Midden-Delfkrant. Kom binnen, kom genieten, help ons dit gebied te behouden!

Midden-Delf Midden-Delfkrant krant

Kom binnen, kom genieten, help ons dit gebied te behouden!

en! ud ho be te ed bi ge er ld po re ba st ko t di Help ons Geacht lid,

in het druk ste stukje Nederland. het groene polderlandschap midden ekt, ontd al and Delfl denressante Mid van U heef t de waarde U kent de oude boerderijen en inte te fietsen, te wandelen of te varen. and Delfl denMid in om is het U weet hoe goed geschiedenis van dit gebied. t. Maar hebt u uw vrienden en ed steun en bescherming nod ig heef gebi dit dat ook t wee ng, nigi vere U, als lid van onze te worden? familieleden al eens gevraagd om lid steeds meer leden. Maar het zijn er f in en voor dit gebied. Gelu kkig met actie ng nigi Vere and Delfl denMid Al 35 jaar is de genoeg. voor een zekere toekomst nog niet graag doorgroeien naar 3.500 leden. om daar we n wille In ons 36ste jaar

Daarvoor hebben we u nodig ten om te versturen of uit te delen: Bij deze extra omslag zitten twee kaar en op 22 september. Samen met u en nick, ons verjaardagsfeest je, te kom Pick and Delfl denMid de naar om Een uitnodig ing de nazomer in Midden-Delfl and. uw vrienden willen we genieten van gaard De vereniging plant daar een boom en planten bij de Maaslandse Dam. kom te boom een hier om mag is ing cht, ebra odig De tweede uitn die dit lid heef t aang minimaal 2 jaar lid wordt, of degene voor die reen Iede en. en. mak tbom te frui lid nu van 500 hoogstam eving over de streep te trek ken en mooi middel om mensen uit uw omg een fruitboom komen planten. Een ne toekomst van Midden-Delfl and. De nieuwe boom symboliseer t de groe den-Delf krant mogen ze ook nog 5 . Naast hun 8 nummers van de Mid 2013 rt maa in ks, stra een boom de ten Nieuwe leden plan nieuwe leden mogen meedoen aan ten (tijdens een echt oogstfeest!). De oogs en kom boom de van hten jaar lang de vruc in Midden-Delfl and. ressante lezing over oude fruitrassen snoeicursus en kunnen naar een inte 0 nieuwe leden binnen te halen? Delfl and Vereniging mee om de 100 denMid de van ers illig vrijw en Helpt u bestuur We rekenen op u!

Wij zoeken jonge schrijvers en tekenaars héérlijk buiten zijn Genieten uw kinderen ook zo van het ook de mooiste in Midden-Delfl and? Beleven ze daar dan over hun echte of fictieve avonturen? Laat hen kan alles zijn: ervaringen tekenen of schr ijven. Het een bezoek aan een het lopen van het blotevoeten pad, derij, een fietstocht of camping of met de klas aan de boer ook een verzonnen avonturen in de Vlietlanden. Het mag in het gebied. Enige verhaal zijn over bijvoorbeeld dieren in Midden-Delfl and voor waarde is dat het verhaal zich afspeelt. krijgen een plekje De mooiste tekeningen en verhalen kranten. Stuur in een van de volgende Midden-Delf de Middendeze tekeningen en verhalen op naar iersingel 40, Delfl and Vereniging, Burg. Musquet secretar iaat@ 2636 GG Schipluiden. Of mai l ze naar eet niet je naam, adres middendelflandvereniging.nl. Verg en leeftijd te vermelden.

Fotowedstrijd niseert ter ere van De Midden-Delfl and Vereniging orga strijd met het thema: haar 35ste verjaardag een fotowed ‘Grens tussen stad en platteland’ erd in de MiddenDe mooiste foto’s worden gepublice Delf krant. ting in ’t Rechthuis De winnaar ontvangt een over nach Brea kfast aan de van Zouteveen: een heerlijke Bed & den-Delfl and. Hier Vlaardingervaart, in het hart van Mid antiek. vindt u rust, ruimte, recreatie en rom in en om MiddenDe foto’s moeten gemaakt worden juli in naar Delfl and. U stuurt uw foto vóór 30 onder vermelding van g.nl igin eren andv info@middendelfl s en, de plaats waar uw naam, uw e-mail adres en uw adre zullen allemaal in klein u de foto genomen heef t. De foto’s gezet worden. De formaat op de site van de vereniging Midden-Delf krant die in mooiste worden gepubliceerd in de september uitkomt.

nummer 149 | zesendertigste jaargang nr. 2

Midden-Delfkrant juni 2012

Colofon

Redactioneel

Midden-Delfkrant nr. 149 36e jaargang nummer 2, juni 2012 Uitgave van de Midden-Delfland Vereniging, Schipluiden www.middendelflandvereniging.nl Verschijnt viermaal per jaar Losse nummers € 3,00 Gedrukt op chloorvrij gebleekt papier

U heeft dit keer een bijzondere MiddenDelfkrant in handen, met een feestelijke, extra omslag. In dit nummer wordt meer aandacht besteed aan het jubileumjaar. En in de envelop trof u ook al de vier folders aan met het programma op de ‘hot-spots’ van de Midden-Delfland Dag op 16 juni. De extra omslag roept u op tot het op grote schaal werven van nieuwe leden. Het mooiste cadeau voor de jarige Midden-Delfland Vereniging is om het jaar 2012 af te sluiten met het magische cijfer 3500 op de teller. Aan u om daar o.a. met de briefkaarten op de achterkant een actieve bijdrage aan te leveren.

Redactie Pia van Oord (hoofdredacteur) Frits van Ooststroom Annemiek van Adrichem Katinka Buters (eindredacteur) [email protected] Burgemeester Musquetiersingel 40 2636 GG Schipluiden

Deze krant bevat natuurlijk ook de artikelen die u van ons kent: het portret van een markante Midden-Delflander schetst een beeld van de broers Rinus en Jan Groot, dorpssmeden in Schipluiden, van de hand van Kees van Paassen verschijnt deel 3 over de Hermelijnen en Frits van Ooststroom schrijft over een boerderij

Opmaak en druk Stout Grafische Dienstverlening, Vlaardingen Vormgeving: Klaas Bloem Kopij en suggesties voor artikelen zijn van harte welkom bij de redactie Overname van artikelen is in veel gevallen mogelijk na overleg met de redactie Verantwoording Publicatie van artikelen hoeft niet te betekenen dat hiermee de mening van de Midden-Delfland Vereniging wordt weergegeven Abonnementen Door lid te worden van de MiddenDelfland Vereniging ontvangt u dit blad. Minimum contributie is € 17,50 per jaar. Aanmelding door storting op 3928463 (ING) of 143775367 (Rabobank) ten name van Midden-Delfland Vereniging Schipluiden o.v.v. ‘nieuw lid’ en uw naam, adres, woonplaats Opzegging uitsluitend schriftelijk met inachtneming van vier weken opzegtermijn aan het eind van het jaar

2 |

Midden-Delfkrant

INHOUD

Medewerkers aan dit nummer: Tiny van der Meer, Henk Groenendaal (fotografie), Gemma Buters, Arie van der Kooij, Cor Nonhof, Kees van Paassen, Suzanne Wardenaar, Gemma van Winden-Tetteroo, Arie van Woerden

3 4 7 8 12 14 16 18 19 20 21 22 24 24

aan de Zuideindseweg in Delfgauw, en daarmee is ook de Gevelsteen als rubriek weer terug. Ook de andere rubrieken zijn present, zo vertelt Vockestaert over het wel en wee van de eigen schaapskudde. Speciale aandacht besteden we aan de driehonderdjarige Kruikiuskaart van Delfland. In twee artikelen krijgt u enige achtergrondinformatie over de makers van deze beroemde kaart en een uitvoerig verhaal over de totstandkoming en de nauwkeurigheid van de kaart. Vijfendertig jaar Midden-Delfkrant zette ook de redactie aan het denken. Daarom vindt u in het hart van deze krant flitsinterviews met ‘leden van het eerste uur’. We hebben er meer voor u in petto in de volgende nummers. Het redactioneel van het allereerste nummer eindigde er al mee: Midden-Delfland is de moeite waard. Die overtuiging is 35 jaar lang voor heel veel mensen de drijfveer geweest om actief te zijn. En hopelijk blijft dat ook zo de komende 35 jaar.

Gelukkig hebben we de foto nog / Ben van der Velde Derde generatie Groot smeedt het ijzer nog steeds als het heet is / Gemma van Winden-Tetteroo Nicolaas Kruikius en de wondere wereld van de cartografie / Frits van Ooststroom De kaart van de gebroeders Kruikius, hoe goed is die? / Cor Nonhof Leden van het eerste uur Zwemmende hermelijn / Kees van Paassen Op zoek naar hergebruik, boerderij in Delfgauw / Frits van Ooststroom Gevelsteen, de tweeling / Frits van Ooststroom Schaapskudde Vockestaert een succesnummer / Arie van Woerden Uit de winkel Maandelijkse themawandeling Verenigingsnieuws Niets doen / Roelof uit Beijerse Natuurparfum maken tijdens een picknick / Suzanne Wardenaar

Foto voorzijde: Doelpad door de Commandeurspolder in Maasland. Foto Tiny van der Meer.

Rechterpagina, boven: Trekpadbruggetje aan de Delftsche Schie. Foto Pia van Oord.

Gelukkig hebben we de foto nog

Omdat het trekpadbruggetje langs de Schie ter hoogte van het oude gemaal van de Lage Abtwoudse polder geen monument is, is het niet beschermd. Aan alle procedures is voldaan en alle vergunningen zijn verleend: het moet verdwijnen. De deplorabele staat van onderhoud wordt door sommigen achterstallig onderhoud genoemd. Met een gebrekkige veiligheid en beperkte beschikbare financiën verklaren ambtenaren het historische trekpadbruggetje voor vogelvrij. Kortom, niets staat de sloop ervan meer in de weg. Maar de paar trekpadbruggetjes die ons nog resten zijn onderdeel van het verhaal van het landschap en het water. Het verhaal dat wordt geschreven en verteld, maar dat ook gewoon zichtbaar is, bijvoorbeeld in de oude gemalen en de molentjes voor de onderbemaling in de polder. Ze maken deel uit van het beeld van Midden-Delfland zoals ook de eeuwenoude verkaveling en de karakteristieke boerderijen dat doen. Dat is het verhaal waar de Midden-Delfland Vereniging zich sterk voor maakt, niet uit nostalgie, maar omdat het bij ons gebied hoort. In de Metropoolregio ligt nog een klein stukje authentiek veenweidegebied waarvan steeds meer karakteristieke elementen verdwijnen. Zo houd ik mijn hart vast bij plannen van de gemeente Midden-Delfland om in Schipluiden de bebouwingsgrenzen op te rekken.

