelijk om een efficiënte controle mogelijk te maken of om de juiste graad van verontreiniging of overtreding te bepalen. In onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van het aantal uitgevoerde metingen. Overzicht van het aantal metingen Lucht Geluid en trillingen Totaal

Detailopname van de vetbrokken

In het pompstation waren inderdaad nog enkele vetresten achtergebleven. Ook van deze resten werd een staal genomen. Visueel was het vetafval volledig vergelijkbaar met de vetbrokken op de oevers van de beek. De oorzaak was dus bijna zeker te zoeken bij één van de bedrijven van de industriezone. Dit bedrijf had, al dan niet met opzet, een lading vet in de regenwaterriool achtergelaten. Ondertussen had een bedrijf telefonisch meegedeeld aan MI dat hun partij afvalwater, aangeleverd bij een RWZI, door Aquafin als niet-conform werd beschouwd. Volgens het bedrijf betrof het enkel kuiswater van de bedrijfsriolering na de zware wateroverlast eind augustus. MI informeerde daarop bij de betrokken RWZI naar deze afgekeurde partij afvalwater. Volgens de exploitant bevatte het afvalwater vet met een opvallende oranje kleur. Hierop volgde snel een controle op het bedrijf. MI stelde in de bedrijfsriolering vetbrokken met de typische oranje kleur vast. Ook die brokken werden bemonsterd en de milieucoördinator van het bedrijf werd op de hoogte gebracht van het onderzoek en de vaststellingen. De resultaten van de drie staalnames wezen uit dat het telkens om hetzelfde vet ging. Volgens het bedrijf was er echter nog geen afdoend bewijs geleverd dat er een verband zou zijn tussen de aangetroffen vetbrokken en haar afvalwaterlozingen. Zij baseerden zich hiervoor op de gemeentelijke rioleringsplannen van het industriegebied. Staalnames van het productievet van het bedrijf én een rioolcamera-inspectie gaven uiteindelijk de doorslag. Het werd ten slotte helemaal duidelijk dat het bedrijf ten volle verantwoordelijk was voor de illegale vetlozing via de regenwaterriolering. Daarop liet het bedrijf de vetbrokken langs de oevers van de beek op eigen kosten verwijderen.

141 58 199

Bij ‘lucht’ wordt het aantal meetdagen opgegeven. De metingen van in de lucht geloosde stoffen gebeuren door een erkend laboratorium op vraag van en onder toezicht van de toezichthoudend ambtenaar. Op één dag worden er verschillende parameters gemeten en verschillende monsters genomen. Bij ‘geluid en trillingen’ wordt het aantal geluids- en trillingsmetingen opgegeven. Daarbij moet worden opgemerkt dat een geluidsmeting verschillende uren kan duren. Een beperkt akoestisch onderzoek dat door MI wordt uitgevoerd, kan verschillende geluidsmetingen behelzen.

2.1. Routinemetingen lucht In september 2000 sloot MI een jaarlijks te hernieuwen contract af met erkende laboratoria voor het uitvoeren van emissiemetingen op de schouw van verbrandingsinrichtingen en procesinstallaties. De opdracht is opgedeeld in twee percelen, die elk aan een ander laboratorium werden toegewezen. De lopende contracten werden in september 2002 voor de tweede keer met één jaar verlengd. Perceel I is specifiek gericht op de uitvoering van emissiemetingen bij installaties met een potentieel beduidende dioxine-uitstoot. Het gaat daarbij om metingen met inbegrip van een dioxinebepaling, gespreid over drie meetdagen. Perceel II omvat vier soorten type-metingen, met elk een specifiek pakket parameters. De metingen gebeuren op één meetdag. De tabel op de volgende bladzijde geeft een overzicht van de mogelijke metingen. De soorten installaties die bij perceel II staan vermeld, zijn niet limitatief. Op vraag van MI kunnen dezelfde of analoge parameters ook bij andere types installaties worden gemeten. Door deze contracten is het voor MI mogelijk op eenvoudig verzoek emissiemetingen te laten uitvoeren op een installatie naar keuze. Op die manier kan vlot worden ingespeeld op acute vragen en komen nieuwe bedrijven en installaties gemakkelijker aan bod.

Routinecontroles

89

Overzicht van de mogelijke emissiemetingen Parameters - referentie: rookgasdebiet, temperatuur/druk, zuurstofgehalte, CO2-gehalte, watergehalte; - rookgassamenstelling (voor perceel II wordt enkel een selectie hiervan gemeten): stof, CO, SO2, NOx, HCl, HF, zware metalen in de stoffractie en in de gasfase, totaal koolwaterstoffen (FID-meting), dioxinen en furanen. Perceel I verbrandingsinrichtingen en procesinstallaties waar verondersteld wordt dat in de afgassen dioxinen aanwezig zijn. Perceel II verbrandingsinrichtingen en procesinstallaties waar verondersteld wordt dat in de rookgassen geen significante hoeveelheid dioxinen aanwezig is. Type installaties 1 grote verbrandingsinrichtingen en procesinstallaties 2 kleine en middelgrote stookinstallaties op vloeibare of vaste brandstoffen 3 verbrandingsinstallaties of stookinstallaties op houtafval 4 naverbrandingsinstallaties

De onderstaande tabel geeft een overzicht van het aantal installaties waar MI in het kader van het contract in 2002 emissiemetingen liet uitvoeren. Overzicht van het aantal installaties waar luchtemissiemetingen gebeurden Perceel I (met dioxinemetingen) Perceel II - type 1 - type 2 - type 3 - type 4 Totaal

18 6 18 12 17 71

De achttien bedrijven onder perceel I situeerden zich in hoofdzaak in de afvalverbrandingssector (huishoudelijk afval, gevaarlijk afval en houtafval) en in de metallurgische sector. De type 1-metingen van perceel II situeerden zich in 2002 in hoofdzaak in de elektriciteitssector. Naast stookinstallaties werden onder type 2 enkele ovens van steenbakkerijen gescreend en enkele specifieke processen in de metallurgie. Alle type 3-metingen gebeurden bij houtafvalverbrandingsinstallaties. De naverbranders gemeten bij type 4 waren vooral verbonden aan activiteiten waar organische solventen worden gebruikt in onder meer inkten, bedekkingsmiddelen, lijmen en verven. Er werd gemeten bij bedrijven uit de grafische sector, de verpakkingsindustrie, de automobielsector, de textielsector, … .

90


Meting van de luchtemissies

Sinds 2001, maar nog meer uitgesproken in 2002, stijgt het aantal metingen bij naverbranders ten koste van het aantal gemeten kleine en middelgrote stookinstallaties op vloeibare en vaste brandstoffen. Deze trend wijst op de verhoogde aandacht voor emissies van VOS, na de omzetting van de Europese solventrichtlijn naar Vlarem-wetgeving. De vereisten naar emissies toe zullen binnen afzienbare termijn van kracht worden. Bovendien is het zo dat de toenemende overschakeling van stookinstallaties van (zware) stookolie naar gas, emissiemetingen door MI minder relevant maakt. In 2002 stelde MI opvallend vaak vast dat de te controleren installatie defect bleek te zijn of werd stilgelegd voor een groot onderhoud, op het ogenblik dat het erkend laboratorium zich op het bedrijfsterrein aandiende voor een emissiemeting in opdracht van MI. De volgende tabel geeft per verontreinigende stof een overzicht van het aantal beduidende overschrijdingen van de emissiegrenswaarden die tijdens de voornoemde metingen in 2002 werden vastgesteld. Overschrijdingen werden voornamelijk genoteerd voor CO, dioxinen, koolwaterstoffen (KWS) en stof.

Overzicht van het aantal overschrijdingen van de emissiegrenswaarden per verontreinigende stof perceel I parameter stof CO SO2 NOx KWS HCl HF zware metalen Hg PCDD/PCDF

1 3 0 0 1 0 1 0 4 4

type 1 0 1 0 0 0 0 0 0 -

perceel II type 2 type 3 1 1 0 5 0 0 2 0 1 0 0 0 -

type 4 0 0 0 0 4 -

Bij vier van de achttien bedrijven waar dioxinemetingen werden uitgevoerd, werd een overschrijding van de grenswaarde voor die parameter gemeten. De te hoge dioxineconcentraties deden zich alle voor bij houtafvalverbrandingsinstallaties. Ook voor acht van de negen CO-overschrijdingen waren houtafvalverbrandingsinstallaties verantwoordelijk. Over het negende CO-probleem leest u hieronder meer. De te hoge gehaltes aan organische stoffen kwamen voor bij twee steenbakkerijovens, een verfproducent, het besproeien van hout met beschermingsmiddelen en een producent van aluminium verpakkingen. Ook over dit laatste geval kan u hieronder meer lezen. Bij installaties waar uit de resultaten van de metingen bleek dat de emissiegrenswaarden niet werden nageleefd, stelde MI een proces-verbaal op en werden de nodige aanmaningen gegeven om maatregelen te nemen zodat de grenswaarden worden gerespecteerd. In enkele gevallen werd de werking van de installatie vrijwillig of gedwongen stopgezet. Continue CO-metingen bij een afvalverbrandingsinstallatie

De routinemetingen lucht dienen in eerste instantie om de naleving van de wettelijke emissiegrenswaarden te controleren. Waar mogelijk en relevant wordt hiernaast ook een controle en evaluatie uitgevoerd van de continue zelfcontrolemetingen. Dit gebeurt door vergelijking van de meetresultaten van het erkend laboratorium en die van de vast opgestelde meetapparatuur van de exploitant. Indien er grote afwijkingen zijn, wordt de exploitant gevraagd de oorzaak hiervan te zoeken en te verhelpen. De metingen in 2002 leverden daarbij alvast een belangrijk resultaat op, dat duidelijk maakt dat een dergelijke controle van de zelfcontrole geen overbodige inspanning is.

Bij metingen in opdracht van MI in juni 2002 bij een installatie voor de verbranding van gevaarlijke afvalstoffen rapporteerde het erkend laboratorium voor CO veel hogere gemiddelde concentraties dan de waarden van de exploitant zelf. Deze afwijkingen maakten het verschil uit tussen naleving en overschrijding van de grenswaarde voor deze verbrandingsparameter. De hoge meetwaarden bleken bij nader onderzoek te wijten aan kortstondige pieken in de emissie, met erg hoge CO-concentraties, tot zelfs boven het meetbereik van de monitoren van het erkend laboratorium (6.250 mg/Nm3). De meetapparatuur van de exploitant bleek daarentegen te zijn ingesteld op een veel lager meetbereik (300 mg/Nm3), waardoor deze piekwaarden niet werden geregistreerd, maar afgetopt. De exploitant argumenteerde dat alleen dit beperkte meetbereik was geattesteerd door een erkende deskundige en dat de hogere meetwaarden zodoende niet waren gevalideerd. Bij het optreden van hoge piekemissies leidt deze werkwijze uiteraard tot een systematische onderschatting van de werkelijke emissie. MI maande de exploitant aan om maatregelen te nemen om de CO-uitstoot te beperken en om het meetbereik van de CO-monitor bij te stellen, zodat de eigen metingen wel een representatief beeld van de werkelijke emissie geven. De exploitant paste de rapportering van de eigen meetwaarden aan en zal een nieuwe attestatie van de monitor laten uitvoeren over een meetbereik dat wel is aangepast aan de werkelijk optredende emissiewaarden. Uit de metingen zal verder moeten blijken of de CO-grenswaarde wordt gerespecteerd. VOS-emissie bij de productie van aluminium verpakkingen

MI liet bij dit bedrijf in de zomer van 2002 emissiemetingen van VOS uitvoeren. Het bedrijf vervaardigt aluminium tubes voor de verpakking van farmaceutische en andere producten. De hierbij gebruikte vernissen, lakken en inkten bevatten een aanzienlijke hoeveelheid solventen die door de ventilatie worden afgezogen en in de omgeving terechtkomen. Er was op geen enkel emissiepunt een specifieke zuivering van de afgezogen gassen voorzien en de verschillende gasstromen werden evenmin naar één emissiepunt geleid. Ze verlieten het gebouw via vele kleine schouwen en pijpen. Het dak kon als het ware worden beschouwd als één grote diffuse bron van VOS. De directe aanleiding van de emissiemetingen waren klachten over geurhinder die ook door MI werd vastgesteld bij een controle ter plaatse. De achterliggende reden was meer complex. Het ging hier om een klasse 2-inrichting met een milieuvergunning uitgereikt door het College van Burgemeester en Schepenen. Omwille van de geurklachtenhistoriek kreeg het bedrijf via een bijzondere

Routinecontroles

91

Vluchtige organische stoffen worden gemeten met een FID-meter

Opstelling voor de meting van het geluid

voorwaarde in deze vergunning de opdracht om binnen het jaar de nodige naverbranders te plaatsen of alternatieve afdoende oplossingen te voorzien om de geurhinder te voorkomen. Begin zomer 2002 was deze termijn verstreken, maar de maatregelen bleven uit. De gemeentelijke milieuambtenaar kon, om redenen van verwantschap met de exploitant, deontologisch gezien zijn toezichtstaak niet uitoefenen en deed een beroep op het hoog toezicht van MI. De emissiemetingen in opdracht van MI dienden om de vastgestelde geurhinder via meetgegevens te bevestigen.

middel van eigen waarnemingen en metingen worden behandeld. Voor de uitzonderingen was de hulp van erkende deskundigen vereist en werden geluidsstudies aanbesteed.

De metingen wezen uit dat er op 14 van de 18 gemeten emissiepunten aanzienlijke overschrijdingen voor VOS waren, van vijf tot dertig keer de norm. MI maakte een proces-verbaal op en maande het bedrijf aan om tegen februari 2003 een saneringsplan voor te leggen, met concrete maatregelen voor de aanpak van het geuren VOSprobleem en conform de bijzondere voorwaarden van de milieuvergunning. Tegen 15 april 2003 moet het bedrijf aan MI de bewijzen voorleggen dat de uitgevoerde saneringsmaatregelen effectief waren. MI kreeg kort daarna de bestelbon voor een naverbrander voorgelegd. De uitvoering van de sanering zal uiteraard door MI op de voet worden gevolgd.

2.2 Routinemetingen geluid en trillingen Geluids- en trillingsmetingen worden als routinemetingen beschouwd, maar worden in een overgrote meerderheid van de gevallen uitgevoerd als een reactieve controle naar aanleiding van een klacht. Voor de controle van geluid en trillingen beschikt MI over moderne en hoogtechnologische meetapparatuur. Een aantal toezichthoudende ambtenaren hebben zich gespecialiseerd in de uitvoering en de beoordeling van deze metingen. In 2002 ontving MI 426 geluidsklachten waarvan er 367 werden behandeld. Op drie na konden alle klachten door

92


Schietstanden in open lucht

Volgens Vlarem II moet het specifieke geluid van inrichtingen worden getoetst aan de richtwaarden van de bijlagen 2.2.2, 4.5.4 of 4.5.5. Het specifieke geluid is volgens de definities van artikel 1.1.2 van Vlarem II de relevante waarde van het geluid, eventueel aangepast met een beoordelingsgetal in geval er tonale componenten zijn. Die relevante waarde is de getalwaarde van de akoestische grootheid die het geluid van een inrichting karakteriseert. Vlarem II specificeert niet precies welke akoestische grootheid dit juist is, maar vermeldt dat de gekozen grootheid representatief moet zijn voor de geluidshinder van de inrichting. Dit lijkt logisch, maar geeft in de praktijk aanleiding tot keuzes die vergezocht of zelfs onaanvaardbaar zijn. Bij schietstanden doet dit probleem zich niet voor. De formule in Vlarem II voor de bepaling van het specifieke geluid van een schietstand, in een lokaal of in open lucht, geeft aanleiding tot een zeer strenge voorwaarde. Uit een transformatie van de formule blijkt dat het specifieke geluid gelijk is aan het equivalent geluidsniveau van het schietgeluid vermeerderd met 12,6 dB(A). Het equivalent geluidsniveau is in dit geval de meest voor de hand liggende keuze voor de relevante waarde. Vermits een verhoging van het geluidsniveau met 12,6 dB(A) overeenkomt met een 18 keer hogere geluidsintensiteit, betekent dit dat een schietstand 18 maal strenger wordt beoordeeld dan een doorsnee inrichting.

Complexiteit van geluidsmeting

fig. a - Piekgeluiden van auto’s komen boven het cafélawaai uit

fig. b - Ritmische voetenstamp in het café (zonder stoorpiek)

In 2002 mat MI het schietgeluid van drie schietstanden. Alle drie overschreden ze de norm, steeds met tientallen dB(A). Bij één schietstand hadden de metingen tot doel een beoordeling te vormen van een door de exploitant ondernomen sanering. Op basis van de gemeten overschrijdingen werd die schietstand op vraag van MI gesloten. In een tweede geval heeft het onderzoek van een erkende deskundige uitgewezen dat sanering onmogelijk is. MI stelde daarom aan de vergunningverlenende overheid voor om de vergunning op te heffen. Het derde dossier lijkt dezelfde weg op te gaan. De praktijk leert dat het in Vlaanderen momenteel bijna onmogelijk is om een schietstand uit te baten die aan de strenge voorschriften van afdeling 5.32.8 van Vlarem II voldoet. Complexiteit van geluidsmetingen

Een geluidsmeter meet steeds een globaal niveau. Dit betekent dat niet alleen het gezochte specifieke geluid wordt geregistreerd, maar ook alle stoorgeluiden. Om een beoordeling van het specifieke geluid mogelijk te maken bestaat de kunst erin die twee niveaus uit elkaar te houden. Dit is niet altijd een eenvoudige opgave. Het wordt zelfs bijzonder moeilijk in de gevallen waarbij het niveau van het stoorgeluid ver boven dat van het specifieke geluid uitstijgt. Een voorbeeld kan dit illustreren.

fig. c - Cafélawaai, maar nu met stoorpiek

niet 's avonds of midden in de nacht, maar wel in de vroege ochtend gemeten. Op dat moment was de verkeersintensiteit het laagst en in het café was er nog genoeg ‘ambiance’. Met de meetketen van MI is het mogelijk om na het beëindigen van de metingen de resultaten op te roepen en er de relevante delen uit te kiezen. Om achteraf te kunnen uitmaken welke delen relevant zijn, is het uiteraard nodig om tijdens de meting aanwezig te blijven. Figuur b toont een uitvergroot gedeelte van een periode met luid voetengestamp. Tijdens die periode waren er geen stoorgeluiden, wat bevestigd werd door de simultane geluidsopnamen. Figuur c toont een situatie gelijkaardig aan die van figuur b, maar nu is het geluid van een voorbijrijdende auto duidelijk op te merken (ongeveer halfweg de periode). De simultane geluidsopnamen bevestigden dat het om een auto ging. Omwille van de stoorgeluiden werd dit gedeelte van de meting niet in aanmerking genomen bij de beoordeling.

Bij één van de in 2002 behandelde klachten omtrent cafélawaai woonde de klager aan een drukke verkeersweg. De piekgeluiden van de voorbijrijdende auto's kwamen duidelijk uit boven het in de woning hoorbare geluid van het café (zie figuur a). Het cafégeluid was wisselvallig, wat het beoordelen van de klacht niet vereenvoudigde. Perioden van relatieve stilte werden afgewisseld met luide, duidelijk hoorbare muziek. Om de stoorgeluiden tot een minimum te beperken werd

Routinecontroles

93

Trillingsmetingen

fig. a - Trillingsniveau gedurende de nacht

Trillingsmetingen

Geluidssanering van een textielbedrijf

Er waren in 2002 vier klachten omtrent trillingen. Slechts één ervan bleek gegrond, met name over een continu werkend textielbedrijf.

Het bedrijf voerde in de periode 2000-2001 een reorganisatie uit tussen twee vestigingen en specialiseerde zich in het weven van doek of folie uit kunststof. De tewerkstelling bedraagt 230 personen, er wordt volcontinu gewerkt en de afstand tot de dichtste woning bedraagt 25 m.

Vlarem II bevat momenteel geen trillingsnormen, zodat er bij de beoordeling van deze metingen buitenlandse normen moeten worden gehanteerd. Het is de ervaring van MI dat er slechts één bruikbare norm is, met name de Duitse DIN 4150/2 van 1992/1999. Vereenvoudigd uitgedrukt komt de norm erop neer dat voor continu werkende bedrijven de hoogste gemeten trillingssnelheid aan een grenswaarde moet worden getoetst. Die maximale snelheid moet uiteraard wel van het bedrijf afkomstig zijn en niet van een stoorbron. Een bijkomende moeilijkheid is dat deze norm vergt dat gedurende een volledige beoordelingsperiode wordt gemeten. De nachtperiode gaat van 22u00 tot 6u00, zodat het een belangrijke inspanning vergt om gedurende heel de beoordelingsperiode bij de meetapparatuur te blijven. Ook hier biedt de mogelijkheid om de meetgegevens te loggen een uitkomst. Deze methode vereist dat de trillingen met een kleine tijdsbasis worden gemeten (MI gebruikt 1/10 seconde). Gelet op de lange meetduur die is vereist, moet de meetketen over een grote geheugencapaciteit beschikken. Figuur a geeft de evolutie weer van de trillingsniveaus rond het bedrijf gedurende de nachtperiode. Via tabellen wordt de maximale waarde gezocht. Daarna wordt uit de meetresultaten het gedeelte uitvergroot waar de maximale waarde zich bevindt (figuur b). Het is duidelijk dat de maximale waarde niet van een stoorbron afkomstig is en het bedrijf de grenswaarde heeft overschreden. MI stelde hiervoor een PV op en legde een sanering op.

94

fig. b - Deel van de meetresultaten met de maximale waarde


Het aspect geluid en trillingen verdiende de nodige aandacht gelet op de aanwezigheid van belangrijke geluidsbronnen in de zijgevel van het productiegebouw. De milieuvergunning legde een akoestisch onderzoek op. Omdat de dichtste buur klachten uitte over trillingshinder werd het bedrijf aangemaand om tevens een trillingsonderzoek uit te voeren. Volgens de geluidsmetingen had het specifiek geluid een sterk tonaal karakter in de frequentieband van 315 Hz met een niveau van 55 dB(A) in de nabijheid van de woning. Persluchtcompressoren met de luchtaanzuiging in de richting van de woning droegen in belangrijke mate bij tot dit niveau. Volgens de deskundige kon het verplaatsen van de persluchtcompressoren de overschrijding van de Vlarem II-geluidsnorm voor de nachtperiode verhelpen. De maatregel werd uitgevoerd tijdens de vakantieperiode 2001 met volledige stilstand van de productie. Nadat de compressoren waren verplaatst naar de andere kant van het bedrijf was de geluidshinder voor de buur nog steeds niet opgelost. Tijdens de warme maand augustus stond een grote rolpoort zijdelings vooraan het bedrijfsgebouw ononderbroken open om reden van klimaatbeheersing binnen de werkplaats. Voorts waren er bij het bedrijf in de weverij twee ramen weggenomen. Ten slotte was er nog het geluid van een heftruck ter hoogte van een opslagplaats nabij de perceelsgrens met de klager.

Textielbedrijven voeren heel wat activiteiten uit die geluids- en trillingshinder kunnen veroorzaken

Het bedrijf werd daaropvolgend aangemaand een oplossing te zoeken voor deze nieuwe bronnen van geluidshinder. Aanvankelijk stelde het bedrijf voor om via een bijkomend akoestisch onderzoek te laten vastleggen hoe hoog de poort open zou mogen zonder hinder voor de buur te veroorzaken. Dat voorstel werd niet aanvaard. De poort werd uiteindelijk in gesloten toestand vergrendeld. Er werd voorzien in klimaatbeheersing op de werkplaats op een manier dat de buren geen geluidshinder ondervinden.

Om deze reden liet het bedrijf een trillingsonderzoek door een andere deskundige uitvoeren. Dit nieuwe onderzoek stuitte op verzet van de klager, maar hij liet uiteindelijk toch toe om trillingen te meten in zijn woning. Volgens dit tweede verslag was voldaan aan de trillingsnorm. De klager beweert dat de tweede metingen zijn uitgevoerd nadat door het bedrijf maatregelen werden genomen. Sindsdien is ons geen klacht meer gekend.

Ondanks de tussenkomsten van MI en de uitgevoerde maatregelen is de klacht over trillingen blijven bestaan. Tijdens het voorjaar 2002 werd daarom overgegaan tot een eerste trillingsonderzoek door een geluidsdeskundige. Volgens diens verslag was een reductie van het trillingsniveau van de grootteorde van 6 à 7 dB(A) noodzakelijk om de overschrijding van de DIN 4150-norm te elimineren. De maatregelen waren van vrij ingrijpende aard.

Routinecontroles

95

3 Routinecontroles exploitatie Naast de routinemonsternames en routinemetingen zijn er heel wat routinecontroles die betrekking hebben op de exploitatie van hinderlijke inrichtingen in het algemeen. De controle naar aanleiding van een besluit tot weigering van een vergunning, de controle van bijzondere vergunningsvoorwaarden, de controle van de zelfcontrole en de controle op eigen initiatief van de toezichthoudend ambtenaar zijn voorbeelden die hier worden aangegeven. In verband met deze opdrachten geldt voor MI volgende resultaatgerichte doelstelling: ‘De controle uitvoeren van elke klasse 1-inrichting waarvoor: - de vergunning geheel of gedeeltelijk werd geweigerd (zowel in eerste als in tweede aanleg) binnen maximaal drie maanden na ontvangst van de beslissing; - in de vergunning een saneringsplan, studies of metingen werden opgelegd, binnen een termijn van maximaal drie maanden na de in de vergunning opgelegde dwingende uitvoeringstermijn van de verplichting.’ In dit kader is er ook ruimte voor eigen initiatief. Het is de toezichthoudend ambtenaar die in samenspraak met het diensthoofd en conform de gestelde prioriteiten of andere gemaakte afspraken beslist of een bepaalde controle wordt uitgevoerd.

3.1 Weigeringsbesluiten Zoals aangegeven in de bovenstaande inleiding, ligt één van de prioriteiten van MI bij het systematisch controleren van weigeringsbesluiten. Weigeringsbesluiten Aantal ontvangen Aantal behandeld Aantal daarvoor uitgevoerde inspecties

447 385 569

Er was eens een varkensvetmesterij

Een bedrijf voor het vetmesten van varkens werd in 1985 vergund door de Bestendige Deputatie voor een periode van 15 jaar. De vergunning liet toe om 9.000 varkens te houden om vet te mesten. In de loop van 1986 vaardigde de Bestendige Deputatie een bijkomend besluit uit waarbij de meer geactualiseerde exploitatievoorwaarden voor varkensstallen werden opgenomen. Die hadden vooral betrekking op een meer verantwoorde hygiënische uitbating van de inrichting. In 1991 nam de Bestendige Deputatie akte van een melding voor het omvormen en verbouwen van enkele stal-

96


len. Algemene maatregelen voor de bestrijding van de ongemakken voor de buurt werden opgenomen. Ongeveer een jaar later legde de Bestendige Deputatie bijkomende exploitatievoorwaarden op die van toepassing zijn voor veestallen en opslagplaatsen voor dierlijke mest, dit om de omgeving te vrijwaren van overmatige hinder en om verontreiniging van bodem, grondwater en oppervlaktewater te voorkomen. In 1994 werd een aanvraag voor de omvorming van het bedrijf tot een gesloten inrichting geweigerd omwille van de ligging volgens de gewestplannen, de nabijheid van een woongebied en de onvermijdelijke geurhinder bij de bewoners van dit woongebied. In de loop van 1995 kwamen er geregeld klachten over geurhinder binnen van omwonenden van het bedrijf. Inspecties van de toezichthoudende ambtenaren, zowel overdag als buiten de normale werkuren, wezen uit dat er inderdaad (afhankelijk van de weersomstandigheden) geregeld geurhinder van het varkensbedrijf afkomstig was. In de zomer van 2000 werd door verschillende omwonenden, verenigd in een actiecomité, opnieuw klacht ingediend over aanhoudende stank. Bij het vervallen van de basisvergunning was een nieuwe aanvraag ingediend, weliswaar laattijdig, zodat er verder werd geëxploiteerd zonder geldige milieuvergunning. MI stelde daarom een proces-verbaal op. In 2001 verleende de Bestendige Deputatie een milieuvergunning op proef voor een termijn van één jaar en dit onder zeer strenge voorwaarden. Binnen de drie maand moest een saneringsplan worden opgemaakt voor de verder reductie van geuren geluidshinder. Tegen die vergunning werd door de omwonenden beroep aangetekend. Als gevolg hiervan werd later in 2001 het besluit van de Bestendige Deputatie door de minister vernietigd. Ondanks de definitieve weigering van de milieuvergunning bleef het bedrijf verder exploiteren. Begin 2002 stelde MI daarom opnieuw een proces-verbaal op. De burgemeester werd ingelicht en gaf even later de exploitant mondeling het bevel tot stopzetting. Ondertussen diende de exploitant bij de Raad van State een beroep in tot schorsing en tot nietigverklaring van het besluit van de minister. In zijn arrest verwierp de Raad van State die vordering. Gelet op dat arrest stelde MI aan de burgemeester voor om de stopzetting te bevelen van de niet-vergunde activiteiten bij het varkensbedrijf. Na een nieuwe vergadering op het gemeentehuis werd beslist een controle uit te voeren op het bedrijf. Het bedrijf was nog steeds in exploitatie en MI stelde opnieuw een proces-verbaal op. Tevens werd op dat

Waterzuivering van het zuivelbedrijf

Biotoren en biofilter van het zuivelbedrijf

ogenblik door de burgemeester aan de exploitant mondeling en ter plaatse het bevel gegeven tot stopzetting van de niet-vergunde activiteiten. Dit gebeurde in toepassing van artikel 31 §1 van het milieuvergunningsdecreet en artikel 65 §1 van Vlarem I. Deze dwangmaatregel werd eveneens overhandigd aan de exploitant.

centrum van een gemeente. Na enige tijd verergerden de klachten en meldde de afdeling Natuur problemen bij viskwekerijen die water opnamen uit de beek waarin het zuivelbedrijf zijn afvalwater loost. De bedrijfsleiding werd gewezen op de herhaalde klachten, maar deze weet die steeds aan kleine incidenten veroorzaakt door onachtzame werknemers.

