Midden-Del. ant REDACTIONEEL. voormalige ridderhofstad Vlaardinger-Ambacht. HET SAMENGAAN VAN LANDBOUW EN NATUUR- EN LANDSCHAPSBEHOUD

........................................------------------------------------------------------------------------~

~

Midden-Del verschijnt zes maal per jaar

HET SAMENGAAN VAN LANDBOUW EN e NATUUR- EN LANDSCHAPSBEHOUD :'<>'\-> . \~"~~ IN MIDDEN-DELFLAND. ~vss~e ~~s

De boer -en het landschap hebben elkaar nodig. Eeuwenlang is dit vanzelfsprekend geweest. En ook · nu nog kan men zich moeilijk een boer zonder land voorstellen, evenmin als een land zonder boeren. Toch begint de grate scheiding zich af te tekenen: gebieden die geheel ingericht zijn voor de moderne landbouw, waar de boeren het rijk aileen hebben en geen plaats meer is voor het planten- en dierenrijk. En daarnaast andere gebieden die gereserveerd worden voor de planten- en dierenwereld, en waar geen plaats meer is voor boeren .

ant

3e jaargang no. 2/3, juni/juli 1979

REDACTIONEEL Het zo beZangr i jke nieuws dat Provincia Ze Stat en hebben bes Zot en om aan de v er enigi ng een jaar Zijkse subsidie te ver Zenen kon he Zaas niet meer met gr ate koppen op de voorpagina . U t r eft nader e mededeZingen elder s i n dit nummer. Op de voorpagina we Z de aankondigi ng van twee artikeZen di e ver der een gr oat gedeeZte van deze krant vuZZen. Ten eerste een artikeZ over het samengaan van Zandbouw en natuurbehoud met voors teZZen om te komen tot pr oefbedrijven in Midden-DeZfZand. Ten tweede een artikeZ over de r idderhof stad HaZy die s tand vZakbi j de pZaats waar nu het HoZyziekenhui s staat, in VZaardingen HoZy dus. Door de Zengte van het artikeZ over Zandbouw en natuur behoud i s deze krant aZ er g dik gewor den . De r edacti e heeft in overZeg met het bestuur bes Zoten er een dubbeZnummer van te maken, ook in ver band met de achters tan d(in tijd) die was onts taan in de pr oductie van de kr ant . Rest ons u een pr ettige vacantie te wensen en veeZ goed weer deze zomer.

In vele landinrichtingsprojekten gaat I Tenslotte worden enkele konkrete he c die kant op. De rekonstruktie van voorstellen gedaan voor de rekonstruktie van Midden-Delfland, met Midden-Delfland is een bijzonder name voor de eerste fase daarvan: het tandinrichtingsprojekt, zo bijzonder opstellen van de struktuurschets da t er een speciale wet voor is (zie pagina 2.1 ) • aangenomen. In deze wet staat de integratie van de belangen van landbouw, natuur en rekreatie. voorop. Integratie, dat betekent letterlijk doan samengaan, tot een geheel maken. Maar als we de plannen die nu bekend worden bekijken,dan valt te vrezen • dat het naast elkaar en zonder elkaar ! wordt in plaats van met elkaar. Naast elkaar, dat wil zeggen reservaten voor de natuur, rekreatieDe naam Holy heeft een bekende klank in Vlaardingen gebieden voor de rekreanten en landbouwgebieden voor de boeren. en omstreken. Velen denken bij die naam aan de Zou het. ook ·anders kunnen? stadswijk in Vlaardingen-Noord waar hun kinderen, De schrijvers van deze diskussiefamilieleden, kennis·sen of zijzelf zijn gaan wonen. bijdrage menen van wel. In het ·eerste gedeelte gaat G. van Zelfs de vluchtige automobilist op weg van Oord in op de vragen rond de integratie van landbouw en natuur- en Rotterdam of Schiedam richting Westland wordt met landschapsbehoud in het algemeen (zie grate borden op een afslag opmerkzaam gemaakt, die pagina 13 ) • Tn het tweede gedeelte stelt S.P. naar Vlaardingen-HOLY leidt, de naam van de bovenTjallingii de situatie in Middengenoemde stadswijk. Delfland aan de orde. Daarbij gaat het vooral om de rundveehouderij, het vervo Zg op pagina 2 grondgebruik van 90% van de kultuurgrond in het gebied . (zie pagina 1?).