Op de plek van het trekpadbruggetje langs de Schie zal een bord komen met informatie over hoe het was en waarom. Met misschien wel een foto van het bruggetje. In ieder geval geen blijk van respect voor het verhaal van Midden-Delfland. Natuurlijk staat de schaal van dit besluit in schril contrast met het rampzalige besluit tot aanleg van de Blankenburgtunnel, maar beide tonen aan dat bestuurders het verhaal niet verstaan. Al 35 jaar vertelt de Midden-Delfland Vereniging aan iedereen die het maar horen wil het verhaal van het landschap van MiddenDelfland. In de Midden-Delfkrant, maar ook door lezingen en exposities, en waar nodig met acties. Ook op de Midden-Delfland Dag vertellen we, soms met een knipoog, dit verhaal. Het verhaal waarmee we vooral de stedelingen rondom willen bereiken. Zodat zij zich bewust worden van de waarde van het gebied. En zodat bestuurders zich wel drie keer zullen bedenken om het verder aan te tasten. En dat is niet tegen beter weten in, dat is omdat wij er in geloven en dat we over een tijdje niet hoeven te zeggen: ‘Gelukkig hebben we de foto’s nog’. Ben van der Velde voorzitter Midden-Delfland Vereniging

zesendertigste jaargang nr 2, juni 2012 | 3

Schipluiden – ‘Ga je op de advertentie voor de smederij af en ben je katholiek? Dan hoef je niet verder te kijken, dat wordt toch niks,’ kregen grootvader en vader Johannes Jacobus Groot te horen toen zij in het begin van de jaren ’30 even een kopje koffie dronken in een cafeetje in het Zuid-Hollandse dorpje Benthuizen voordat ze op sollicitatie gingen. Opa Groot was hoefsmid in Noord-Holland en hij zocht een betrekking voor zijn zoon Johannes Jacobus. Maar in Benthuizen was men kennelijk niet erg gediend van katholieken en zo moesten de mannen onverrichterzake terug naar huis. Jan ging toen maar bij smid Schellekens in Kethel werken en ontmoette daar zijn latere vrouw Agnes Olsthoorn. Toch wilde hij graag zelfstandig worden. Gelukkig werd in Schipluiden jaren later de smederij Van Hurk openbaar verkocht. Daar konden wel zaken gedaan worden door opa Groot. Rinus en Jan Groot blikken anno 2012 terug op de verhuizing van hun vader Jan naar het dorpje in Midden-Delfland waar nu inmiddels de derde generatie Groot de ijzers in het vuur houdt.

Smederij Groot Het is een grappige geschiedenis die Rinus en Jan vertellen. In 1937, bij de openbare verkoping van de smederij Van Hurk aan de Dorpsstraat, was het niet opa Groot die de meeste guldens bood; timmerman Bontenbal was bang dat er een garagebedrijf naast hem zou komen en hij kocht dus koste wat het kost het failliete bedrijf van Van Hurk. Toen echter bleek dat Jan Groot werkelijk van plan was de smederij voort te zetten, mocht hij dezelfde dag nog het pas verworven bezit van Bontenbal overnemen. ‘Vader Jan kon geld lenen van een rijke boer in Hoogwoud om zijn bedrijf in Schipluiden te kunnen starten en telkens als hij wat overhield, fietste hij naar NoordHolland om wat van zijn schulden af te lossen,’ vertelt Rinus.

Derde generatie Groot smeedt het

4 |

Midden-Delfkrant

Er werd in die tijd bij de boeren en voor vervoer nog volop gebruik gemaakt van paarden. Die moesten door de hoefsmid regelmatig van nieuwe ijzers voorzien worden en dus was er werk genoeg. Ook onderdelen voor karren en wagens, voor kachels, grampels (ketting om een koe mee vast te maken, red.) voor in de koeienstallen en allerlei pijpen werden door de smid gemaakt. ‘Elke dag ging het vuur aan en op een gegeven moment hadden we wel 80 paarden om van hoeven te voorzien,’ vertellen de mannen die al snel in de voetsporen van hun vader traden. Hoefijzers Rinus: ‘Van mijn achtste tot aan mijn twaalfde hielp ik Aai Holtkamp op de broodkar door Papsou. Na de lagere school ging ik naar de ambachts-

ijzer nog steeds als het heet is school en kon ik thuis in de smederij aan de gang. Ik stond steeds vaker aan het vuur en vond het prachtig.’ Rinus kreeg vrijstelling van dienst omdat hij niet gemist kon worden in de werkplaats, want om paarden op de juiste wijze te kunnen beslaan waren twee personen nodig. ‘De paarden van de boeren versleten niet veel ijzers maar die van Jan en Leen Snijders waren iedere tien dagen wel aan nieuwe ijzers toe.’ De gebroeders Snijders reden vracht naar de markt en de veiling, maar zij zorgden ook voor het ploegen en maaien in de polders en hielpen met mest rijden en hooien. Halverwege de lange werkdag moesten de paarden door een ander stel vervangen worden. ‘In de glorietijd hadden zij wel acht paarden en meestal brachten zij ze twee aan twee hier naar toe om ze te laten beslaan. Leen bond er twee via de staart aan elkaar en liep dan zo in alle vroegte van de Heuvel (de Zijdekade, red.) naar de Dorpsstraat. Als hier alles nog in diepe rust was, knoopte hij die knollen bij ons aan de deur vast en wij zouden ze dan wel horen.’

Linkerpagina:
 De Dorpsstraat
 in 1932. Links buurvrouw Eikelenboom en 
in het midden de spoelingkar van boer Nol van Velzen. De schuit in het water vervoerde de spoeling vanaf de Gist & Spiritusfabriek naar de boeren. Rechts is het oliekarretje van Leen Koppert te zien. Boven: De winkel van Groot in de jaren ‘60. Links: Rinus Groot aan het werk in de smederij.

Uitbreiding Hoewel vader Jan het leven altijd van

zesendertigste jaargang nr 2, juni 2012 | 5

Vader Johannes Jacobus (19091996), een markante Schipluidenaar.

Jan (links) en Rinus Groot in de werkplaats anno 2012.

Foto’s auteur m.u.v. historische foto’s (familie Groot).

6 |

Midden-Delfkrant

de zonnige kant zag, bleef leed hem niet bespaard. Zijn vrouw Agnes stierf in het kraambed tegelijkertijd met de baby en Jan bleef alleen met het grote gezin van tien kinderen achter. Het leven en het werk gingen echter door. Zoon Jan wilde aanvankelijk boer worden maar koos na de landbouw- en de ambachtsschool ook voor het familiebedrijf. Al snel werden er vanuit de smederij allerlei spulletjes verkocht: kachels, petroleumstelletjes, weckpotten, bezemstelen, schoppen, spijkertjes en meer van dergelijke attributen. In 1962 kon de familie Groot de huidige winkel aan de Dorpsstraat kopen maar wel onder de voorwaarde dat de voormalige eigenaren Leen en zijn zus Bats Koppert, nog drie jaar achter het pand mochten blijven wonen. Intussen trouwde Rinus met Toos Ruigrok uit Naaldwijk en zij betrokken de ruimte boven de winkel. Toen in 1963 de woning achter de winkel vrij kwam, werd het een en ander verbouwd. Toos breidde het assortiment van de winkel uit en er kwam een echte etaleur om de boel mooi uit te stallen. ‘Hij zette het wel ruim op, anders zag het er veel te kaal uit,’ herinneren de mannen zich. Brandweer De twee broers waren beiden ruim dertig jaar lid van de vrijwillige brandweer van Schipluiden. Als de sirene ging werd het vuur thuis in de steek gelaten en spoedden zij zich naar de kazerne. Het is wel eens voorgekomen dat er een klant stond te wachten op het smeden van een stalen constructie. De man snapte er niks van dat Rinus en Jan er ineens vandoor gingen. ‘Waar gaan ze naar toe, kunnen ze dit niet eerst even afmaken?’ vroeg hij enigszins gepikeerd aan vader Jan. Van lieverlee deden de tractoren en andere mechanische hulpmiddelen hun intrede en nam het aantal paarden in de omgeving af. ‘Maar we hadden zat werk, dus toen pa 65 werd, was dat een mooie gelegenheid om te stoppen met het beslaan van paarden.’ Vertrouwd beeld Vader Jan hertrouwde halverwege de jaren ’80 en hij was en bleef een markante persoonlijkheid in Schipluiden. Samen met Arend Hofstede, Arie Steenhoek en Leo Arkesteijn legde hij tot op hoge leeftijd een paar maal per week een kaartje. Intussen deed de derde generatie Groot zijn intrede in het bedrijf en sinds 1999 is zoon Jan van Rinus en Toos eigenaar. Nog steeds worden alle vormen van staalconstructies bewerkt aan de Dorpsstraat maar dat gebeurt wel op een heel andere wijze dan vroeger. Jan en Rinus zijn Schipluiden altijd trouw gebleven hoewel ze beiden zeggen dat ze ook best ergens anders zouden kunnen aarden. ‘Tuurlijk, we kennen hier veel mensen en het is gezellig maar ze bakken overal brood.’ Dat zal zeker waar zijn maar de mannen zijn, hoewel al geruime tijd met pensioen, nog iedere maandag bij de oefenavond van de brandweer te vinden. En ze helpen alle twee nog graag met een klus in de vertrouwde werkplaats. Misschien zijn ze wel meer verknocht aan het dorp dan ze zelf beseffen. In ieder geval vormen zowel de familie Groot als het familiebedrijf nog steeds datzelfde vertrouwde beeld aan de Dorpsstraat.

Gemma van Winden-Tetteroo

300 jaar kaart van Kruikius

Nicolaes Kruikius en de wondere wereld van de cartografie In een Amerikaans boek over cartografie wordt de kaart van ’t Hooge heemraedschap van Delflant uit 1712, even subliem genoemd als een schilderij van Vermeer. Dat mag een hele eer heten. De kaart, gemaakt door de gebroeders Kruikius, is op groot formaat in het boek afgebeeld, plus nog een uitvergroot detail van een groepje oorlogsschepen voor de kust van Scheveningen. En nog meer lovende woorden over de Hollanders die hun land veroverd hebben op de zee.1 De kaart is inderdaad een magnifiek stuk werk. Zij meet 230 x 280 cm en is samengesteld uit 25 bladen. Het is niet dit grote formaat, maar vooral de kwaliteit van de cartografie waardoor deze kaart alles overtreft dat in de zeventiende en achttiende eeuw aan waterstaatskaarten is gemaakt. Er is onnoemlijk veel tijd aan besteed. Na de opdracht tot het maken van de kaart te hebben verkregen, begonnen Jacob en Nicolaes Kruikius in september 1701 met opmeten en tekenen. Tot september 1706 karteerden zij samen totaal 2340 dagen. Toen overleed Jacob en werkte Nicolaes in zijn eentje nog 517 dagen aan het opmeten en tekenen. Alleen dit karteringswerk kostte uiteindelijk al 9999½ gulden. Toen moest het graveren van de 25 koperplaten nog beginnen.