De stopzetting hield in dat er geen nieuwe varkens meer mochten worden aangevoerd en dat de aanwezige varkens nog konden worden afgemest. Binnen de 6 maanden moesten alle varkens en mestopslag zijn verwijderd.

Aangezien alle klachten wezen op een slecht functionerende en/of slecht onderhouden waterzuivering werd met de plaatselijke natuurwachter afgesproken om bij een volgend incident MI zo snel mogelijk te verwittigen, zodat het bedrijf op heterdaad kon worden betrapt.

Iets meer dan 6 maanden later verzegelde de politie in opdracht van de burgemeester de leegstaande stallen. Een aantal stallen was op dat ogenblik nog niet ontruimd. De exploitant moest die binnen de maand ontruimen, waarna ook die stallen werden verzegeld.

In oktober 2001 werd het bedrijf effectief betrapt op het lozen van actief slib, waarbij ook de lozingsnormen zwaar werden overschreden. Er werd proces-verbaal opgesteld. Het bedrijf werd aangemaand om in samenwerking met een erkende deskundige de waterzuivering volledig door te lichten en aan te passen.

3.2 Bijzondere voorwaarden Heel wat vergunningen bevatten bijzondere voorwaarden, en de aandacht van MI gaat prioritair naar de bedrijven waarvoor in de vergunning een saneringsplan, studies of metingen werden opgelegd. Andere bijzondere voorwaarden komen voornamelijk aan bod tijdens routinecontroles of als het bedrijf wordt gecontroleerd in het kader van een specifieke handhavingscampagne.

Vergunningen met prioritaire bijzondere voorwaarden Aantal ontvangen 708 Aantal behandeld 632 Aantal daarvoor uitgevoerde inspecties 1.142

Bijzondere voorwaarden bij een zuivelbedrijf

Sedert begin 2001 kwamen er bij MI klachten binnen van geurhinder van een zuivelbedrijf, gelegen in het

Ondertussen moest het bedrijf ook de lopende milieuvergunning laten hernieuwen, omdat de termijn hiervan afliep in oktober 2002. De Bestendige Deputatie en de afdeling Milieuvergunningen werden op de hoogte gesteld van de problematiek rond de waterzuivering. Als gevolg hiervan werden verschillende bijzondere voorwaarden opgenomen in de nieuwe vergunning. Het bedrijf diende beroep in tegen deze beslissing bij de Vlaamse minister van Leefmilieu maar de bijzondere voorwaarden bleven behouden in het beroepsbesluit. Ondertussen werden op het bedrijf reeds verschillende aanpassingen gedaan om geurhinder en lozing van actief slib te vermijden. Er werd een biofilter geplaatst op de biotoren van de waterzuivering voor de behandeling van de lucht die het meest met geurdeeltjes beladen is. Er kwamen extra beluchters op het beluchtingsbekken zodat overbelasting van het systeem wordt vermeden. Verder werden de verschillende afvalwaterstromen in kaart gebracht zodat ze eventueel kunnen worden verminderd en de vuilvracht van het influent beter kan worden geregeld.

Routinecontroles

97

Het opleggen van de bijzondere voorwaarden en de opvolging door MI lijken te leiden naar een effectief resultaat. Sinds april 2002 noteerde MI nog maar één klacht over geurhinder.

catie van de eigen controlemaatregelen, die door of ten behoeve van de exploitanten van gecontroleerde installaties worden uitgevoerd, en de controle van de relevante door de exploitanten van de gecontroleerde installaties bijgehouden bescheiden moeten omvatten.

3.3. Controle op de zelfcontrole De Vlaamse milieuhygiënewetgeving bevat heel wat verplichtingen inzake het meten en registreren van bedrijfseigen gegevens. Veel van deze metingen en registraties dienen als eerstelijnscontrole van de procesvoering en van de naleving van de geldende voorwaarden. De meest voor de hand liggende voorbeelden zijn de eigen emissiemetingen (lucht, afvalwater), maar ook de controle op inkomende afvalstoffen, de onderzoeken van compressoren, de beproevingen van houders, e.d. kunnen onder de noemer ‘zelfcontrole’ worden gecatalogeerd. Het toewijzen van een dergelijke controle aan de exploitant zelf past volledig in het concept van milieubeheer- en milieuzorgsystemen die in de bedrijfswereld een toenemend belang krijgen. Voor de toezichthoudende overheid is de zelfcontrole van groot belang. Zelfcontrole levert vaak een bijdrage tot een meer milieuvriendelijke bedrijfsvoering. MI wil dit belang evenwel niet verabsoluteren maar wel een aantal belangrijke randvoorwaarden stellen, zonder dewelke het instrument ‘zelfcontrole’ veel van zijn waarde verliest. Zelfcontrole heeft in elk geval meerdere functies waaronder als belangrijkste: - controle op de naleving van de voorwaarden; - beschikbaarheid van milieu-informatie voor de overheid (toezicht, emissie-inventarisatie, …) en de bevolking; - kwaliteitsbewaking van het proces en stimulans van voortdurende procesoptimalisatie; - pro-actieve maatregel om het milieu maximaal te beschermen. In de praktijk wordt een enorme verscheidenheid vastgesteld qua naleving van de zelfcontroleverplichtingen. Dit kan gaan van een strikte uitvoering, kwaliteitsbewaking en rapportering tot een totaal gebrek aan kennis over deze vereisten. Bovendien bemerkt MI dat bij bedrijven of sectoren waar MI in het verleden veel aandacht heeft geschonken aan de controle op de zelfcontrole (bv. door middel van emissiemetingen in eigen opdracht), er een duidelijk toegenomen aandacht is voor deze problematiek. Dit geeft al aan dat zelfcontrole op zich niet volstaat als controle-instrument en dat de naleving van de verplichtingen op dit vlak ook externe controle behoeft. Zelfcontrole kan nooit de overheidscontrole volledig vervangen. De Europese aanbeveling van 4 april 2001 betreffende minimumcriteria voor milieu-inspecties is daarover duidelijk. Ze vermeldt dat de lidstaten, m.a.w. de overheid, moeten zorgen dat de inspecties van gecontroleerde installaties onder meer het onderzoek en de verifi-

98


De zelfcontrolegegevens zijn voor MI ook relevant bij de opmaak van het jaarlijks MIP, als één van de selectiecriteria bij de keuze van te controleren bedrijven of bedrijfssectoren. De inspecties zullen vaak gepaard gaan met metingen of onderzoeken in eigen opdracht en onder de omstandigheden die MI zelf vooropstelt. Resultaten van dergelijke controles durven wel eens gevoelig af te wijken van de ter inzage liggende zelfcontroleresultaten. MI is daarom van plan in de nabije toekomst meer dan voorheen aandacht te schenken aan de controle op de zelfcontrole, in eerste instantie bij de bedrijven met de belangrijkste milieu-impact (IPPCen Seveso-bedrijven). MI gaat bij een controle op de zelfcontrole het volgende stapsgewijs na: - werden de verplichte zelfcontrolemaatregelen uitgevoerd; - werd de zelfcontrole correct uitgevoerd: uitvoerder (erkende deskundige of laboratorium, …), apparatuur, procedures en methodes, frequentie, …; - werd de zelfcontrole uitgevoerd bij representatieve bedrijfsomstandigheden; - wordt er voldaan aan de geldende voorwaarden.

Controles van de zelfcontrole

Aantal daarvoor uitgevoerde inspecties

136

De evaluatie van de zelfcontrole door MI gebeurt als volgt: - in geval niet is voldaan aan alle zelfcontroleverplichtingen wordt de exploitant geverbaliseerd en aangemaand om zo snel mogelijk de verplichte zelfcontrolemaatregelen te nemen; - in geval de nodige zelfcontroles wel zijn verricht maar niet volgens de gestelde eisen, wordt de exploitant aangemaand om hieraan zo snel mogelijk te verhelpen; - in geval de zelfcontrolemaatregelen conform de voorschriften zijn uitgevoerd en als dusdanig worden aanvaard door de toezichthoudend ambtenaar, kunnen de resultaten ervan worden gebruikt voor een officiële toetsing aan de voorwaarden; Indien in dit geval blijkt dat niet wordt voldaan aan de voorschriften of emissiegrenswaarden zal MI per dossier uitmaken of er al dan niet moet worden geverbaliseerd, in functie van de ernst van de overtreding, de impact hiervan op de mens en het milieu,

Het bedrijf detecteerde via de zelfcontrole de verhoogde dioxine-uitstoot

de voorgeschiedenis en het al dan niet aanwezig zijn van het morele element (opzet, nalatigheid,…). De exploitant wordt in elk geval aangemaand om zo snel mogelijk aan de voorwaarden te voldoen, tenzij de wetgeving andere dwingende maatregelen oplegt (bv. verplichte stopzetting van de activiteiten bij het overschrijden van de emissiegrenswaarden zoals bij huisvuilverbrandingsovens). Indien de exploitant niet afdoend ingaat op een aanmaning kunnen vervolgens dwangmaatregelen worden opgelegd of kan aan de vergunningverlenende overheid worden voorgesteld om de vergunning te schorsen dan wel op te heffen. Zelfcontrole van een afvalverbrandingsinstallatie

De exploitanten van afvalverbrandingsinstallaties voor huishoudelijke of gevaarlijke afvalstoffen zijn volgens Vlarem II verplicht zelf de concentratie aan dioxinen en furanen in de rookgassen te meten. De minimale meetfrequentie voor de officiële puntmetingen is respectievelijk jaarlijks en tweemaal per jaar. De meetresultaten worden getoetst aan de emissiegrenswaarde van 0,1 ng TEQ/Nm3. Daarnaast is er voor de verbrandingsinstallaties voor huishoudelijke afvalstoffen een continue bemonstering van de rookgassen vereist, met minstens om de 14 dagen een analyse van dioxinen en furanen. Het resultaat van deze metingen, de gemiddelde concentratie over 14 dagen, wordt louter indicatief getoetst aan de richtwaarde van 0,1 ng TEQ/Nm3. Vlarem II vermeldt dat de exploitanten elke overschrijding van de emissiegrenswaarden onmiddellijk moeten melden aan de toezichthoudende overheid. Op 14 augustus 2002 ontving MI een dergelijke melding vanwege de exploitant van een verbrandingsinstallatie voor gevaarlijke afvalstoffen. Het bericht

maakte gewag van een ‘sterk verhoogde dioxine-uitstoot’ bij metingen in juli 2002. Na contact met de exploitant vernam MI dat de dioxine-uitstoot op dat moment liefst 280 keer hoger lag dan de wettelijk toegelaten concentratie. De ernst van het probleem werd nadien bevestigd door een nog hogere meetwaarde, gemeten op 14 augustus 2002. De exploitant legde in overeenstemming met de bepalingen van Vlarem II de installatie stil. MI stelde een procesverbaal op wegens overschrijding van de emissiegrenswaarde en maande de exploitant aan om de installatie niet meer te starten vooraleer alle maatregelen waren getroffen om de dioxinenorm na te leven. Zoals in het verleden bij de huisvuilverbrandingsinstallaties maande MI ook aan om de uitvoering van de noodzakelijke maatregelen te laten bevestigen door een erkende deskundige. In december 2002 ontving MI het eindverslag van de erkende deskundige, opgesteld in opdracht van de exploitant. Hierin stond dat tegen begin januari 2003 alle noodzakelijke maatregelen zouden getroffen zijn om een ingebruikname van de oven te verantwoorden onder bepaalde randvoorwaarden qua input. Begin 2003 zal MI ter plaatse gaan om de uitvoering van deze maatregelen te verifiëren, vooraleer een eventueel fiat tot tijdelijke ingebruikname te verlenen. De heropstart van de oven zal met bijzondere aandacht worden gevolgd.

3.4. Eigen initiatief Naast het uitvoeren van de geplande controles van de specifieke handhavingscampagnes, de andere routinecontroles en de reactieve controles, blijft er soms weinig tijd over voor eigen initiatief. Toch kan de toezichthoudend ambtenaar in samenspraak met het diensthoofd en conform de gemaakte afspraken, beslissen om een bepaalde controle uit te voeren op eigen initiatief.

Routinecontroles

99

Het overslagstation voor containerafval voor de sanering…

… en na de sanering

Het einde van een lange lijdensweg?

zetting van de exploitatie begaf de toezichthoudend ambtenaar zich opnieuw ter plaatse in april 2002 en stelde vast dat de exploitant zich niet bekommerde over de beslissing van de Raad van State. Opnieuw werd een proces-verbaal opgemaakt met verzoek tot prioritaire behandeling door de procureur des Konings. De uitbater recidiveerde en negeerde de dwangmaatregel, er was geen vergunning meer, het misdrijf gebeurde in een professioneel kader en bracht een belangrijk vermogensvoordeel mee.

Het illegaal exploiteren van een overslagstation voor containerafval werd tussen 1993 en 1995 herhaaldelijk geverbaliseerd. Het station werd in 1995 uiteindelijk in hoger beroep vergund door de Vlaamse minister van Leefmilieu. Ook na het verkrijgen van de vergunning bleef de exploitatie een doorn in het oog van MI wegens het totaal negeren van de vergunningsvoorwaarden. In 1998 was de maat vol en richtte MI een verzoek tot schorsing van de vergunning aan de Vlaamse minister van Leefmilieu. Hierin werd verwezen naar acht opgestelde processenverbaal, zowel van de politie, van de toenmalige Rijkswacht en van MI zelf. In het verzoek argumenteerde MI dat de vastgestelde onwettigheden een chronisch karakter hadden, omdat de exploitant geen bereidheid aan de dag legde om in te gaan op de talrijke aanmaningen. In de loop van de procedure werden adviezen uitgebracht door OVAM, de gemeente en de afdeling Milieuvergunningen. Alle traden het verzoek tot schorsing van MI bij. Ondertussen veroordeelde de correctionele rechtbank de exploitant voor inbreuken op de milieuwetgeving. MI stelde opnieuw een proces-verbaal op in maart 2001. In april 2001 besliste de minister de vergunning te schorsen. In juni 2001 diende de exploitant een verzoekschrift in bij de Raad van State om de schorsing te vragen van de tenuitvoerlegging van de beslissing van de minister. Hiervoor werd onder meer aangevoerd dat het besluit onvoldoende gemotiveerd was. De Raad van State beschouwde dat argument als niet ernstig en was de mening toegedaan dat de beginselen van behoorlijk bestuur en de zorgvuldigheidsplicht niet waren geschonden. De vraag tot schorsing werd daarom begin 2002 verworpen. De bovengrondse sanering van het terrein kon eindelijk plaatsvinden. Na het bevel van de burgemeester tot stop-

100


Ondertussen is de exploitatie, mede dank zij de goede samenwerking tussen de gemeentelijke milieuambtenaar en MI, dan toch stopgezet en werd het terrein bovengronds gesaneerd. De toestand werd eveneens aangekaart bij OVAM die na afstapping ter plaatse de ambtshalve sanering van de ondergrond overweegt. Verhoogde dioxinedepositie

VMM meldde begin 2002 dat er op een dioxinemeetpunt, geplaatst in de omgeving van een industriezone, een verhoogde depositie van dioxinen werd vastgesteld in het najaar van 2001. Hierop stelden verschillende toezichthoudende ambtenaren van MI onmiddellijk een uitgebreide zoektocht in naar het bedrijf dat verantwoordelijk kon zijn voor een nieuwe onbekende dioxine-uitstoot. Alle bedrijven in een straal van 1 km rond het dioxinemeetpunt werden bezocht of grondig geobserveerd. Hiervoor werden diverse inspecties uitgevoerd zowel overdag als ‘s nachts. Bij een zinkverwerkend bedrijf werden stalen genomen van het filterstof van de smeltovens. Dat stof werd geanalyseerd op de aanwezigheid van dioxinen. In een ander bedrijf met ongeveer 45 schoorstenen en uitlaatpijpen, werd een grondige studie gemaakt van de eventuele uitstoot van dioxinen via deze kanalen, doch er bleek niets aan de hand. Tijdens verdere inspecties troffen twee toezichthoudende ambtenaren op een avond bij een betonbedrijf een primitieve zelfgemaakte afvalverbrandingsoven aan. Het bedrijf

Zelfgemaakte verbrandingsoven, klaar voor het opstoken van afvalstoffen

Lichthinder, zoals te zien vanuit de ruimte

was gesloten en de oven was niet in werking. Vermits de deur van de verbrandingsoven openstond werd vastgesteld dat allerlei verpakkingsafval in de oven klaar lag om te worden verbrand. De volgende dag werd het bedrijf opnieuw gecontroleerd en ter plaatse werd vastgesteld dat de afvalverbrandingsoven in werking was. Tevens werd vastgesteld dat de slechte constructie van de oven zorgde voor een smeulende verbranding met donkere rookontwikkeling.

jaar geleden bij een gecoördineerde actie met een vijftigtal toezichthoudende ambtenaren, ongeveer 200 gevallen van lichthinder vastgesteld. Door de gepaste aanpak van MI was één jaar later 80 % van deze lichtbronnen gesaneerd.

Verder onderzoek wees uit dat die verbrandingsoven reeds een drietal maanden werd gebruikt en niet was vergund. In de oven werden oude paletten, houtafval, papier, karton, kunststofafval, plastiekfolie en allerhande rommel verbrand. Het bedrijf beschikte niet over een container voor de afvoer van bedrijfsafvalstoffen.

De ervaring met dergelijke gecoördineerde controles en met ad hoc lichtcontroles leert dat lichthinder relatief gemakkelijk te saneren is. Het is een feit dat lichthinder vaak het gevolg is van de onwetendheid van bedrijfsleiders over het bestaan van Vlarem-regelgeving in verband met deze problematiek. Eens MI op de wetgeving wijst én op de daaraan verbonden energiebesparing, worden de nodige maatregelen meestal vlot genomen. Zo geschiedde ook bij een meubelbedrijf…

Prompt werden deze illegale praktijken geverbaliseerd en de exploitant werd ter plaatse aangemaand om de afvalverbranding onmiddellijk te stoppen. De burgemeester werd verzocht om de permanente stopzetting van de exploitatie van de verbrandingsoven te bevelen. Door het kordate optreden van MI gaf de exploitant hieraan onmiddellijk gevolg. De volgende ochtend was de oven volledig afgekoeld en werd met een bulldozer afgebroken en samengedrukt. Het schroot en de assen werden afzonderlijk afgevoerd naar hiertoe vergunde inrichtingen. Lichthinder door een meubelbedrijf

MI ziet het beperken van lichthinder als een belangrijke uitdaging voor de toekomst. Ook in het recente verleden was er al heel wat aandacht voor deze problematiek. Zo werden tijdens de Nacht van de Duisternis twee

In januari 2002 werd er ’s nachts een inspectie uitgevoerd. De toezichthoudende ambtenaren stelden vast dat er vier spots met grote lichtsterkte vooraan het gebouw en tientallen lichtpunten aan de zijkanten van de gebouwen en aan de laad- en loskades licht gaven op een moment dat er geen activiteit was in het bedrijf. Die lichtbronnen waren op dat ogenblik van de inspectie niet functioneel en niet noodzakelijk voor een veilige uitbating, wat volgens de Vlarem-wetgeving essentiële voorwaarden zijn voor het gebruik van lichtbronnen in open lucht. De exploitant van het meubelbedrijf werd bijgevolg schriftelijk aangeraden om aan MI te melden binnen welke termijn alle nodige maatregelen zouden worden genomen om de vastgestelde lichthinder te voorkomen. Kort daarna maakte het bedrijf kenbaar dat tegen juni 2002 een schemerschakelaar zou worden geïnstalleerd, dat de ver-

Routinecontroles

101

Vele bedrijven veroorzaken lichthinder

lichting zeker zou worden gedoofd tussen 22u00 en 5u30, dat er ’s nachts gebruik zou worden gemaakt van een bewegingsschakelaar, dat het circuit van de noodverlichting zou worden losgekoppeld van dat van de verlichting aan de laad- en loszone, en dat het vermogen van de spots zou worden gereduceerd. MI bevestigde per brief haar akkoord met de maatregelen en de uitvoeringstermijn. Tijdens een nachtelijke inspectie in september 2002 stelden de toezichthoudende ambtenaren echter vast dat er nog steeds evenveel licht was op een ogenblik dat er geen activiteit was. De exploitant werd herinnerd aan de raadgeving van januari 2002 en aangemaand om alle nodige maatregelen te nemen om de vastgestelde lichthinder te voorkomen. Halfweg september 2002 stuurde het bedrijf een nieuw saneringsplan met geplande uitvoering tegen eind oktober 2002. Dit plan was meer concreet dan het vorige: de naam van de uitvoerder van de werken was vermeld, een plan van de toenmalige en van de geplande stroomkringen was bijgevoegd, de tijdsschema’s van de schakelaars per kring waren aangegeven en ook de geraamde kostprijs van de werken. Eens de werken waren uitgevoerd bracht het bedrijf spontaan MI hiervan op de hoogte. Een opvolgingscontrole in november 2002 bevestigde de sanering. De sanering van de lichthinder door dit bedrijf maakte deel uit van een grotere campagne in dit gebied. Dat het industrieterrein het begin van 2002 vierde in een zee van licht is zeker en dat de overgang naar 2003 zich in volstrekte duisternis voltrok ook. Dit zijn immers vaststellingen van MI. Dat hiermee ook een fikse besparing op de energiekosten in het vooruitzicht ligt, kan alleen worden vermoed.

102


Afvalverbranding in open lucht

MI heeft al sinds het begin van haar bestaan heel wat tijd en moeite geïnvesteerd om de dioxine-uitstoot afkomstig van Vlaamse bedrijven terug te dringen. De investeringen die ten gevolge van het optreden van MI gedaan werden in rookgaszuiveringen, resulteerden ook in een merkbare verbetering van de luchtkwaliteit. Studies tonen echter al enige tijd aan dat naast de industriële uitstoot ook de verbranding in tonnetjes en open vuren behoorlijk veel dioxinen in de lucht brengt. Het ministerie van de Vlaamse Gemeenschap voerde in 2002 een uitvoerige mediacampagne rond deze problematiek, onder de titel ‘Wie zelf zijn afval verbrandt, is de sigaar – 25% van de dioxine-uitstoot wordt veroorzaakt door vuurtjes in de tuin!’. MI ontmoet tijdens inspectierondes nog geregeld exploitanten die, meestal heel bewust, brandbaar afval zoals karton, rubber en allerlei kunststoffen opstoken in een open vuur. In alle gevallen kunnen de betrapte exploitanten slechts even verbergen dat zij goed op de hoogte zijn van het verbod op de verbranding van afvalstoffen in open lucht. Evenmin houden ze lang vol dat het de eerste keer was dat dit gebeurde. MI geeft exploitanten die zich schuldig maken aan het verbranden van afvalstoffen in open lucht daarom geen tweede kans en verbaliseert ze onmiddellijk. Op één geval na legden de betrapte exploitanten zich ook zonder veel tegenstribbelen neer bij het proces-verbaal. Dit bevestigt alleen maar dat zij zich wel degelijk bewust zijn van de overtreding.

Afvalverbranding in open lucht is nog steeds een veelvoorkomend probleem

Bodemverontreiniging door afval

Een betonverwerkend bedrijf werd in april 2002 geverbaliseerd wegens het bouwrijp maken van industriegrond door het illegaal storten van eigen bedrijfsafvalstoffen. Bovendien liet het bedrijf afvalstoffen storten door derden. De hoeveelheid gestorte afvalstoffen werd geschat op ruim 3.400 m3. Bedrijfsafvalstoffen mogen enkel nuttig worden toegepast als secundaire grondstoffen, als ze voorkomen op de lijst in Vlarea, die overeenkomstig artikel 11 van het afvalstoffendecreet, door de Vlaamse regering is opgesteld. De afvalstoffen mochten volgens de voorwaarden vermeld in Vlarea niet rechtstreeks als aanvullingsmateriaal worden gebruikt. OVAM werd op de hoogte gebracht van de ontduiking van de afvalstoffenheffing en het College van Burgemeester en Schepenen werd schriftelijk verzocht de procedure tot het bekomen van een bouwvergunning voor een bedrijfshal op het terrein op te schorten tot na de sanering van het terrein. Op vraag van het parket werd een onderzoek ingesteld door de federale politie, gebaseerd op de vaststellingen van MI. In de loop van juli 2002 werden de afvalstoffen verwijderd en vervangen door COPRO (Onpartijdige Instelling voor de Controle van Bouwproducten) gekeurde materialen.

Routinecontroles

103

6

Reactieve controles worden uitgevoerd naar aanleiding van een appel dat wordt gedaan op MI. Deze controles gebeuren hoofdzakelijk door de buitendiensten. De reactieve controles kunnen in een aantal groepen worden onderverdeeld. Er wordt o.a. opgetreden bij de ontvangst van een klacht, een melding van een voorval, een vraag voor het maken van een evaluatieverslag bij een proefvergunning, een kantschrift van het parket, een vraag tot adviesverlening, een parlementaire vraag, een vraag tot hoog toezicht en bij de vaststelling van wintersmog. Enkele reële dossiers illustreren de verschillende mogelijkheden. Klachten van de klachtenmanager van Aminal en van de Vlaamse Ombudsman worden beschreven in het hoofdstuk Organisatie. Gezien het grote werkvolume en de hoge werkdruk is het niet mogelijk om op elk appel te reageren, en een appel zal zeker niet altijd leiden tot een inspectie. Elk dossier wordt daarom getoetst aan de prioriteitenlijst.

Reactieve controles 1 Klachten MI ontvangt jaarlijks heel wat klachten uit de meest diverse hoeken: particulieren, bedrijven, gemeente- en provinciebesturen, parlementsleden, het kabinet van de Vlaamse minister van Leefmilieu, andere Vlaamse of federale overheidsdiensten, Aminal, milieuverenigingen, Aquafin en Vlaamse openbare instellingen zoals OVAM en VMM. Ook anonieme klachten worden behandeld. Klachten in verband met klasse 1-bedrijven worden door MI zelf behandeld. Ze worden geregistreerd als ‘behandeld’ na een onderzoek van de klacht en het antwoord aan de klager. Vele klachten handelen echter over klasse 2- en klasse 3-bedrijven of over vrije velddelicten. Voor deze klachten is de gemeente het aanspreekpunt en moeten de door de gemeente aangewezen agenten van de lokale politie en technische ambtenaren van de gemeente, die in het bezit zijn van een bekwaamheidsbewijs, en de burgemeester instaan voor de handhaving. Deze klachten worden daarom voor verder gevolg bezorgd aan de gemeente en worden geteld als ‘behandeld’. Klachten Aantal ontvangen Aantal behandeld Aantal daarvoor uitgevoerde inspecties

Overzicht van de klachten per milieucompartiment Aantal klachten ontvangen behandeld Afval 278 244 Bodem en grondwater 113 101 Exploitatie 536 508 Geluid 426 367 Geur 673 614 Licht 10 12 Lozing 470 440 Lucht 516 497 Mest 76 69 Veiligheid 18 16 Totaal 3.116 2.868

Verdeling van de klachten per milieucompartiment

2.052 1.847 2.697

De klachten worden opgedeeld per milieucompartiment. Daarbij kan één klacht binnen verschillende compartimenten worden geteld.

Afval | 9%

Licht | 1%

Bodem en | 4% grondwater

Lozing | 15%

Exploitatie | 17%

Lucht | 16%

Geluid | 14%

Mest | 2%

Geur | 22%

Veiligheid | 1%

Reactieve controles

105

Verdeling van bedrijven met klachten

Klasse 1 | 51% Klasse 2 | 23% Klasse 3 | 1% Niet-ingedeelde inrichtingen | 11% Klasse onbekend | 14%

Schouw van het champignoncompostbedrijf

Er werd ook bijgehouden over hoeveel bedrijven een klacht werd ontvangen. De bedrijven werden daarbij opgedeeld per klasse (voorzover bekend in het dossieropvolgingssysteem van MI). Opmerkelijk daarbij is dat de 2.052 ontvangen klachten betrekking hebben op 1.145 bedrijven, waarvan naar schatting maar een goede 600 bedrijven klasse 1 zijn. Overzicht van de ontvangen klachten Aantal Aantal betrokken klachten bedrijven Klasse 1 Klasse 2 Klasse 3 Niet-ingedeelde inrichtingen Klasse onbekend Totaal

2.052

578 265 15 126 161 1.145

Geurklachten bij een champignoncompostbedrijf

Bedrijven die champignoncompost aanmaken liggen gezien de aard van hun activiteit, vaak aan de basis van geurhinder. De geurhinder kan worden beperkt en tot een aanvaardbaar niveau worden herleid mits enkele vrij belangrijke, structurele ingrepen. Een bedrijf dat champignoncompost aanmaakt kreeg bij een beslissing van de Bestendige Deputatie van 28 juni 2001 bijkomende vergunningsvoorwaarden opgelegd om de geurhinder die het veroorzaakte in en om het industriegebied te beperken of zelfs te voorkomen. In deze aanpassing van de vergunningsvoorwaarden werd een zeer strikte timing voor realisatie van de nodige infrastructuurwerken opgelegd. Het bedrijf liet alvorens met dergelijke grote investeringen van start te gaan een geurstudie uitvoeren. Uit deze studie bleek dat het aangewezen is om naast een schouw van 75 meter hoogte, ook in een biofilter te voorzien.

106


Door problemen met het verkrijgen van de bouwvergunning en vertragingen bij de effectieve uitvoering van de bouwwerken kon de schouw pas op 2 september 2002 worden geplaatst. MI werd op geregelde tijdstippen door het bedrijf op de hoogte gehouden van de vordering van de werken. Ook de biofilter werd ondertussen gebouwd en in gebruik genomen. Voor het bedrijf betekende de sanering een investering van ongeveer 750.000 euro. Sedert de uitvoering van de investeringen zijn er geen klachten meer geregistreerd. Geurhinder van een slachthuis

In 2002 kreeg MI herhaaldelijk klachten over geurhinder afkomstig van een slachthuis, gelegen in de onmiddellijke omgeving van een bebouwde kom. Uit onderzoek bleek dat de geur nauwelijks waarneembaar was. Ook werd naar aanleiding van een klacht van de omwonenden vastgesteld dat de geurhinder afkomstig was van bemesting van landerijen en weiden en niet van het slachthuis. Omdat de klachten bleven aanhouden werden ze door twee of drie toezichthoudende ambtenaren onderzocht, om te voorkomen dat de klagers MI zouden beschuldigen van een gebrek aan objectiviteit bij het onderzoek. De klagers gingen ook aankloppen bij de Vlaamse minister van Leefmilieu en er werd een overleg georganiseerd. Op deze vergadering werden naast de klagers en hun advocaat, ook de dossierhouder en een collega van de afdeling Milieuvergunningen uitgenodigd. Vermits MI in de loop van 2001 en 2002 geen enkele keer geurhinder had kunnen vaststellen, moest de afgevaardigde van MI in alle objectiviteit het bedrijf verdedigen en de klagers attent maken op het feit dat hun klachten ongegrond waren en werden ingegeven door

De exploitatie van een slachthuis heeft een grote invloed op de mogelijke geurhinder

De rol gaat in de krimpoven: de start van het proces waarbij hinderlijke luchtemissies kunnen ontstaan

andere redenen dan milieuredenen. Het viel op dat klachten werden geformuleerd telkens het bedrijf één of andere openbaarmaking moest uithangen.