De voormalige ridderhofstad HOLY l.n Vlaardinger-Ambacht .

.

Boer der i j op de grens van VZaardingenHoZy en de HoZi erhoekse Polder op de kruisi ng van HoZyweg, Breeweg en Woudweg. Tekening door P.J. Westerdijk.

2

3e jaargang no. 2/3, juni/juli 1979

HOLY

vervoZg van de voorpagina

De stadswijk Holy sluit met haar zuidkant aan op de eens zelfstandige gem~ente Vlaardinger-Ambacht. Vlaardinger-Ambacht werd in 1941 bij Vlaardingen gevoegd, hield toen dus op zelfstandige gemeente te zijn en werd zelf stadswijk van Vlaardingen. Ook is de naam verbonden met het ziekenhuiscomplex met streekfunctie, dat even bezijden de rijksweg met gele reuzenletters zijn naam bekend maakt. De naam De naam Holy is al een stokouwe baas, want reeds in de 13e eeuw komt hij, zij het in enigszins andere vorm: Hoylede, al voor. Hij is het resultaat van een eeuwendurend rijpingsen vereenvoudingsproces van de naam van een geslacht grondbezitters. Zo is de naam ook verbonden met de voormalige ridderhofstad waar sommigen van hen woonden en terecht

Midden-Delfkrant ~

Details van de kaart van Krukius uit 1712 (zie toelichting op pagina 5)

-

3

gekomen in de benaming van een polder waar de ridderhofstad in gelegen was, nl. de Holierhoekse Polder in Vlaardinger-Ambacht. Zij die zoeken naar een verklaring van deze naam zijn, wellicht zonder het te vermoeden, toponymisch ge- . interesseerd. Hierbij kunnen we te maken krijgen met het verschijnsel, dat lang niet altijd een uitleg voldoet en dat is hier met onze naam Holy ook het geval. We kunnen zelfs met beide benen op de grond een viertal naamsverklaringen naar voren brengen: I) Hoylede of Holy= hooge leede; 2) Hoylede of Holy = hooi leede; 3) Hoylede of Holy = hoog gelegen 4) Hoylede of Holy = bochtige leede, of: in een hoek of bocht liggende leede. Bij naamsverklaring is het een goede zaak de geografische situatie bijzonder in de gaten te houden en dan lijken de meest log~sche verklaringen die bij I en 3. Met andere woorden, de Van Hoyledes waren personen wonend bij een watering (=leede), die door hoog (=Hoy) gelegen land stroomde, resp. wonend op hooggelegen (= Hoylede) land (1).

4 3e jaargang no. 2/3, juni/juli 1979

·

a!~"'F'': '''i~<~~;~~·?c;'·'~~r:~''"t' ,~15'S'~;:.:~'','

.·.f::r· ·'"·~·:~~~~;\~~~~JB~~":" ) ';

;

...·-.

·"'

·,./

.. .·· ·.... \.

·.;:

•.

...

~-- .