Vanaf 1708 kwamen er plaatsnijders in dienst. Allereerst waren dat Luggerdus van Anse en Gijsbert Schouten, maar Schouten wilde na enige tijd niet meer werken voor het geboden, verlaagde loon. Hierop kwam Thomas Doesburgh in dienst, later opgevolgd door, toch weer, Gijsbert Schouten. In 1710 werden Jacobus en Joannes Deur aan het team toegevoegd. Ten slotte werd Pieter Sluyter aangetrokken voor het ‘snijden van de cieraden in Delflants kaerte’. De vermaarde Arnoldus Houbraken was de ontwerper en tekenaar van de versieringen op de kaart. Pieter Haringh tekende in 1711 de wapens van dijkgraaf, hoogheemraden en de penningmeester. Nicolaes Kruikius was geen gemakkelijke werkgever. De graveurs klaagden herhaaldelijk over hem bij dijkgraaf en hoogheemraden. In 1712 waren alle 25 koperplaten gereed en kon het drukken beginnen. Het totale project had toen zo’n 20.000 gulden gekost. In 1713 bond Jan Odent 32 atlassen in, waarna door bemiddeling van Anna Beeck de kaarten werden ingekleurd ‘met de wapens en tytels met gout’. Er werden ook exemplaren tot wandkaarten samengesteld, op linnen geplakt en door Anna Beeck op een spieraam gespannen. Dergelijke wandkaarten hangen nu nog in de hal van het kantoorgebouw van

Delfland aan de Phoenixstraat in Delft, in het Delftse Stadhuis en in het Stadhuis van Vlaardingen.

Frits van Ooststroom Vincent Virga and The Library of Congress, Cartographia, Mapping Civilizations. New York U.S. 2007. 1

Kruikius-lezingen op 12 en 14 juni Op 12 juni 2012 houdt Frits van Ooststroom een lezing met als titel: ‘Nicolaes Kruikius en de wondere wereld van de cartografie’. Het eerste deel van de lezing gaat over oude kaarten van een wereld die in de loop der eeuwen steeds groter wordt, o.a. door de ontdekkingsreizen. Het tweede deel laat kaarten zien van het veranderende Nederlandse landschap. In dit deel vervullen Kruikius en de door hem vervaardigde kaarten een belangrijke rol. Dinsdag 12 juni, Oude Stadhuis Vlaardingen, Markt 11, zaal open om 19.30 uur, 20.00 uur start lezing. Op 14 juni houdt historicus Jacques Moerman een lezing met als titel ‘300 jaar Atlas van Delfland getekend door Nicolaas Kruikius’. De uitzonderlijk gedetailleerde kaarten die de landmeter Kruikius van Delfland maakte, zijn van grote betekenis gebleken en leveren een schat aan informatie. In deze lezing passeren onder andere de wording van het landschap, kastelen en buitenplaatsen en de ligging van boerderijen. Donderdag 14 juni, Gemeenlandshuis Delft,
Phoenixstraat 32, zaal open om
 19.30 uur, 20.00 uur start lezing. Toegang gratis. Voor de lezing in Delft moet u zich tevoren aanmelden: [email protected]

zesendertigste jaargang nr 2, juni 2012 | 7

Het Hoogheemraadschap van Delfland heeft in 1701 aan de broers Jacob en Nikolaes Kruikius opdracht gegeven een gedetailleerde kaart te maken van het grondgebied van het Hoogheemraadschap van Delfland. In 1712 (nu 300 jaar geleden) zijn de kopergravures gereed gekomen en in 1713 is de kaart in druk verschenen. Jacob heeft daarbij de kaart niet mogen afmaken. Hij overleed toen die voor ongeveer driekwart klaar was. Het kaartbeeld beslaat 22 bij 22 km en is getekend op een schaal 1:10.000.

De kaart van de gebroeders Kruikius, hoe goed is die? In de stadhuizen van Delft en Vlaardingen en in het kantoorgebouw van het Hoogheemraadschap van Delfland aan de Phoenixstraat in Delft hangen compleet samengestelde exemplaren. Het hele kaartbeeld is, afgezien van de eveneens gedrukte omlijsting, 220 cm hoog en 220 breed. Het kaartbeeld is opgebouwd uit 25 kaartdelen in een 5 x 5 raster en nog extra stroken voor de topversiering. De originele kopergravures en de opbergkist zijn nog bij het Hoogheemraadschap in bezit. Er is ook een kopergravure in 25 losse kaartdelen die te zien is op de website van de TU-Delft. De gravure zelf is in zwartwit, maar de TU-Delft presenteert een ingekleurd exemplaar van ongekende schoonheid uit het bezit van het Hoogheemraadschap. Voor de scans zijn de bladen vlak gelegd, maar de vouw is nog terug te vinden. Het Hoogheemraadschap van Delfland heeft ook scans van niet ingekleurde, ongevouwen bladen. In 1977 verscheen bij uitgeverij Canaletto in Alphen aan den Rijn een map met verkleinde reproducties. De eerste aanraking van de auteur met de kwaliteiten van de kaart van Kruikius kwam bij een onderzoek naar geriefhoutbosjes in het Abtwoudse Bos en omgeving. Op zoek naar origineel oud plantmateriaal waren we op zoek naar kleine landschapselementen die er in 1700 ook al waren. Op het oog is toen de kaart van Kruikius (doorzichtig gemaakt en met lijnen in magenta voor het contrast) over de kaart van Google-maps gelegd. Een eerste indruk van de kwaliteit van de kaart kwam toen naar voren, en de wens om er eens nauwkeuriger naar te kijken.

8|

Midden-Delfkrant

Het kaartbeeld valt op door de enorme detaillering, zie figuur 2. Elke boerderij en elke kavelsloot is opgenomen. Kleine delen van de kaart zijn voor allerlei doeleinden door verschillende personen vergeleken met de hedendaagse topografische kaart. De detaillering en nauwkeurigheid van de kaart roept dan altijd bewondering op. Deze studie is een poging om de kwaliteiten van de kaartenmakers vast te stellen. Over de stappen tussen het veldwerk en het graveren van de kaart in koper valt niets te zeggen. Er zijn geen originele veldaantekeningen of werktekeningen bewaard gebleven. Ook van de meetapparatuur is alleen globaal iets bekend. Het is wel mogelijk om iets te zeggen over de vervormingen die de koperplaten tijdens het drukken hebben ondergaan en over de werking van het papier door de eeuwen heen. Er zijn allerlei correcties toegepast om voor die vervormingen te corrigeren. Steeds is er daarbij voor gewaakt het kaartbeeld zelf te verbeteren. De problematiek wordt duidelijk bij het bekijken van de samengestelde kaarten in het stadhuis van Delft, Vlaardingen en bij het Hoogheemraadschap van Delfland. De 25 deelkaarten zijn apart gedrukt met een lijst. Er staat een kniplijntje in om de juiste uitsnede te maken. Bij het samenvoegen van de deelkaarten blijken die niet helemaal dezelfde afmetingen hebben. Ook is het

kniplijntje niet altijd even recht. Op de samengestelde kaarten is op de naden te zien hoe de samenstellers geworsteld hebben met deze materie. Het zijn minieme verschillen, maar het blijkt nodig hiervoor te corrigeren om de nauwkeurigheid van de integrale kaart te kunnen vaststellen. Van twintig kerken is de lokatie op de kaart van Kruikius opgemeten en met hulp van het Hoogheemraadschap van Delfland ook op de Topografische kaart 1:10.000. Na een hoop gepuzzel en correctiewerk is nu inzichtelijk hoe nauwkeurig de kaart van Kruikius is. Gemiddeld verschillen de afstanden tussen de kerken 39 m van die van de topografische kaart. De bandbreedte is ± 30 m (standaard deviatie) met een maximale afwijking van 139 m.

Boven: Figuur 1: Kaartblad 22 met Schiedam en Vlaardingen Onder: Figuur 2: Kerk van Maasland op de kaart van Kruikius

ook overnemen op tekenpapier. Als de afstand tussen de torens op de basislijn bekend is, wordt het ook een maatgetrouwe kaart. De grootste afstand tussen kerken is die tussen Scheveningen en Schiedam. Bij een fout van ± 30 m valt de meetnauwkeurigheid van het gebruikte instrument vast te stellen. Deze komt op 5 minuten. Dat valt binnen de meetnauwkeurigheid van de Hollandse Cirkel. De nauwkeurigheidsbepaling tot nu toe laat alleen een bepaling van de hoeknauwkeurigheid toe. Voor de bepaling van de maatvastheid is een extra gegeven nodig. Die is op de deelkaarten 1 tot en met 20 en op 24 onderaan te vinden. Daar staan steeds 1000 roeden afgepast. Met deze maatbalkjes en de omrekenfactor van de lengten op de kaart van Kruikius naar de topografische kaart is het

Een vergelijking tussen de kaart van Kruikius en de topografische kaart staat in figuur 3. Hier is de situatie rond ’t Woudt weergegeven. Toevallig vallen de beide kaarten hier precies over elkaar. In zijn algemeenheid moet er wat geschoven en gedraaid worden. De grote spelbedervers waren de door het gebruik vervormde koperplaten en het papier dat in de loop der eeuwen is gaan trekken. Gelukkig ligt er een fijnmazig raster van een minutenverdeling over de kaart. Dat maakt het mogelijk met rekenkundige correcties te werken. De uiteindelijke fout in de plaatsbepaling op de kaart van Kruikius is geschat op ± 11 m. De grootste fout komt doordat de kerken van opzij en van boven getekend worden. Zo is het lastig om het centrum van de kerktoren precies vast te stellen. De afleesfout op de kaart van Kruikius is kleiner dan de nauwkeurigheid ten opzichte van de topografische kaart. Er is dus echt de nauwkeurigheid van de kaartenmakers vastgesteld. Hierboven is de nauwkeurigheid besproken in termen van meters. Dat is niet de werkwijze van de gebroeders Kruikius geweest. Die hebben de relatieve posities van de kerktorens ten opzichte van elkaar met hoekmetingen vastgesteld. De absolute afmeting hebben ze daarna geijkt door in ieder geval één afstand nauwkeurig op te meten. Rond 1700 liepen landmeters rond met een meetinstrument dat in latere jaren de Hollandse Cirkel is gaan heten, zie figuur 4 en 5. Daarmee waren zij in staat hoeken tussen objecten te meten op een paar minuten nauwkeurig. Voor een kaart van de omvang van heel Delfland zijn die objecten ongetwijfeld kerktorens geweest. Als basis voor een kaart werd een lijn getrokken tussen twee kerktorens. Vanuit beide torens werden alle andere kerktorens ingemeten en op de kaart gezet, zie figuur 6. Dat geeft een hoekgetrouwe kaart. Je kunt de locaties berekenen volgens het principe van de voorwaartse insnijding. Je kunt de gemeten hoeken