Midden 2001 concludeerde de deskundige dat nageschakelde technieken toch noodzakelijk waren en tegen juni 2002 zouden zijn geïmplementeerd. Men stelde voor om, tegelijk met het formaldehydeprobleem, ook de emissie van olieachtige nevels aan te pakken.

Geurhinder is inderdaad een ernstig probleem en wordt door MI grondig onderzocht. Het grondig onderzoek brengt ook wel eens aan het licht dat klagers andere doelstellingen kunnen hebben dan milieudoelstellingen. Hinderlijke luchtemissies

Sinds midden 1999 ontvangt MI geregeld klachten over geuroverlast en schadelijke en hinderlijke emissies afkomstig van de coatinglijnen van een textiel- en tapijtproducent. Eind 1999 stelde MI vast dat dit bedrijf niet had voldaan aan de wettelijke verplichtingen inzake zelfcontrole van de luchtemissies. Het bedrijf werd aangemaand om hiervoor een voorstel van meetstrategie te laten opstellen door een erkende milieudeskundige. Uit de eerste emissiemetingen begin 2000 bleek dat de emissiegrenswaarde voor formaldehyde op twee meetpunten respectievelijk bijna 20 keer en bijna 40 keer werd overschreden. Midden 2000 werd het bedrijf aangemaand om maatregelen te nemen en de beste beschikbare technieken toe te passen voor de beperking van de formaldehyde-emissie. Het bedrijf diende in de zomer van 2000 een saneringsplan in, dat voorzag in studiewerk rond procesgeïntegreerde maatregelen en nageschakelde technieken, de implementatie van een zuiveringstechniek en de evaluatie door metingen. Als einddatum voor implementatie van een nageschakelde techniek stelde men toen eind juni 2001 voorop. In de loop van 2000 en 2001 bleef het bedrijf echter vasthouden aan de piste van de alternatieve grondstoffen (procesgeïntegreerde maatregel), maar dit gaf in eerste instantie niet de verhoopte emissiebeperking. Hierdoor liep de uitvoering van het saneringsplan een belangrijke vertraging op.

Ook op dat moment bleef het bedrijf zoeken naar formaldehyde armere grondstoffen. In het voorjaar van 2002 bleek dit eindelijk in zekere mate succesvol. De emissie van formaldehyde bij gebruik van nieuwe producten bleek ruim 10 keer lager te liggen dan bij de eerste metingen. Toch kon men niet onder alle omstandigheden garanderen dat de wettelijke emissiegrenswaarde werd nageleefd. VMM voerde in het voorjaar van 2002 immissiemetingen uit in de omgeving van het bedrijf, maar kon geen overschrijdingen van de WGO-richtwaarde voor formaldehyde vaststellen. Ondertussen bleven er vanwege de omwonenden heel wat klachten komen, die zich niet beperkten tot hinder, maar ook melding maakten van ernstige gezondheidsproblemen bij mens en dier. Zodra duidelijk werd dat er een bijzonder hoge emissie van formaldehyde was gemeten groeide de bezorgdheid in de omgeving nog. Men wreef MI aan dat er onvoldoende was opgetreden en dat de communicatie met de klagers te wensen overliet. De klagers richtten zich tot allerlei andere instanties om hun grieven kenbaar te maken, o.a. het kabinet van de Vlaamse minister van Leefmilieu, de Gezondheidsinspectie, de burgemeester en de milieubeweging (BBL). Na het verschijnen van enkele persartikels namen de klachten nog toe. Het werd duidelijk dat een meer drastische handhavingsaanpak was vereist. Hierop besliste het afdelingshoofd van MI om het dossier verder te laten behandelen door de Hoofdinspectie. Bij een aantal verkennende plaatsbezoeken werd de exploitant uitdrukkelijk gewezen op de ernst van de toestand. MI besliste om via emissiemetingen in eigen

Reactieve controles

107

Opslag van de polyesterrollen bij de textielproducent

opdracht de formaldehyde-uitstoot na te gaan. Bij metingen in september 2002 bleek dat de emissiegrenswaarde voor formaldehyde nog steeds niet werd gerespecteerd: de meetwaarden lagen 1,3 tot 1,8 keer hoger dan de norm. Ook de hinderlijke olienevel-emissie hield aan, zij het minder frequent en minder uitgesproken dan voorheen. Hierop werd de exploitant geverbaliseerd en aangemaand om binnen de kortst mogelijke tijd de nodige saneringsmaatregelen te nemen en het verplichte maandelijkse zelfcontroleprogramma te starten. De exploitant nam maatregelen om bepaalde grondstoffen te vermijden en zocht verder naar additieven en alternatieve grondstoffen. Ondertussen bleef MI zeer geregeld ter plaatse gaan om de situatie in en rond het bedrijf te observeren en de exploitant te overtuigen om de noodzakelijke maatregelen te nemen. De exploitant diende op 14 november 2002 een nieuw saneringsvoorstel in. MI kon hiermee niet akkoord gaan en maande opnieuw aan om binnen de kortste keren sluitende maatregelen voor te stellen. Op 28 november 2002 meldde het bedrijf dat een nageschakelde zuiveringstechniek werd besteld en tegen eind april 2003 in gebruik zal zijn. Zowel de formaldehydehoudende afgassen als de olienevels zullen worden behandeld. De laatste emissiemetingen in opdracht van het bedrijf tonen aan dat de formaldehyde-emissie schommelt rond de emissiegrenswaarde, met variaties in functie van de procesomstandigheden. De exploitant zet het maandelijks meetprogramma verder en houdt MI, zoals gevraagd, geregeld op de hoogte van de stand van zaken. Het dossier is aanvankelijk zeker geen toonbeeld geweest van de aanpak die MI nastreeft. Wanneer de klagende burger ervaart dat het optreden van de toezichthoudende overheid onvoldoende is, kan dit leiden tot een diep wantrouwen in de overheid dat moeilijk te herstellen is. Hoewel

108


De exploitant moet voorvallen melden aan MI: de toezichthoudend ambtenaar kan dan ter plaatse de situatie onderzoeken

MI in de tweede helft van 2002 heel wat initiatieven heeft genomen en de situatie ontegensprekelijk sterk is verbeterd, blijven de omwonenden bijzonder argwanend. Er komen nog steeds geregeld klachten over geuroverlast. De klagers konden hun grieven ondertussen ook kwijt op de Vlaamse televisie. De les die MI hieruit wil trekken is dat de behandeling van klachten, zeker in de gevallen waar sprake is van risico’s voor de gezondheid van omwonenden, met grote aandacht en diepgang moet gebeuren. Het ongegrond minimaliseren van dergelijke klachten of een aarzelend of talmend optreden zijn niet te verantwoorden vanuit de maatschappelijke taak die MI is toegewezen.

2 Meldingen van voorvallen Elke exploitant van een hinderlijke inrichting heeft de plicht alle nodige maatregelen te treffen om de buurt te beschermen tegen de risico's voor en de gevolgen van ongevallen bij de uitbating van de inrichting. Dat betekent o.a. dat de noodzakelijke interventiemiddelen moeten worden voorzien en dat bij hinder, schade of gevaar daartoe onmiddellijk alle nodige maatregelen moeten worden getroffen. Eventueel opgetreden verontreiniging moet op verantwoorde wijze ongedaan worden gemaakt. Naast de zorgplicht rust er ook een meldingsplicht op de exploitant: de voorvallen en de genomen maatregelen moeten worden gemeld bij de burgemeester en MI. Als er een voorval heeft plaatsgevonden zal MI, als dat relevant is, er zich van vergewissen of inderdaad de nodige gevolgbeperkende maatregelen werden getroffen. In 2002 werden er in totaal 746 voorvallen gemeld bij MI. Deze voorvallen zijn niet beperkt tot ‘ongevallen’ in

Staalname van het zand op de speelplaats

de enge betekenis van het woord. De exploitant moet o.a. ook melden wanneer de zuiveringsinstallaties uitvallen of wanneer een norm wordt overschreden.

Meldingen van voorvallen Aantal ontvangen meldingen Aantal daarvoor uitgevoerde inspecties

746 66

Seveso-bedrijven moeten bovendien, volgens de bepalingen van het Samenwerkingsakkoord, bij een zwaar ongeval het interne noodplan in werking zetten en de dienst 100 en het Coördinatie- en Crisiscentrum van de regering (CGCCR) verwittigen. Het CGCCR meldt door aan een aantal instanties, waaronder de bevoegde inspectiediensten die dan ter plaatse kunnen gaan om te controleren of de nodige noodmaatregelen werden getroffen. Zo spoedig mogelijk na het ongeval moet de exploitant het CGCCR en de inspectiediensten op de hoogte brengen van de omstandigheden van het ongeval, de daarbij betrokken gevaarlijke stoffen, de beschikbare gegevens aan de hand waarvan de gevolgen van het ongeval voor mens en milieu kunnen worden geëvalueerd en de getroffen maatregelen. Verder moet hij meedelen welke maatregelen werden genomen om de gevolgen van het ongeval op middellange en lange termijn te beperken en om herhaling van het ongeval te voorkomen. Nog volgens het Samenwerkingsakkoord is de inspecteur verplicht om een ongevalsonderzoek uit te voeren. Dat ongevalsonderzoek omvat een zo goed mogelijke reconstructie van het voorval, een onderzoek van de maatregelen die al dan niet werden getroffen en het formuleren van aanbevelingen om gelijkaardige ongevallen in de toekomst te vermijden.

Goethietopwaaiing

Goethiet is een mineraal residu dat hoofdzakelijk bestaat uit ijzerhydroxide maar ook zware metalen bevat. Door droogstand van een goethietbekken van een non-ferrobedrijf in een periode van koud en winderig weer, ontstond bij een metallurgisch bedrijf een stofopwaaiing waarna een roodbruine stofwolk over een woonzone is gewaaid. De sproei-installatie die werd aangebracht om de bovenste laag vochtig te houden in droge periodes en in afwachting van de stabilisatie en afdek, was buiten dienst gesteld om bevriezing te voorkomen. MI voerde een controle uit na het incident en nam een staal van het zand op de speelplaats van een nabijgelegen school. Uit de analyseresultaten bleek dat zich geen overschrijdingen van de bodemsaneringsnormen voor woongebied hadden voorgedaan. Het bedrijf bracht intussen op het goethietbekken zo snel mogelijk water aan uit het nabije flotatiebekken. De brandweer werd opgeroepen voor assistentie. In de loop van 2003 zal het goethietbekken worden afgedekt zodat stofontwikkeling wordt verhinderd. Lekkende tank in een tankenpark

MI ontving via de brandweer een melding van een lekkende tank in een opslagplaats voor brandstoffen. Een toezichthoudend ambtenaar ging onmiddellijk ter plaatse. Het bleek te gaan om een tank gevuld met een markeringsvloeistof voor huisbrandolie, opgesteld in een apart gebouwtje. Een doseerpomp was niet afgeslagen en was de hele nacht blijven draaien. De verantwoordelijke van het bedrijf die het lek had vastgesteld bij zijn aankomst op de inrichting om 6u00, draaide de afsluitkranen aan de tank dicht. Hierbij werd hij bevangen door de dampen van het product en moest hij worden afgevoerd naar het ziekenhuis. Er was geen veiligheidsfiche van het product

Reactieve controles

109

aanwezig op het bedrijf. De vloeistof was in de bedrijfsriolering terechtgekomen, maar die werd afgesloten zodat het product niet in de openbare riolering terechtkwam. De gelekte vloeistof werd dezelfde dag nog verzameld en afgevoerd. Verdere controle van het bedrijf bracht een hele reeks inbreuken aan het licht: delen van de inrichting waren niet vergund, en verscheidene Vlarem- en vergunningsvoorwaarden werden niet nageleefd. Zo was er bv. geen milieucoördinator aangesteld, was de opslag van de markeringsvloeistof (een giftig product) in twee tanks niet vergund, waren deze tanks niet ingekuipt, was het algemeen onderzoek van de vergunde tanks nooit uitgevoerd, was er nergens een overvulbeveiliging aanwezig en bleek uit een jaren geleden uitgevoerd bodemonderzoek dat de bodem sterk vervuild was zonder dat hieraan het nodige gevolg werd gegeven. MI stelde een proces-verbaal op en gaf een hele reeks aanmaningen. De saneringen zullen meer dan een jaar in beslag nemen. Ingevolge de aanmaningen werd een milieucoördinator aangesteld en een milieuadviesbureau kreeg de opdracht om een milieuvergunningsaanvraag op te stellen, een bodemonderzoek uit te voeren en de nodige acties te nemen om gevolg te geven aan de aanmaningen. Sindsdien wordt MI geregeld op de hoogte gehouden van de stand van zaken van de opvolging van de verschillende aanmaningen. Inmiddels verleende de Bestendige Deputatie op 28 december 2002 een vergunning aan het bedrijf voor het exploiteren van een tankenpark voor brandstoffen. Het bedrijf werd ook opgenomen in de planning van 2003 voor een doorgedreven controle van de veiligheidsaspecten (Seveso drempel 1-inrichting).

Een vergunning op proef kan worden verleend voor een termijn van ten hoogste twee jaar. In uitvoering van artikel 40 van Vlarem I maakt MI voor elke vergunning op proef een evaluatieverslag. Dit verslag wordt bezorgd aan de vergunningverlenende overheid vooraleer die een definitieve beslissing neemt. 31 112

Evaluatieverslag bij een schrootbedrijf

Op 20 januari 1999 werd bij dit bedrijf een proces-verbaal opgemaakt wegens exploitatie zonder milieuvergunning. Daarop diende de exploitant een vergunningsaanvraag in en op 14 september 2000 verleende de Bestendige

110

Deputatie een proefvergunning om gedurende twee jaar een schrootbedrijf te exploiteren. Deze beslissing werd op 1 maart 2001 door de minister in beroep bevestigd. Tijdens de proefperiode werden verschillende controles uitgevoerd, onder meer naar aanleiding van kantschriften van de procureur des Konings. Omdat daarbij werd vastgesteld dat de sectorale bepalingen van Vlarem II niet werden nageleefd, werden twee aanmaningen gestuurd aan de exploitant. Op 9 april 2002 stuurde MI haar evaluatieverslag naar de Bestendige Deputatie. Dit verslag bevatte een ongunstig advies op grond van de vaststellingen over de exploitatie van twee verdeelinstallaties voor dieselbrandstof zonder milieuvergunning, en omdat nog steeds niet werd voldaan aan alle Vlarem-voorwaarden die van toepassing zijn op de opslag en de verwerking van afvalstoffen. De volgende vaststellingen werden gedaan: - het identificatiebord bij de ingang was niet aanwezig; - het werkplan werd wel overhandigd aan de provinciale milieudeskundige in het kader van de vergunningsprocedure, maar is nooit ter goedkeuring voorgelegd aan MI;

3 Evaluatieverslagen

Evaluatieverslagen bij proefvergunningen Aantal verslagen Aantal daarvoor uitgevoerde inspecties

Het evaluatieverslag van MI was een belangrijk element bij de definitieve weigering van de vergunning


- de summiere registratie in de registers van aan- en afvoer van afvalstoffen volstond niet: - als groenscherm was een aarden wal of berm met een hoogte van ongeveer 1,80 meter aangelegd langs de perceelsgrens met de plaatselijke beek, maar er was geen beplanting aangebracht in de vorm van laag- en hoogstammige dichtgroeiende gewassen van minstens 5 meter breedte; - de opslag en behandeling van de afvalstoffen geschiedde op een betonnen vloer die op enkele plaatsen gescheurd was en dus niet vloeistofdicht was; - de afwatering van de achterkant van het terrein liep rechtstreeks in een beek: de opvang, het oppompen en afvoer van verontreinigd hemelwater naar de voorzijde van het perceel waren noodzakelijk;

4 Kantschriften - de bovengrondse opslagplaatsen van dieselbrandstof waren niet ingekuipt; - de bevoorradingsstandplaatsen van motorvoertuigen in de zone omheen de brandstofverdeelinstallaties waren niet voorzien van een vloeistofdichte vloer, noch van opvangmogelijkheid of nabehandeling van de lekvloeistoffen van brandstoffen; - de huidige stapelhoogte van 5 meter voor aluminium- of zinkschroot overschreed de maximale hoogte van 3 meter; - er was geen milieucoördinator aangesteld. Op het terrein lag ook een belangrijke hoeveelheid ijzerslijpstof opgeslagen. MI schatte de opslag op minstens 30 containerladingen van elk 15 m3. De opgeslagen hoeveelheid nam steeds toe bij gebrek aan reglementaire afvoer uit de inrichting. Het achterlaten van afvalstoffen vormde tevens een inbreuk op artikel 12 van het afvalstoffendecreet, en de exploitant onttrok zich aan de heffing op de verwijdering van afvalstoffen. Het bedrijf ligt bovendien in de nabijheid van een woonwijk. Bij gebrek aan voldoende voorzorgsmaatregelen (bv. een groenscherm) kan de inrichting aanleiding geven tot hinder. Het opgeslagen schroot, de opslag van brandstoffen en de brandstofverdeelinstallaties vormden een potentieel gevaar voor bodem- en grondwaterverontreiniging. Het slijpstof was stofferig en de opslag slechts voor een deel afgeschermd met een zeil: bij bepaalde weersomstandigheden ontstond er stofhinder. Op 18 juli 2002 weigerde de Bestendige Deputatie rekening houdend met het ongunstige verslag van MI de definitieve vergunning. De exploitant tekende nog beroep aan bij de minister, maar dit beroep werd onontvankelijk verklaard. Omwille van de vastgestelde exploitatie zonder vergunning en de aanwezigheid van afvalstoffen werd een proces-verbaal opgemaakt en werd aan de burgemeester voorgesteld om op te treden op basis van artikel 65 §1 van Vlarem I en van artikel 54 van het afvalstoffendecreet. De burgemeester deelde mee dat hij de nodige maatregelen zal nemen.

Wanneer een parket vragen heeft bij een proces-verbaal van MI of wanneer het parket de stand van zaken wil kennen in de administratieve afhandeling volgend op een proces-verbaal, gebeurt dat onder de vorm van een kantschrift.

Kantschriften (per parket, alle PV’s) Antwerpen Brugge Brussel Dendermonde Gent Hasselt Ieper Kortrijk Leuven Mechelen Oudenaarde Tongeren Turnhout Veurne Totaal Aantal daarvoor uitgevoerde inspecties

ontvangen 86 44 60 192 81 77 45 134 53 23 61 59 25 32 927

behandeld 97 39 56 202 68 87 42 121 70 10 62 38 30 29 951 89

MI heeft ook een aparte telling gehouden van het aantal kantschriften bij bedrijven waar een prioritair PV is opgesteld. Dit kan echter een overschatting zijn van het aantal kantschriften die rechtstreeks betrekking hebben op een prioritair PV. Er is immers niet steeds een directe link tussen één PV en één kantschrift. Kantschriften (per parket, na prioritair PV) ontvangen Antwerpen 20 Brugge 14 Brussel 28 Dendermonde 27 Gent 14 Hasselt 40 Ieper 11 Kortrijk 51 Leuven 43 Mechelen 5 Oudenaarde 7 Tongeren 24 Turnhout 4 Veurne 13 Totaal 301

behandeld 26 11 18 26 4 45 12 41 43 3 7 15 5 13 269

Reactieve controles

111

De aardappelverwerker veroorzaakte heel wat klachten

Particuliere waterzuiveringsinstallaties worden dikwijls onder de grond geplaatst: de hinder is meestal zeer klein of onbestaande

Daarnaast kunnen de toezichthoudende ambtenaren na gemotiveerd verzoek van het parket als technisch expert deelnemen aan een onderzoek onder leiding van een magistraat of een officier van gerechtelijke politie, voor zover dat de planmatige handhaving niet te sterk doorkruist. Daarvoor werden in 2002 48 afstappingen uitgevoerd.

Het bedrijf trof diverse maatregelen om de effluentkwaliteit te verbeteren. Deze omvatten o.a. aanpassingen aan de bioreactor, voorbehandeling van het influent van de bioreactor en nabehandeling van het effluent. Hierdoor is men erin geslaagd om de organische belasting van het geloosde afvalwater tot beneden de gestelde normen te reduceren. Er blijft echter een probleem voor het halen van de stikstofnorm. Door de waterzuiveringsinstallatie uit te breiden met een aërobe reactor zou ook dit probleem moeten worden opgelost. De bouwwerken hiervoor zijn gestart in december 2002. Tegen eind juni 2003 zou de uitbreiding moeten voltooid zijn.

Kantschriften over een aardappelverwerker

Een nieuw aardappelverwerkend bedrijf vestigde zich begin 2001 in een ambachtelijke zone. Het bedrijf profileerde zich daarbij als een modelbedrijf op het vlak van milieu- en kwaliteitszorg. Zo is het bedrijf zelfvoorzienend op het vlak van energie en wordt zelfs groene stroom geleverd aan het net. De stroom wordt opgewekt door een generator aangedreven door een biogasmotor. Het biogas is afkomstig van een anaërobe reactor, waarin het bedrijfsafvalwater wordt behandeld. Het in de bioreactor gezuiverde bedrijfsafvalwater wordt geloosd in de riolering en verwerkt in een nabijgelegen RWZI. Al vrij snel na de opstart van het bedrijf ontving MI klachten van Aquafin. De werking van de RWZI werd ernstig verstoord door pieklozingen. Ook werd een lozing van aardappelschillen vastgesteld. Uit een onderzoek van de collectoren bleek duidelijk dat de zwaarbelaste lozingen afkomstig waren van het aardappelverwerkend bedrijf. De vaststellingen van MI resulteerden in de loop van 2001 in twee processen-verbaal. Op basis van de historiek en de verstoring van de RWZI werden de inbreuken als prioritair gekwalificeerd. Het bedrijf werd aangemaand om een saneringsplan uit te werken. In de loop van 2002 ontving MI meerdere kantschriften over dit dossier. Door Aquafin was immers ook een klacht met burgerlijke partijstelling ingediend. Aquafin wenste te worden vergoed voor de extra exploitatiekosten die als gevolg van de lozingen moesten worden gemaakt. Al vrij snel was het duidelijk dat de op het bedrijf geïnstalleerde bioreactor niet naar behoren functioneerde. De effluentkwaliteit bleef ver beneden de verwachtingen. De leverancier van de waterzuiveringsinstallatie werd door de exploitant in gebreke gesteld. Er werd een gerechtsexpert aangesteld.

112


5 Adviesverlening Het overgrote deel van de vragen om adviesverlening zijn een gevolg van de regelgeving in verband met particuliere waterzuiveringinstallaties (PWZI’s). Daarnaast zijn er adviesvragen in het kader van EMAS registraties. In het kader van een dossier voor investeringsaftrek ontving MI in 2002 geen enkele vraag.

5.1. Adviesverlening PWZI’s Het Vlaams parlement heeft met de programmadecreten van 20 december 1996, 19 december 1998 en 22 december 2000 beslist dat particulieren die zelf hun afvalwater zuiveren vrijstelling kunnen genieten van de afvalwaterheffing. Eén van de voorwaarden die daarvoor moeten worden vervuld, is de bouw en de exploitatie van een PWZI volgens een code van goede praktijk. Vooraleer de burgemeester hiervoor een attest aan de burger kan afleveren, moet aan MI advies worden gevraagd. Bij de voorbereiding en de uitvoering van de controles voor het opstellen van deze adviezen deed MI sinds 1997 heel wat praktijkervaring op. Die gegevens werden in september 1999 in functie van terugkoppeling naar het beleid, gebundeld en als een uitgebreid verslag bezorgd aan de Vlaamse minister van Leefmilieu. In de loop van 2000 stelde MI twee concrete voorstellen tot decreetswijziging voor aan de minister.

Adviesverlening PWZI’s in 2002 Antw.

Limb.

Oost-Vl.

Vl.-Brab.

West-Vl.

Totaal

ontvangen aanvragen

61

11

88

34

47

214

onvolledige aanvragen

0

3

1

5

1

10

onderzochte aanvragen

61

8

87

29

46

231

advies gunstig

59

6

81

28

46

220

advies ongunstig (constructie)

0

0

3

0

0

3

advies ongunstig (exploitatie)

2

2

3

1

0

8

aërobe bacteriefilter of oxidatiebed

2

0

10

6

1

19

anaërobe bacteriefilter

4

0

8

1

0

13

gedraineerde zandfilter/filtratiebed

0

0

0

1

0

1

opgehoogd filtratiebedsysteem

0

0

0

0

0

0

ondergedompelde filter

0

0

2

1

1

4

actief slib systeem

43

2

54

10

38

147

biorotor

1

2

4

4

0

11

plantensystemen

11

4

9

6

6

36

De laatste aanpassing van de wetgeving werd doorgevoerd in het programmadecreet van 22 december 2000: vanaf 2001 volstaat een attest dat vijf jaar geldig is en zal de vrijstelling automatisch gebeuren. Bovendien krijgen alle zelfzuiveraars die aan de huidige kwaliteitsnormen voldoen een vrijstelling, onafhankelijk van hun woonplaats. Tevens wordt het begrip ‘gecertificeerde particuliere zuiveringsinstallatie’ ingevoerd. Ondanks de laatste aanpassingen aan de wetgeving, heeft MI nog steeds een aantal voorstellen voor de verdere optimalisering van deze regeling: - sensibiliseren van de gemeenten: sinds het in voege treden van Vlarem II in 1995 is de particulier verplicht een eigen afvalwaterzuiveringsysteem te bouwen indien hij een nieuwbouw opricht in een zone waar geen aansluiting op een openbare RWZI gepland is. Er blijkt dat slechts drie gemeenten dat systematisch toepassen; - effectief invoeren van gecertificeerde installaties en erkende constructeurs: de voordelen zijn het verhogen van de kwaliteit van de systemen, zekerheid voor de particulier en eenvoudigere controle door de overheid;

- het stelselmatig, objectief en periodiek beoordelen van de prestaties van dergelijke systemen; - het publiek over de milieuprestaties te informeren en bij een open dialoog te betrekken; - de werknemers actief in de organisatie te betrekken. In tegenstelling tot zijn voorganger heeft EMAS II een toepassingsgebied dat niet beperkt is tot industriële activiteiten. De implementering van de nieuwe verordening is voorzien in 2003. Voor de EMAS I-verordening werd Aminabel aangeduid als bevoegde instantie voor de registratie van locaties, alsook voor de schrapping, de weigering en de schorsing van de registraties. Conform artikel 8.4 van de verordening wordt bij een vraag tot registratie advies aan MI gevraagd. Aan de hand van een sjabloon wordt dan onderzocht of de locatie voldoet aan de relevante wettelijke milieuvoorschriften en wordt er al dan niet bezwaar gemaakt tegen de registratie.

- geen Vlarem-toezichthoudende ambtenaren inschakelen in de procedure;

In de loop van 2002 ontving MI 3 adviesvragen in verband met een EMAS-registratie. Twee ervan betroffen een verlenging. In geen enkel van de drie gevallen werd bezwaar gemaakt tegen de (verlenging van de) registratie.

- nog verdere vereenvoudiging van de procedure: de kosten voor de overheid zijn immers nog altijd veel hoger dan het rendement.

6 Parlementaire vragen

5.2. Adviesverlening EMAS De verordening (EG) nr. 761/2001 van 19 maart 2001 inzake de vrijwillige deelneming van organisaties aan een communautair milieubeheer- en milieuauditsysteem is beter gekend als de EMAS II-verordening. Daarbij staat EMAS voor ‘Eco Management and Audit System’. EMAS II is de opvolger van een eerdere EMAS-verordening (1826/93) en heeft als doel de gestage verbetering van de milieuprestaties van organisaties te bevorderen door: - het vaststellen en toepassen door organisaties van milieubeheersystemen;

MI behandelt elk jaar heel wat parlementaire vragen en vragen om uitleg. Hieronder wordt een overzicht gegeven van de behandelde vragen. Het aantal inspecties dat daarvoor werd uitgevoerd is relatief laag aangezien de dossiers bij MI meestal goed zijn gekend en omdat er normaliter weinig tijd beschikbaar is tussen het stellen van de vraag en het meedelen van het antwoord.

Parlementaire vragen en vragen om uitleg Aantal ontvangen parlementaire vragen Aantal ontvangen vragen om uitleg Aantal speciaal daarvoor uitgevoerde inspecties

31 12 4

Reactieve controles

113

OVERZICHT VAN DE PARLEMENTAIRE VRAGEN DIE IN 2002 DOOR MI WERDEN BEHANDELD Nr.