Een naamsverklaring met vleugeltjes mogen we wel noemen die, welke bezongen wordt in een 19e eeuwse 'Romance' (2), waar de aanblik van de oude woontoren van Holy de dichter(es) "De Tijd eerbiedigt nag dat Holy; 't Herrees als 't heiligdom der deugd, .. "e"nz. ontlokte. De plaats De ridderhofstad Holy was gelegen onder Vlaardingen en wel in de Holierhoekse Polder aan de oostzijde van de Holyweg en ressorteerde bestuurlijk en gerechtelijk tot 1941 onder Vlaardinger-Ambacht. In de middeleeuwen bestond Holy uit een woontoren met daarbij gelegen boerenbedrijf alsmede landerijen gelegen in de Holierhoekse Polder en Broekpolder Hol y was een van de ontginningscentra binnen de toenmalige bedijking v~n de Holierhoekse Polder, gevormd door Holyweg en lvoudweg in het westen en noorden, en Harreweg en Kethelweg in het oosten en zuiden. De woontoren was er een van het 'mott e ' (= op een bergje)-type, waarnaar vooral de Rott erdamse stadsarcheoloog C. Hoek met zij n medewerkers zoveel onderzoek heeft gedaan (3). De eigenaren en bezit t e r s boerden tot aan het eind van de 16e eeuw veelal zelf. Daar kwam aan het begin van de

17e eeuw verandering in, want toen kwam Holy, beginnend met Joan Basius terecht in het bezit van enkele rechtsgeleerden, representanten van de z.g. 'nieuwe rijkdom', die het als buitenverblijf in de zomer gingen gebruiken (soort tweede waning dus!) en tevens een geldbelegging erin vonden. Het boerenbedrijf werd gewoonlijk door een pachtboer voortgezet. Vanaf die tijd dateren de verfraaiingen van Hol y , zoals de wapensteen (4) met de verenigde wapens (=alliantiewapen) van het echtpaar Basius-van der Dussen, uit 1614 en het inrijhek uit 1735, dat de toenmalige eigenaar mr. Maerten Heveringh moet hebben laten aanbrengen. Beide zijn thans te zien in een rosarium ten zuiden van de toegangsweg naar het Holyziekenhuis; de wapens in een bankpartij en het hek dat zeer toepasselijk de toegang vormt tot de rozentuin. In 1860 is na de dood van de laatste notabele bezitster, douariere (=weduwe) J.G.D. Dreux-van Nievervaart de buitenplaats met o.a. toren, theekoepel en siertuin gesloop t op het inrijhek en de boerderij met 'heerenwoning' na . Door de aanleg van de stadswijk Holy in het begin van de zestiger jaren

· :..

I

I

·····'

Oudste kadastraZe opmeting, eerste heZft van de 19e eeuw

moesten deze laatste overblijfselen het veld ruimen . In 1964 werden alle opstallen gesloopt, waarbij het inrijhek zo goed en zo kwaad als het ging gedemonteerd werd en opgeslagen tot het moment van wederopbouw elders. Na jarenlange onderhandelingen tussen eigenaar en gemeente kwam de thans gerealiseerde herplaatsing in het rosarium tot stand, waaraan alleen de opschildering van de wapens, die eens in valle glorie de wapenstenen op de beide hekpilaren sierden,ontbreekt (5) Het wapen Het wapen van de ridderhofstad en dat van de heren van Holy in oudste vorm laat het volgende zien: een schild van zilver met een vrijkwartier van keel; het schild beladen met zeven mereltjes of merletten van keel, zoomsgewijs geplaatst. Zo luidt althans de beschrijving of blazoenering van het wapen naar heraldisch (=wapenkundig) recept. De afbeelding laat in een oogopslag zien wat de inhoud van de beschrijving is; de vertikale streepjes zijn bij zwart/wit afbeelding symbolisch voor de kleur rood (=keel) en nietgearceerd = zilver.