Figuur 3: Gebied rond ´t Woudt volgens de Topografische kaart en volgens Kruikius (in de kleur magenta). Copyright © 2010, Dienst voor het kadaster en de openbare registers, Apeldoorn mogelijk de Rijnlandse roede te berekenen als 3,77 ± 0,01 meter. Dat is midden op de officiële waarde van 3,767 m die in 1808 is vastgelegd. De ijking van de kaart in het veld vindt plaats door de lengte van de basislijn met een meetketting op te meten, zie figuur 8. Het is verleidelijk om te speculeren over de basislijn die de gebroeders Kruikius hebben gebruikt om hun kaart maatvast te maken. Ze woonden in Delft en Delft heeft ook een mooie hoge toren vanwaar je de omgeving goed kunt zien: de Nieuwe Kerk. Uit de ijking van de kaart met de hedendaagse topografische kaart en de maatvoering volgens het maatlatje van 1000 roeden op elk kaartdeel komt een overschatting van de afstanden van 0,1% naar voren. We zoeken dus voor de tweede kerktoren op onze basislijn een beklimbare kerk op een afstand die volgens

zesendertigste jaargang nr 2, juni 2012 | 9

de kaart van Kruikius 0,1% groter is dan in werkelijkheid. We gaan er dan vanuit dat bij het maken van de gravure geen grote extra fouten zijn geïntroduceerd. Er zijn twee kerktorens die als eerste in aanmerking komen: Den Haag (0,2% grotere afstand) en Schiedam (precies goede afstand). Schiedam ligt in een ander hoogheemraadschap. In de toenmalige verhoudingen zullen de gebroeders Kruikius die niet gebruikt hebben. Scheveningen en Vlaardingen vormen een tweede mogelijkheid met 0,3% grotere afstand en 0,1% kleinere afstand. Om in het veld goed zicht te hebben op de kerktorens, moeten die zo hoog mogelijk zijn en niet al te ver uit elkaar liggen. Al met al lijkt de basis Nieuwe Kerk in Delft naar de Sint-Jacobskerk in Den Haag de meest waarschijnlijke. Met deze basis is het foutenveld opnieuw berekend en uitgetekend. Het valt op dat er drie groepen kerken zijn te zien, zie figuur 7. Delft, Den Haag, Scheveningen en De Lier liggen praktisch op de goede plek. In het onderste derde deel wijzen de pijltjes naar linksboven en in de bovenste tweederde van de figuur wijzen de pijltjes naar links. Dat Delft en Den Haag goed liggen is triviaal, omdat dat zo berekend is. Dat Scheveningen en De Lier goed liggen is opmerkelijker, maar het kan gewoon toeval zijn. Andere kerken in een kaart intekenen vanuit een basis-

Figuur 6: Voorbeeld van de voorwaartse insijding

10 |

Midden-Delfkrant

lijn heeft zijn beperkingen. Het werkt het beste als de kerken op enige afstand dwars op die basislijn te vinden zijn. Met de lijn Delft Den Haag zijn de kerken in de bovenste tweederde van de kaart goed in te meten en weer te geven met uitzondering van Scheveningen en Rijswijk. Hoe Scheveningen zijn plek op de kaart heeft gekregen is onbekend. Rijswijk doet mee met de algehele systematische fout in de bovenste tweederde van de kaart. Dat is vreemd, want de foutenkans is veel groter in de richting parallel aan de basislijn. Hoe de andere kerken aan hun systematische fout komen is ook onbekend. De groep kerken rond Schiedam kan niet vanuit de basislijn Delft Den Haag worden opgemeten of weergegeven. De fouten worden te groot. Er moet daarom gezocht worden naar een basislijn vanuit Delft loodrecht op Delft Den Haag. De eerste twee kerken die in het oog springen zijn Wateringen en De Lier. De Lier ligt om een of andere reden op de goede afstand ten opzichte van Delft en Den Haag en geeft ook een basislijn die ongeveer even lang is

Linksboven: Figuur 4: Hollandse cirkel van J. de Steur (tweede helft 17e eeuw). Copyright Museum Boerhaave, Leiden. Rechtsboven: Figuur 5: Titelpagina van de Practijck des Lantmetens , Leiden 1600. De landmeter kijkt hier door het instrument.

Figuur 8: Vergelijking tussen kaart van Kruikius en Topografische kaart. Delft en Den Haag zijn op de juiste plek gepositioneerd. De pijltjes geven aan in welke richting en hoever de overige kerktorens moeten worden verschoven om ze ook goed op de topografische kaart te leggen.

Figuur 8: Meetketting. Copyright Museum Boerhaave, Leiden. als Delft Den Haag. Wateringen doet mee met de systematische fout en geeft een kortere basislijn. Monster en Maassluis zijn ook nog mogelijke alternatieven, waarbij Monster toch wel ver uit de richting ligt. Het lijkt erop dat Delft De Lier als tweede basislijn is gebruikt.

Figuur 9: Detail van de randversiering van kaartblad 23.

Is de kaart goed of slecht? Dat weet je eigenlijk niet, omdat vergelijkingsmateriaal uit die periode ontbreekt. Met moderne satellietnavigatie moet je het ook niet vergelijken. Het enige wat je kunt doen is kijken naar de kaart en je proberen in te beelden dat je zelf een polder inmeet en op een kaart zet. Beklim de Nieuwe Kerk in Delft om naar de andere kerken te kijken. Bedenk hoe je de lokaties van die kerken goed op papier zou kunnen krijgen. Reken eens uit hoe dik je potloodlijntje mag zijn. Nicolaes en Jacob hebben met hun hulpen zeven jaar te voet het veldwerk gedaan. Een aantal graveurs heeft er vier jaar over gedaan om de schetsen tot gravures om te werken. Het is gewoon een fantastische kaart waar iedereen heel veel in kan ontdekken.

Bronnen Kaart van Kruikius ingekleurd, (Hoogheemraadschap van Delfland; te raadplegen op de website van de TU Delft met de zoektermen Kruikius kaart TU Delft). Kaart van Kruikius niet ingekleurd (Hoogheemraadschap van Delfland). C. Postma, Inleiding Nicolaes Kruikius en zijn werk, opgenomen in Kruikius Kaart van Delfland 1712, (Canaletto, 1988, 2e druk met index op de kaart).

Cor Nonhof

zesendertigste jaargang nr 2, juni 2012 | 11

12 |

Wie zijn de (meestal) mannen, die 35 jaar geleden de Midden-Delfland Vereniging vorm gaven? Waarom werden zij lid, wat waren hun zorgen en drijfveren en volgen zij de ontwikkelingen in Midden-Delfland nog steeds op de voet? De redactie belde een tiental ‘leden van het eerste uur’ op, om dat van hen te horen. In de resterende nummers van dit jaar ruimen wij voor hen met veel plezier plaats in. Verrassend is, hoeveel facetten het begin van de vereniging heeft. En mooi is om te zien hoe mensen hun vereniging trouw zijn gebleven, omdat zij bij hun idealen zijn gebleven.

de paardensporters ruiterpaden aangelegd, zijn er dankzij Frits van Ooststroom veel boerderijen opgeknapt en is de vereniging voor bestuurders die daar oog voor hadden, een belangrijk en invloedrijk klankbord geweest. Dat is uiteindelijk allemaal positief uitgepakt.’ ‘De omstandigheden van toen - met die grote veranderingen - waren zo, dat tegengas nodig was. We moeten nog steeds het beeld blijven schetsen hoe het moet blijven of moet worden. Maar een actiegroep hoeven we niet te worden. Met Rijksweg 19 is terecht subtiel omgegaan. Nu ligt er de taak bij de vereniging, om de mensen te steunen, die ook voor de toekomst proberen boer te blijven.’ (PO)

Piet Graveland, Abtswoude (lidnr. 47), was tot 2003 kooiker van de eendenkooi in de Zouteveense polder. Hij weet het nog goed, het begin: ‘Er was hier helemaal niets terwijl er hele grote plannen in aantocht waren. Gerard Peet en Frits van Ooststroom stonden toen met hun verhaal voor een streekvereniging in de lokale krant. Daar werden toen meteen ook veel boeren lid van. Iedereen wilde – met de reconstructie letterlijk voor de deur - wel op de hoogte blijven van al die ontwikkelingen.’ Hij was zeker bij de oprichtingsvergadering en ook bij vergaderingen aan de Korte Geer in Delft. ‘De Midden-Delfland Vereniging is door de tijd heen een leuke club geworden. De reconstructie is nu klaar, maar vóór die tijd is het ook best spannend geweest. Maar we kunnen nu zeggen, dat er ook naar is geluisterd.’ Op de vraag naar zijn laatste krant, zegt hij: ‘Dat is nou ook toevallig, die heb ik net vanmorgen opgeruimd.’ Dat betekent dan dat die nu ‘boven’ bij de complete serie ligt, ‘om te bewaren’. Hij denkt nog wel terug aan de artikelen van Arie Olsthoorn, die zo leuk kon schrijven over wat er om de boerderij gebeurt en te zien is; hij had interesse in vogels en ook in de eendenkooi. De vereniging heeft volgens Piet Graveland in die 35 jaar veel bereikt. ‘Zo zijn er voor

Ankie Maessen, Rotterdam (lidnr. 34), woonde bijna de hele tijd sinds het begin van haar lidmaatschap in Schipluiden. Via contacten in de gemeentepolitiek raakte zij als groepsbegeleider betrokken bij de inspraakprocedure rond het reconstructieplan voor Midden-Delfland. Haar drijfveer om daar toen aan mee te doen, was om het gebied en het veranderingsproces te bewaken. Op de vraag waarom zij lid werd van de vereniging, zegt zij nu: ‘Dat was bijna een geloofskwestie! Het was van groot belang voor Midden-Delfland dat er een waakhond opstond, die aandacht aan het gebied gaf en liet zien, wat er allemaal de moeite waard is. Aan dat brede spectrum is veel aandacht gegeven, aan de historie, de natuur, de boeren.’ Haar Midden-Delfkranten liggen voor het grijpen in de boekenkast in de voormalige bedstee. Het mooie aan die hele verzameling vindt ze de breedte van de onderwerpen in al die nummers. Wat heeft de vereniging in die 35 jaar bereikt? ‘Bij een breed publiek is veel aandacht voor Midden-Delfland ontstaan. De kwaliteiten van het gebied zijn systematisch voor het voetlicht gebracht. En die brede aandacht heeft ook invloed gehad op de lokale overheden, gemeen-

Midden-Delfkrant

Leden van de Werkgroep Delfland, één van de voorlopers van de MiddenDelfland Vereniging, in actie voor een ‘Broekpolderbos’.