Datum

Onderwerp

84

9/01/02

Milieu-inspectie - opvolging adviezen

91

17/01/02

ISVAG-oven te Wilrijk

96

17/01/02

Interreg-projecten - cofinanciering

97

17/01/02

Bodem- en grondwaterverontreiniging Hoboken - stand van zaken

108

29/01/02

Noordvlees-Van Gool te Kalmthout - waterzuivering

113

5/02/02

Zwembaden - aanpassingswerken

115

5/02/02

Slibruimingen te Roosdaal - stortvergunning

117

5/02/02

Cyanideverontreiniging te Rumst, Niel en Puurs - stand van zaken

132

21/02/02

Geurhinder te Menen - stand van zaken

136

21/02/02

Silt te Niel - geurhinder

150

7/03/02

Tuinbouw - lichtvervuiling

166

14/03/02

Cladosporium - bestrijding

170

21/03/02

Crematoria - Vlarem-normen

188

21/03/02

Indoor-kartings - afzuiginstallatie

196

4/04/02

Luchthaven te Bierset - geluidshinder

210

3/05/02

Dioxine - meetmethodes

211

3/05/02

Milieu-inspectie Oost-Vlaanderen - telefonische bereikbaarheid

213

3/05/02

Noordvlees-Van Gool te Kalmthout - milieuvergunning

214

3/05/02

Mestopslag en milieuhinder - toezicht en rechtspraak

223

16/05/02

Milieudecreten - voorbereidend onderzoek

270

9/07/02

Silt te Niel - geurhinder

274

9/07/02

Taalgebruik in bestuurszaken - VCT-adviezen

279

18/07/02

Ecodesign - stimuli

291

21/08/02

Luchthaven te Deurne - geluidsmetingen

298

20/09/02

Crematorium te Wilrijk - rookafvoer

299

20/09/02

Indaver-oven te Stabroek – dioxine-uitstoot

12

11/10/02

Milieuzorg op school

29

31/10/02

François te Bertem - gemeentelijk toezicht

31

31/10/02

Zwembaden - luchtkwaliteitsnormen

70

20/12/02

Dioxinebronnen in Vlaanderen

77

20/12/02

Biodiversiteiten en dierentuinen

OVERZICHT VAN DE VRAGEN OM UITLEG DIE IN 2002 DOOR MI WERDEN BEHANDELD

114

Nr.

Datum

263

4/01/02

Luchthaven te Oostende - uitbreiding vergunning klasse 1

Onderwerp

281

9/01/02

De uitvoering van het Vlarea inzake het ruimen van het gemeentelijk beken- en grachtenstelsel

287

9/01/02

De inplanting van GSM-masten - opvolging

298

14/01/02

De gevolgen van de veroordeling van KPN-Orange voor de inplanting van zendmasten

302

15/01/02

Geschil met het Ministerie van Defensie - afvalwaterheffing

456

7/02/02

Het voeren van een gezondheidsonderzoek

749

16/04/02

Verlenging van de milieuvergunning voor BRC

931

30/05/02

Hoge meetwaarden van dioxine in de gemeente Kruishoutem

1127

5/09/02

Aanpak van zwerfvuil

1133

10/09/02

Dioxinevervuiling door Indaver

1166

18/09/02

Falende recyclage van autowrakken en de invoering van een statiegeld voor auto's

46

20/09/02

De problematiek van de slachthuizen in of aan de rand van woongebieden


De ravage in de opslagplaats was enorm

7. Hoog toezicht Artikel 58 van Vlarem I stipuleert dat de door de minister aangestelde ambtenaren van niveau 1 en 2 van MI belast zijn met het toezicht over de inrichtingen van klasse 1 en met het hoog toezicht over de inrichtingen van klasse 2 en 3. In de milieuwetgeving is echter geen definitie van hoog toezicht terug te vinden. MI ervoer ook in 2002 dat het eerstelijnstoezicht door de gemeenten op de genoemde inrichtingen, op enkele zeer goede uitzonderingen na, niet gebeurt, hetzij door gebrek aan degelijk hiertoe opgeleid personeel, hetzij door manifeste onwil om op te treden tegen eigen burgers. Hoog toezicht werd in het verleden door MI niet geïnterpreteerd als ‘in de plaats treden van diegene die in gebreke blijft’. MI beschikt immers slechts over een 80tal toezichthoudende ambtenaren die prioritair worden ingezet voor het uitvoeren van inspectieactiviteiten, zoals opgenomen in het MIP. Bovendien beschikt MI niet over de middelen om toezicht af te dwingen aangezien zij geen hiërarchische bevoegdheid heeft over de gemeentelijke overheden. Indien echter de gemeentelijke overheid manifest niet wenst op te treden tegen een overtreder én indien er daadwerkelijk sprake is van gevaar voor mens en leefmilieu dan treedt MI, voor zoverre ze bevoegd is voor de klacht, wél op in de plaats van de gemeente. Hiertoe

werd, mede naar aanleiding van het van kracht worden van het decreet van 1 juni 2001 houdende toekenning van een klachtrecht ten aanzien van bestuursinstellingen, een nieuwe procedure uitgewerkt voor de toezichthoudende ambtenaren. Daarbij wordt voortdurend aandacht geschonken aan de daadwerkelijke opvolging van klachten die door MI aan de burgemeesters ter behandeling worden bezorgd (zie ook het deel ‘Organisatie’). De problematiek van de gemeentelijke handhaving kwam in 2002 ook aan bod in het kerntakendebat dat wordt gevoerd naar aanleiding van de reorganisatie van de Vlaamse overheidsorganen. Eind 2002 ziet het ernaar uit dat ook in de toekomst de gemeenten zullen moeten instaan voor de hun toevertrouwde toezichtstaak. Een klasse 2-inrichting barst uit zijn voegen

Op een rustige septemberavond ontving de toezichthoudend ambtenaar met permanentie een dringende oproep van een procureur des Konings die steun zoekt bij MI naar aanleiding van een ernstige calamiteit in een bedrijf met een klasse 2-vergunning. Fase 2 van het rampenplan werd afgekondigd. Een team toezichthoudende ambtenaren dat in de omgeving avondcontroles uitvoerde en de dossierhouder werden opgeroepen om ter plaatse de eerste vaststellingen te verrichten en om toelichting te verschaffen aan de gerechtelijke instanties.

Reactieve controles

115

De calamiteit was het gevolg van een bedrijfsongeval en deed zich voor in een opslagplaats voor onder meer gevaarlijke stoffen. Een elektrisch aangedreven heftruck gestuurd door magnetische sporen, was van de magnetisch vergrendelde lijn afgeweken en had een stapelrek geraakt, met instorting van het rek en aanpalende rekken tot gevolg. De ravage was enorm: diverse verpakkingen waren beschadigd, verschillende chemische stoffen kwamen vrij en mengden zich. De ramp was dermate ernstig dat de plaatselijke brandweer ook de hulp inriep van de bedrijfsbrandweer van de Duitse eigenaar van de producten. Op basis van mondelinge informatie van het bedrijf kon reeds worden vermoed dat de maximaal vergunde hoeveelheden aan gevaarlijke producten werden overschreden, waardoor het bedrijf feitelijk een klasse 1-inrichting was. Er werden ook licht ontvlambare producten opgeslagen zonder de vereiste vergunning en het was duidelijk dat dit zogenaamd klasse 2-bedrijf sedert de aflevering van de vergunning nooit was gecontroleerd door de gemeentelijke overheid. Hoog toezicht door MI was hier ten zeerste aangewezen. Op verzoek van de onderzoeksrechter werkte MI gedurende meerdere dagen aan een uitgebreid rapport, waarin alle tekortkomingen aangaande inkuipingen, compartimenteringen, minimale scheidingsafstanden, sprinklers, gedetailleerde registers en overschrijding van vergunde opslaghoeveelheden van giftige stoffen werden vermeld. Naar aanleiding van deze calamiteit kunnen bedenkingen worden gemaakt bij het toezicht dat op gemeentelijk niveau wordt uitgevoerd. Meer en meer wordt vastgesteld dat bedrijven ‘ondervergund’ zijn. Daarbij voeren ze onder het mom van een klasse 2-vergunning klasse 1-activiteiten uit.

De vertaling van die Vlarem-bepalingen naar een praktisch werkbare regeling voor MI, met uitgeschreven procedures en gestandaardiseerde waarschuwings- en alarmberichten naar alle bovenvermelde betrokkenen, resulteerde in het ‘Draaiboek wintersmogperiodes’. In 2002 werd dit draaiboek herschreven en geactualiseerd. Vlarem maakt een onderscheid tussen een ‘waarschuwingsfase’ en een ‘alarmfase’. De waarschuwingsfase gaat in wanneer de uurgemiddelde meetwaarde voor NOx of de glijdende daggemiddelde meetwaarde voor SO2 een bepaalde drempelwaarde overschrijdt. De meetwaarden zijn de concentraties van deze stoffen in de omgevingslucht. Ze worden door VMM continu gemeten bij 35 meetposten verspreid over het Vlaams grondgebied. Ook voor het afkondigen van de alarmfase staat er een drempelwaarde in Vlarem.

8. Draaiboek wintersmog

Opdat bij alarm de genomen maatregelen werkelijk effectief zouden zijn is het belangrijk dat vooral de bedrijven die in de zone van de smog gelegen zijn, maatregelen nemen. Daarom werd Vlaanderen in zeven zones verdeeld, waaronder twee aparte zones voor de havengebieden van Antwerpen en Gent. Waarschuwingsfase of alarmfase gaan in op het moment dat er bij minstens twee meetposten in één zone een overschrijding van de drempelwaarde is. Alleen de bedrijven van die zone moeten bij alarm maatregelen nemen. De inspecteur van wacht van de Hoofdinspectie volgt daarom in het kader van zijn/haar permanentieopdracht, de evolutie van de gemeten concentraties bij de Vlaamse meetpunten op de webstek van IRCEL. Van VMM die het Vlaams meetnet beheert, ontvangt de inspecteur dagelijks per elektronische post een meetrapport voor alle meetposten.

In periodes van ongunstige meteorologische omstandigheden kan de luchtverontreiniging tijdelijk sterk toenemen (‘smog’), met nadelige gevolgen voor mens en milieu. Vlarem II voorziet in een regeling waarbij de meest luchtvervuilende bedrijven bij smog maatregelen moeten

Alleen de grootste emittoren moeten bij alarm hun bijdrage in de luchtverontreiniging door maatregelen verminderen. Dit zijn volgens Vlarem de bedrijven die meer uitstoten dan een bepaalde drempelhoeveelheid NOx, SO2, stof, chloor, fluor, CO of anorganische gasvormige chloor- en fluorverbindingen. De wintersmog-

Een versterking, zowel kwalitatief als kwantitatief, van de milieuambtenaren in de gemeenten is dringend noodzakelijk. Veelal blijkt immers dat bij onderbezetting de beschikbare mankracht volledig wordt ingezet voor de adviesverlening in de vergunningsprocedure terwijl voor de handhaving van de afgeleverde vergunningen geen of onvoldoende tijd overblijft. In grotere gemeenten dringt zich de aanstelling op van een bijkomende milieuambtenaar die zich kan concentreren op handhaving.

116

nemen om hun uitstoot van schadelijke stoffen naar de lucht te verminderen. MI kreeg hierbij naast haar taak van toezichthouder op de uitvoering van die maatregelen, ook de rol van boodschapper toegewezen. MI moet de exploitanten van de bedrijven waarschuwen indien wintersmog optreedt. Wanneer de wintersmogperiode effectief wordt afgekondigd moet MI hen vragen om zich paraat te houden, hen alarmeren, en hen vragen om maatregelen te nemen. Ook bij het einde van de smogperiode en dus van de maatregelen, moet MI de bedrijven verwittigen. Daarnaast moet MI ook de andere gewesten, de buurlanden en de pers inlichten.


Wintersmog: liggingsplan van de zones, meetstations en emittoren

bedrijven worden geselecteerd op basis van de in het emissiejaarverslag gerapporteerde jaarvrachten. De selectie wordt elk jaar op 1 oktober herzien op basis van de emissiejaarverslagen van het voorgaande jaar. Voor de winter van 2002-2003 zijn er 38 wintersmogbedrijven. Het zijn in hoofdzaak elektriciteitscentrales, metallurgische bedrijven, steenbakkerijen, raffinaderijen en grote chemische bedrijven. Op de kaart ziet u de ligging van de wintersmogbedrijven en de meetposten, en de indeling van Vlaanderen in zones.

Wanneer de gemeten concentraties van NOx en SO2 in de omgevingslucht in de betrokken zone zodanig gedaald zijn dat de alarmfase terug wordt opgeheven, mogen de bedrijven deze maatregelen stopzetten. Ze moeten wel binnen de twee maanden aan MI alle beschikbare informatie geven om de effectiviteit van de genomen maatregelen te kunnen evalueren.

De wintersmogbedrijven moeten bij alarm hun productie- en verbrandingsprocessen die luchtverontreiniging veroorzaken tijdelijk beperken, uitstelbare luchtverontreinigende activiteiten tijdelijk opschorten en het opstarten van bepaalde processen die met een extra emissie zouden gepaard gaan, uitstellen. Daarnaast moeten ze tijdelijk overschakelen naar zwavelarme brandstof en, indien mogelijk, naar aardgas. De exploitanten moeten binnen de 24 uur per fax aan MI melden welke maatregelen ze precies hebben genomen. MI voert het toezicht hierop uit.

Reactieve controles

117

7

‘Het werk van een toezichthoudend ambtenaar begint pas als de inspectie is afgelopen’. Het is een ietwat boude bewering die meer dan een grond van waarheid bevat. Tijdens een inspectie worden allerhande vaststellingen gedaan, die steeds moeten worden getoetst aan de geldende regels. De beoordeling van alle informatie en de verdere afhandeling van vastgestelde inbreuken kan veel meer werk vragen dan de eigenlijke inspectie ter plaatse. Voor de afhandeling van de vaststellingen beschikt MI over het handhavingsinstrumentarium. Na de vaststelling van een overtreding stelt MI een proces-verbaal op en verstuurt dit naar de procureur des Konings. Tegelijkertijd dwingt MI een sanering af via de administratiefrechtelijke afhandeling. MI gebruikt hierbij een kwaliteitshandboek, om zo te komen tot een uniforme, vlugge en correcte dossierafhandeling.

Straf- en administratiefrechtelijk optreden 1. Inspecteren Het grootste aantal inspecties gebeurt tijdens de normale werkuren. Aanvullend gebeuren er ook avond-, nacht- en weekendinspecties, aangezien milieuvervuiling geen ‘nine to five’-aangelegenheid is. Van iedere inspectie wordt een inspectieverslag opgemaakt. In veel gevallen is het noodzakelijk monsters te nemen of metingen te doen om een efficiënte controle mogelijk te maken of om de juiste graad van verontreiniging of overtreding te bepalen. Het behoort ook tot de opdracht van MI om een 24uurpermanentie te verzekeren. Per provincie verzekert minstens één toezichthoudend ambtenaar de permanentie. De ambtenaar van permanentie kan via een semadigit worden opgeroepen door de Vlaamse minister van Leefmilieu, de hiërarchische oversten, de gerechtelijke overheden zoals de procureurs des Konings of de onderzoeksrechters en het Crisiscentrum van de regering (CGCCR). Tijdens periodes van wintersmog volgt de Hoofdinspectie 24 uur op 24 de evolutie van de luchtkwaliteit (NOx en SO2) op en initieert zij de nodige acties.

mende inspecties nodig voor de opvolging van de saneringen. Het aantal uitgevoerde inspecties is meer dan twee keer zo groot dan het aantal gecontroleerde bedrijven. Uitgevoerde inspecties Tijdens de diensturen ’s Avonds (van 17 uur tot middernacht) ’s Nachts (van middernacht tot 8 uur) In het weekend (zaterdag, zondag en officiële feestdagen) Totaal Aantal gecontroleerde bedrijven

8.195 2.154 1.074 637 12.060 5.280

Overzicht van de uitgevoerde inspecties

De inspecteur heeft de nodige logistieke uitrusting om een oproep ogenblikkelijk te beantwoorden en zich ter plaatse te begeven. Hij of zij beschikt over een GSM en over een dienstwagen met een basispakket aan materieel om monsters te nemen of metingen te verrichten. Onderstaande tabel geeft een overzicht van het aantal inspecties en gecontroleerde bedrijven in 2002. Heel wat bedrijven worden meer dan één keer gecontroleerd. Na de vaststellingen zijn er dikwijls nog bijko-

tijdens de diensturen | 68%

’s avonds | 18%

’s nachts | 9%

in het weekend | 5%

Straf- en administratiefrechtelijk optreden

119

Het aantal inspecties toont aan dat slechts een zeer klein percentage van de Vlaamse bedrijven effectief wordt gecontroleerd. MI schat dat er meerdere tienduizenden klasse 1-bedrijven zijn. Daartegenover staat dat jaarlijks ongeveer 12.000 inspecties gebeuren bij zowat 5.000 bedrijven. Nauwelijks een derde daarvan zijn bedrijven waarbij eerder nog geen controle werd uitgevoerd. Bij de andere gebeurden de controles grotendeels in het kader van de opvolging van saneringen ten gevolge van tekortkomingen die in de voorbije jaren werden vastgesteld. De sanering van een vastgestelde inbreuk kan immers geruime tijd vragen en moet al die tijd ook worden opgevolgd. Bij de ‘nieuwe’ gecontroleerde bedrijven werden ofwel één, ofwel meerdere, ofwel alle milieucompartimenten (bv. afvalwater, lucht, afval, veiligheid) gecontroleerd. Indien uitsluitend geïntegreerde (multidisciplinaire) controles zouden gebeuren, zou MI met de huidige middelen jaarlijks naar schatting nog maar iets meer dan 1.000 bedrijven kunnen controleren. Het is effectief zo dat na elf jaar MI nog steeds niet alle klasse 1-bedrijven aan een geïntegreerde controle zijn onderworpen, laat staan dat MI er al een inspectie uitvoerde. Het feit dat bovenstaande vaststelling niet kan worden ondersteund door concrete, betrouwbare cijfers is al even schrijnend. Tot groot ongenoegen van MI beschikt de Vlaamse overheid anno 2002 nog steeds niet over een bruikbare milieudatabank om het juiste aantal bedrijven te kennen.

2. Processen-verbaal Een aanvankelijk proces-verbaal wordt opgesteld na de vaststelling van een overtreding van de milieuhygiënewetgeving en verstuurd naar de procureur des Konings. In één proces-verbaal kunnen verschillende overtredingen worden opgenomen. Bij het overzicht wordt er een onderscheid gemaakt tussen het milieuvergunningsdecreet en andere wetgeving. Binnen het milieuvergunningsdecreet maken we verder een onderscheid tussen het ontbreken van een (volledige) vergunning en het niet naleven van de voorwaarden. In onderstaande tabel is de som van de laatste drie rijen daarom groter dan het getal in de eerste rij. Sinds de ‘Prioriteitennota Vervolgingsbeleid Milieurecht in het Vlaams gewest’ op 30 mei 2000 werd goedgekeurd door de Commissie Vervolgingsbeleid (verder Prioriteitennota genoemd), en de ‘Code van goede praktijk voor het proces-verbaal’ op 11 december 2000 werd aangepast en vanaf 1 januari 2001 van kracht werd, kan MI in een proces-verbaal melding maken van het prioritair

120


karakter van een inbreuk volgens de criteria die in de Prioriteitennota zijn opgenomen. De Prioriteitennota vermeldt daarover onder andere dat wanneer de administratie een proces-verbaal opmaakt voor de prioritaire misdrijven, zij daarin ter informatie van het parket uitdrukkelijk melding maakt van het prioritair karakter en aangeeft waarom het gewenste onderzoek en de eventuele strafrechtelijke vervolging volgens haar prioritair zijn. De aanmerking van een strafrechtelijke inbreuk als prioritair heeft voor gevolg dat het dossier op de meest doeltreffende manier zal worden afgehandeld, zowel strafrechtelijk als administratiefrechtelijk. Aanvankelijke processen-verbaal Totaal aantal Aantal prioritaire processen-verbaal Aantal niet-prioritaire processen-verbaal Wegens geen vergunning (of deels geen vergunning)

741 315 (43%) 426 (57%) 288

Wegens niet naleven van voorwaarden Andere wetgeving

581 105

Naast de aanvankelijke processen-verbaal worden ook heel wat navolgende processen-verbaal opgesteld. Daarmee worden bijkomende inlichtingen over een aanvankelijk proces-verbaal aan de procureur des Konings bezorgd. Dat gebeurt op eigen initiatief of na een kantschrift van het parket. Zo worden gegevens verstrekt over de administratiefrechtelijke opvolging door MI, wordt een verklaring van de strafrechtelijk verantwoordelijke van het bedrijf doorgestuurd of wordt gemeld dat feiten opnieuw werden vastgesteld. Wanneer het bedrijf zich na een aanmaning van MI in orde stelt met de wetgeving, wordt dat eveneens gemeld. Navolgende processen-verbaal Totaal aantal

1.245

De parketten ontvangen heel wat informatie van MI: naast de bijna 2.000 processen-verbaal zijn er ook nog andere contacten. De resultaten van deze informatiestroom worden in het laatste deel van dit hoofdstuk beschreven. Sanering van een afvalwaterlozing

Sedert 1988 beschikt een roomijsfabriek over een milieuvergunning. Uit meerdere controles van het geloosde afvalwater aan de hand van schepmonsters en debietgebonden monsternames bleek dat de lozingsnormen van een aantal parameters, zoals pH, BZV en CZV, werden overschreden. Hiervoor werden processen-verbaal opgesteld en aanmaningen gegeven.

De bouw van een waterzuivering resulteerde in het naleven van de strenge lozingsvoorwaarden

Het bedrijf nam maatregelen en plaatste o.a. een grotere bezinkingstank en een pH-sturing. De ingrepen resulteerden echter niet in het gewenste resultaat. Vervolgens liet het bedrijf een studie uitvoeren om de behandeling van het afvalwater in detail te bestuderen. Uit de resultaten van die studie bleek dat het afvalwater biologisch moest worden gezuiverd. Na het verkrijgen van de bouwen de milieuvergunning startte de bouw van de waterzuiveringsinstallatie en op 28 januari 2002 werden de biologische reactor en de bijbehorende slibverwerking in gebruik genomen. Bij een controle op 15 mei 2002 vond er geen lozing plaats en kon er dus geen staal worden genomen. Wel kon er tijdens deze controle worden vastgesteld dat de nieuwe installatie werkte zonder geur- of geluidshinder. Bij een volgende controle op 21 augustus 2002 namen toezichthoudende ambtenaren een schepstaal van het effluent. Uit de analyseresultaten bleek dat de strenge lozingsnormen werden nageleefd.

3. Maatregelen nemen Maatregelen nemen in het kader van de administratiefrechtelijke afhandeling van een vastgestelde inbreuk is de belangrijkste activiteit van een toezichthoudend ambtenaar. De administratiefrechtelijke afhandeling start normaliter met het geven van aanmaningen, met als doel de vastgestelde tekortkomingen te doen verhelpen en aanleiding te geven tot een daadwerkelijk sanering. Indien de aanmaningen niet tot het vooropgestelde resultaat leiden, moet MI beoordelen welke volgende

stappen kunnen worden gezet. Die beoordeling moet gebeuren in functie van het specifieke dossier om de inbreuk zo efficiënt en effectief mogelijk te laten ophouden. De beoordeling kan leiden tot het toepassen van administratieve rechtshandelingen, zoals het opleggen van dwangmaatregelen. Hieronder verstaan we het bevelen van de stopzetting van een activiteit, het verzegelen van de toestellen en het opleggen van de onmiddellijke sluiting van de inrichting. Deze beoordeling kan ook leiden tot het voorstellen van administratieve sancties aan de vergunningverlenende overheid. MI kan vragen de vergunningsvoorwaarden te wijzigen of aan te vullen, of de vergunning te schorsen of op te heffen. In het kader van het meststoffendecreet kan een procedure worden gestart tot het opleggen van een administratieve geldboete.

3.1 Raadgevingen en aanmaningen MI kan tijdens een inspectie vaststellingen doen die op dat ogenblik geen inbreuk zijn, maar die erop duiden dat er in de toekomst wel een inbreuk kan ontstaan. Dat kan bijvoorbeeld omdat de inwerkingtreding van nieuwe of aangepaste wetgeving nadert of omdat de toezichthoudend ambtenaar vanuit zijn expertise oordeelt dat installaties zouden kunnen falen. In dat geval wordt geen proces-verbaal opgesteld, maar kan een raadgeving aan de exploitant worden verstuurd, om er zo voor te zorgen dat de situatie van conformiteit met de wetgeving ook in de toekomst blijft bestaan. Bij de vaststelling van niet-conformiteiten met de geldende wetgeving wordt normaliter de exploitant aangemaand om de toestand te saneren en zich in orde te stellen met alle toepasselijke bepalingen in wetten, decreten, besluiten en vergunningen. Raadgevingen en aanmaningen Zonder proces-verbaal Gesaneerd Na proces-verbaal Gesaneerd

605 763 694 820


121

In vele gevallen volstaat een aanmaning om te komen tot de nodige saneringen. Het aantal saneringen lag in 2002 hoger dan het aantal raadgevingen en aanmaningen. Dat is een gevolg van het feit dat een sanering pas wordt geteld nadat alle deelaanmaningen tot het gewenste resultaat hebben geleid. Bovendien was er in 2002 een verhoogde aandacht voor de opvolging van nog lopende deelaanmaningen uit voorgaande jaren. Opslagmagazijn met gevaarlijke producten

Tijdens een controle in een open overslagmagazijn stelde MI vast dat in een loods o.a. nikkelsulfaat en nikkeloxide in poedervorm werden opgeslagen. Door de gevaarseigenschappen van die producten en de aanwezige hoeveelheden die bleken uit het register van het bedrijf, moest het bedrijf worden beschouwd als een Seveso-bedrijf. Bovendien bleek dat voor de opslag van deze gevaarlijke producten noch een milieuvergunning was afgeleverd, noch een veiligheidsrapport was gemaakt. MI stelde een proces-verbaal op en maande de exploitant aan om een saneringsplan ter goedkeuring aan MI voor te leggen. Dit plan moest worden opgesteld in samenwerking met een erkende deskundige. Het moest minstens de verantwoordelijken en realistische uitvoeringstermijnen voor de saneringsmaatregelen vermelden. Het bedrijf besloot na overleg met de erkende deskundige de gevaarlijke producten te verwijderen. Tijdens een nieuwe controle stelde MI vast dat de gevaarlijke producten inderdaad waren verwijderd. Ze worden nu opgeslagen in een bedrijf dat wel beschikt over een milieuvergunning en een veiligheidsrapport. Lozing van stookolie

Op 22 oktober 2002 meldde Aquafin aan MI een lozing die reeds verschillende dagen duurde, van zware stookolie in een riolering die uitkomt in een RWZI. De smurrie was ook terechtgekomen in twee beken met goede tot zeer goede waterkwaliteit en met zeldzame fauna en flora. Omdat de goede werking van de RWZI ernstig werd verstoord, stelde Aquafin een onderzoek in naar de oorzaak. De zoektocht leidde naar een wasserij. Via het vergunde lozingspunt van het bedrijf werd bedrijfsafvalwater geloosd dat ook zware stookolie bevatte. Toezichthoudende ambtenaren van MI kwamen ter plaatse en stelden de lozing van zware stookolie via de venturi van het bedrijf vast. Door een defect aan een pomp was zware stookolie in de kelder onder de stoomketels terechtgekomen. Vanuit deze kelder werd het spuiwater, vermengd met de zware stookolie, met een dompelpomp naar de bedrijfsriolering gepompt en vervolgens via de venturi naar de openbare riolering afgevoerd. Het defect dateerde reeds van 16 oktober 2002.

122


MI maande de exploitant onmiddellijk aan de nodige maatregelen te treffen om de lozing van de zware stookolie te stoppen. In afwachting werd de tussenkomst van de brandweer gevraagd om de verdere lozing in de riolering en de beken te beletten. De exploitant contacteerde een gespecialiseerde reinigingsfirma die op 23 oktober startte met het reinigen van de bedrijfsriolering, alle leidingen en de kelder. Op 25 oktober stelde MI ter plaatse vast dat de sanering was voltooid. MI stelde een proces-verbaal op wegens nalatigheid van de exploitant. Hij had volgens de bepalingen van artikel 4.1.5.3 van Vlarem II de toezichthoudend ambtenaar onverwijld in kennis moeten stellen van deze accidentele emissie die verontreiniging veroorzaakte. Bovendien moest Aquafin worden ingelicht aangezien de emissie gevaar voor beschadiging van een RWZI opleverde.

3.2. Dwangmaatregelen voorgesteld aan de burgemeester Wanneer een klasse 1-bedrijf in exploitatie is zonder of deels zonder vergunning kan MI de burgemeester voorstellen de stopzetting van de activiteiten te bevelen, toestellen te verzegelen of de inrichting te sluiten. Dwangmaatregelen voorgesteld aan de burgemeester Voorgesteld aan de burgemeester 78 Opgelegd door de burgemeester 14

Het hoeft geen verbazing te wekken dat het aantal door de burgemeester opgelegde dwangmaatregelen gevoelig kleiner is dan het aantal voorgestelde dwangmaatregelen. Zo ging in een aantal gevallen de exploitant onmiddellijk zelf in op de door MI voorgestelde dwangmaatregel en stopte met de exploitatie. Andere verkregen ondertussen een vergunning. Er zijn echter ook een aantal gevallen waar de burgemeester manifest weigerde op te treden. Activiteiten gashandel stopgezet

De exploitant van een gashandel beschikt sinds 6 juli 1995 over een klasse 1-vergunning voor opslagplaatsen van butaan en propaan in flessen. Bij een controle stelde MI o.a. volgende inbreuken vast: er stonden te veel gasflessen, er was geen brandweerverslag, er werd niet gestapeld op daartoe bestemde plaatsen en de afsluiting ontbrak. MI stelde meerdere processen-verbaal op en gaf verschillende aanmaningen. De exploitant gaf echter geen gevolg aan de aanmaningen. Daarom richtte MI op 12 februari 2002 een vraag aan de Bestendige Deputatie om de vergunning te schorsen.

De Bestendige Deputatie gaf een positief gevolg aan deze vraag van MI en schorste op 4 juli 2002 de milieuvergunning. De exploitant ging bij de Vlaamse minister van Leefmilieu in beroep tegen de schorsing, maar de minister verklaarde het beroep op 4 september 2002 onontvankelijk. Toch bleef de exploitant de gasopslagplaats verder uitbaten. Hierop vroeg MI aan de burgemeester om de exploitatie stop te zetten. De burgemeester gaf gevolg aan die vraag, en ondertussen werd de exploitatie stopgezet.

3.3 MI-dwangmaatregelen Wanneer MI de burgemeester voorstelt om de stopzetting van de activiteiten te bevelen, toestellen te verzegelen of de inrichting te sluiten én wanneer de burgemeester niet of onvolkomen optreedt, kan MI zelf die maatregelen treffen. Ook wanneer een inrichting geëxploiteerd wordt in strijd met de vergunningsvoorwaarden en de exploitant weigert gevolg te geven aan gegeven aanmaningen, kan MI zelf dwangmaatregelen opleggen. Een overzicht van de MI-dwangmaatregelen wordt gegeven op de volgende bladzijde. Hieronder worden enkele dwangmaatregelen toegelicht.