Midden-Delfkrant

.5

Mereltjes of merletten zijn in zeer veel nederlandse wapens voorkomende eendjes zonder bek of poten. In de engelse heraldiek of wapenkunde worden ze voorgesteld als afgeknotte vogels, een soort huiszw~luwen, die wel een bek, doch geen poten bezitten. In plaats daarvan vinden we alleen de dijen, voorgesteld door een bosje veren. Het wapen met de merletten of eendjes werd gevoerd door het oudstbekende geslacht dat de ridderhofstad in eigendom had, nl. Muys van Holy, en is mogelijk ontleend aan dat van het geslacht Van Heemstede. De wapenstukken,d.w.z. vrijkwartier en merletten, werden door de laatste familie in goud gevoerd i.p.v. op zilver. De overeenkomst van de wapens van beide geslachten werd reeds gesignaleerd door mr. Simon van Leeuwen in de 2e helft van de 17e eeuw in zijn bekende werk 'Batavia Illustrata'. Ook diverse auteurs van later datum hebben enige aandacht daaraan besteed

(6). Tot op de dag van vandaag is mijn konstatering uit 1974 nog van kracht, nl. dat het nog niet is mogen gelukken exact het genealogisch (=familie) verband tussen beide geslachten vast te leggen en dat het zelfs de vraag is of dat ooit zal gebeuren.

!,&. a. &, ~

Holyziekenhuis met op de aahter grond de boerderij Holy Zelf voerde Holy een leenkamer met vier achterlenen, die waren gelegen in de Broekpolder, te weten de Laencamp en de Koycamp, alsmede de Steeckelcamp en tenslotte in de Holierhoekse Polder de Greijnse. De Laencamp (camp = stuk . grond) zal zijn naam ontlenen aan de 'laen' = Broekweg; de Koycamp herbergde een vogelkooi; de Steeckelcamp zal een ongewenste begroeiing voortgebracht hebben, terwijl de Greijnse duidt op natte grond, waar veel riet groeide, en gelegen was aan de Houdweg (7) Besluit

vlapen van Holy Leenroerigheid · De ridderhofstad Holy was sedert 1375 gedeeltelijk leenroerig (=er bestaat een z.g. leenverband, een band van wederzijdse bijstand tussen twee partijen, de leenheer en de leenman waarbij de eerste bescherming verleent en de laatste een tegenprestatie levert) aan de heren van Mathenesse (Schiedam) en sinds 1404 voor een ander deel aan die van Wassenaar. De leenband met 11athenesse werd in 1688 beeindigd toen de goederen van die familie aangekocht werden door het stadsbestuur van Schiedam. De leenrechtelijke plichtplegingen lopen dan tot 1765 door via deze rechtspersoon. Ret leenverband met de Van Wassenaars verdwijnt in de 2e helft van de 17e eeuw en wel in 1667. Met de vernieuwingen van de grote Franse Revolutie (eind 18e, begin 19e eeuw) verdwijnt dit hele instituut gaandeweg uit de praktijk.

Tot besluit wil ik hier nogmaals terugkomen op de geografische situatie van de ridderhofstad Holy en wel via kaartmateriaal uit de 17e, de 18e en 19e eeuw en fotomateriaal uit onze tijd. De kaart van februari 1657 is het resultaat van een soort keizer Augustus-neiging van de tJenmalige eigenaar dr. Dirck Graswinckel, die landmeter Pieter Floris van der Salm opdracht gaf zijn buitenplaats Holy 'mette landen tuynen en boogaerden' in kaart te brengen en te beschrijven. De uitvergroting laat boerderij met hooibergen, woontoren (even links boven de boerderij), tuinen, singels en windmolentje (rechtsonder!) zien. Op de eenvoudige boogbrug aan de Holy-_ weg verrees later dus het inrijhek. Natuurlijk komt Holy ook voor op de terecht geroemde kaarten van Cruquius uit 1712. De uitvergroting van de buitenplaats laat enkele kleine veranderingen zien t.o.v. de toesta_nd uit 1657 (8). ~~aarschijnlijk