ten en bijvoorbeeld het hoogheemraadschap.’ ‘Het is helaas niet gelukt is om de A4 tegen te houden of zelfs maar de A4met-vaart voor elkaar te krijgen. Laten we hopen dat de grenzen van MiddenDelfland vast blijven staan, nu de reconstructiewet is afgelopen. Het is en blijft een onzekere toekomst, met al die wegenplannen.’ Op de vraag wat de Midden-Delfland Vereniging moet doen om 70 jaar te worden, is het antwoord zonder aarzelen: ‘Zich verjongen!’ Dat knopen we in onze oren. (PO) Jan Fransen (lidnr. 106) is geboren en getogen in Midden-Delfland, aan de Woudweg, en inmiddels woonachtig in Utrecht. Maar dat betekent niet dat zijn hart voor Midden Delfland niet meer gloeit. Vol vuur vertelt hij over de begintijd, gestart vanuit de Milieudefensie-kerngroep in Delft. Hij vond dat dit natuurgebied niet verloren mocht gaan. ‘In 1974 ging

ik voor het eerst naar een vergadering en heb toen Rijksweg 19 aangekaart. Vier mensen zagen er ook wel wat in. We hebben brieven geschreven aan omliggende gemeenten, wat er eigenlijk te gebeuren stond met Rijksweg 19. Dat riep een heleboel positieve reacties op en daardoor kwam de hele kerngroep in actie. Met wel veertig mensen werd een ludieke kampeeractie op het zandlichaam van Rijksweg 19 georganiseerd. We zijn toen zelfs naar de AR (Anti Revolutionaire Partij) in de Tweede Kamer gegaan. Tot onze verrassing werden we door de voltallige fractie ontvangen: geweldig! De AR heeft gekozen voor de lijn tegen Rijksweg 19 en zo de aanzet gegeven tot de motie, die met één stem meerderheid is aangenomen: de aanleg stoppen en alternatieven zoeken.’ Voor Jan Fransen betekent de MiddenDelfland Vereniging vooral een draagvlak om te laten zien hoe mooi het hier is en om mensen de ogen te openen hoe belangrijk het is dit landschap te behouden: ‘Je moet het landschap verdedigen en uitventen.’ Het belangrijkste doel in zijn ogen, het stoppen van Rijksweg 19, is niet gehaald. Hij vindt het jammer de Midden-Delfland Vereniging geen stelling nam. Pas de laatste vijf jaar is er stevig gereageerd. De inpassing is nu natuurlijk wel minder slecht dan zoals in 1975 gepland was. Alle jaargangen van de Midden-Delfkrant bewaart hij. En dat is bijzonder, want hij krijgt wel van tien verenigingen een blad. Het blad ligt altijd op het stapeltje ‘te lezen’ bij de dagelijkse krant. Zijn devies voor de jarige vereniging: ‘Gewoon doorgaan. En let op de ontwikkelingen bij de metropoolregio, maar profiteer ook van de gelden die er voor vrijkomen en wees een partner in overleg. En: het publiek uit Den Haag en Rotterdam moet beter bekend raken met Midden Delfland. Een keer een speciale krant?’ (KB)

zesendertigste jaargang nr 2, juni 2012 | 13

Al 50 jaar kanoot Kees van Paassen bijna dagelijks door de wateren van Midden-Delfland. In een persoonlijk verhaal doet hij in een aantal afleveringen verslag van zijn waarnemingen, waarbij de hermelijn een centrale rol vervult, maar hij algemene beschouwingen niet schuwt. Deel 3 van een avontuurlijk relaas.

Zwem Op vrijdagochtend 2 mei 2008 was het lekker voorjaarsweer tijdens het kanoën in de Vlaardingervaart. Dichtbij het zogenaamde Buizerdbos, zo’n 400 meter zuidelijk van de trambrug zag ik een zwemmend beestje oversteken vanaf de oever van de Vlaardingsekade naar de Duifpolderkade. Even wat extra snelheid gemaakt om dichterbij te komen en wat foto’s te maken. Het was een vrij slank bruin beest. Misschien een haas? Want ik zie wel vaker hazen de Vlaardingervaart overzwemmen, vooral als er een hazenjacht gaande is in de Zouteveense polder of de Duifpolder. Op een zaterdagmiddag dat er in de Duifpolder gejaagd werd is het mij zelfs overkomen dat een haas in doodsnood met een sprong van ongeveer drie meter vanuit de Duifpolder op de voorkant van mijn gladde kano sprong en er vanaf gleed, waarna hij verder zwom om de overkant te bereiken. Gelukkig voor de haas werd er die dag in de Zouteveense polder niet gejaagd. Het lichtbruine slanke beest, dat nu vlak voor mij de Vlaardingervaart overstak had geen lange oren maar juist de opvallend kleine oortjes van een hermelijn met het daarbij behorende leuke snuitje. Vreemd genoeg werd de hermelijn, die met zijn kleine pootjes slechts langzaam zwemt, op flinke afstand achtervolgd door twee veel sneller zwem-

14 |

Midden-Delfkrant

mende watervogels. Vooral de fraai gestroomlijnde fuut was snel op circa twee meter afstand achter de langzame hermelijn gekomen, maar daarna bleef hij op deze eerbiedige afstand achter de hermelijn zwemmen. De tweede watervogel die er achteraan zwom was een meerkoet, een beetje ’n lompe ongestroomlijnde vechtersbaas die pas flinke snelheid krijgt als hij half lopend, half vliegend over het water scheert. De meerkoet, de vechtersbaas, bleef deze keer zelfs op een nog eerbiediger afstand van ongeveer drie meter achter de langzaam doorzwemmende hermelijn. Toen het dier tegen de houten schoeiing van de Duifpolderkade opklom en ik daarbij zijn witte buik waarnam,

minder vanzelfsprekend maar het is natuurlijk wel zo, dat als een meerkoet een indringer achtervolgt tot op een flinke afstand van de beide nesten, dat dan de achterblijvende verdediging toch een beetje versterkt is door de aanwezigheid van één of zelfs twee futen bij de nesten. De futen vechten weliswaar nauwelijks maar met hun scherpe, vrij grote snavel, zien ze er toch indrukwekkend uit. Belangrijk is natuurlijk ook dat er geen voedselconcurrentie tussen fuut en meerkoet bestaat. De fuut met zijn gestroomlijnde lichaam is onder water een perfect jagende visser, die dan ook uitsluitend vis eet. De meerkoet is vanwege zijn vrij lompe ongestroomlijnde vorm niet

geschikt om op vis te jagen. Meerkoeten duiken vaak grote mosselen op die zij soms op hun oude nest of op de oever verzamelen en na verloop van tijd kunnen opeten. Een aantal jaren geleden leverde mij de grote mosselverzamelwoede van een meerkoet tegenover café Vlietzicht een oud maar nog gaaf wijnglas op. De kleur en oppervlaktestructuur van het oude glas kwam aardig overeen met die van de grote hoop zwanenmosselschelpen, waar het tussen lag. Meerkoet, dank je wel voor het oude wijnglas!

Linkerpagina: Vlaardingervaart.

C.A.A. (Kees) van Paassen

Foto’s Henk Groenendaal, tenzij anders vermeld.

(Wordt vervolgd)

Een hermelijn in de Vaart. Foto auteur.

mende hermelijn wist ik het zeker; het was een echte zwemmende hermelijn. De twee achtervolgers bleven wijselijk in het water achter, want op de wal is de hermelijn met zijn uiterst scherpe gebit en nagels een zeer gevaarlijke tegenstander voor watervogels met dunne poten en dunne halzen. In het water blijven zij wellicht gewoon op een eerbiedige afstand, zodat zij omlaag kunnen duiken voordat de hermelijn contact kan maken. De futen en meerkoeten kunnen met hun grote zwemvoeten snel en goed duiken en in noodgevallen zeer lang (een meerkoet wel zes minuten) onder water blijven. De vraag is, waarom werd de zwemmende hermelijn achtervolgd door twee watervogels en nog wel van verschillende soort? Een fuut en een meerkoet! Het was 2 mei en volop lente, dus de fuut en de meerkoet zullen wellicht een nest met jongen te verzorgen hebben gehad. Nu is mij, vooral de laatste jaren, in de Vlaardingervaart sterk opgevallen dat de nesten van de fuut en de meerkoet vaak heel dicht naast elkaar gebouwd worden. Het voordeel voor de fuut is dat elke indringer, die in de buurt van de naast elkaar gelegen nesten komt, door de meerkoet wordt aangevallen, zodat de vreedzame fuut direct profiteert van de aanvalsdrift van de meerkoet. Het voordeel voor de meerkoet is wat

Futenpaar met jong op de rug in de vaart.

Meerkoeten in de Vaart.

zesendertigste jaargang nr 2, juni 2012 | 15

Bouwhistorische verkenningen

Op zoek naar hergebruik, Het onderwerp van dit artikel is een boerderij aan de Zuideindseweg 82 in Delfgauw. De boerderij heeft haar agrarische functie verloren doordat erachter het recreatiegebiedje Ruyven is aangelegd. Het pand ondergaat een restauratie waarbij het stalgedeelte wordt verbouwd tot zorgboerderij. Het bouwjaar 1865 wordt vermeld op een stichtingssteen (zie pagina 18). De boerderij staat, samen met de buurboerderij, op een soort terp aan het einde van een oprijlaantje. Iets verderop ligt een verlaten terpje. Mogelijk werden deze boerderijplaatsen al in de middeleeuwen in gebruik genomen. Uit de kaart van Kruikius (uit 1712) blijkt dat beide boerderijen in het ambacht Abtsrecht lagen. Op die kaart zijn iets noordelijker nog twee of drie terpboerderijen afgebeeld in het aangrenzende ambacht Ruyven. Nu ligt daar het bedrijvenpark Ruyven. 16 |

Midden-Delfkrant

Nieuwbouw in 1865 Op de kadastrale minuutkaart van ca. 1820 heeft de boerderij een Uvormige plattegrond. Op die kaart ligt het stalgedeelte evenwijdig aan het voorhuis. Zo’n U-vormige boerderij dateert gewoonlijk uit de zeventiende eeuw en vormt vaak een verbouwing van een zestiendeeeuwse voorganger. Wat de reden was om de boerderij in 1865 te vervangen is onbekend. De nieuwe boerderij kreeg een L-vormige plattegrond, met de stal haaks op het voorhuis. Er kwam een extra bijgebouw evenwijdig aan de hoofdstal, met vee- en wagenstalling. Tussen de ‘koppen’ van de stal en het bijgebouw werd een stenen karnhuis gebouwd. In een later stadium werd tussen de stal en het bijbouwen een derde, kleinere stal opgetrokken. Typisch negentiende-eeuws De ervaring leert dat in de voorgaande eeuwen bij nieuwbouw van boerderijen vaak gebruik werd gemaakt van onderdelen van de voorganger. Zo werden bijvoorbeeld de melkkelders vaak hergebruikt. Het is altijd boeiend om bij boerderijen met een goed te dateren uiterlijk op zoek te gaan naar oudere bouwdelen.