MI dwong bij een steenbakkerij de stopzetting af van het gebruik van zwarte schiste als toeslagstof

Sluiting van een dierenspeciaalzaak

Een dierenspeciaalzaak legde zich toe op de groothandel in exotische diersoorten, zoals schorpioenen, spinnen, slangen, hagedissen, schildpadden en kikkers, zonder evenwel te beschikken over de vereiste milieuvergunning. In totaal waren er ongeveer vierduizend dieren in de inrichting aanwezig.

Activiteiten helihaven stopgezet

De exploitant van een helihaven beschikt sinds 1992 over een vergunning voor o.a. de opslag van gevaarlijke producten en een werkplaats voor het herstellen van motorvoertuigen.

Verschillende regularisatiepogingen in de periode 1998–2000 liepen uit op een weigering van de milieuvergunning, zowel in eerste aanleg als in beroep.

Door het besluit van de Vlaamse regering van 12 januari 1999 werd de indelingslijst van Vlarem I gewijzigd. Daardoor werden luchthavens en ook deze helihaven vergunningsplichtig. De exploitant diende binnen de zes maanden een vergunningsaanvraag in bij de Bestendige Deputatie.

In september 2000 werd daarop door de milieuambtenaar van de betrokken gemeente proces-verbaal opgesteld omwille van de aanwezigheid van hagedissen en slangen (gelet op het aantal en de soort van de aanwezige dieren ging het op dat ogenblik om een klasse 2-inrichting). Hierop beval de burgemeester de sluiting van de inrichting. De exploitant gaf echter geen gevolg aan dit sluitingsbevel.

De Bestendige Deputatie weigerde de vergunning en die beslissing werd door de Vlaamse minister van Leefmilieu in beroep bevestigd. Daarop diende de exploitant een verzoekschrift in bij de Raad van State tot schorsing van de beslissing van de minister. De beslissing werd door de Raad van State echter niet geschorst.

In het kader van het hoog toezicht voerde ook MI een inspectie uit en op 6 december 2000 stelde MI voor de eerste maal een proces-verbaal op en verstuurde een aanmaning aan de exploitant. Begin 2001 was de situatie nog niet in orde en stelde MI nogmaals een proces-verbaal op voor het houden van dieren zonder te beschikken over een milieuvergunning.

Op 7 januari 2002 vaardigde MI een dwangmaatregel uit en legde de exploitant het verbod op om de helihaven nog verder te exploiteren vanaf 15 april 2002. De exploitant tekende beroep aan tegen deze dwangmaatregel bij de Vlaamse minister van Leefmilieu en op 21 maart 2002 bevestigde de minister de dwangmaatregel van MI. Het bedrijf houdt zich aan de maatregel.

De exploitant bleef weigeren om een gevolg te geven aan de aanmaningen. Dit resulteerde op 21 maart 2001 in een dwangmaatregel waarbij de uitbater alle vergunningsplichtige activiteiten moest stopzetten. Aan die dwangmaatregel werd echter ook geen gevolg gegeven. MI kon echter niet overgaan tot het dwangmatig verwijderen van


123

enkele duizenden reptielen. Navraag leerde immers dat er geen enkele dierentuin of instelling bereid was om een dergelijk aantal dieren te transporteren en op te nemen. Er werd een prioritair proces-verbaal opgesteld wegens het niet naleven van een opgelegde dwangmaatregel en bezorgd aan de procureur des Konings. Omwille van de weigering van de exploitant om gevolg te geven aan zowel het bevel van de burgemeester als de dwangmaatregel van MI, stelde de burgemeester daarop een vordering in bij de rechtbank van eerste aanleg. Dit resulteerde op 19 juli 2001 in een vonnis waardoor de uitbater alle dieren, dierenvoeding en aanverwante materialen moest verwijderen binnen een termijn van acht maanden. Bij het niet uitvoeren van het vonnis werd een dwangsom van 1239,47 euro per dag vertraging opgelegd. Pas in mei 2002 heeft de uitbater, na het betalen van de ondertussen verschuldigde dwangsom, alle dieren en toebehoren weggehaald uit de inrichting. Een nieuwe milieuvergunningsaanvraag werd opnieuw geweigerd, zowel in eerste aanleg door het College van Burgemeester en Schepenen, als in beroep door de Bestendige Deputatie. Stopzetting van een graanverwerkend bedrijf

Een maand later evalueerde MI de toestand ter plaatse opnieuw en moest weerom dezelfde inbreuken vaststellen. MI stelde opnieuw proces-verbaal op. Doordat de aanmaningen herhaald werden genegeerd, vaardigde MI een dwangmaatregel uit. De dwangmaatregel bevatte het verbod tot het lossen van materiaal en het gebruik van silo’s, tot aan de vergunningsvoorwaarden zou zijn voldaan.

Ook tegen deze dwangmaatregel werd beroep aangetekend bij de minister, maar nu volgde al snel de bevestiging van de dwangmaatregel. De exploitant hield vol en trok opnieuw naar de Raad van State. Ditmaal had de Raad van State geen bezwaren en bevestigde de beslissing van de minister.

Een familiebedrijf verwerkt sinds 1924 derivaten van meelfabrieken en mouterijen tot grondstoffen voor de veevoeding. De basisvergunning voor dit bedrijf werd afgeleverd in 1976 en loopt nog tot 2006.

Tegen het jaareinde werden op aanmanen van MI de nodige maatregelen getroffen om een veilige sluiting te kunnen realiseren.

Na meerdere processen-verbaal en na een tijdelijke sluiting door MI werd de uitbater in oktober 1998 gedagvaard voor de Correctionele rechtbank wegens inbreuken op de milieuwetgeving. De rechter oordeelde dat het gepast was een straf met uitstel (gedurende drie jaar) op te leggen om de exploitant ertoe aan te zetten de nodige saneringen te realiseren. De rechter achtte zodoende verdere investeringen belangrijker dan het betalen van een hoge geldboete.

3.4. Administratieve sancties

De exploitant bleef echter de milieuregels negeren en MI vroeg aan de Bestendige Deputatie om de milieuvergunning op te heffen. In 1999 ging de Bestendige Deputatie in op de vraag. Het bedrijf ging tegen die beslissing in beroep bij de bevoegde Vlaamse minister, maar er volgde niet dadelijk een uitspraak.

Eind 2001 vaardigde MI opnieuw een bevel tot stopzetting uit voor een niet-vergund onderdeel van het bedrijf. De uitvoering hiervan werd opgevolgd door het bedrijf, maar de exploitant tekende tegelijkertijd ook beroep aan tegen de dwangmaatregel.

124

Begin 2002, dus ongeveer drie jaar na het instellen van het administratief beroep tegen de opheffing van de vergunning door de Bestendige Deputatie, bevestigde de minister de opheffing van de vergunning. De exploitant diende tegen die beslissing onmiddellijk een verzoek tot schorsing en nietigverklaring in bij de Raad van State. Gezien de lange termijn tussen het instellen van het beroep en de uitspraak, schorste de Raad van State de beslissing van de minister.


Wanneer de exploitant de bepalingen van het milieuvergunningsdecreet en zijn uitvoeringsbesluiten, of de vergunningsvoorwaarden niet naleeft, kan de bevoegde overheid de vergunning geheel of gedeeltelijk schorsen of opheffen. Dat kan gebeuren op voorstel van een toezichthoudend ambtenaar van MI. Die ambtenaar kan ook een voorstel indienen tot wijziging of aanvulling van de vergunningsvoorwaarden. Een overzicht van de voorstellen tot wijziging of aanvulling van de vergunningsvoorwaarde en van de voorstellen tot schorsing of opheffing van de vergunning wordt gegeven op de volgende bladzijden. Daarna worden enkele voorstellen toegelicht.

MI-DWANGMAATREGELEN Activiteit van het bedrijf Bereiding van toevoegstoffen voor voeding

Omschrijving dwangmaatregel PCB-houdend transformator buiten gebruik stellen en op legale wijze verwijderen

Helihaven Steenbakkerij

Stopzetting van de activiteiten Stopzetting van het gebruik van zwarte schiste als toeslagstof Stopzetting exploitatie PCB-houdende transformatoren buiten gebruik stellen en op legale wijze verwijderen

Benzinestation Spaanplaatbedrijf

Productie kalkzandsteen

Stopzetting van de grondwaterwinningen van 140 en 175 meter diepte

Betoncentrale

Stopzetting van de activiteiten

Landbouwloonwerkbedrijf


Slachthuis

Aanvulling geuronderzoek

Tussenopslag groenafval


Benzinestation


Anodiseren van aluminium

PCB-houdende transformatoren buiten gebruik stellen en op legale wijze verwijderen

Benzinestation


Productie dierenvoeding


Spaanplaatbedrijf

PCB-houdende transformatoren buiten gebruik stellen en op legale wijze verwijderen

Situatie eind 2002 Uitvoeringstermijn van de dwangmaatregel is nog niet verstreken Stopgezet Stopgezet Stopgezet Niet opgevolgd, proces-verbaal opgesteld, beroep tegen dwangmaatregel is lopende bij de minister Milieuvergunning verleend voor de niet-vergunde grondwaterwinning Tijdelijke vergunning verleend door het College van Burgemeester en Schepenen Vergunning verleend door het College van Burgemeester en Schepenen Aanvullende studie uitgevoerd en voorgelegd Uitvoeringstermijn van de dwangmaatregel is nog niet verstreken Uitvoeringstermijn van de dwangmaatregel is nog niet verstreken Niet opgevolgd, proces-verbaal opgesteld, beroep tegen dwangmaatregel is lopende bij de minister Beroep tegen dwangmaatregel is lopende bij de minister Vrijwillig gestopt door de exploitant Gesaneerd in 2002

VOORSTELLEN TOT WIJZIGING OF AANVULLING VAN DE VERGUNNINGSVOORWAARDEN Activiteit van het bedrijf Luchthaven Kippenkwekerij

Maalderij

Luchthaven

Omschrijving voorstel Voorstel aan de minister tot aanvulling van de vergunningsvoorwaarden i.v.m. geluidsnormen Voorstel aan de Bestendige Deputatie tot wijziging van de vergunningsvoorwaarden voor de mestopslag Voorstel aan het College van Burgemeester en Schepenen tot wijziging van de vergunningsvoorwaarden i.v.m. het opleggen van een nieuw akoestisch onderzoek Voorstel aan de minister tot wijziging van de vergunningsvoorwaarden i.v.m. de centrale proefdraaiplaats

Situatie eind 2002 Nog geen reactie ontvangen Nog geen reactie ontvangen

Nog geen reactie ontvangen



125

VOORSTELLEN TOT SCHORSING OF OPHEFFING VAN DE VERGUNNING Activiteit van het bedrijf Gasopslag Zwembad Anodiseren van aluminium Brandstoffenopslag Verwerking afvalolie Benzinestation

Bouw- en sloopafval Groenteverwerking

Meubelfabriek

Omschrijving voorstel Voorstel aan de Bestendige Deputatie tot schorsen van de milieuvergunning Voorstel aan de Bestendige Deputatie tot schorsen van de milieuvergunning Voorstel aan de minister tot opheffen van de milieuvergunning Voorstel aan de Bestendige Deputatie tot schorsen van de milieuvergunning Voorstel aan de Bestendige Deputatie tot schorsen van de milieuvergunning Voorstel aan Bestendige Deputatie tot opheffen van de milieuvergunning Voorstel aan de Bestendige Deputatie tot opheffen van de milieuvergunning Voorstel aan het College van Burgemeester en Schepenen tot schorsen van de lozingsvergunning Voorstel aan de Bestendige Deputatie tot schorsen van de milieuvergunning

Dankzij de aanhouder wint het leefmilieu

Een bedrijf verwerkt in een calcineerinstallatie jaarlijks ongeveer 42.000 ton sterk verontreinigd calciumdihydraat tot anhydriet (een hoogwaardige grondstof voor de cement-, papier- en glasbetonindustrie). Dit calciumdihydraat is afkomstig van de citroenzuurproductie van een naburig bedrijf en is beladen met vocht, organisch materiaal (mycelium van een zwamvlok), resten citroenzuur en oxaalzuur en hexacyanoferraat. Om een efficiënte naverbranding van de rookgassen uit de droogovenzone te verzekeren is een hoge temperatuursbehandeling en een lange verblijftijd in een katalytische naverbrander vereist. Hierbij worden onder meer stikstofoxides (NOx) gevormd. Reeds van bij de start van de installatie ontving MI klachten over de werking van het bedrijf: omwonenden klaagden onder andere over ademhalingsstoornissen. Dit kan worden verklaard door de prikkelende werking van NOx op de slijmvliezen. Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat blootstelling aan NOx onomkeerbare effecten kan teweegbrengen op longfuncties en luchtwegen, en de reactie op natuurlijke allergenen kan verhogen. Daarenboven is reeds lang gekend dat NOx bijdraagt tot verzuring en fotochemische smogvorming.

126


Situatie eind 2002 Vergunning geschorst door Bestendige Deputatie Sanering bijna afgerond Nog geen reactie ontvangen Nog geen reactie ontvangen MI heeft voorstel ingetrokken Vergunning opgeheven door de Bestendige Deputatie, beroep bij de minister lopende Nog geen reactie ontvangen Nog geen reactie ontvangen


MI oordeelde dat dit belangrijk genoeg was om een grondig onderzoek in te stellen onder de vorm van emissiemetingen in eigen opdracht. Dat gebeurde een eerste maal in 2000 en werd herhaald medio april 2002. Uit het onderzoek bleek dat de emissiegrenswaarde voor stikstofoxiden enkel werden nageleefd omdat de Vlaamse wetgeving in tegenstelling tot bv. de Duitse TA-Luft, bij thermische naverbranding onder alle omstandigheden de omrekening naar een referentiezuurstofgehalte van 18% O2 toelaat, en dit dus impliciet een toelating tot verdunning van de rookgassen betekende. MI oordeelde dat er tal van motieven waren om strengere voorwaarden op te leggen in de milieuvergunning. Vooreerst bleek uit alle metingen dat er vrij grote hoeveelheden stikstofoxides werden geëmitteerd via de schouw en dat de actuele concentratie van stikstofoxiden in de rookgassen zeer hoog is. Door de lage schouw verspreidt de rookpluim zich bij bepaalde meteorologische omstandigheden moeilijk zodat er een verstikkende rook over de buurt kan drijven. Verder stelden toezichthoudende ambtenaren ter plaatse meermaals vast dat er bruingekleurde rookgassen via de schouw werden geloosd. Op basis van deze motieven vroeg MI in de loop van 2000 aan de Bestendige Deputatie om de vergunningsvoorwaarden te wijzigen

Eind 2002 ging de Bestendige Deputatie in op het verzoek van MI en verstrengde de emissienorm voor NOx

of aan te vullen volgens artikel 45 §1 van Vlarem I. In december 2002 had de Bestendige Deputatie nog steeds geen officieel antwoord geformuleerd met betrekking tot de afhandeling van het dossier. In het kader van een geuronderzoek in opdracht van MI werd tijdens snuffelcampagnes geregeld een onaangename geur van het bedrijf waargenomen. Rekening houdend met de voorgeschiedenis bezorgde de toezichthoudend ambtenaar de vergunningverlenende overheid bijkomende argumenten om de vergunningsvoorwaarden strenger te maken: - het zuurstofgehalte na naverbranding was bij deze installatie uitzonderlijk laag en het omrekenen van de rookgasconcentraties naar 18% zuurstof zorgde voor een ontoelaatbare virtuele verdunning van de rookgassen, geheel in tegenspraak met de geest van Vlarem II; - de bepaling over het referentiezuurstofgehalte van 18% bij naverbranding werd pas in Vlarem II ingevoegd, lang na de indienststelling van de installatie. Voordien werden de emissiegrenswaarden voor NOx niet gerespecteerd. De verplichte melding van iedere overschrijding van de emissiegrenswaarden aan MI (artikel 4.1.5.3 §3 van Vlarem II) was nooit gebeurd; - door de ‘gebouwinvloed’ daalde de rookpluim achter het gebouw soms onmiddellijk tot op grondniveau, wat de goede verspreiding van de verontreinigende stoffen belemmert; - in het kader van internationale en Europese verplichtingen moet Vlaanderen de uitstoot van NOx zeer drastisch terugdringen tegen 2010; - de installatie was niet ontworpen volgens de BBT: om de hoge NOx-emissie te vermijden moeten de rookgassen worden behandeld in een bijkomende zuiveringseenheid (DeNox).

Geluidsmetingen van MI toonden belangrijke overschrijdingen aan en MI diende tenslotte een voorstel in tot schorsing van de vergunning

bezwaren naar voor. Begin december 2002 concludeerde de Bestendige Deputatie dat het verzoek van MI degelijk onderbouwd was en dat de omstandigheden ter plaatse tot een verstrenging noopten van de vergunningsvoorwaarden voor NOx-emissie. Een mooie illustratie van hoe soms enkel een niet aflatende houding winst voor het leefmilieu kan opleveren. Vergunning van een kleischietstand geschorst

MI werd geregeld geconfronteerd met klachten van omwonenden over de geluidshinder veroorzaakt door een kleischietstand. Uit geluidsmetingen van MI bleek dat het specifiek geluid van de schietstand de richtwaarde van Vlarem II voor het omgevingsgeluid in woongebieden met 26 dB(A) overschreed. Ondanks herhaalde vaststellingen en aanmaningen werden een aantal evidente saneringsmaatregelen die door een erkende geluidsdeskundige werden voorgesteld, niet uitgevoerd. Op 14 februari 2000 richtte MI een vraag tot schorsing van de milieuvergunning aan de Vlaamse minister van Leefmilieu. De minister had immers in beroep de bijzondere voorwaarden van de milieuvergunning gewijzigd. Een snelle beslissing van de minister bleef echter uit en de klachten over geluidshinder bleven aanhouden. Bij controlemetingen van MI in het voorjaar van 2002 werd nog steeds een overschrijding met 24 dB(A) gemeten. Op basis van deze bijkomende gegevens besliste de minister op 26 juni 2002 om de milieuvergunning van de kleischietstand te schorsen. De exploitant diende geen vordering tot schorsing of nietigverklaring in bij de Raad van State en houdt zich sindsdien aan het schorsingsbesluit. Er werden geen schietactiviteiten meer georganiseerd en zelfs het geplande Belgisch kampioenschap in augustus 2002 vond niet plaats.

In hun gemotiveerd advies aan de Bestendige Deputatie traden OVAM en VMM de vraag van MI bij. De afdeling Milieuvergunningen bracht een zestal


127

De administratieve boete bij de lozing van mest kan oplopen tot 2.500 euro

3.5. Administratieve boetes meststoffendecreet

4. Strafrechtelijke afhandeling

Volgens artikel 37 van het decreet van 23 januari 1991 inzake de bescherming van het leefmilieu tegen verontreiniging door meststoffen kunnen bij overtredingen van artikel 16 (uitrijden van mest op andere dan cultuurgrond, lozen in riolering, oppervlaktewater of op de openbare weg) en artikel 17 (uitrijregeling voor mest op cultuurgrond), administratieve boetes worden opgelegd tot 2.500 euro. De omvang van de boete wordt bepaald door de afdelingshoofden van MI en van de Mestbank van VLM.

MI vraagt de parketten al jaren naar een terugkoppeling van de beslissingen over processen-verbaal. Hoewel de beslissing over een proces-verbaal soms jaren na de vaststelling van de overtreding kan worden genomen, ontvangt MI weinig of geen informatie over het verdere verloop van de opgestelde processen-verbaal. MI dringt daarom nog steeds aan op een effectieve strafrechtelijke afhandeling en op een vlotte doorstroming van informatie vanuit de parketten.

Administratieve boetes Aantal boetes Totaal bedrag van de boetes (euro)

30 32.900,00

De tabellen op de volgende bladzijde geven een overzicht van de bij MI binnengekomen informatie. Er worden voor de eerste maal aparte gegevens vermeld over de prioritaire processen-verbaal. Deze prioritaire processen-verbaal worden pas sinds begin 2001 opgesteld en MI kan nu de eerste resultaten rapporteren. Het is nog voorbarig om hieruit conclusies te trekken over een al dan niet, meer effectief strafrechtelijk optreden bij de afhandeling van prioritaire inbreuken. Pas wanneer voldoende prioritaire processen-verbaal zijn opgesteld en er enige tijd werd gegeven voor de strafrechtelijke afhandeling van deze processen-verbaal, zal een goed beeld verkregen worden. Het grote aantal gekende seponeringen van prioritaire processen-verbaal stemt niettemin tot nadenken. In geval van seponering wegens opportuniteitsredenen van misdrijven die door de toezichthoudend ambtenaar in het proces-verbaal als prioritair worden beschouwd, kan de administratie een met redenen omkleed verzoek tot heroverweging richten aan het parket. In 2002 verstuurde MI zes dergelijke verzoeken tot heroverweging.

128


Ontvangen beslissingen van de parketten in 2002 (alle PV’s) Parket Geseponeerd Minnelijke schikking Antwerpen 56 32 Brugge 27 1 Brussel 29 0 Dendermonde 14 33 Gent 29 32 Hasselt 16 2 Ieper 5 0 Kortrijk 43 0 Leuven 18 5 Mechelen 5 0 Oudenaarde 6 10 Tongeren 16 2 Turnhout 12 0 Veurne 6 0 Totaal 282 117

Ontvangen beslissingen van de parketten in 2002 (prioritaire PV’s) Parket Geseponeerd Minnelijke schikking Antwerpen 6 5 Brugge 4 0 Brussel 6 0 Dendermonde 0 1 Gent 0 0 Hasselt 4 2 Ieper 1 0 Kortrijk 8 0 Leuven 6 0 Mechelen 0 0 Oudenaarde 0 2 Tongeren 2 0 Turnhout 3 0 Veurne 1 0 Totaal 41 10

Vrijspraak 3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3

Vrijspraak 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Veroordeling 4 3 0 0 2 0 5 2 0 0 1 4 0 0 21

Veroordeling 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 2

Overzicht van de ontvangen beslissingen van de parketten

fig. a - Alle processen-verbaal

Geseponeerd | 68%

Geseponeerd | 77%

Minnelijke schikking | 28%

Minnelijke schikking | 19%

Vrijspraak | 1%

Vrijspraak | 0%

Veroordeling | 5%

Veroordeling | 4%

fig. b - Prioritaire processen-verbaal


129

De temperatuursmeting bij het lozingspunt in de riool was de aanzet voor de ontdekking van een afvalwaterfraude

Strafrechtelijke afhandeling van een afvalwaterfraude

Het Milieuhandhavingsrapport 1998 van MI bevatte het relaas van een afvalwaterfraude bij een textielbedrijf. Kort samengevat kwam de fraude erop neer dat het bedrijf een bypassleiding naast het reguliere afvalwaterkanaal had aangelegd. Initieel kon dit worden vastgesteld door temperatuurmetingen: aan het lozingspunt in de riool bleek de temperatuur namelijk hoger te zijn dan in de venturi. Die vaststelling was de aanzet tot grootscheepse graafwerken, waardoor de volledige bypassleiding kon worden blootgelegd. Naar aanleiding van die vaststellingen werd de afvalwaterafvoer gesaneerd en werd de zaakvoerder op 3 april 2001 veroordeeld door de Correctionele rechtbank. Daarmee was de zaak niet afgesloten: de zaakvoerder diende een lijvig beroepsschrift in bij het Hof van Beroep. De verdediging van het bedrijf was gebaseerd op volgende argumenten: de temperatuur van de geloosde textielbaden is sterk variabel (van 15°C tot 95°C) en binnen een korte tijdsperiode zouden er grote schommelingen kunnen voorkomen. Bovendien werd de temperatuur slechts gemeten met één enkel toestel. Terwijl de toezichthoudend ambtenaar van het ene meetpunt naar het andere ging, kon al een serieuze temperatuurswijziging (lees verhoging) optreden doordat een ander spoelbad werd geloosd. Het bestaan van de bypassleiding werd niet ontkend, maar het gebruik ervan werd geminimaliseerd. De bypassleiding werd indertijd aangelegd om noodsituaties

130


door verstoppen van leidingen op te vangen. De bypassleiding werd ingegraven om incidenten met spelende kinderen te vermijden, en niet om activiteiten te verdoezelen. De argumentatie van de verdediging werd bovendien gesteund door uitgebreide verslagen van deskundigen. Het Hof van Beroep heeft aan MI gevraagd om hierin te adviseren. In dat advies werd er de nadruk op gelegd dat het vaststellen van het temperatuursverschil tussen venturi en lozingspunt slechts de aanzet was tot het verdere onderzoek, en niet het eindpunt ervan. In verband met de officiële, in het proces-verbaal vermelde, temperatuursmeting verduidelijkte MI dat dit niet de enige meting was, maar dat die meting voorafgegaan werd door andere metingen op andere tijdstippen, zowel met toestellen als manueel, en dit door verschillende personen. Ook werd er nooit vastgesteld dat de temperatuur aan het lozingspunt lager was dan die in de venturi, zoals redelijkerwijs mocht worden verwacht. Tot op heden hebben wij geen informatie over een eventuele uitspraak door het Hof van Beroep. Alleszins illustreert deze zaak hoe ogenschijnlijk glasheldere vaststellingen en verwoordingen in een latere lezing toch nog een totaal andere inhoud kunnen krijgen. Dit toont het belang aan van ondubbelzinnige vaststellingen die op een eenvoudige en correcte manier worden gerapporteerd.

5. Openbaarheid van bestuur Dat de burger en de bedrijfswereld de laatste decennia alsmaar mondiger worden en beter wensen te worden geïnformeerd staat buiten kijf. De Vlaamse overheid wenst hier op uitgebreide schaal aan tegemoet te komen. Zo bepaalt het decreet van 18 mei 1999 betreffende de openbaarheid van bestuur dat elke administratieve overheid verplicht is om aan iedereen die erom verzoekt, de gewenste bestuursdocumenten (op enkele uitzonderingen na) openbaar te maken door er inzage in te verlenen, uitleg over te verschaffen, een afschrift van te overhandigen of een exemplaar van uit te lenen.

In de loop van het werkjaar 2002 ontving MI: - 5 aanvragen voor de inzage van een dossier m.b.t. het bekomen van milieu-informatie; - 12 aanvragen voor het bekomen van de gemotiveerde toewijzingsbeslissing bij de gunning van overheidsopdrachten. Alle aanvragen werden door MI ingewilligd.

Aanvragen tot openbaarmaking moeten schriftelijk worden ingediend aan de administratieve overheid die over de bestuursdocumenten beschikt. Ook bestuursdocumenten m.b.t. milieu-informatie vallen onder deze bepalingen.


131

8

MI werkt samen met diverse instanties om te komen tot een optimale handhaving van de milieuhygiënewetgeving. Hier worden slechts enkele specifieke onderwerpen beschreven, met de nadruk op de samenwerking die een rechtstreekse impact heeft op de verdeling van toezichtstaken tussen MI en andere instanties, en op de strafrechtelijke afhandeling van vastgestelde inbreuken. MI ontvangt ook geregeld vragen om mee te werken aan de meest diverse overlegstructuren. Slechts als wordt voldaan aan een aantal randvoorwaarden kan MI deelnemen aan dergelijk overleg. Zo moet natuurlijk steeds de onafhankelijkheid van het toezicht en de handhaving zijn gewaarborgd. Bovendien kan de expertise van MI enkel worden gebruikt indien dit een reële bijdrage levert aan de verbetering van het leefmilieu in het algemeen en de handhaving in het bijzonder. Ook hier zou een beschrijving van alle overlegstructuren te ver leiden en worden slechts enkele specifieke overlegorganen beschreven. Als bijlage volgt wel een overzicht van het uitgebreide netwerk van MI-vertegenwoordigers in de diverse organen.

Samenwerking en overleg 1. Samenwerking met andere Vlarem-toezichthouders 1.1. Gemeentelijke Vlarem-toezichthoudende ambtenaren De Vlaamse wetgever heeft het eerstelijnstoezicht op de milieuhygiënewetgeving bij klasse 2- en 3-inrichtingen toegewezen aan de gemeente. Elke gemeente moet daarvoor agenten van de lokale politie en/of technische ambtenaren van de gemeente aanwijzen, die daarvoor eerst een bekwaamheidsbewijs moeten bekomen. Dit bekwaamheidsbewijs wordt afgeleverd na het volgen van de speciale ‘Vlarem-opleiding’ en het slagen in de bijbehorende bekwaamheidsproef. Bij de aanwijzing door de gemeenten van deze Vlaremtoezichthoudende ambtenaren loopt er heel wat fout. Hoewel de toezichtsbevoegdheid over klasse 2- en 3inrichtingen reeds meer dan 10 jaar aan de gemeenten is toegewezen, hebben heel wat gemeenten nog steeds geen Vlarem-toezichthoudend ambtenaar aangeduid. Volgens de gegevens van Aminabel was er in 2002 in meer dan één op vier van de Vlaamse gemeenten nog steeds geen Vlarem-toezichthoudend ambtenaar aangeduid. Hoopvol is wel dat er een lichte verbetering ten opzichte van vorig jaar is vast te stellen: van 71% gemeenten met een Vlarem-toezichthoudend ambtenaar in 2001 naar 73% in 2002. De verdeling van de 82 gemeenten zonder Vlarem-toezichthoudend ambtenaar over de provincies wordt geïllustreerd in de figuur op de volgende bladzijde.

Bovendien wijst de praktijk uit dat zelfs die aanstelling geen garantie is voor een effectieve gemeentelijke handhaving. De ambtenaren worden immers ook belast met het adviseren van vergunningsaanvragen en diverse andere taken. Hun optreden is vaak afhankelijk van hun persoonlijk engagement en het lokale politiek draagvlak in verband met milieuhandhaving. De kwaliteit van de lokale handhaving is eveneens functie van de omvang van de gemeente en van de bezetting van de lokale milieudienst. Nochtans is het van het grootste belang dat het toezicht op klasse 2- en 3-inrichtingen effectief wordt uitgevoerd door de Vlarem-toezichthoudende ambtenaren die daarvoor door de gemeente zijn aangewezen. MI heeft daarvoor geregeld contact met die ambtenaren. Er bestaat doorgaans een vrij goede verstandhouding tussen MI en die plaatselijke handhavers en MI biedt desgevraagd de nodige ondersteuning bij de afhandeling van probleemdossiers. In de contacten met de gemeentelijke handhavers en met de burgemeesters komen de gemeentelijke bevoegdheden geregeld ter sprake. Dat moet ervoor zorgen dat MI minder tijd moet besteden aan het hoog toezicht op de klasse 2- en 3-inrichtingen en haar volle aandacht kan richten op de klasse 1-inrichtingen.

Samenwerking en overleg

133

Verdeling van de gemeenten met en zonder Vlarem-toezichthoudende ambtenaren (eind 2002)

100%

75%

50%

25%

0%

Antwerpen Limburg

Oost-Vlaanderen West-Vlaanderen Vlaams-Brabant

gemeenten zonder

Lijst van gemeenten zonder aangeduide Antwerpen Limburg Arendonk Bree Beerse Heers Boechout Herstappe Brasschaat Voeren Grobbendonk Herenthout Hoogstraten Hove Kontich Lille Lint Meerhout Merksplas Niel Nijlen Oud-Turnhout Ravels Retie Sint-Amands Vorselaar Vosselaar Wijnegem

134

gemeenten met

Vlarem-toezichthoudend ambtenaar Oost-Vlaanderen Vlaams-Brabant Assenede Affligem Herzele Beersel Horebeke Bekkevoort Knesselare Bertem Lede Bever Melle Boortmeerbeek Merelbeke Diest Moerbeke Drogenbos Oosterzele Herne Sint-Laureins Hoeilaart Zomergem Kapelle-op-den-Bos Zottegem Kortenberg Zwalm Kraainem Lennik Linkebeek Lubbeek Merchtem Oud-Heverlee Pepingen Rotselaar Scherpenheuvel-Zichem Tremelo Wezembeek-Oppem


West-Vlaanderen Alveringem Ardooie Bredene Deerlijk Dentergem Heuvelland Hooglede Houthulst Ichtegem Jabbeke Langemark-Poelkapelle Lo-Reninge Mesen Meulebeke Oostrozebeke Pittem Ruiselede Spiere-Helkijn Zonnebeke Zuienkerke

Naast de Vlarem-toezichthoudende ambtenaren hebben ook de burgemeesters een belangrijke rol gekregen bij de handhaving van de milieuhygiënewetgeving. Zo vervullen zij een sleutelrol bij het opleggen van dwangmaatregelen, ook voor de klasse 1-inrichtingen. MI stuurt geregeld adviezen en voorstellen voor het toepassen van dwangmaatregelen naar de burgemeester. De indruk bestaat dat burgemeesters iets vaker dan voorheen gevolg geven aan het voorstel van MI, al is dat zeker nog niet de regel. Zo is het geval bekend waarin het schepencollege herhaalde malen een milieuvergunning afleverde nadat de Bestendige Deputatie in beroep de vorige vergunning ophief. MI is bij dit dossier betrokken omdat er klachten zijn van een buur, onder meer wegens geluidsoverlast. Metingen door MI hebben uitgewezen dat de klacht terecht is. Bovendien werd er geëxploiteerd zonder vergunning. MI stelde reeds verschillende malen aan de burgemeester voor om op te treden en in 2001 werd met de burgemeester vergaderd met het oog op een optreden. Opnieuw ontving MI een nieuwe vergunning. In 2002 stelde MI een dwangmaatregel op met het bevel tot stopzetting. Het was immers maar al te duidelijk dat de burgemeester niet wenste op te treden. Maar ook deze dwangmaatregel werd gecounterd door een nieuwe vergunning vanwege de gemeente.

waarover MI na doorverwijzing hoog toezicht blijft uitoefenen, als om klachten over niet ingedeelde inrichtingen of vrije velddelicten die MI na doorverwijzing niet verder meer opvolgt (zie ook het deel ‘Organisatie’).

Klachtenbehandeling

Een aantal van deze bevoegdheden vullen elkaar perfect aan, een aantal zijn evenwel overlappend of gewoonweg dubbel.

Naast de vele ad hoc contacten tussen MI en de lokale handhavers en burgemeesters verloopt de communicatie tussen MI en de lokale overheden ook meer georganiseerd. Een voorbeeld is de deelname van MI aan een studienamiddag voor gemeentelijke milieuambtenaren en politie over de behandeling van geurklachten door lokale overheden. Deze studiedag vond op 11 december 2002 plaats in Brussel en was een initiatief van Aminabel. Op die bijeenkomst werd een handleiding voor de behandeling van geurklachten door lokale overheden, die in opdracht van Aminabel door geurexperten werd opgemaakt, voorgesteld. MI zetelde in de begeleidingscommissie voor de uitvoering van die opdracht. Tijdens de studienamiddag lichtte MI eerst haar eigen werkwijze voor geurklachtenbehandeling toe, met aandacht voor klachtenregistratie, -behandeling en -opvolging. Hierbij werden het handhavingsinstrumentarium en de codes van goede praktijk voor het proces-verbaal en voor de administratiefrechtelijke afhandeling voorgesteld. Vervolgens werd dieper ingegaan op de communicatie tussen MI en de gemeenten met betrekking tot geurklachtenbehandeling. Hierbij werd een duidelijk onderscheid gemaakt tussen klachten die door MI worden geregistreerd en behandeld, i. e. de klachten over klasse 1-bedrijven, en klachten die na registratie naar de gemeenten worden doorverwezen. Het gaat bij die laatste zowel om klachten over klasse 2- en 3-bedrijven

De uiteenzetting van MI kende een denderend succes en naar aanleiding van deze studienamiddag hebben vele gemeenten het handhavingsinstrumentarium en de twee codes van goede praktijk opgevraagd en ook ontvangen. Op die manier wenst MI haar inspectie- en handhavingsmethodieken uit te dragen naar de lokale handhavers. De praktijk leert immers dat de sturende en begeleidende rol van MI hierin onontbeerlijk is.

1.2. Samenwerking met ANRE Zoals vermeld in artikel 58 van Vlarem I gebeurt het toezicht op de sector ‘groeven en graverijen’ door de toezichthoudende ambtenaren van zowel de afdeling Natuurlijke Rijkdommen en Energie (ANRE) als MI. De ambtenaren van MI zijn in deze aangelegenheid belast met het toezicht op de naleving van de vergunningstechnische en milieuhygiënische voorschriften, terwijl de ambtenaren van ANRE toezicht uitoefenen op de naleving van de voorschriften inzake het gevaar voor grondverschuivingen en/of instortingen.

Op 7 juli 1997 sloten ANRE en MI een samenwerkingsovereenkomst om te komen tot een optimale handhaving van de regelgeving in de sector ‘groeven en graverijen’. De samenwerking kreeg in 1997 gestalte door de oprichting van een ad hoc werkgroep Groeven en Graverijen, met leden van ANRE en MI. Die samenwerking kreeg invulling door o.a. het opmaken van een inventaris met de belangrijkste gegevens van alle actieve ontginningen en door het geregeld uitvoeren en verder opvolgen van gezamenlijke controles. De voorbije jaren werden bij de inspecties van alle actieve ontginningen heel wat tekortkomingen vastgesteld, zoals o.a. het ontbreken van verplichte documenten (goedgekeurd werkplan, voortgangsrapport, afpalingsplan), toegangsverboden, verontreinigde opvulgronden en het achterlaten van afvalstoffen. Hiervoor werden processen-verbaal opgesteld en raadgevingen en aanmaningen gegeven. De ervaringen ten velde tijdens deze inspectiecampagnes resulteerden in de opmaak van een model-inspectieverslag en een grondige evaluatie van de wetgeving. Het model-inspectieverslag moet het de toezichthoudende ambtenaren vergemakkelijken om via een overzichtelijke checklist elke groeve aan een geïntegreerde controle te onderwerpen. De evaluatie van de bestaande sectorale bepalingen in Vlarem II leidde tot een voorstel tot verbe-


135

Toekomstige controles bij groeven en graverijen zullen voornamelijk gericht zijn op de samenstelling van de opvulgronden

tering, met als belangrijkste doelstellingen: dereguleren waar kan, vermindering van administratieve lasten voor de exploitant en vermijden van dubbele of overlappende toezichtsbevoegdheden. Dit voorstel werd voor verder gevolg bezorgd aan de Vlaamse minister van Leefmilieu. Uit opvolgingscontroles is gebleken dat de meeste vastgestelde tekortkomingen snel werden weggewerkt. De problematiek van de opvulgronden blijft evenwel een belangrijk aandachtspunt. Op korte termijn dringt een nieuwe geplande en gecoördineerde inspectiecampagne in deze sector zich op. De baten die voortvloeien uit het opvullen van groeven en graverijen met verontreinigde grond zijn immers groot. Deze problematiek werd reeds eerder opgemerkt, doch bij gebrek aan voldoende duidelijke regelgeving hieromtrent werden totnogtoe slechts sporadisch controles uitgevoerd. Door het besluit van de Vlaamse regering van 31 mei 2002 werd rubriek 60 ‘opvulling met niet-verontreinigde uitgegraven bodem’ aan de indelingslijst van Vlarem I toegevoegd en werden sectorale voorwaarden in Vlarem II opgenomen. Hierdoor werd het geheel of gedeeltelijk opvullen van groeven en graverijen met niet-verontreinigde uitgegraven bodem vergunningsplichtig. Ook moet de opvulgrond aan bepaalde normen voldoen om als nietverontreinigd te worden beschouwd. Een toekomstige inspectiecampagne zal in functie van de beschikbare mensen en middelen, er als volgt uitzien: - inspecteren van de groeven en graverijen en hun opvullingen controleren; - nagaan of de groeven en graverijen waar opvullingen

136


gaande zijn, beschikken over de nodige milieuvergunning; - nagaan of de opvulgrond aan de vooropgestelde normen voldoet via staalname en analyse; - straf- en administratiefrechtelijk optreden bij inbreuken. Een voorstel van een inspectiecampagne werd alvast opgenomen in het MIP 2003.

1.3. Samenwerking met APSG Artikel 58 van Vlarem I vermeldt dat de door de Vlaamse minister, bevoegd voor het gezondheidsbeleid, aangestelde ambtenaren van de afdeling Preventieve en Sociale Gezondheidszorg (APSG of kortweg Gezondheidsinspectie) toezicht hebben over de inrichtingen van klasse 1 en 2 waarvoor APSG ook adviesbevoegdheid heeft (rubrieken aangeduid met G in bijlage 1 van Vlarem I). De ambtenaren van MI zijn in deze aangelegenheid belast met het toezicht op de naleving van de vergunningstechnische en milieuhygiënische voorschriften, en de ambtenaren van APSG op de naleving van de voorschriften inzake de gezondheidsaspecten. Een aantal van deze bevoegdheden vullen elkaar perfect aan, een aantal zijn evenwel overlappend of gewoonweg dubbel. Om aan deze overlappende of dubbele bevoegdheid te verhelpen wordt reeds lange tijd onderhandeld over een samenwerkingsovereenkomst met APSG, naar analogie met de overeenkomst tussen ANRE en MI.

Hierbij gaat MI uit van volgende krachtlijnen: - de wil van de regelgever in de uitoefening van de toezichtsbevoegdheden moet onverkort worden gerespecteerd en toegepast in het streven naar een efficiënte en effectieve samenwerking, om te komen tot een optimale handhaving van de regelgeving; de opdracht en de doelstelling van APSG is om haar toezichtsbevoegdheid voor de Vlarem-G-rubrieken ten volle op te nemen, met name wat de gezondheidsaspecten betreft; - voor de Vlarem-G-rubrieken moeten de sectorale voorwaarden zo snel worden opgelijst met betrekking tot de milieuhygiëneaspecten enerzijds en de gezondheidsaspecten anderzijds. Twijfelgevallen zullen na overleg met beide partijen worden ondergebracht in één van beide categorieën; - beide partijen komen overeen om in eerste instantie die oplijsting te maken voor de rubrieken zwembaden, ziekenhuizen en GGO's; - de inzetbare personeelsmiddelen van beide afdelingen zijn beperkt, waardoor een optimale aanwending van de personeelsmiddelen door beide afdelingen noodzakelijk is. Voor de taken in verband met het uitvoeren van het toezicht zijn onderlinge afspraken nodig over: 1. het desgevraagd elkaar aanreiken van expertise en inhoudelijke kennis; 2. het gezamenlijk opstellen van checklists die handteerbaar zijn voor de toezichthoudende ambtenaren zodat in onderling akkoord sommige gezond heidsaspecten kunnen worden getoetst; 3. het uitvoeren van gezamenlijke inspecties die worden beperkt tot die omstandigheden waar dit nodig, zinvol en praktisch haalbaar is; 4. de onderlinge communicatie op afdelingsniveau, maar ook op het niveau van de toezichthoudende ambtenaren in de buitendiensten en met exploitanten. - goede afspraken en een goede samenwerking zijn noodzakelijk voor het doorsturen van klachten in functie van de respectievelijke bevoegdheden, terugkoppeling van relevante vaststellingen, overtredingen, opgelegde maatregelen en saneringen; - op geregelde tijdstippen zal onderling overleg nodig zijn op het niveau van de afdelingshoofden. In 2003 wordt hierover verder onderhandeld. Een samenwerkingsovereenkomst in 2003 lijkt haalbaar. Dergelijke samenwerkingsovereenkomst zal een optimale handhaving van de regelgeving zeker ten goede komen.

2. Samenwerking met de gerechtelijke instanties In het kader van de strafrechtelijke afhandeling van vastgestelde inbreuken bestaat er overleg tussen MI en de diverse gerechtelijke instanties (parketten-generaal en parketten). Daarnaast werkt MI ook mee aan de opleiding van de gerechtelijke stagiairs.

2.1. Overleg met de parketten-generaal MI is vertegenwoordigd in de Commissie Vervolgingsbeleid. De commissie heeft tot doel de communicatie tussen de administraties en de parketten te bevorderen en het vervolgingsbeleid mede gestalte te helpen geven. De Commissie wordt voorgezeten door de secretarisgeneraal van LIN. Het ministerie van de Vlaamse Gemeenschap is ruim vertegenwoordigd met de kabinetten van de Vlaamse ministers van Leefmilieu, Ruimtelijke Ordening, Mobiliteit en Werkgelegenheid en Toerisme en met de vertegenwoordigers van Toerisme Vlaanderen, MI, de afdeling Bouwinspectie, de afdeling Juridische Dienstverlening en de afdeling Europa en Milieu. Voor het College van procureurs-generaal zijn er afgevaardigden van de drie bevoegde parketten-generaal, namelijk het parket bij het Hof van Beroep te Antwerpen, het parket bij het Hof van Beroep te Gent en het parket bij het Hof van Beroep te Brussel. Ook het kabinet van de minister van Justitie is vertegenwoordigd. De commissie vergaderde in 2002 op 24 januari, 23 mei en 12 november. In de vergadering van 24 januari werden er geen agendapunten met betrekking tot de sector Leefmilieu behandeld. In de vergadering van 23 mei werden er 2 punten geagendeerd wat de sector Leefmilieu betreft. Een eerste punt was de evaluatie van de Prioriteitennota Vervolgingsbeleid Milieurecht in het Vlaams gewest. Door MI werd een gedetailleerde lijst van 226 prioritaire PV's opgesteld en overhandigd aan de parketten-generaal met de vraag naar de stand van zaken. Uit het antwoord van de parketten-generaal kan alleen worden opgemaakt dat de overgrote meerderheid van deze PV's nog in onderzoek zijn en het nog te vroeg is om nu reeds enige evaluatie te maken. Een tweede punt betrof het milieuhandhavingsrapport 2001 van MI, dat ter informatie kort voorgesteld werd door het afdelingshoofd. In de vergadering van 12 november werd er één punt geagendeerd wat de sector Leefmilieu betreft, namelijk


137

Gerechtelijke stagairs tijdens een controle van een waterzuivering …

… en een controle van een kippenslachthuis

een vraag door het kabinet van Leefmilieu aan de parketten-generaal om terugkoppeling te geven over de krachtlijnen van het voorontwerp decreet handhaving (voorbereidende studie Prof. Dr. M. Faure).

behoren, naar één van de buitendiensten, waar ze met de toezichthoudende ambtenaren inspecties ter plaatse volgen. Tijdens die inspecties komen allerlei aspecten aan bod, zoals monsternames, geluidsmetingen, opstellen van processen-verbaal, opvolgen van aanmaningen en dwangmaatregelen. De wederzijdse informatie-uitwisseling en de samenwerking tussen de gerechtelijke stagiairs en MI kan voor beide partijen een belangrijke meerwaarde vormen.

2.2. Overleg op niveau van de gerechtelijke arrondissementen De contacten met de gerechtelijke arrondissementen gebeuren op het niveau van de buitendienst. Het doel is door overleg en communicatie een efficiëntere opvolging van de processen-verbaal te bekomen. In de meeste gevallen is er geen systematisch overleg, maar wel contact over specifieke dossiers. In bepaalde gevallen wordt aan MI ook gevraagd om technische expertise te verlenen.

MI hoopt dat deze meerwaarde er onder andere in kan bestaan dat er op de parketten meer en meer magistraten komen die vertrouwd zijn met de milieuwetgeving, zodat dit in de toekomst resulteert in een betere samenwerking en een meer aangepast en gericht vervolgingsbeleid.

2.3. Gerechtelijke stagiairs Sedert enkele jaren is een benoeming in de magistratuur mogelijk voor advocaten die minder dan vijf jaar ervaring hebben aan de balie. Zij moeten na minstens één jaar praktijkervaring slagen in een vergelijkend examen en vervolgens een gerechtelijke stage met succes doorlopen. Die stage duurt anderhalf jaar voor kandidaten voor de functie van parketmagistraat (substituut-procureur des Konings) en drie jaar voor kandidaten voor de functie van rechter. Onder leiding van een stagemeester voeren de stagiairs reeds het werk van een parketmagistraat of rechter uit, maar een gedeelte van de stage wordt ook doorgebracht op het terrein bij een aantal zelf gekozen diensten en instellingen. Gewoonlijk valt de keuze op strafinrichtingen, politiediensten en juridische diensten, maar ook minder voor de hand liggende diensten zoals MI zijn mogelijk. Meer en meer kandidaten kiezen er voor om een deel van hun stage bij MI door te brengen. In 2002 ontving MI in totaal veertien gerechtelijke stagiairs (drie in Limburg, één in Oost-Vlaanderen, twee in Vlaams-Brabant en acht in West-Vlaanderen). Ze worden ontvangen op de Hoofdinspectie, waar ze een toelichting krijgen over de milieuhygiënewetgeving en de organisatie van MI. Vervolgens gaan ze, afhankelijk van het parket waartoe ze

138


3. Samenwerking in het kader van de veiligheid van de voedselketen 3.1. Commissie Dierlijk Afval

De Commissie Dierlijk Afval werd in 1995 opgericht bij besluit van de Vlaamse regering betreffende de ophaling en de verwerking van dierlijk afval, met de opdracht een advies te verlenen over de materie behandeld in het besluit. In de Commissie zetelen drie Vlaamse en twee federale ambtenaren, naast een ruime vertegenwoordiging van de sector van ophalers en verwerkers. In de schoot van de Commissie werd ook een werkgroep Coördinatie opgericht die enkel bestaat uit Vlaamse en federale ambtenaren. MI vertegenwoordigt Aminal in beide vergaderingen. Een markant feit in deze context was de publicatie op 10 oktober 2002 van de Europese verordening (EG) nr. 1774/2002 tot vaststelling van gezondheidsvoorschriften inzake niet voor menselijke consumptie bestemde dierlijke bijproducten. Centraal in de verordening staat de veilige en definitieve verwijdering van risicovolle dierlijke

In de loop van 2002 werd al 9.000 van de 27.000 ton diermeel dat in de periode van 15 december 2000 tot 15 maart 2001 uit de handel werd genomen na het Europese verbod om het nog als diervoeder te gebruiken, vernietigd door verbranding.

3.2. Overeenkomst Dierlijk Afval Na de dioxinecrisis in 1999 en de reeds jaren aanslepende BSE-crisis (met een verbod op verwerking van dierlijk afval in diermeel in 2000) groeide het besef dat een beter toezicht op de dierlijke afvalstromen nodig was. De verschillende overheden in België die betrokken zijn bij de veterinaire, de sanitaire en de milieuhygiënische controles in elke schakel van de vleesindustrie ('van riek tot vork'), besloten een overeenkomst op te stellen over het toezicht op de dierlijke afvalstromen. Ze werd afgesloten tussen de federale en gewestelijke ministers van Leefmilieu.

Opslag van dierlijk afval bij een slachthuis

materialen uit de voedselketen waarbij drie categorieën dierlijke materialen worden onderscheiden. Een eerste categorie betreft het gespecificeerd risicomateriaal en kadavers van runderen, schapen en geiten die, eventueel na voorbehandeling, vernietigd worden door verbranding. De tweede categorie bestaat uit kadavers van andere diersoorten en overig dierlijk materiaal dat niet geschikt is voor menselijke consumptie en dat kan worden aangewend voor de vervaardiging van technische producten. Beide categorieën moeten worden geweerd uit de voedselketen. De derde categorie is de fractie die afkomstig is van dieren die voor menselijke consumptie zijn goedgekeurd en die eventueel kan worden gebruikt als grondstof voor voeding voor huisdieren en andere dierenvoeding of voor de vervaardiging van technische producten. Verder hebben de verschillende gewestelijke en federale overheidsdiensten een nieuw voorstel uitgewerkt voor de ophaling van gespecificeerd risicomateriaal bij slagers. Momenteel wordt het afval van elke slager beschouwd als gespecificeerd risicomateriaal, tenzij de slager een afwijking heeft bekomen omdat hij enkel laag risicomateriaal produceert. In het nieuwe systeem zal geen gespecificeerd risicomateriaal meer mogen worden uitgesneden, tenzij met een expliciete toelating.

De overeenkomst schetst de verantwoordelijkheden van alle betrokken overheden en bevat een aantal coördinerende bepalingen. De overeenkomst bepaalt dat de federale en gewestelijke instanties mekaar inlichten over de voor hun gerelateerde wetgeving, indien tekortkomingen of inbreuken worden vastgesteld. De gewesten moeten een systematische controle organiseren op de hele keten van betrokken inrichtingen. Dit gaat van producenten van dierlijk afval over ophalers en vervoerders ervan tot bij de eindverwerking. De controles gebeuren volgens een willekeurige programma dat rekening houdt met de productieomvang van de inrichtingen. Slachthuizen moeten minstens éénmaal per jaar worden gecontroleerd. Vooral aan de traceerbaarheid van het dierlijk afval wordt, niet in het minst onder Europese druk, zeer veel aandacht geschonken. De permanente Commissie ter evaluatie van de overeenkomst ziet toe op de naleving van de afspraken. Een eerste versie van de ‘Overeenkomst betreffende dierlijk afval in de sectoren van vlees en visserijproducten’ werd al ondertekend op 4 oktober 2001. In de loop van 2002 werd de overeenkomst verder verfijnd. Vooral de documenten die het dierlijk afval moeten begeleiden vanaf de plaats van productie tot de eindverwerking ervan, hebben heel wat ontwikkelingstijd gevraagd. Eind 2002 kon een nieuw ontwerp ter ondertekening worden voorgelegd aan de vier betrokken ministers. Naar verwachting zal de overeenkomst begin 2003 worden ondertekend. Ten gevolge van een nijpend tekort aan personeel kan MI in het kader van deze overeenkomst alleen de microbiële controles op de eindproducten van verwerkers van dierlijk afval uitvoeren die door de milieuregelgeving worden verplicht. Gecoördineerde controles worden in dit verband niet voorzien. Uiteraard zal MI ook aandacht besteden aan de inbreuken waarvan ze door andere instanties op de hoogte wordt gebracht.


139

3.3. Overeenkomst betreffende het gebruik van afvalstoffen in de voedselketen Tijdens de tweede helft van 2002 werd door het FAVV een nieuw overleg georganiseerd tussen regionale en federale overheden dat moet leiden tot een overeenkomst in het kader van de controle op afvalstoffen. Ook deze keer lag een dossier van voedselcontaminatie aan de basis van het overleg. Een organische stof met hormonale werking (MPA) kwam via een Iers afvalverwerkingsbedrijf terecht bij een bedrijf dat grondstoffen produceerde voor de voeder- en voedingsindustrie. De overeenkomst moet een efficiënt toezicht organiseren op afvalstromen (gewestelijke bevoegdheid) waarvan de verwerking de voedselveiligheid (federale bevoegdheid) nooit in het gedrang mag brengen. In de loop van 2002 werden drie overlegvergaderingen georganiseerd. De inhoud van de overeenkomst werd in grote lijnen vastgelegd. Tijdens het overleg bleek evenwel dat er nog onduidelijkheid bestaat over de juridische consequenties van het doorgeven van dossiergebonden informatie van MI aan de federale politie op de administratiefrechtelijke bevoegdheden van de toezichthoudende administratieve overheden. Het overleg werd voorlopig opgeschort tot die onduidelijkheid is uitgeklaard.

4. Samenwerking met VMM De afdeling Meetnetten en Onderzoek van VMM is onder meer verantwoordelijk voor het meten en opvolgen van de luchtkwaliteit in Vlaanderen. Dit concretiseert zich in meetposten voor verschillende verontreinigende stoffen, verspreid over heel Vlaanderen. Een gekend voorbeeld zijn de metingen van de neerslag van dioxinen. Indien de metingen van de luchtkwaliteit zijn gerelateerd aan emissies van hinderlijke inrichtingen wordt MI betrokken bij het vastleggen van de meetplaatsen en bij de evaluatie van de meetresultaten. Bovendien kan MI ook al jarenlang een beroep doen op VMM voor het analyseren van zelf genomen monsters van omgevingslucht, bv. bij het behandelen van problemen van geurhinder. Depositie van dioxinen en dioxineachtige PCB

VMM meet elk voorjaar en najaar gedurende 1 maand de neerslag van dioxinen op meetplaatsen in heel Vlaanderen. Op een beperkt aantal locaties met een (historisch) verhoogde depositie lopen de metingen het hele jaar door. Heel wat meetplaatsen liggen in de nabijheid van gekende en potentieel belangrijke dioxinebronnen, om zo de impact van die bronnen op de omgeving na te gaan. De keuze van de meetplaatsen gebeurt na samenspraak met MI. Uitwisseling van

140


VMM voerde metingen uit in de omgeving van asfaltcentrales waar MI emissiemetingen uitvoerde

informatie en het onderling afstemmen van de acties leidden al vaak tot een vruchtbare synergie. Rond meetposten met een verhoogde dioxinedepositie stelt MI een onderzoek in naar de mogelijke bron(nen). Op die manier ontdekte MI in 2002 een illegale afvalverbrandingsinstallatie bij een betonverwerkend bedrijf. Bij installaties waarvan een vermoeden bestaat dat ze dioxinen uitstoten kan MI emissiemetingen opleggen aan de exploitant of in eigen opdracht laten uitvoeren. Geregelde depositiemetingen nabij gekende bronnen vormen voor MI een extra instrument om het effect van saneringen op te volgen. Samen met de analyseresultaten van hoevemelk die wordt bemonsterd in opdracht van de federale overheid, helpen die metingen om de ernst van de verontreiniging te beoordelen en de impact van de bronnen te evalueren. De sterke daling van de meetresultaten tijdens de afgelopen jaren bewijst dat de inspanningen van MI om de dioxinebronnen te saneren hebben gerendeerd. Er blijven nog slechts een paar ‘black points’ met systematisch verhoogde meetwaarden, met als belangrijkste Hoboken en Menen. Het afgelopen jaar startte VMM ook met het meten van de neerslag van dioxineachtige PCB op de meetplaatsen van het dioxinedepositienetwerk. De resultaten van de eerste metingen tonen aan dat ook voor PCB de zone Menen een opvallende negatieve uitschieter vormt. Na een driehoeksoverleg tussen MI, VMM en de exploitant van een bedrijf te Menen kon VMM ook op het bedrijfsterrein van dit bedrijf depositiemetingen van PCDD/PCDF en PCB uitvoeren.

Analyses van VOS en PAK

Bij de uitvoering van de actie rond de luchtemissies van de asfaltcentrales werkte MI samen met het laboratorium Gent van VMM. In de omgeving van een centrale waar emissiemetingen gebeurden in opdracht van MI, mat VMM gedurende enkele weken de concentratie aan aromatische koolwaterstoffen (benzeen, tolueen, xylenen en naftaleen) in de omgevingslucht. Uit de resultaten van die metingen kon een verband worden gevonden tussen een verhoogde naftaleenconcentratie en de waarneembare geur. Begin 2003 zal de VMM-meetwagen worden ingezet voor metingen rond 2 andere asfaltcentrales. Daarnaast kan MI steeds een beroep doen op dat laboratorium voor de analyse van organische verbindingen in stalen van omgevingslucht, genomen met een Rilsanzak of met adsorptiebuisjes. Dergelijke monsters worden geregeld genomen bij de behandeling van geurklachten. De samenwerking tussen MI en het laboratorium Gent van VMM zal begin 2003 formeel worden vastgelegd in een overeenkomst opgemaakt in het kader van de attestatie van het VMM-laboratorium.