Wat dat betreft geeft de boerderij aan de Zuideindseweg weinig hoop. Alles aan de boerderij is duidelijk negentiende-eeuws, zowel buiten als binnen. Natuurlijk zijn er hier en daar later aanpassingen gedaan. Eerst de buitenkant. Alles, van de baksteen tot de fraaie deuromlijsting in de voorgevel, is kenmerkend voor de bouwtijd. De voordeur heeft een gietijzeren rooster en een bovenlicht met levensboom. Heel bijzonder zijn de sierlijke, halfronde hekwerken ter weerszijden van de deur, die we eerder bij een Amsterdams grachtenpand zouden verwachten dan bij een boerderij. De vensters van de opkamer en van het woongedeelte hebben bijna allemaal nog zogenoemde persiennes als zonwering. Ook dat is negentiende-eeuws. De kelderlichten zijn gemaakt zoals in de bouwtijd gebruikelijk was. Tegen de noordelijke zijgevel van de kelder is een bordestrapje gemetseld met een deur naar de opkamer. Kennelijk zijn trapje en deur later aangebracht want achter het trapje zit in de kelder een dichtgezet kelderluik. De bovengevel heeft hier een zogenoemd engelenraam, met een hoog middenvenster en twee lagere

Links: De boerderij Zuideinde 82 vanuit het zuidoosten. Midden: Detail van kaartblad 19 van de kaart van Kruikius, 1712. Zuideinde 82 is de onderste van de weergegeven terpboerderijen. De oudste terpboerderij bleek van de elfde eeuw te dateren.

boerderij in Delfgauw zijvensters. Dit is een venstertype dat in de bouwtijd zeer modern was. In de achtergevel van de kelder zit een breed doorgeefluik en is het spoor te zien van een aangebouwd melkhuisje, ook typisch negentiende-eeuws. In het interieur zijn vooral opvallend de met marmer belegde gang en het grote formaat van de opkamer en de melkkelder. Deze melkkelder bestaat uit twee gedeelten, waarvan het kleinste gedeelte mogelijk een zogenoemde boterkelder was. Bij oudere boerderijen werd zo’n extra kelder dikwijls later ingebouwd en kreeg een eigen opkamer(tje). Een bijzonderheid is het waterafvoersysteem van de kelder met aardewerken buizen naar een verzamelput op het erf (en vandaar waarschijnlijk naar de sloot). Vooral de grote woonkamer heeft een luxe negentiende-eeuwse uitstraling met paneeldeuren en fraaie binnenluiken in de erker. Zo’n erker is ook typisch voor de negentiende eeuw en wordt in deze zuidoostelijke regio van Delfland ‘koepel’ genoemd. De zolder van het voorhuis heeft zogenoemde schenkelspanten, indertijd een innovatie! Ze zijn samenge-

steld uit drie lagen hout en hebben een gebogen vorm. Achterhuis en stal Tussen voorhuis en stal ligt de vroegere boenhoek, maar zonder de traditionele schouw en zonder waterfornuis. Die zijn gesloopt om plaats te maken voor de melkinstallatie. Op de zolder is het spoor van het brede rookkanaal van de schouw nog te zien. Naast de boenhoek ligt aan de erfzijde een extra kamer. Waarschijnlijk was dit de zomerkamer, waar in de drukke zomertijd werd gewoond, dicht bij de plaats waar de zuivelbereiding plaatsvond. De hoofdstal heeft de kenmerkende negentiende-eeuwse gebintconstructie met langsbalken die over standvinken (stijlen) van boenhoek tot achtergevel lopen. De andere twee stallen zijn wat minder karakteristiek.

Tussendeurkozijn in het stalgedeelte. Het kozijn dateert van de tweede helft van de achttiende eeuw. Gezien de hoogte was het mogelijk de voordeur van de voorganger van de huidige boerderij.

Rechts: Kadastrale minuut van de boerderijen Zuideindseweg 80 en 82 (de onderste). Nr. 82 heeft een U-vormige plattegrond. Op het zuidelijke erf een bijgebouw (wagenschuur?) en twee hooibergen.

Verrassing In het donker van de stallen viel het nauwelijks op, maar in een tussenwand zit een deurpartij met zware kozijnen en een bovenlicht met roedeverdeling. Een dergelijke deurpartij is duidelijk niet uit 1865, maar dateert van een eeuw eerder. Dus

zesendertigste jaargang nr 2, juni 2012 | 17

toch een duidelijk hergebruikt bouwelement! Vlakbij, in de achterwand van het karnhuis blijkt bovendien een getoogde bovendorpel van een deur te zitten. Deze dorpel is van eikenhout en voert ons terug naar de zestiende eeuw. Het valt natuurlijk moeilijk aan te tonen dat de deurpartij en de dorpel afkomstig zijn uit de voorganger van de huidige boerderij, maar het ligt wel voor de hand. Onze speurtocht naar hergebruik heeft op deze wijze toch twee verrassingen opgeleverd.

Eikenhouten deurkalf in de achterwand van het karnhuis.

Frits van Ooststroom Foto’s van de auteur.

verschijnt een site die verwijst naar een genealogisch overzicht. Er blijken meer afstammingsoverzichten beschikbaar. En zo komen we aan de weet dat de tweeling Hugo en Clazina van Woerden op 7 maart 1850 werd geboren in Abtsrecht. Zij waren de kinderen van IJsbrand van Woerden en Mensje van der Kooij. Vader IJsbrand werd in 1820 in Maasland geboren en moeder Mensje in 1819 op de Hofwoning in ’t Woudt. IJsbrand en Mensje trouwden te Hof van Delft in 1847 en gingen mogelijk op de boerderij van IJsbrands vader Huig van Woerden in Abtsrecht wonen. Aannemelijk is dat deze boerderij de voorganger is van de huidige boerderij aan de Zuideindseweg 82.

Gevelsteen

De tweeling Veel boerderijen hebben een stichtingssteen. Gewoonlijk is zo’n steen voorzien van de naam van de eerstesteenlegger en een datum. In onze rubriek over gevelstenen gaat het om het verhaal achter de gevelsteen. In deze aflevering gaan we op zoek naar de achtergrond van de stichtingssteen van de boerderij Zuideindseweg 82 in Delfgauw. De steen bevindt zich onder het middenvenster van de erker die is uitgebouwd aan de zuidgevel van het pand. Hoewel een deel van de tekst op de steen beschadigd is, kan die met een beetje moeite toch ontcijferd worden. Er staat: De eerste Steen gelegd door Hugo & Clazina van Woerden op hun 15den verjaardag 18 3 65 7 Wie zijn deze Hugo en Clazina? We doen een zoekpoging op Google. Na het intoetsen van ‘Hugo van Woerden’

18 |

Midden-Delfkrant

Van de vrouwelijke helft van de tweeling, Clazina, komen we aan de weet dat ze op 29-jarige leeftijd trouwde met Cornelis Bol uit Hazerswoude. Haar broer Hugo trouwt in 1878 met Adriana van den Berg. Deze Adriana is de dochter van Jan van den Berg en Cornelia van der Kooij, die… op de Hofwoning in ’t Woudt wonen! De wereld is klein of ‘ons trouwt ons…’ Clazina van Woerden Om een lang verhaal kort te maken: Hugo van Woerden volgt zijn schoonvader op als bewoner van de Hofwoning en is daarmee ook de opvolger van zijn grootvader Arij Jacobsz. van der Kooij, de vader van zijn moeder Mensje. Nog vier generatie Van Woerden bewonen de Hofwoning tot deze boerderij in 2007 wordt verkocht. Het verhaal dat begint met een gevelsteen in Delfgauw, eindigt in ’t Woudt. Met dank aan Lotte van den Berg, Restauro architecten.

Frits van Ooststroom

Schaapskudde Vockestaert is succesnummer In 2009 heeft agrarische natuurvereniging Vockestaert ongeveer honderd drachtige heideschapen aangekocht om het recreatiegebied ten noorden van Vlaardingen en Schiedam op een natuurlijke en duurzame wijze te onderhouden. We zijn nu drie jaar verder. Hoe is het met de kudde? Is het een succes geworden? En wat zijn de plannen voor de toekomst?

toekomstige A4 aan en Rijkswaterstaat is de eigenaar. Niek Praagman, namens Vockestaert nauw betrokken bij de kudde, zegt hierover: ‘In eerste instantie was het idee dat de boerderij afgebroken zou worden om plaats te maken voor bouwketen en de opslag van materieel. Nu is dat plan van de baan en kunnen we dit jaar in ieder geval nog gebruik maken van de stallen van de boerderij om de kudde te huisvesten. Op termijn heeft Vockestaert de

‘Een succes is het zeker geworden’, Locatie 3 Midden-Delfland Dag zegt Aad Kleijweg, beheercoördinator van Vockestaert in het gebied. ‘De kudde is ondertussen gegroeid naar ruim 200 schapen en dit jaar zijn ongeveer 250 lammeren geboren. Het is een prachtig gezicht als de schapen en lammeren al blatend en springend de wei ingaan! We hebben vier herders kunnen vinden die de kudde, ieder met een eigen hond, rondleiden in het recreatiegebied. Dat loopt allemaal prima en verder hebben we ook nog hulp van vrijwilligers die allerlei hand- en spandiensten verrichten. Sinds kort is het mogelijk workshops te volgen bij de schaapskudde. Dit gebeurt onder leiding van herder Lex Thoen.’ wens om een permanente kooi voor de schaapskudde te bouwen dichtbij of in het recreatiegebied, maar dat is nu Educatie nog niet aan de orde.’ Kinderen zijn dol op lammetjes. ‘Dit voorjaar is een aantal schapen met lammetjes onder leiding van een herder Vlees naar het nabijgelegen natuurcentrum ‘De Boshoek’ in Jammer genoeg kunnen niet alle lammeren bij de Schiedam getrokken, waar kinderen de paplammetjes kudde blijven. Elk najaar wordt een aantal jonge ramkonden aaien en de fles geven’, zegt Ellen Zwetsloot, men geslacht. Dit vlees wordt sinds 2010 bereid als een medewerker van de schaapskudde. ‘De herder geeft uitleg ambachtelijk streekproduct. Praagman: ‘Slager Van aan de kinderen over de kudde en de honden. Zondag 6 Winden in Delft en slager Wapenaar in Vlaardingen zijn mei was het ‘schapenscheerdersdag’ bij de Boshoek, ook toen gestart met de verkoop van lamsvlees. Sinds kort weer zo’n leuk evenement. Verder hebben we kortgeleden bereidt en verkoopt Hoeve Avondrust in de Zuidbuurt de educatieles ‘schaap en natuur’ samengesteld voor de allerlei lamsspecialiteiten. Die producten zijn ook bij groepen 3, 4 en 5 van het basisonderwijs. Dankzij finanHoeve Bouwlust aan de Oostgaag te koop.’ Samenvattend ciële bijdragen van Groenservice Zuid-Holland (GZH) en over de toekomst: ‘Het is toch fantastisch: schapen die Fonds 1818 zijn er leskisten beschikbaar bij Natuur- en het gras en onkruid duurzaam ‘maaien’, kinderen een Milieu Educatief Centrum Harreweg in Schiedam en bij leerzame en onvergetelijke dag bezorgen en ook nog een Vockestaert. We hopen op veel belangstelling van de overheerlijk streekproduct leveren.’ basisscholen in de omliggende gemeenten en steden.’

Foto’s Vockestaert.

Arie van Woerden

A4 De kudde is gehuisvest in de stallen van een boerderij aan de Woudweg. Deze boerderij ligt stijf tegen de

zesendertigste jaargang nr 2, juni 2012 | 19

Uit de winkel Al deze artikelen zijn ook zeer geschikt om cadeau te doen.

Bestellen? Als u in het bezit wilt komen van een van deze producten, maakt u het bedrag over op giro 3928463 t.n.v. Midden-Delfland Vereniging te Schipluiden, onder vermelding van ‘aantal en omschrijving publicatie’. Verzeker u ervan dat uw naam en adres staan vermeld. U ontvangt de bestelling dan per post.

Speciale uitgaven van de Midden-Delfkrant Water & Waterwegen

Mapjes met 6 handzame wandelkaarten

52 pagina’s; veel informatie, (kleuren)foto’s en illustraties. € 7,25

Met beschrijvingen van de bezienswaardigheden door Frits van Ooststroom no 1, 2 of 3

Kwaliteit & Landschap

Prijs leden per mapje € 6,00 / niet leden € 7,00

60 pagina’s; veel informatie, (kleuren)foto’s en illustraties.

Fietskaart Cultuur & Historie Prijs € 3,50

€ 7,25

Waterkaart Water & Oevers Prijs € 3,50

Hergebruik & Herbestemming

In combinatie met de special ‘Water & Waterwegen’ kunt u de waterkaart bestellen voor € 9,75.

52 pagina’s; veel informatie, (kleuren)foto’s en illustraties.

Boeken

‘Kreen en Gruizig’ Henk Tetteroo € 14,50 ‘Wonen in Woorden Henk Tetteroo € 17,50 ‘IJsmoppen uit Vlaardingen’ Gertruud en Frank Hazenberg € 28,00

Cultureel erfgoed Midden-Delfland

Inspiratiebron voor beheer en ontwikkeling van het agrarische cultuurlandschap en streekeigen boerenerven. Een uitgave van Midden-Delfland is Mensenwerk en Vockestaert. € 7,25

20 |

Midden-Delfkrant

€ 7,25

Markant Midden-Delfland, een wereld apart Fotoboek door Gemma M.M. van Winden-Tetteroo € 26,00

T-shirts L en XL geel of groen € 10,00 Kinder T-shirts maat 128 en 152 wit met opdruk koe of boer € 10,00 Vlag Mooi Dichtbij (150x225 cm) € 15,00

Maandelijkse themawandeling De Werkgroep Paden van de Midden-Delfland Vereniging organiseert maandelijkse wandelingen rond een thema, dit keer met een zomerstop . Alle wandelingen zijn op zaterdag en beginnen om 13.00 uur. Aanmelden tevoren is verplicht en kan per mail: [email protected] of per telefoon: 06-42105407. De kosten zijn 1 euro per persoon.

1 sept.

Fotograferen buitenobjecten Start: Burg. Musquetiersingel 40 te Schipluiden (‘De Koe’) Gids: Roel de Oude met assistentie van Michel van Ruijven Of u (aspirant) hobbyist bent of graag herinneringsplaatjes schiet, tijdens de route kunt u mooie plaatjes maken en nuttige tips in ontvangst nemen van fotograaf Roel de Oude. Een motiefzoeker is hierbij een belangrijk hulpmiddel, dat tijdens de wandeling beschikbaar is. Als u een statief heeft, wordt u aangemoedigd dit bij deze gelegenheid mee te nemen. Maximaal 15 deelnemers.

Foto Henk Groenendaal.

Geachte redactie

Historisch jaarboek Schipluiden 2011

Van een trouwe lezer, Coos van Deursen, kregen we een uitgebreide reactie op onze nieuwe layout, waaruit blijkt dat hij er nog erg aan moet wennen. Wij nemen zijn opmerkingen zeker serieus. Van Deursen had liever de oude vormgeving gehandhaafd. Bent u dit met hem eens of denkt u hier anders over? We horen graag van onze lezers, zowel positief als negatief!

Opnieuw brengt de Historische Vereniging Oud-Schipluiden een kleurrijk en afwisselend historisch jaarboek uit. Het bevat naast een artikel over de Westlandsche Stoomtramweg Maatschappij (de trambrug en het tramstation bestaan honderd jaar), een groot artikel over de heerlijkheid Groeneveld, een poldergebied tussen ’t Woudt en De Lier, en het verhaal van de restauratie van de Hofwoning op ’t Woudt, die voor het eerst uitgebreid wordt beschreven. Het jaarboek (136 pag.) is voor € 20,- te koop in Museum Het Tramstation, Otto van Zevenderstraat 2 te Schipluiden. Hier is nog de hele zomer een tentoonstelling over de 100-jarige WSM te zien. Openingstijden: woensdag, zaterdag en de eerste zondag van de maand van 14.00-16.00 uur.

zesendertigste jaargang nr 2, juni 2012 | 21

Midden-Delfland Vereniging Bestuur Ben van der Velde, voorzitter telefoon (010) 460 02 93 [email protected]

Supporter van Cittaslow

Rudolf von Stein, penningmeester telefoon (06) 109 454 70 [email protected]

Sinds kort mag de Midden-Delfland Vereniging officieel de naam supporter van Cittaslow MiddenDelfland dragen. Cittaslow is een manier om er een gewone levensstijl op na te houden: minder hectisch, minder productiegericht en minder snel. Het lijdt geen twijfel dat dit menselijker, milieubewuster en verstandiger is voor de huidige en toekomstige generaties. Tijdens het Kenniscafé van het Lentiz College in Maasland op 10 april, is door de gemeente op feestelijke wijze de oorkonde overhandigd. En dat allemaal omdat de vereniging voldoet aan de doelstellingen van de Cittaslow. Natuurlijk is daar zowel met de gemeente als binnen het bestuur wel discussie over wat nu echt de doelstellingen zijn. Zoals bijvoorbeeld bij de bouw van het gemeentehuis.

Annemiek van Adrichem telefoon (015) 213 64 16 [email protected]

Klankbordgroep IODS

Roelof uit Beijerse telefoon (015) 380 51 26 [email protected] Jan van den Berg telefoon (015) 380 86 77 [email protected] Michel van Ruijven, Telefoon (015) 380 88 70 [email protected] Cees Tromp telefoon (06) 516 074 71 [email protected]

Midden-Delfland Vereniging www.middendelflandvereniging.nl [email protected] Burgemeester Musquetiersingel 40 2636 GG Schipluiden telefoon (06) 42 10 54 07 (overdag) ING 3928463, Rabobank 14.37.75.367 (Midden-Delfland Vereniging te Schipluiden) Verenigingenregister Haaglanden V 40397143 Werkgroep Bomen p/a Michel van Ruijven, Telefoon (015) 380 88 70 [email protected] Werkgroep Historie en Landschap p/a Frits van Ooststroom telefoon (010) 474 25 98 [email protected] Werkgroep Paden p/a Hein van Bohemen telefoon (015) 380 99 40 [email protected]

22 |

Verenigingsnieuws

Midden-Delfkrant

De aanleg van de A4 is een onomkeerbaar feit. Sterker nog, inmiddels is begonnen met de werkzaamheden. Omdat de A4met-vaart naar ons oordeel zonder goede argumenten is afgeserveerd, hebben wij onze deelname aan het overleg van de klankbordgroep IODS opgeschort. Nu de uitvoering een feit is zijn we ingegaan op de vraag van de voorzitter van de klankbordgroep om toch weer mee te praten over de invulling van de verschillende IODScompensatiemaatregelen. Het gaat immers om de inrichting van ons landschap.

Bestuursontbijt Dinsdag 10 april heeft het bestuur weer een ontbijtbijeenkomst gehad met het college van B&W van Midden-Delfland. Natuurlijk kwam de voortgang van het project De Maaslandse Dam aan de orde. Vanuit het bestuur werd voorgesteld om een tussentijds scenario te ontwikkelen, aangezien het er als gevolg van de

economische crisis niet naar uitziet dat zich spoedig veel gegadigden voor de kavels zullen melden. De gemeente heeft dit in overweging genomen. De gemeente gaat ook een bijdrage leveren aan de MiddenDelflanddag. In samenwerking met Hof van Delfland worden gemeenten uitgenodigd deel te nemen aan een vierkamp, met een team wat samengesteld is uit een mix van bewoners, bestuurders en ambtenaren. Ook het informatiepunt in de hooiberg op ‘De levende buitenplaats’ is uitvoerig aan de orde geweest. Het was een goed gesprek.

Informatiepunt hooiberg Op ‘De Levende Buitenplaats’ van Op Hodenpijl wordt deze zomer een hooiberg herbouwd. Deze hooiberg gaat plaats bieden aan een publieksinformatiepunt. De inrichting van dit informatiepunt begint vaste vormen aan te nemen, sinds in de zomer van 2011 een beleidsteam aan de slag is gegaan. De gemeente Midden-Delfland heeft de financiële middelen ter beschikking gesteld voor een kwartiermaker van onze vereniging. De visuele presentatie is klaar en de volgende stap is het benaderen van partijen die de informatie gaan leveren. De hooiberg is onbemand en kleinschalig. Door de bescheiden omvang is het uitnodigend voor losse bezoekers en kleine groepjes. Dit staat grootschalige (digitale) informatievoorziening echter niet in

de weg. Op alle thematische gebieden vormt het een startpunt voor een onderbouwd informatief bezoek aan Midden-Delfland met optimale gebruikmaking van het fietsroutenetwerk.

Nieuwe bestuursleden Twee nieuwe leden hebben we mogen verwelkomen. Zij draaien reeds enige tijd mee en komen nu definitief ons team versterken. Cees Tromp ‘Al veertig jaar kom ik regelmatig in Midden-Delfland, vanuit mijn woonplaats Delft. Misschien is het meest bijzondere wel dat er in al die tijd zo weinig veranderd is. Boerderijen, koeien, weidevogels, het is er allemaal nog. Het gebied is toegankelijker geworden, met schitterende fiets- en wandelpaden en met voorzieningen voor recreatie op het water. De Midden-Delfland

Terugblik van Arie van der Kooij Op de Algemene Leden-vergadering van 24 april jl. werd afscheid genomen van Arie van der Kooij als bestuurslid. Sinds 2004 heeft Arie zich binnen het bestuur met een groot aantal onderwerpen beziggehouden. Bij zijn afscheid ontving hij een mooi cadeau (het boek IJsmoppen uit Vlaardingen). In zijn dankwoord vatte hij zijn ideeën over zijn bestuursperiode samen: ‘Acht jaar is een hele tijd maar zoals altijd, als je terug kijkt, is het snel gegaan. Er is in die acht jaren ook veel gebeurd. In het huidige bestuur, inclusief de nieuwe bestuursleden, zie ik mensen met veel energie en creativiteit. Ik neem daarom vol vertrouwen afscheid. (...) Misschien toch nog een advies. Midden-Delfland staat voortdurend onder druk. Er wordt steeds vaker aan de randen geknabbeld en veel partijen willen meepraten over de verdere inrichting van het gebied. Mij bekruipt het gevoel dat deze instanties sowieso van mening zijn dat zij veranderingen in het landschap moeten doorvoeren. Ongeacht welke. Want alleen dan hebben zij wat bereikt. En scoren moeten ze. Het komt niet bij ze op dat zij veel

Vereniging spant zich er al 35 jaar voor in om dit gebied zo mooi te houden. Met een goede balans tussen het authentieke en mogelijkheden voor recreatie. Veel enthousiaste bestuursleden zijn mij voorgegaan. Ik hoop de komende jaren in hun voetsporen te treden opdat het gebied kan blijven wat het is: een uniek veenweidengebied op fietsafstand van Den Haag, Rotterdam en Delft.’ Annemiek van Adrichem ‘Sinds een jaar ben ik een gelukkige inwoner van ´t Woudt. Als dochter van een van de eerste boeren die moesten wijken voor de A4 en als inwoner van zo’n bijzondere plaats, weet ik hoe lastig het soms is om voor iedereen een goede

verantwoorder handelen wanneer zij hun invloed anders zouden aanwenden ten aanzien van het landschap om ook eens niets te doen. Daar zou het landschap immers vaak veel meer mee geholpen zijn. De Midden-Delfland Vereniging moet zich actief mengen in de discussie hoe de regio in de toekomst te besturen maar dat wil niet zeggen dat de vereniging zich ook achter elke vernieuwing zou moeten scharen. Mensen houden van MiddenDelfland zoals het nu is, niet zoals het misschien straks kan worden. De rust en de open, authentieke ruimte zijn essentieel. Hoe meer partijen zich daar mee bezighouden, hoe groter het gevaar dat Midden-Delfland een park wordt met zg. verantwoorde recreatiemogelijkheden. Ook zijn er diverse partijen die zich met de marketing van het gebied willen bezighouden terwijl ze zich niet bekommeren over de essentiële vraag of en hoe boeren kunnen blijven boeren. Het ontbreken van een grondinstrument of grondbank is m.i. een veel grotere bedreiging voor het gebied dan onvoldoende publiciteit, want veel meer dan dat is de huidige marketing immers

balans te vinden tussen wonen, werken, leven en recreëren. De boer moet zijn brood kunnen blijven verdienen, recreëren is leuk, maar niet ten koste van de bewoners. En monumenten zijn prachtig, maar je moet er natuurlijk ook fijn in kunnen wonen, terwijl we ondertussen aan de horizon de stad en het asfalt zien oprukken. De Midden-Delfland Vereniging zet zich in om dit wankele evenwicht te behouden en ik hoop daar mijn steentje aan te kunnen bijdragen.’