5. Samenwerking met de militaire overheid Het toepassingsgebied van het milieuvergunningsdecreet is zeer ruim omschreven. Elke vergunningsplichtige inrichting gelegen op het grondgebied van het Vlaams gewest is integraal onderworpen aan de bepalingen van het decreet en zijn uitvoeringsbesluiten. De mate waarin de gewestelijke milieuregelgeving van toepassing is op militaire handelingen en activiteiten op militaire domeinen en het toezicht hierop, maken al jarenlang het onderwerp uit van heel wat discussie. Militaire domeinen worden nergens expliciet uitgesloten van de bepalingen in de gewestelijke milieuregelgeving zodat vergunningsplichtige inrichtingen geëxploiteerd op militaire domeinen in principe onderworpen lijken aan de bepalingen van het milieuvergunningsdecreet en zijn uitvoeringsbesluiten. Dat houdt in dat MI in principe haar toezichtsbevoegdheden op deze inrichtingen onverminderd kan uitoefenen. Anderzijds zijn er het decreet van 810 juli 1791 betreffende de bewaring en de indeling van de versterkte plaatsen en militaire posten en het decreet van 24 december 1811 betreffende de organisatie en de diensten van de staven der wapenplaatsen. Deze decreten zijn nog steeds van kracht en stipuleren onder meer dat ‘de minister van Landsverdediging de enige beheerder is van militaire domeinen en dat de administratieve lichamen er in geen geval mogen over beschik-

ken of zich mengen in hun beheer, anders dan aangeduid in dit decreet’ en ‘voor alle aangelegenheden die uitsluitend op de eigenlijke militaire dienst betrekking hebben, zoals het verdedigen van de plaats, het bewaken en het bewaren van alle militaire inrichtingen en goederen zoals ziekenhuizen, arsenalen, kazernen, magazijnen,… is de militaire overheid volstrekt onafhankelijk van de burgerlijke macht’. De militaire overheid kan zich ook beroepen op het proportionaliteitsbeginsel wanneer zij het door toepassing van de burgerlijke reglementering buitenmate moeilijk zou krijgen om het beleid dat haar is toevertrouwd, uit te voeren, zoals wanneer het geheim, strategisch of vertrouwelijk karakter van haar diensten in het gedrang komt. Het komt in de eerste plaats aan de militaire overheid toe om te oordelen of dat al dan niet het geval is. De facto houdt bovenstaande bepaling in dat MI geen toezichtsbevoegdheid heeft op de inrichtingen die verband houden met de eigenlijke militaire dienst. Op haar beurt mag de militaire overheid het de burgerlijke overheid evenmin op een onevenredige wijze moeilijk maken bij de uitvoering van het haar opgedragen beleid. Deze problematiek stelt zich niet meer wanneer een militair domein (of een deel ervan) wordt verhuurd aan particulieren onder de vorm van een concessie. In dergelijke gevallen heeft men niet te maken met een ‘eigenlijke militaire dienst’ en beschikt MI over haar volle toezichtsbevoegdheid die dan daadwerkelijk wordt uitgevoerd. Tussen de twee uitersten van een ‘eigenlijke militaire dienst’ enerzijds en een ‘concessie’ anderzijds ligt een grijze zone met onduidelijkheden over toepassing van en toezicht op de gewestelijke regelgeving. Zowel het Vlaams gewest als de militaire overheid zijn zich ervan bewust dat dit ‘mijnenveld’ zo snel mogelijk moet worden opgeruimd. De voorbije jaren werd zowel binnen de Vlaamse administratie als bij de militaire overheid heel wat overleg gepleegd om te komen tot een samenwerkingsovereenkomst onder de vorm van een basisprotocol. Dit basisprotocol beperkt zich niet tot de milieuregelgeving, maar omvat alle van toepassing zijnde gewestelijke regelgevingen, zoals ook ruimtelijke ordening. De opzet van het basisprotocol is duidelijke algemene afspraken te maken over de toepassing van en het toezicht op de volledige gewestelijke regelgeving bij militaire handelingen en activiteiten op militaire domeinen. Eind 2001 lag een voorstel van basisprotocol ter bespreking op het kabinet van de Vlaamse minister-president. Onderhandelingen met de militaire overheid tot goedkeuring ervan zijn aan de gang. Het basisprotocol kan daarna worden uitgebreid met specifieke protocollen voor concrete situaties. Een dergelijke specifieke overeenkomst betreft de ontmantelings- en vernietigingsinstallatie voor munitie op het militair domein te Poelkapelle.


141

Samenwerkingsovereenkomst met het ministerie van Landsverdediging

die in de plaats zal komen van een ‘open pit detonation’, die nog steeds in gebruik is op de polygoon te Poelkapelle.

De Eerste Wereldoorlog heeft ons land met een grote hoeveelheid chemische wapens en springtuigen opgezadeld. Geregeld worden in de Westhoek (Flanders Fields) onontplofte chemische wapens opgegraven bij bouwen landbouwwerkzaamheden. In het verleden werden deze wapens steeds in zee gedumpt.

Naast het verlenen van haar medewerking bij de opmaak van samenwerkingsovereenkomsten stelt MI haar expertise ook ter beschikking van de militaire overheid. Zo is MI actief betrokken bij de opleiding van hogere legerofficieren als toekomstige milieuraadgevers bij de Landmacht, aan de Genieschool te Jambes.

Sinds 1996 heeft België zich ertoe verbonden die chemische wapens en springtuigen te ontmantelen en te vernietigen. Uit dit oogpunt heeft België, onder de hoede van het ministerie van Defensie, een ontmantelingsinrichting opgestart te Poelkapelle. Die inrichting heeft een faam op wereldvlak.

6. Beleid

Toch riep de exploitatie ervan vragen op omtrent de veiligheid en het beheer van de inrichting. Om hierop antwoord te bieden heeft de minister van Defensie op 5 september 2001 een protocolovereenkomst afgesloten met de gewestelijke ministers bevoegd voor Leefmilieu. De overeenkomst beoogt een openbaarheid van bestuur inzake het beheer en de exploitatie van de inrichting. In 2002 heeft het ministerie van Defensie de inrichting opengesteld voor de politici en de toezichthoudende besturen. De samenwerkingsovereenkomst voorziet het opstellen en het actualiseren van een milieudossier overeenkomstig het Vlaams reglement betreffende de milieuvergunning. Bij calamiteit, welomschreven klachten of op verzoek van de minister van Leefmilieu biedt het ministerie van Defensie de toezichthoudend ambtenaar van MI de mogelijkheid om zich ter plaatse te vergewissen van de toestand en te oordelen welke activiteiten aan de basis kunnen liggen van de gestelde problemen. Om de implementatie van de samenwerkingsovereenkomst in de praktijk te brengen vonden in 2002 twee werkvergaderingen plaats. Tijdens een eerste vergadering gaven de militairen een toelichting over de ontmantelingsinrichting. Dat gaf aanleiding tot het vastleggen van de inhoud van het milieudossier. Bij een tweede vergadering legden de militairen de invulling van het dossier voor. De belangrijkste aandachtspunten in het dossier zijn de veiligheidsaspecten bij de exploitatie van de inrichting (met inbegrip van het veiligheidsrapport) en de emissies naar lucht, water en bodem. De Koninklijke Militaire School is belast met het toezicht op de inrichting en het uitvoeren van de nodige analyses en metingen inzake de milieuaspecten. Contracten werden eveneens afgesloten met externe laboratoria om specifieke onderzoeken en metingen uit te voeren. Het ministerie van Defensie is zich bewust van de milieuproblemen bij het ontmantelen en vernietigen van springtuigen en beoogt de bouw van een nieuwe ontmantelingsinrichting

142


6.1. Technisch Overleg Milieuregelgeving De uitvoering van het milieubeleid leert dat een geregelde actualisatie van de complexe en zeer uitgebreide milieuregelgeving noodzakelijk is en blijft. Ook als gevolg van de vele wijzigingen en aanvullingen van de regelgeving moeten de verschillende decreten en besluiten voldoende en tijdig op elkaar worden afgestemd. Daarom werd begin 2000 binnen de Vlaamse milieuadministratie het overlegorgaan TOM in het leven geroepen. TOM staat voor ‘Technisch Overleg Milieuregelgeving’. Het is een permanent overlegorgaan voor alle administraties en diensten die betrokken zijn bij (de uitvoering van) het beleid inzake milieuhinderlijke inrichtingen en activiteiten. TOM streeft via zoveel mogelijk consensus tussen zijn leden, naar een vanuit technisch en juridisch oogpunt eenvormige en correcte toepassing van de milieuregelgeving. TOM adviseert ook over de uitvoering van het beleid, om zo te komen tot een coherente, resultaatgerichte regelgeving en toepassing ervan. Verenigbaarheid met regelgeving in andere domeinen en op andere niveaus is een aandachtspunt. Het is niet de taak van TOM om de regelgeving op algemene wijze te evalueren of om concrete dossiers te bespreken. TOM bestaat uit een stuurgroep en eventueel ad hoc op te richten werkgroepen. Elk lid kan aan TOM knelpunten voorleggen. TOM vergadert éénmaal per maand en heeft als taak te zorgen voor de inventarisatie van knelpunten en het oplossen van deze knelpunten. Die oplossing kan bestaan uit het opstellen van een standpunt met een eenvormige interpretatie of uit het formuleren van een beleidsmatig en wetenschappelijk onderbouwd voorstel tot aanpassing van de regelgeving. Sinds de start van TOM werden reeds meerdere knelpunten gesignaleerd, geïnventariseerd en geanalyseerd. TOM legt haar adviezen ter beslissing voor aan de Vlaamse minister van Leefmilieu. Heel wat TOM adviezen werden reeds aan de minister voorgelegd. Vele andere knelpunten doorlopen nog het overlegproces.

De definitieve TOM-adviezen worden, met de reactie van de Vlaamse minister van Leefmilieu gepubliceerd op de Aminal webstek, www.mina.vlaanderen.be, onder de link naar ‘instrumenten’. Interpretaties van de regelgeving door TOM gelden vanaf het moment dat ze door de minister aanvaard zijn. In geval de minister op voorstel van TOM beslist de regelgeving te wijzigen, moet dat vanzelfsprekend gebeuren volgens de geldende bevoegdheidsverdeling en besluitvormingsprocedure. Ook MI neemt deel aan het TOM overleg. Als toezichthoudende overheid is zij vertegenwoordigd in zowel de stuurgroep als in tal van ad hoc werkgroepen. Zij waakt erover dat tijdens de bespreking van gesignaleerde knelpunten en bij het zoeken naar voorstellen tot oplossing, steeds maximaal rekening gehouden wordt met de ervaringen opgedaan ten velde. MI streeft daarbij naar een zo groot mogelijke éénduidigheid, uitvoerbaarheid en handhaafbaarheid.

6.2. Medewerking aan regelgevende initiatieven Beleidsformulering en beleidsevaluatie door terugkoppeling van de ervaringen uit het veld is één van de kernopdrachten van MI. Eén van de manieren waarop MI die opdracht tracht te vervullen, is door medewerking te verlenen aan regelgevende initiatieven en zich zo in te schakelen in de beleidscyclus. In onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van de initiatieven waaraan de afdeling haar medewerking verleende. Het merendeel van de initiatieven kaderde in de strategische doelstelling uit de beleidsnota van de minister ‘Regelgeving meer doeltreffend en doelmatig maken’. Meer aandacht voor de uitvoerbaarheid en de handhaafbaarheid van de regelgeving, ook in de vroege fases van de besluitvorming was daarbij een belangrijke krachtlijn. Vanuit de handhavingspraktijk konden de MIvertegenwoordigers een belangrijke insteek geven.

LIJST VAN DE GEPUBLICEERDE TOM-ADVIEZEN Nr.

Onderwerp

A 01

Vlarem, indelingslijst; rubriek 3: afvalwaterzuiveringsinstallaties

A 02

Gesynchroniseerde wijzigingen aan de regelgeving

A 03

Afspraak inzake de frequentie van wijzigingen in de milieuregelgeving en inzake een officieuze coördinatie

A 04

In vraagstelling van klasse 3 en van de inhoud van de aktename

A 05

Bevoegdheid tot aanvragen van wijziging aan de vergunningsvoorwaarden

A 07

Vlarem I, rubriek 9.5: gemengde veeteeltinrichtingen

A 09

Vlarem II: de formulering ‘tenzij anders bepaald in de milieuvergunning’; wijze en tijdstip

A 11

Het gebruik van niet-verontreinigd puin op de bouwplaats

MI-VERTEGENWOORDIGERS BIJ DE BESPREKINGEN VAN REGELGEVENDE INITIATIEVEN Regelgevend initiatief Strategisch project Regelgeving: MRI Strategisch project Regelgeving: Erkenningen Strategisch project Regelgeving: Bronnenbeheersing Strategisch project Regelgeving: Handhaving Grote Vlarem-trein Kleine Vlarem-trein Subcommissie Gassen Implementatie EU-verordening ozonafbrekende stoffen Omzetting EU-richtlijn afvalverbranding Omzetting EU-richtlijn grote stookinstallaties Reglementering GSM-masten Wijziging milieuvergunningsdecreet (GGO’s) QRA-beleid in Vlaanderen Technisch Overleg Milieuregelgeving (TOM)

MI-vertegenwoordigers Paul Bernaert, Filip François Paul Bernaert, Hans Delcourt, Peter Schryvers, Filip François Paul Bernaert, Inge Delvaux Robert Baert, Paul Bernaert, Inge Delvaux, Peter Schryvers Paul Bernaert, Peter Schryvers, Hans Delcourt, Filip François, Martine Blondeel, Louis Daens Paul Bernaert, Hans Delcourt, Filip François Paul Cuypers, Inge Delvaux, Wilfried Van den Acker Hans Delcourt, Paul Cuypers Filip François Filip François Louis Daens, Paul Bernaert Paul Bernaert Paul Bernaert, Inge Delvaux Paul Bernaert


143

6.3. Overleg rond ozonafbrekende stoffen De verordening (EU) nr. 2037/2000 van 29 juni 2000 betreffende de ozonlaagafbrekende stoffen is rechtstreeks toepasselijk in de lidstaten die deel uitmaken van de Europese Unie. Voor het doen naleven van haar voorschriften bestaat er in België echter een juridische lacune. Vandaag zou enkel de douane beschikken over een juridische basis om rechtstreeks op te treden tegen overtredingen tegen deze verordening, en haar eventueel optreden is beperkt tot voorschriften aangaande invoer en uitvoer. De op vraag van de Vlaamse minister van Leefmilieu opgerichte ‘clEUster Ozon’ heeft in een eerste fase de Vlarem-wetgeving gescreend op aanwezigheid van voorschriften die identiek zijn met voorschriften van de verordening. MI heeft aan de clEUster gemeld dat alle relevante Vlarem-voorschriften strenger zijn dan die van de verordening, met uitzondering van één voorschrift inzake rapporteringsverplichtingen. Vervolgens heeft de clEUster de verordening inhoudelijk onderzocht en aangeduid welke voorschriften in België behoren tot een gewestelijke dan wel een federale materie. De interpretatieruimte die de verordening openlaat, heeft hierbij voor ernstige moeilijkheden gezorgd: sommige voorschriften kunnen immers zowel als een productnorm en als een voorschrift voor een activiteit worden beschouwd. De handhaving van de regelgeving inzake productnormen is een federale bevoegdheid, die van activiteiten is een gewestelijke bevoegdheid. Een doorbraak is

Voorstelling van de ozonconcentraties en het ‘gat’ in de ozonlaag

144


bekomen doordat MI heeft ingebracht dat de federale toezichthoudende overheid niet bevoegd is om in te grijpen tegen handelingen voorafgaand aan het op de markt brengen van producten. De federale toezichthoudende overheid kan enkel optreden tegen het op de markt brengen van producten die niet aan voorgeschreven normen voldoen.

Tot slot heeft de clEUster een voorontwerp van decreet opgesteld tot wijziging van de wet op de luchtverontreiniging en van het afvalstoffendecreet. Het expliciteert welke Vlaamse toezichthoudende overheden voor welke voorschriften bevoegd zijn. Tegelijk wordt de basis gelegd voor het toepassen van strafbepalingen. Deze strafbepalingen moesten uiterlijk eind 2000 aan de Europese Commissie zijn meegedeeld. Het voorontwerp volgt nu de gebruikelijke wetgevende procedure. De resultaten van de werkzaamheden van de clEUster bevestigden grotendeels de resultaten van het onderzoek van de CCIM-stuurgroep Stratosferisch Ozon naar de verdeling van de bevoegdheid. De CCIM zal het aangepaste, reeds uit 2001 daterende, voorstel van de stuurgroep Stratosferisch Ozon laten bekrachtigen door de Interministeriële Conferentie voor Leefmilieu. Hierdoor zal de nadere precisering van de bevoegdheid voor het doen naleven van de verordening in België een feit worden.


145

9

Een actieve inzet in het Europees netwerk voor de implementatie en handhaving van milieuwetgeving (EU IMPEL-netwerk) is een deel van de missie van MI. In dit hoofdstuk worden de verschillende bijdragen aan dit netwerk beschreven. Verder draagt MI haar steentje bij aan Europese en mondiale organisaties in verband met de handhaving van milieuwetgeving. Ook deze bijdragen worden toegelicht.

Internationale Context 1. IMPEL 1.1. Situering Op een informele bijeenkomst van de ministers van Leefmilieu van de EU-lidstaten in 1991 werd overeengekomen om initiatieven te nemen om een Europees netwerk voor de milieuhygiënehandhaving op te zetten. Dat was in overeenstemming met het Vijfde Leefmilieu Actie programma. Een eerste bijeenkomst van afgevaardigden van de Europese lidstaten vond in 1992 plaats in Chester (Groot-Brittannië) waar het IMPEL-netwerk werd opgericht. IMPEL staat voor the Implementation and Enforcement of Environmental Law.

- meerdere ad hoc werkgroepen en projectteams voor de praktische uitvoering van de goedgekeurde projecten, samengesteld uit vertegenwoordigers van de deelnemende lidstaten en de Europese Commissie, onder rechtstreekse supervisie van de plenaire vergadering; - één nationale coördinator per lidstaat die verantwoordelijk is voor de informatiedoorstroming tussen het netwerk en de lidstaat.

De doelstelling van het IMPEL-netwerk werd als volgt omschreven: ‘The objective of the network is to create the necessary impetus in the Community to make progress on ensuring a more effective application of environmental legislation. The network shall promote the exchange of information and experience and the development of a greater consistency of approach in the implementation, application and enforcement of environmental legislation, with a special emphasis on Community environmental legislation. It shall provide a framework for policymakers and environmental inspectors and enforcement officers to exchange ideas both jointly and separately and to encourage the development of enforcement structures’. De huidige structuur van IMPEL ziet er als volgt uit: - een plenaire vergadering als beslissingsorgaan, met één vertegenwoordiger per land, eventueel geruggensteund door twee tot drie medewerkers en/of collega’s;

IMPEL NETWORK Het Europees netwerk voor de implementatie en handhaving van milieuwetgeving werd in 1992 opgericht.

Internationale context

147

1.2. Halfjaarlijkse plenaire vergaderingen

Plenaire vergadering te Kopenhagen

In 2002 werden twee plenaire vergaderingen georganiseerd: de 19de plenaire vergadering in Spanje te Santiago de Compostela van 5 tot 7 juni en de 20ste plenaire vergadering in Denemarken te Kopenhagen van 11 tot 13 december.

België was in Kopenhagen vertegenwoordigd door de afgevaardigden van de 3 gewesten. Alle 15 lidstaten van de EU (behalve Portugal), de Europese Commissie, de 12 kandidaat-lidstaten en Noorwegen (als waarnemer) waren aanwezig.

De plenaire vergaderingen vinden telkens plaats in de lidstaat, die op dat ogenblik voorzitter is van de EU en worden voorgezeten door het gastland en de Europese Commissie.

Vooreerst werden een aantal actuele ontwikkelingen op milieuvlak binnen de EU door de Europese Commissie geduid. Er gebeurde een tussentijdse verslaggeving over lopende IMPEL en AC-IMPEL projecten. Enkele afgewerkte IMPEL-projecten werden voorgesteld en goedgekeurd. Het meerjarenwerkplan werd uitgebreid besproken en enkele voorgestelde amendementen werden goedgekeurd. Het werkprogramma voor 2003, als onderdeel van het meerjarenwerkplan, werd tevens aanvaard.

Plenaire vergadering te Santiago de Compostela

België was in Santiago de Compostela vertegenwoordigd door de afgevaardigden van de 3 gewesten. Alle lidstaten van de EU, de Europese Commissie en Noorwegen (als waarnemer) waren aanwezig op die meeting. Op de tweede dag van de meeting vervoegden de vertegenwoordigers van de 12 kandidaat-lidstaten de vergadering, die aldus uitgebreid werd tot de ‘Joint Meeting IMPELAC-IMPEL’ (AC = kandidaat EU-lidstaten). Een aantal afgewerkte rapporten werden goedgekeurd, evenals een tussentijdse verslaggeving over lopende projecten. Het belangrijkste punt van deze bijeenkomst betrof echter de discussie over de samensmelting van IMPEL en AC-IMPEL, op basis van een document, voorbereid door de Europese Commissie. Er bleek een consensus te bestaan voor een samensmelting vanaf 1 januari 2003, met evenwel behoud van de bestaande regelingen voor financiering van IMPEL en AC-IMPEL tot de effectieve toetreding van de kandidaat-lidstaten. Men maakte zich echter zorgen over praktische regelingen, de positie van Bulgarije en Roemenië, de impact op lopende projecten, de secretariaatsmiddelen en de te verwachten kostenstijgingen voor nieuwe projecten. Als conclusie van de uitgebreide discussies kan worden gesteld: - IMPEL wenst een samensmelting vanaf 1 januari 2003; - Bulgarije en Roemenië (alsook Noorwegen) zouden dezelfde status hebben als de andere leden; - kandidaat-lidstaten hebben de mogelijkheid om projecten, aangepast aan hun particuliere noden, te initiëren; - een werkgroep, bestaande uit vertegenwoordigers van Duitsland, Ierland, Nederland, Zweden, het Verenigd Koninkrijk, de Europese Commissie, het IMPEL-secretariaat, het AC-IMPEL-secretariaat en AC-IMPEL leden, zal de praktische en financiële gevolgen onderzoeken van de fusie, en voorstellen plegen voor werkbare oplossingen, ter gelegenheid van de volgende plenaire meeting in Kopenhagen; - het secretariaat zal worden versterkt, met minstens 1 VTE van een kandidaat-lidstaat.

148


Het belangrijkste agendapunt betrof uiteraard de fusie IMPEL-AC-IMPEL. De door een bijzondere werkgroep voorbereide organisatiestructuur werd na grondige discussie en amendering algemeen aanvaard. Afgesproken werd dat de organisatiestructuur van het uitgebreide netwerk in het jaar 2004 zal worden herzien.

1.3. Lessen uit ongevallen Lessen trekken uit ongevallen is op verschillende niveaus erg belangrijk. Een bedrijf moet uit de oorzakenanalyse de nodige maatregelen putten om herhaling in de toekomst te voorkomen, maar aangezien bepaalde gevaarlijke situaties ook in andere bedrijven kunnen ontstaan, is het van groot belang dat het leerproces het bedrijfsniveau overstijgt. Informatie-uitwisseling is daarvoor de eerste en misschien wel de belangrijkste voorwaarde. Jaarlijks wordt in Frankrijk het seminarie ‘Lessen uit ongevallen’ georganiseerd. Sinds 1999 gebeurt dat onder de vleugels van het IMPEL-netwerk. In 2002 vond het seminarie op 11 en 12 juni plaats in Bordeaux. Een vertegenwoordiger van MI stelde er een voorval uit Vlaanderen voor. De belangrijkste doelstelling van de bijeenkomst is de uitwisseling van ervaringen in verband met ongevallen. Inspecteurs uit Frankrijk, Nederland, het Verenigd Koninkrijk en België behandelden 15 ongevallen met onder meer branden, explosies en ongecontroleerde emissies van gevaarlijke stoffen. De ongevallen waren enigszins thematisch gegroepeerd: ongevallen ten gevolge van onderhoudswerkzaamheden, ongevallen met ontvlambare producten en (eco)toxische emissies.

De MI-vertegenwoordiger besprak een brand in een complex van opslagmagazijnen. Tijdens de presentatie werd vooral aandacht besteed aan de milieugevolgen van die brand en de noodzaak tot verhoogde aandacht van milieu-inspecteurs voor die problematiek, in het kader van de preventie van ongevallen en de beperking van de gevolgen ervan voor mens én milieu. Op het seminarie werd eveneens aandacht besteed aan een zwaar ongeval in Toulouse. Oorzaken, gevolgen en beheer van de crisis waren daarbij de belangrijkste aandachtspunten en werden diepgaand besproken.

1.4. Opleiding en kwalificaties van milieu-inspecteurs Op 4 april 2001 keurden het Europees parlement en de Raad de aanbeveling betreffende minimumcriteria voor milieu-inspecties in de lidstaten goed. De aanbeveling werd gepubliceerd in het Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen van 27 april 2001. In artikel IX van de aanbeveling wordt de Commissie verzocht om zo spoedig mogelijk, in samenwerking met IMPEL en andere belanghebbenden, minimumcriteria vast te stellen voor de kwalificatie van milieu-inspecteurs. In datzelfde artikel worden de lidstaten aangespoord om zo spoedig mogelijk, in samenwerking met IMPEL, de Commissie en andere belanghebbenden, opleidingsprogramma’s te ontwikkelen, om zo te voldoen aan de vraag naar gekwalificeerde milieu-inspecteurs. Tijdens de plenaire IMPEL-vergadering in Zweden (juni 2001) werd een voorstel van Frankrijk goedgekeurd om een werkgroep op te richten voor de opmaak van een voorstel voor de invulling van de minimumcriteria voor zowel de kwalificatie van milieu-inspecteurs als de opleidingsprogramma’s. De werkgroep kwam verschillende malen samen in 2001 en 2002 en kwam tot een rapport waarin o.a. volgende aspecten aan bod komen: de noodzakelijke basiskennis (diploma, …), de opleiding van een beginnend inspecteur en de kennis en vaardigheden van een inspectieteam. Het werd duidelijk dat die aspecten in de verschillende lidstaten heel wat gelijkenissen vertonen, maar toch ook een aantal opmerkelijke verschillen. Bij die discussies werd ook aandacht besteed aan de verschillen tussen vergunningverlening of adviesverlening bij het verlenen van vergunningen, en handhaving. In een aantal lidstaten worden deze taken door dezelfde ambtenaar uitgevoerd en deze lidstaten menen dat er geen verschil is in opleiding en kwalificaties tussen een ‘vergunningverlener’ en een ‘handhaver’. De andere lidstaten zien dit verschil zeer duidelijk

Het rapport maakte duidelijk dat milieu-inspecteurs heel wat kwalificaties nodig hebben en voortdurend moeten opgeleid worden

en ervaren in de praktijk dat er heel wat verschillen zijn, zowel bij de persoonlijke vaardigheden (bv. ‘harde’ versus ‘zachte’ communicatie bij respectievelijk de handhaver en de vergunningverlener), de technische competenties (bv. monsternames, vaststellingen op het terrein) en de juridische kennis (bv. voor het nemen van administratiefrechtelijke maatregelen). Deze verschillen worden in het rapport besproken. Het ontwerp-eindrapport werd op de plenaire vergadering van december 2002 toegelicht en besproken. Begin 2003 zullen de laatste aanpassingen gebeuren en zal het eindrapport worden gepubliceerd.

1.5. Vergelijking van handhaving IMPEL neemt al jarenlang een aantal initiatieven om de handhaving van de milieuhygiënewetgeving te verbeteren. Zo werd onder meer in de loop van de jaren negentig in elke lidstaat een uitwisselingsprogramma georganiseerd. Tijdens die uitwisselingsprogramma's toonde de organiserende lidstaat door lezingen en plaatsbezoeken de verschillende aspecten van de milieuhygiënehandhaving in het eigen land. Nadat alle landen aan de beurt waren gekomen, heeft IMPEL een nieuw initiatief genomen: de vergelijkingsprogramma’s. Hierbij is het de bedoeling op 4 dagen een aantal topics aan bod te laten komen en daarbij de handhaving in alle deelnemende landen te vergelijken. Opnieuw is het de bedoeling te leren uit de ervaringen van collega’s uit andere landen, maar nu op een meer interactieve manier.


149

Het vergelijkingsprogramma in 2002 in Lapland was het vierde in de rij en reeds het tweede in Finland. De meeting vond van 25 tot en met 29 mei plaats te Rovaniemi en Kemi. België werd door afgevaardigden van het Waals en het Vlaams gewest vertegenwoordigd. Behalve Griekenland en Luxemburg waren alle EU-lidstaten aanwezig. Ook de Europese Commissie en het Amerikaanse Environmental Protection Agency (EPA) waren vertegenwoordigd. Het doel van de vergelijkingsprogramma’s is de verschillende EU-inspectiesystemen met elkaar te vergelijken. De onderwerpen die in 2002 aan bod kwamen, waren zelfcontrole en elektronische rapportering van emissiegegevens. Volgende onderdelen stonden op het programma: - het IMPEL-netwerk; - de pulp- en papierindustrie in Lapland; - de milieuvergunningswetgeving in de regio Lapland; - procedures voor het bewaken van de naleving van de wetgeving; - het gebruik van zelfcontrolegegevens bij de handhaving; - inspecties in de pulp- en papierfabrieken van MetsäBotnia en Stora Enso te Kemi; - besprekingen in werkgroepen; - toelichting van de resultaten van deze werkgroepen. De uitgebreide discussies resulteerden in volgende standpunten: - een absolute scheiding tussen vergunningverlening en handhaving zoals bv. in Lapland, Portugal, Vlaanderen en Wallonië wordt door heel wat landen als positief ervaren; - de opmaak van een jaarlijks inspectieplan is noodzakelijk voor een goed beheer van de vele te verrichten controletaken; - de rapportering van zelfcontroleresultaten kan best elektronisch gebeuren. Rapportering van naakte emissiegegevens wordt best vermeden. Ook de ruwe gegevens zijn noodzakelijk om de resultaten te kunnen reproduceren en te interpreteren. Naast de emissieresultaten zijn ook de procesdata van groot belang; - zelfcontrolegegevens moeten worden geproduceerd door erkende of geaccrediteerde laboratoria en moeten voldoende kwaliteitsgaranties bieden vooraleer ze door de toezichthoudende overheid worden gevalideerd; - de massa aan gerapporteerde gegevens moet op een efficiënte manier door de toezichthoudende overheid worden beheerd door gebruik te maken van een goed uitgebouwd software-systeem; - elektronisch gerapporteerde gegevens kunnen ook gemakkelijker ter beschikking worden gesteld aan het brede publiek.