Nieuwe bestuursleden: Cees Tromp (links) en Annemiek van Adrichem.

niet. Sterker: als de boer niet kan blijven boeren is de huidige vorm van marketing op den duur zelfs geheel overbodig! Ik wens Midden-Delfland en de vereniging de wijsheid toe om zich niet te laten verleiden tot pure publiciteitsmarketing en zg. noodzakelijke aanpassingen waardoor het authentieke agrarische landschap uiteindelijk verwordt tot een kunstmatig stadspark met strakke fietspaden, bredere geasfalteerde wandelpaden, horeca-uitspanningen, kunstwerken en moerasjes, zogenaamd om natuur te creëren maar waar niemand op zit te wachten. Hier blijft dan ook de uitdaging: Hoe houd je Midden-Delfland vitaal terwijl je de rust en open ruimte geen geweld aandoet. De Midden-Delfland Vereniging zal hierin heel kritisch moeten zijn en misschien steeds vaker moeten durven zeggen: ‘Vitaliteit, ja, in de dorpen, bij de boer en we maken ons sterk voor een grondinstrument. Voor de rest doen we in de polders gewoon even niets.’ Ook dat is een functie van de Midden-Delfland Vereniging! De vereniging en het bestuur wens ik alle goeds.’

Linkerpagina: Maquette Informatiepunt hooiberg

zesendertigste jaargang nr 2, juni 2012 | 23

Niets doen Als beschermer van een gebied als Midden-Delfland krijg je van vrienden en bekenden nog wel eens de opmerking dat het vooral een kwestie is van ‘niets doen’. Ik moest daaraan denken bij de presentatie van Frits van Ooststroom – lid van het eerste uur en redacteur van deze krant – tijdens de Algemene Ledenvergadering over de kaarten van Kruikius. De tocht voerde niet alleen langs de ontwikkeling van de edele kunst van het landmeten en het visualiseren daarvan op kaartmateriaal, het gaf vooral ook een aardig inzicht in de wijze waarop stedelijke agglomeraties in Nederland zijn ontstaan. Als voormalig inwoner van Rotterdam klonk vooral dat deel van de presentatie voor mij als een klok. Kort gezegd is het een geschiedenis van het samenklonteren van oude en pittoreske kerntjes – Delfshaven, Overschie, Kralingen, Charlois – en de voortdurende bouw van nieuwe wijken. Ik weet niet of er in die tijd in het Rotterdamse al een equivalent van de Midden-Delfland Vereniging was, maar dan stond ‘niets doen’ ongetwijfeld in de statuten. Natuurlijk, we hebben er uiteindelijk een prachtige stad aan overgehouden met een niet te onderschatten economische betekenis voor Nederland, maar we zijn er ook veel mee kwijtgeraakt. In de huidige tijd gaat het in de ruimtelijke ontwikkeling vooral over regio’s; in ons gebied is dat de Metropoolregio Rotterdam Den Haag, kortweg MRDH. De MRDH heeft vooral grote ambities als het gaat om het verbeteren van mobiliteit en het versterken van de economische ontwikkeling. In het verlengde daarvan wordt dan vaak ook nog opgemerkt dat het belangrijk is het groen dat de twee steden Den Haag en Rotterdam verbindt te behouden, vooral met het oog op de recreatieve functie. Ondertussen zien we de infrastructuur oprukken (A4, NWO, verbreden van lokale wegen) en is van diverse gebiedsontwikkelingen allesbehalve zeker dat er niet gewoon nieuwe woonkernen van worden gemaakt (de Maaslandse Dam). Met andere woorden, niets doen zit niet in het DNA van een gemiddelde overheidsinstantie. En áls ze al eens niets doet, gebeurt er toch van alles. En tja, dan is niets doen voor ons als Midden-Delfland Vereniging dus ook geen optie.

Roelof uit Beijerse beijzaakblogspot.com

24 |

Midden-Delfkrant

Natuurparfum

maken tijdens een picknick! Picknicken is altijd heel leuk; heerlijk buiten eten in de frisse lucht en spelen in de zon! Van tevoren maken we lekkere boterhammetjes en limonade. Ook nemen we stukjes fruit en crackers mee. Bijvoorbeeld voor de Midden-Delfland Dag op zaterdag 16 juni, of de MiddenDelfland Picknick op 22 september. Buiten gebeurt het allemaal! Je kunt lekker spelen rondom het picknickkleed en er is altijd wat te zien. Vooral in de lente kijk je je ogen uit: kleine eendjes, lammetjes en prachtige voorjaarsbloemen zijn overal te zien in Midden-Delfland. Er is veel natuur te ontdekken voor jou! Maar niet alleen kijken is belangrijk, ook luisteren naar de vogels, het gras voelen onder je blote voeten en ruiken van allerlei bloemen en het gras. Nadat je lekker van alles hebt gegeten en gedronken kun je op onderzoek uit. Tussen het gras en het onkruid zijn vaak interessante planten te vinden die heerlijk ruiken. Weet je dat je hier je eigen natuurparfum van kunt maken? Door te ruiken aan verschillende planten en bloemen ontdek je wat je lekker vindt. Er valt van alles te vinden zoals Lievevrouwebedstro,

Daslook of Munt. Als er weinig geurende planten of bloemen te vinden zijn, kun je zelf nog wat kruidenplanten of bloemen meenemen. Het recept Wat heb je allemaal nodig om je eigen natuurparfum te maken? -Een piepklein potje, met dekseltje -Lekker geurende planten of bloemen -Een schaar -Zonnebloemolie Eerst ga je natuurlijk allerlei bloemen en planten plukken die lekker ruiken. Door de geurende planten heel klein te knippen komt de geur vanzelf vrij. Dan alles bij elkaar in een klein potje doen. Gebruik bijvoorbeeld een leeg crèmepotje of plastic doosje van een ouderwets fotorolletje. Vervolgens giet je hier wat zonnebloemolie bij, het parfum nog even goed schudden en ruiken maar! Zo kun je de natuur mee naar huis nemen!

Suzanne Wardenaar Kinderopvang Zon!

Beste Ga je mee picknicken?

Hier postzegel

De Midden-Delfland Vereniging, waar ik lid van ben, bestaat dit jaar 35 jaar en dat vieren we met een feestelijke picknick op zaterdag 22 september vanaf 11 uur. We strijken neer in een weiland langs de Zouteveenseweg in Schipluiden. Er is koffie en thee en er is muziek. Neem zelf je picknick mee en een kleed. We laten ons verrassen door verschillende jeugdorkesten en bandjes die komen spelen.

plakken

Ik hoop dat je meegaat! En wie weet word je dan ook lid. Groetjes (Voor meer informatie kijk op www.middendelflandvereniging.nl/picknick)

Beste Ga je mee een fruitboom planten aan de Maaslandse Dam bij Maasland?

Hier postzegel plakken

De Midden-Delfland Vereniging bestaat al 35 jaar. Ik ben al lid, word jij dat ook? Dan gaan we begin volgend jaar samen een fruitboom planten en gaan we voortaan samen naar het oogstfeest. Als je zin hebt fietsen we tijdens de MiddenDelfland Dag op 16 juni langs de Maaslandse Dam bij Maasland en dan halen we daar alvast je kunstboom op. Doen? Groetjes (Voor meer informatie kijk op www.middendelflandvereniging.nl/boomplantactie)

Ik word voor C 17,50 lid van de Midden-Delfland Vereniging en ontvang vier maal per jaar de Midden-Delfkrant. Ik word voor C 35,00 twee jaar lid van de Midden-Delfland Vereniging en wil graag een fruitboom planten. Tevens ontvang ik de Midden-Delfkrant.

Naam: Adres: Postcode en woonplaats: E-mailadres: Stuur deze strook naar Midden-Delfland Vereniging, Burg. Musquetiersingel 40, 2636 GG Schipluiden. U kunt ook mailen: [email protected]

De picknickplek is te bereiken per boot via de Vlaardingse Vaart. Per fiets via de Vlaardingsekade of langs de Zouteveenseweg en dan het Laantje van Piet van den Ende op. Per auto (liever niet): volg vanaf de Zouteveenseweg de aanwijzingen van de verkeersregelaars. Er worden ook speciale vaartochten, wandelingen en fietstochten gehouden die erheen gaan. Vanaf 1 augustus meer info op de site: www. middendelflandvereniging/picknick. De jarige vereniging plant een fruitbomenbos aan de Maaslandse Dam. Op de Midden-Delfland Dag zal alvast een kunstbos aangelegd worden van 500 bomen. Mensen die op deze dag lid worden kunnen daar alvast een ‘kunstboom’ ophalen. Elk nieuw lid krijgt vijf jaar vruchtgebruik van de eigen boom. En natuurlijk wordt jaarlijks een oogstfeest gehouden. Onderhoud gebeurt door een speciaal bomenteam van de vereniging, de nieuwe leden krijgen een uitnodiging voor een snoeicursus. Bovendien kunnen zij gratis een lezing over oude fruitrassen in Midden-Delfland bijwonen.

Midden-Delfland ligt in het drukste stukje Nederland. Dat vraagt om een sterke Midden-Delfland Vereniging. Nieuwe plannen voor oeververbindingen, de komst van de Metropoolregio en de stedelijke druk op Midden-Delfland vragen om een sterke vereniging met zoveel mogelijk leden die stáán voor dit unieke weidelandschap en haar bewoners. ‘Mensen houden van MiddenDelfland zoals het is, en niet zoals het zou moeten worden’ (oud bestuurslid Arie van der Kooij)

28 |

Ga je mee naar de Midden-Delfland Picknick?

Zullen we samen een boompje planten voor nu en voor later?

Midden-Delfkrant