150


Finland beschikt over een gebruiksvriendelijk softwarepakket voor de elektronische verwerking van emissiegegevens

Uit het handhavingssysteem van de regio Lapland viel vooral te onthouden dat er weinig aandacht is voor klachten (dat heeft uiteraard te maken met de zeer lage industrialisatiegraad en bevolkingsdichtheid), dat er onvoldoende kwaliteitsgaranties zijn van de resultaten afkomstig uit de zelfcontrole, en dat er een enorm vertrouwen is van de overheid in de bedrijfswereld. Het belangrijkste discussiepunt was dat de inspectieverslagen die worden opgesteld door de toezichthoudende overheid in de regio Lapland, ‘voor akkoord’ worden ondertekend door de betrokken bedrijven. Dit voorbeeld werd door de meeste EU-lidstaten als onaanvaardbaar beschouwd, gezien over de vaststellingen van de toezichthoudende ambtenaren niet kan worden onderhandeld. Voorts werd door de Finse inspecterende overheid in samenwerking met de Universiteit van Lapland een pilootproject ‘leren op afstand’ uitgewerkt en opgestart. Het pilootproject bestaat uit een opleidingspakket m.b.t. zelfcontrole en rapportering. Dat opleidingspakket bestaat uit 7 modules en een vragenlijst, en is te volgen via internet. De eerste opleidingssessie liep van begin september 2002 tot eind oktober 2002. Ook de Vlaamse vertegenwoordiger heeft deelgenomen aan dit pilootproject. De pilootsessie werd door de meeste deelnemers als positief en vernieuwend geëvalueerd. De vormingssessie kadert in de permanente vorming van milieuinspecteurs, zoals ook voorzien in de Europese aanbeveling ‘minimumcriteria voor milieu-inspecties’.

Conclusies

Dergelijke programma's dragen bij tot de uitwisseling van handhavingsinformatie tussen de Europese lidstaten en het uitdragen van deze informatie naar de kandidaat-lidstaten. Daarom is ook de Vlaamse aanwezigheid van zeer groot belang: niet enkel om onze ervaring te kunnen verspreiden, maar ook om onze ervaring te toetsen aan die van andere, en daaruit nieuwe of aangepaste inzichten te verwerven. Als belangrijkste leerpunt uit dit vergelijkingsprogramma werd onthouden dat MI dringend werk moet maken van een efficiënt en gebruiksvriendelijk softwarepakket dat haar toelaat om de massa aan gerapporteerde gegevens, van o.a. zelfcontrole én eigen metingen, elektronisch te verwerken en te beheren. Finland beschikt sinds kort over een dergelijk systeem (VAHTI). Andere landen zijn ermee bezig of zullen er binnenkort mee starten.

en verbrandingsovens en alles wat daarmee in verband kan staan (vb. vorming, analyse, monitoring reductieprogramma's, remediëring, …). De bijdrage van MI betrof ‘Dioxin reduction at non-ferrous metal plants in the Flemish region (Belgium) Enforcement approach of the Environment Inspection Section‘ binnen de sessie ‘Dioxin Prevention and Reduction and Remediation Technologies’ en resulteerde onder meer in enkele nuttige contacten met diverse geïnteresseerden, werkzaam in de non-ferro sector en de toelevering van on-line monstername apparatuur. Uit de in de marge van het congres gevoerde gesprekken, bleek nogmaals dat de succesvolle aanpak van MI ook in het buitenland grote interesse wekt.

2.2. CLEEN MI heeft verder geparticipeerd in de werkzaamheden van het CLEEN-netwerk van Europese handhavingsorganisaties. CLEEN staat voor ‘Chemical Legislation European Enforcement Network’.

2. Andere 2.1. Dioxin 2002 Het 22ste internationale symposium over gehalogeneerde en persistente organische verontreinigende stoffen, kortweg Dioxin 2002, vond van 11 tot en met 16 augustus plaats te Barcelona in Spanje.

Dit jaarlijkse congres vormt op wereldschaal het belangrijkste forum voor de wetenschappelijke en technologische wereld om de laatste bevindingen op het vlak van onderzoek en ontwikkeling rond gehalogeneerde organische verbindingen, met als meest bekende voorbeelden dioxinen, furanen en PCB, voor te stellen. Alle denkbare aspecten, waaronder vorming, verspreiding, toxicologie, epidemiologie, inventarisatie, voorkoming en emissiebeperking kwamen tijdens dit congres aan bod via lezingen en een hele reeks postervoorstellingen. In de marge van het congres liep er ook een tentoonstelling van meetapparatuur en technologie. Het lezingen- en posterprogramma was opgedeeld in verschillende sessies, met telkens een specifiek onderwerp. Gelet op het grote aantal referaten, verliepen meerdere sessies tegelijkertijd, zodat een keuze moest worden gemaakt uit het globale aanbod. Die keuze gebeurde op basis van de activiteiten van MI in de reductie van dioxine-emissies van industriële installaties

Door het EurOzone-project werden in België, Duitsland, Finland, Frankrijk, Nederland, Noorwegen en Oostenrijk simultaan bedrijven met koelinstallaties geïnspecteerd. MI heeft de Belgische bijdrage tot dit handhavingsproject geleverd. In Europees verband werden 535 ondernemingen geïnspecteerd met in totaal 2.720 vaste koelinstallaties. Het ging om winkels, hotels, restaurants, cafés, cateringindustrie, fruitveilingen, chemische industrie, landen tuinbouw, supermarkten, kantoorgebouwen, koelen vriesindustrie, …. Meer dan de helft van de gecontroleerde koelinstallaties gebruikte HCFK-22. Ongeveer één op vijf koelinstallaties werkte nog met koelmiddel dat in België verboden is. Vele koelinstallaties waarover werd gerapporteerd, hadden beduidende lekverliezen. MI heeft haar EurOzone-inspecties toegelicht op de plenaire meeting van het CLEEN-netwerk te Kopenhagen. Deze vergadering werd bijgewoond door vertegenwoordigers van de EU-lidstaten, de Europese Commissie, Noorwegen, Tsjechië, Slowakije en Slovenië. MI kondigde er aan dat zij werkt aan een fysische methode om de koelgasemissie uit koelinstallaties te meten. Alle andere landen moeten documentaire gegevens ter kwantificering van koelgasemissies gebruiken.


151

2.3. Seveso-aangelegenheden Op geregelde tijdstippen worden er zogeheten ‘Mutual Joint Visits (MJV)’ georganiseerd in de verschillende lidstaten van de EU. Belangrijkste doel is het stimuleren van de contacten tussen de inspecteurs die zich op het terrein bezig houden met het uitvoeren van inspecties in het kader van de Seveso II-richtlijn. De richtlijn streeft harmonisatie na over de hele Unie, en het is daarom van essentieel belang dat elke lidstaat, met behoud van zijn eigen accenten, op een uniforme wijze Seveso-inspecties organiseert en uitvoert. De persoonlijke contacten tussen de verschillende inspecteurs vormen één van de belangrijkste middelen om uniformiteit op het terrein na te streven. De opzet van de MJV is om in kleine groepen te werken. Anders dan bij congressen of colloquia over Seveso II wordt er gewerkt met maximaal 2 vertegenwoordigers per lidstaat. Via een roterend systeem zal na verloop van enkele jaren elke lidstaat de organisatie van het uitwisselingsprogramma op zich hebben genomen. Ter gelegenheid van die organisatie krijgt elke lidstaat uitgebreid de kans om de nationale regelgeving uit te leggen en om de organisatie van de Seveso-inspecties in zijn land toe te lichten. Het belangrijkste aspect van de MJV is het deelnemen aan een controle op het terrein zelf, en dit door de vertegenwoordigers van de verschillende lidstaten. Van 12 tot 14 juni 2002 nam een vertegenwoordiger van MI deel aan de MJV in Nyköping, Zweden. Het centrale thema van die MJV was de samenwerking tussen de verschillende betrokken autoriteiten. Er werd ook een bedrijfsbezoek georganiseerd in een Zweedse Sevesoonderneming. Achteraf werd door verschillende deelnemers geopperd dat het veel interessanter zou zijn om deel te nemen aan ‘echte’ inspecties. Aan dat voorstel werd tegemoet gekomen tijdens de MJV die door de Belgische autoriteiten van 23 tot 25 oktober in Brussel werd georganiseerd. De deelnemers werden in kleine groepen van maximaal 7 inspecteurs ingedeeld, en per groep werd er een systematische controle uitgevoerd van het veiligheidsbeheersysteem van een Seveso-bedrijf. Deze formule werd positief onthaald door de deelnemers. Naast het inspectiegedeelte werd tijdens deze MJV een uitgebreide toelichting gegeven over het Belgische inspectiesysteem. Ook de visie van MI met betrekking tot de evaluatie en beheersing van milieurisico’s werd toegelicht. Op de slotdag werd een discussie gehouden over wat moet en kan worden verstaan onder ‘duidelijk onvoldoende maatregelen’, en de mogelijke consequenties die dergelijke conclusie voor de exploitant van een Sevesoinrichting kan hebben. Een opvallende vaststelling is de vrij grote aanwezigheid van toekomstige lidstaten op de MJV. In die landen is men

152


blijkbaar zeer geïnteresseerd om het beleid met betrekking tot de preventie van zware ongevallen af te stemmen op de werkwijze binnen de Europese Unie. Ander opvallend feit is dat er nog steeds te weinig aandacht is voor de gevolgen van zware ongevallen voor het leefmilieu. Voor de ontwikkeling van speciale inspectiemethodieken, zoals de onderzoeksmethodiek externe risico’s van MI, is nog veel onderzoek vereist. Tijdens de presentatie van de MI-vertegenwoordiger werden onze visie en plannen hieromtrent toegelicht.

2.4. INECE Conferentie in Costa Rica Het afdelingshoofd van MI werd, als Belgisch vertegenwoordiger, uitgenodigd op de 6de internationale conferentie over naleving en handhaving van de milieuwetgeving in San José, Costa Rica (15 - 19 april 2002). INECE staat voor International Network for Environmental Compliance and Enforcement. Het doel van het netwerk wordt als volgt omschreven: ‘INECE activities are designed to help nations and professionals develop successful approaches to environmental compliance with domestic environmental requirements and international environmental agreements. Through past collaborations we have developed common framework and principles as a basis for exchange. We also have explored and are benefiting from dozens of special topics for practical lessons learned and new ideas on what works and does not work within different cultures, laws and legal systems, exchanges which we recognize must be fostered on a continuing basis through ongoing networks’. Deze conferentie telde 170 deelnemers, van zowel gouvernementele als niet-gouvernementele organisaties (NGO's). Zij vertegenwoordigden meer dan 80 landen en internationale organisaties. De doelstellingen van de conferentie waren: - het promoten van het belang van effectieve handhaving van de milieuwetten en/of milieuprogramma's en het onderstrepen van de drijvende krachten hierachter; - het opbouwen van institutionele capaciteit om bestaande en toekomstige milieuwetten en -programma's te handhaven; - het beïnvloeden van alle instanties en personen die een rol (kunnen) spelen in het tot stand komen van milieuwetten en -programma's; - het aanmoedigen van internationale uitwisseling en het oprichten en/of laten functioneren van regionale netwerken; - het bieden van gelegenheid tot het uitwisselen van expertise en het leren d.m.v. actieve deelname.

Het afdelingshoofd van MI presenteerde de bijdrage: ‘Reduction of the industrial emissions of air pollutants in the Flemish Region (Belgium) by law enforcement’ (gepubliceerd in de Conference Proceedings Volume 1). Tevens vermelden we ‘Theme 6: Regional Network Meetings: Africa, Asia, Central America / Caribbean, North America, Europe and South America’, betreffende het opbouwen van institutionele capaciteit en regionale netwerken om bij te dragen tot (zoals gesteld op de 5de conferentie te Monterey, Californië, USA): - het plaatsen op de politieke agenda, in iedere staat en regio, van de milieuhandhaving; - het oprichten en efficiënt laten functioneren van inspectiediensten; - het overtuigen van de reguliere politiediensten, openbaar ministerie en rechters, dat strafrechtelijke handhaving en milieuwetten een heel belangrijke aangelegenheid zijn;

2.5. Uitdragen van de handhaving naar het buitenland De steeds verdergaande Europese integratie en mondialisering laten zich ook meer voelen op het vlak van de milieuhandhaving. MI beschouwt het daarom als haar taak internationale contacten te leggen om actief in te spelen op nieuwe tendensen en bij te dragen tot vernieuwende initiatieven. Deze contacten laten MI ook toe de eigen werking te toetsen in een internationale context. Het milieu-inspectieplan en het milieuhandhavingsrapport worden in het Engels vertaald en verspreid. Op die manier geraakt de werkwijze van MI internationaal gekend. Dat initiatief wordt door de collega’s uit andere landen naar waarde geschat en dit resulteert dan ook geregeld in vragen om het inspectiesysteem en de handhavingsaanpak van MI te komen toelichten.

- het bewust maken dat een efficiënte netwerking met alle actoren van het handhavingsproces een noodzakelijkheid is.

In het jaar 2002 gebeurde dit op vraag van: - de Europese Commissie tijdens een 'Workshop on Environmental Inspections' te Ljubljana, ten behoeve van Sloveense milieu-inspecteurs, in het kader van de voorbereiding van de toetreding van Slovenië tot de Europese Unie;

Uit de rapportering van de verschillende werkgroepen bleek overduidelijk dat de vier hierboven gestelde doelstellingen, enkel in Europa (EU en kandidaat-lidstaten EU) en dan nog gedeeltelijk (punten 1 en 2 in voldoende mate en punten 3 en 4 in onvoldoende mate) vervuld zijn.

- het Oostenrijks ministerie van Leefmilieu en de provincie Salzburg tijdens het seminarie ‘EU-Empfehlung zur Festlegung von Mindestkriterien für Umweltinspektionen’ (Europese aanbeveling voor minimumcriteria voor milieu-inspecties) voor Oostenrijkse ambtenaren;

Van de slottoespraak van beide co-voorzitters onthouden we vooral dat, in het licht van de Wereldtop betreffende Duurzame Ontwikkeling te Johannesburg (ZuidAfrika), het nodig is om van de naleving en de handhaving van de milieuwetten een dominant thema te maken. Hiertoe is het absoluut noodzakelijk om concrete initiatieven te nemen, die tevens een globale samenwerking en netwerking vereisen.

- UNEP Chemicals en de Duitse federale regering tijdens de regionale workshop ‘National Action on measures to reduce or eliminate the releases of by-products from unintentional production as requested by the Stockholm Convention on Persistent Organic Pollutants (POP)’ te Bangkok in Thailand, waar de BBT-benadering en de plaats van handhaving werd toegelicht voor de sector van de afvalverbranding.

Als eindconclusie mogen we stellen dat deze conferentie in zijn opzet geslaagd is en waardevol mag worden genoemd. Een verdere actieve Belgische deelname aan deze initiatieven lijkt ons daarom gewenst.

Bij die toelichtingen gaven toezichthoudende ambtenaren van MI uitleg over de positie van het Vlaams gewest in België, de werking van MI (organisatie, opdracht, bevoegdheden, milieu-inspectieplan, inspecties, handhaving, …), kwaliteitszorg, rapportering en concrete resultaten van de handhavingsaanpak op het terrein. Tijdens deze meetings werd steeds ervaren dat de toehoorders de concrete MI-inspectieaanpak op het terrein ten zeerste weten te waarderen. MI is daarom van plan om in functie van de beschikbare mensen en middelen een actieve aanwezigheid op internationale fora te blijven nastreven.


153

10

Hans Delcourt

Paul Bernaert

Groeven en Graverijen

Koen Mandonx

Paul Bernaert

Ingrid Roels

handhavingsrapport

Site-verantwoordelijke

Peter Schryvers

Nathalie Janssens

Chris Van Baelen

Koen Mandonx

Peter Schryvers

Redactie Milieu-

Materieel

Dossieropvolgingssysteem

Hoofdinspectie

Organisatorische ondersteuning

Chris Van Baelen

Peter Schryvers

Inge Delvaux*

Water

(*: Seveso-team)

Veiligheid

Filip François

Lucht, licht en geur

Martine Blondeel

Louis Daens

Geluid en trillingen

Ingrid Roels

Paul Bernaert

Afval

Hoofdinspectie

Diensthoofd

Inhoudelijke ondersteuning

Jan De Paep

Wilfried Biesemans

Wilfried Van den Acker

Ilse Colman

Wilfried Van den Acker

Jos Tits

Irène Poelmans

Guido Gerits

Jos Tits

buitendienst Limburg

buitendienst

Rudi Rademaekers

Jos Tits

Jan De Paep

Peter Schoups

Josse Cleven

Freddy Noels

Antwerpen

Gerard Pensaert

Lief Mannaerts

Wilfried Van den Acker*

Christel Gernay*

Inge Dils*

Jo De Baerdemaeker*

Wilfried Biesemans*

Jos Moeskops

Ludo Segers

Hendrik Meulemans

Linda Van Geystelen

buitendienst Limburg

buitendienst

Antwerpen

buitendienst

Luc Verhaeven

Pieter Van Cauwenberge

Dony Vandormael

Luc Verhaeven

Oost-Vlaanderen

buitendienst

Peter Wesemael

Wilfried Van Vaerenbergh

Marc Van Kerckvoorde*

André Goossens*

Luc Bevernage

Frans Van der Cruyssen

Gert Govaerts

Paul Van Gijseghem

Oost-Vlaanderen

buitendienst

Koen Mandonx

Theo Strobbe

Theo Strobbe

Koen Mandonx

Vlaams Brabant

buitendienst

Robert Dupont

Dirk Crivits

Frank Verslype

Marc Vanthienen

Wilfried Nijs

Robert Dupont

Frans Van de Maele

Vlaams-Brabant

buitendienst

Peter De Neve

Henri Trypsteen

Georges Van de Walle

Johan Corveleyn

Peter De Neve

West-Vlaanderen

buitendienst

Karel Van Damme

Robrecht Pillen

Guido Gheysen

Geert Van Landschoot

Henri Trypsteen

Marc Sevenant

Roland Loontiens

West-Vlaanderen

Bijlagen 1 Contactpersonen binnen MI

Bijlagen

155

2 Contactpersonen samenwerking en overleg Samenwerking met anderen en overlegstructuren

Contactpersonen

BBT/EMIS - stuurgroep

Paul Bernaert

Commissie Dierlijk Afval, plenaire vergadering

Frans Van de Maele Paul Van Gijseghem

Commissie Dierlijk Afval, werkgroep Coördinatie

Hans Delcourt Frans Van de Maele

Commissie Ophaling afvalstoffen

Hans Delcourt

Commissie Vervolgingsbeleid voor Leefmilieu en Ruimtelijke Ordening

Robert Baert

Forum van de VR-deskundigen

Inge Delvaux

Internationale Commissie voor de Bescherming van de Maas (ICBM),

Peter Schryvers

werkgroep Calamiteuze verontreiniging Internationale Commissie voor de Bescherming van de Schelde (ICBS),

Peter Schryvers

werkgroep Calamiteuze verontreiniging Milieuboot

Chris Van Baelen

MINA-plan 2 thema 1 ‘Verdunning van de Ozonlaag’:

Hans Delcourt

verantwoordelijke actie 4 ‘Een uitgebreid inspectieprogramma invoeren voor het gebruik en de afvoer van ozonafbrekende stoffen’ MINA-plan 2 thema 10 ‘Verstoring door geluidshinder’:

Louis Daens

verantwoordelijke actie 80 ‘Geluidshinder van hinderlijke inrichtingen saneren’ Overeenkomst Dierlijk afval

Hans Delcourt

Overleg afvalverbranding

Robert Baert Paul Bernaert Filip François

Overleg met VMM i.v.m. depositie- en immissiemetingen

Filip François

Samenwerking met de afdeling Natuurlijke Rijkdommen en Energie

Paul Bernaert

Samenwerking met de Gezondheidsinspectie

Robert Baert

Martine Blondeel

Paul Bernaert Samenwerking met de militaire overheid

Robert Baert Paul Bernaert

Samenwerking met het Voedselagentschap

Paul Bernaert Hans Delcourt

Samenwerkingscommissie Seveso-Helsinki

Inge Delvaux

Stuurgroep Milieukwaliteitsnormen

Paul Bernaert

Task Force Geluidsnormen luchthavens

Louis Daens

Task Force Mestverwerking

Georges Van de Walle

Technisch Overleg Milieuregelgeving (TOM)

Paul Bernaert

Werkgroep Dioxinen in de Melk

Filip François

Paul Van Gijseghem

Martine Blondeel

156

Werkgroep Geurteam

Martine Blondeel

Werkgroep Luchthavens

Louis Daens

Werkgroep Urgentieplan lichthinder

Martine Blondeel


3 Voordrachten MI gaat geregeld in op externe vragen om haar kennis ter beschikking te stellen en informatie te verstrekken. Hierna volgt een overzicht van de voordrachten en de lessen in 2002 gegeven door toezichthoudende ambtenaren van MI. • 'Behandeling van geurklachten. Aanpak van MI en relatie met lokale overheden' in het kader van een studienamiddag 'Behandeling van geurklachten door lokale overheden' ingericht door de sectie Lucht van Aminabel te Brussel; • ‘De problematiek van het leefmilieu’ in het kader van de theoretische opleiding van de gerechtelijke stagiairs, ingericht door het ministerie van Justitie te Brussel; • ‘Behandeling van geurklachten door MI’ in het kader van een infoavond, ingericht door de stad Leuven; • ‘Werking van de afdeling Milieu-inspectie’ in het kader van een opleiding van ondernemingsmilitanten, ingericht door het ACV-verbond Midden West-Vlaanderen te Roeselare; • ‘Werking van de afdeling Milieu-inspectie’ in het kader van een opleiding van werknemersvertegenwoordigers in het Comité voor Preventie en Bescherming (grafische sector, vervoerssector en beschutte werkplaatsen), ingericht door het ACV te Gent; • ‘Het opstellen van het proces-verbaal van technische controle op de geluidshinder’ in het kader van de opleiding van de milieuambtenaren en milieupolitie van de provincie West-Vlaanderen, ingericht door de stad Nieuwpoort; • ‘Werking van de afdeling Milieu-inspectie’ in het kader van de opleiding van gemeentelijke milieuambtenaren, ingericht door PLOT (Provincie Limburg Opleiding en Training) te Genk; • 'Onderzoek naar de modaliteiten voor een veilige VR-plichtige opslag van zeer lichte en licht ontvlambare gassen' in het kader van het forum voor VR-deskundigen; • 'Het milieubeleid in Vlaanderen' in het kader van de opleiding van preventieadviseurs niveau 1, ingericht door VIZO (Vlaams Instituut voor het Zelfstandig Ondernemen); • ‘Handhaving van de milieuhygiënewetgeving’ in het kader van de opleiding milieucoördinatoren niveau A en niveau B, ingericht door Lucina te Leuven; • 'Het milieubeleid in Vlaanderen' in het kader van de opleiding van preventieadviseurs niveau 1 en niveau 2, ingericht door Lucina te Leuven; • ‘Risico-analyse en het Samenwerkingsakkoord’ in het kader van de permanente vorming van milieucoördinatoren, ingericht door SGS en Kluwer te Antwerpen; • ‘Brand in een magazijnopslagplaats in het Antwerpse havengebied’ in het kader van de workshop ‘Lessons learnt from accidents’, ingericht door de Franse overheid te Bordeaux; • ‘Wat bij ongeval?’ in het kader van een studiedag ‘Seveso II en de hulpdiensten: een multidisciplinaire benadering’, ingericht door de provincie Vlaams-Brabant; • ‘Evaluatie van milieurisico’s in het Vlaams gewest’ in het kader van een uitwisselingsprogramma voor Seveso-inspecteurs, ingericht door de Belgische autoriteiten te Brussel; • ‘Etikettering en opslag van gevaarlijke stoffen: praktijkervaring en vaststellingen’ in het kader van de permanente vorming van milieucoördinatoren, ingericht door SGS en Kluwer te Antwerpen; • ‘Dioxin reduction at non-ferrous metal plants in the Flemish region (Belgium) - Enforcement approach of the Environment Inspection Section‘ binnen de sessie ‘Dioxin Prevention and Reduction and Remediation Technologies’, tijdens het internationaal symposium Dioxin 2002 te Barcelona, Spanje; • ‘Reduction of the industrial emissions of air pollutants in the Flemish Region (Belgium) by law enforcement’, tijdens de INECE conferentie, georganiseerd door EPA, het Nederlandse ministerie (Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu) en de Europese Commissie te San José, Costa Rica; • ‘Integrated release reduction concept with process modification, operational control and flue gas cleaning in waste incineration’ op de regionale workshop ‘National Action on measures to reduce or eliminate the releases of by-products from unintentional production as requested by the Stockholm Convention on Persistent Organic Pollutants (POP)’, georganiseerd door de Thaise regering (Pollution Control Department), UNEP Chemicals en de Duitse regering te Bangkok, Thailand; • 'The Flemish Environment Inspection Section (Belgium)' tijdens een 'Workshop on Environmental Inspections' ten behoeve van Sloveense milieu-inspecteurs, georganiseerd door de Europese Commissie in het kader van de voorbereiding van de toetreding van Slovenië tot de Europese Unie te Ljubljana, Slovenië; • ‘Environmental inspections in Flanders’ tijdens het seminarie ‘EU-Empfehlung zur Festlegung von Mindestkriterien für Umweltinspektionen’, ingericht door het Oostenrijks ministerie voor Leefmilieu en de provincie Salzburg in het kader van de opleiding van Oostenrijkse ambtenaren te Salzburg (Oostenrijk).

Bijlagen

157

5 Gebruikte afkortingen 5.1

Instanties

Aminal Aminabel ANRE CCIM CGCCR CLEEN EPA EU FAVV IMPEL INECE IRCEL LIN MI OVAM TOM UNEP VITO VLM VMM

Administratie Milieu-, Natuur-, Land- en Waterbeheer Afdeling Algemeen Milieu- en Natuurbeleid Afdeling Natuurlijke Rijkdommen en Energie Coördinatiecommissie Internationaal Milieubeleid Coördinatie- en Crisiscentrum van de regering Chemical Legislation European Enforcement Network Environmental Protection Agency Europese Unie Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen Implementation and Enforcement of Environmental Law International Network for Environmental Compliance and Enforcement Intergewestelijke Cel voor het Leefmilieu Departement Leefmilieu en Infrastructuur Afdeling Milieu-inspectie Openbare Afvalstoffenmaatschappij voor het Vlaams gewest Technisch Overleg Milieuregelgeving United Nations Environment Programme Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek Vlaamse Landmaatschappij Vlaamse Milieumaatschappij

5.2. Milieutechnische termen ARAB BBT BLEVE BZV BREF CFK CZV DOS EMAS HCFK GPBV IPPC LDAR MAK MER MIP PAK PCB PCDD PCDF PWZI RWZI TEQ Vlarem I Vlarem II Vlarea Vlarebo VOS VR

160

Algemeen reglement op de arbeidsbescherming Beste beschikbare technieken Boiling liquid expanding vapour explosion (explosie door koken van de vloeistof en uitzetten van de vrijgekomen dampen) Biologische zuurstofvraag BBT referentiedocument (EU) Chloorfluorkoolstoffen Chemische zuurstofvraag Dossieropvolgingssyteem van de afdeling Milieu-inspectie Eco-management and Audit Scheme (milieubeheer- en milieuauditsysteem) Chloorfluorkoolwaterstoffen Geïntegreerde preventie en bestrijding van verontreiniging Integrated pollution prevention and control (Engelse versie van GPBV) Leak detection and repair (detecteren en herstellen van lekken) Mono-aromatische koolwaterstoffen Milieueffectrapport Milieu-inspectieplan Poly-aromatische koolwaterstoffen Polychloorbifenyl(en) Polychloor-dibenzo-paradioxine(n) (kortweg dioxine(n)) Polychloor-dibenzo-fura(a)n(en) (kortweg fura(a)n(en)) Particuliere waterzuiveringsinstallatie Rioolwaterzuiveringsinstallatie Toxische Equivalenten Besluit van de Vlaamse regering houdende vaststelling van het Vlaams reglement betreffende de milieuvergunning Besluit van de Vlaamse regering houdende algemene en sectorale bepalingen inzake milieuhygiëne Besluit van de Vlaamse regering tot vaststelling van het Vlaams reglement inzake afvalvoorkoming en -beheer Besluit van de Vlaamse regering houdende vaststelling van het Vlaams reglement betreffende de bodemsanering Vluchtige organische stof(fen) Veiligheidsrapport


6 Adressen Afdelingshoofd: Dr. Sc. Robert Baert, inspecteur-generaal Graaf de Ferrarisgebouw Koning Albert II-laan 20 bus 8 1000 Brussel Tel.: 02-553 81 83 Fax: 02-553 80 85 e-mail: [email protected] Hoofdinspectie diensthoofd: Ing. Paul Bernaert Graaf de Ferrarisgebouw Koning Albert II-laan 20 bus 8 1000 Brussel Tel.: 02-553 81 97 Fax: 02-553 80 85 e-mail: [email protected] Buitendienst Antwerpen diensthoofd: Lic. Linda Van Geystelen Copernicusgebouw Copernicuslaan 1 2018 Antwerpen Tel.: 03-224 64 26 Fax: 03-224 64 28 e-mail: [email protected] Buitendienst Limburg diensthoofd: ir. Jan De Paep Taxandriagebouw Gouverneur Roppesingel 25 3500 Hasselt Tel.: 011-26 42 60 Fax: 011-26 42 61 e-mail: [email protected] Buitendienst Oost-Vlaanderen diensthoofd: ir. Paul Van Gijseghem Apostelhuizen 26k 9000 Gent Tel.: 09-235 58 50 Fax: 09-235 58 79 e-mail: [email protected] Buitendienst Vlaams-Brabant diensthoofd: ir. Frans Van de Maele Waaistraat 1 bus 2 3000 Leuven Tel.: 016-21 11 50 Fax: 016-21 11 51 e-mail: [email protected] Buitendienst West-Vlaanderen diensthoofd: ir. Lieven Windels en vanaf 01/02/2003 ir. Roland Loontiens Koningin Astridlaan 29/4 8200 Brugge Tel.: 050-40 42 11 Fax: 050-39 15 12 e-mail: [email protected]

Bijlagen

161


Uitgave ministerie van de Vlaamse Gemeenschap afdeling Milieu-inspectie Verantwoordelijke uitgever Dr. Sc. Robert Baert inspecteur-generaal afdelingshoofd Graaf de Ferrarisgebouw Koning Albert II-laan 20, bus 8 1000 BRUSSEL Eindredactie ir. Peter Schryvers Ing. Ingrid Roels Ing. Paul Bernaert Depotnummer: D/2003/3241/192 Opmaak Drukkerij Feys, Ingelmunster Druk Drukkerij Feys, Ingelmunster Deze uitgave werd gedrukt op milieuvriendelijk geproduceerd papier. © ministerie van de Vlaamse Gemeenschap

162


Milieuhandhavingsrapport 2002 van de Afdeling Milieu-inspectie

Recommend Documents