Ret zadeldak op de woontoren lijkt vervangen door een tentdak. De luchtfoto uit de zestiger jaren van deze eeuw laat achter de nieuwbouw van het Holyziekenhuis op de voorgrond, de boerderij Holy zien met landerijen, boomgaarden, singels en sloten. Vergelijking met de hiervoor behandelde kaarten laat o.a. het oude verloop van singels en sloten zien (b.v. rechterzijde foto); het donkere brede stuk water op de voorgrond links is de Vlaardingervaart. De situatie op "de foto laat zich ook goed vergelijken met de oudste kadastrale opmeting van dit gedeelte van de Holierhoekse Polder uit de eerste helft van de 19e eeuw. Ret ver loop en de ligging van sloten en percelen bouw- · en weiland is vrijwel identiek, terwijl de echte verschillen vooral gezocht rnoeten worden in de opstallen en bebouwing. De kulk, d.w.z. het verbindingswater van de boerderij met de Vlaardingervaart (op de kadastrale kaart resp. de nrs. 575 en 576) is de donkere horizontale streep onder het in aanbouw zijnde Holyziekenhuis. In een tweede artikel over Holy wil ik wat vertellen over een plan uit 1807 van de toenmalige eigenaar van Holy: Pieter de Heere, dat hij in briefvorm voorlegt aan koning Lodewijk Napoleon en waarmee hij het overtollig winterwater in de hoogheemraadschappen Delfland en Schieland wil afvoeren. P.J. lvesterdijk

noten op de volgende pagina

6... 3e jaargang no. 2/3, juni/juli 1979 Noteri I.

Vgl. P .J. Westerdijk - ..De relatie: ridderhofstad Holy, hoge heerlijkheid . Albrandswaard en · Kyvelanden en ridder· hofstad Steenhuizen; on.t staan .na aankoop van · dit laatste ge~d ·door Piet e_r · de Heer,e l;n ·1808, geplaatst in 'de kontekst van 'die tijd ' ~ -'als: . B{jdtage tot de geschiedenis varl,de voorma_lige ridderhofstad Holy onder Vlaardingen, in Tijd-Schrift van de Historische Vereniging Vlaardingen·. (=T ;H .V.V.) ., nr. IS, mei 19'74, blz • . 14- 31 e.r r nr. 16, oktober 1974, blz. 3 - 16. 2. Zie: P. J. vlesterdijk - De ridderhofstad Holy als bran van inspiratie y~or de romantische en dichterlijke ge~st, met genealogische gegevens bet·i effende IV.H. Dreux, J.G.D. van Nievervaart ' (echtelieden) en enkele .verwantenin dezelfde serie als hoven, in T.H.V.V., nr.6, maart 1971, blz. S- 8 en nr. 8, juni 1971, biz. S- 14. ~ Eveneens.: A. Bijl Mz.- be voormalige · heerlijkheid Holy in Vlaardingen-· . Ambacht - Vlaardingen 1968, blz 13-IS. 3. Zie: c. Hoek in zijn rapporten vap rde( door hem geleide afd .. _Oudheidkun!iig - , ortderzoek van de Dienst , van .Gemeentewerken Rotterdam, .,13e kwartaal , 1965·, . blz. 2 enz. voor. de woontorenopgriJ.- r_ ving en vierde kwartaal ,,196 7; blz. · 29 .- 32 voor de ontginningsgeschie-

!

"4 . :

·' >;. ;6. •Zie: · P.J. Westerdijk en J. · Fox- ~it . be'' steeriwas van 16.14 . tcft 1860 . inge-o, <metseld in de woontoren en daarna in . ;inrijhek van de Ridderhofstad Holy ~ de zuidmuur van het woongedeelte in: Holland, le jaargang nr. · 3, juni (=heerenw9ning) van de boerderij Holy. 1969 (zie neat S hierboven), blz. 66 Zie voorts: A. Bijl Mz., neat 2 en noot S aldaar; verder: P.J. West erdijk - Ret inrijhek van Holy - de hierboven, blz, 10, afb. S voor de wapens - ; in dezelfde serie genoemd · wapenst~e-ii eri d.e omslagfoto van het in de noten I en 2 hierboven,. in: . boe!;j e voor he~ l.nrijhek._ T.H.V.V., nr. 4, september 1970, s. . blz. 4 en noot 8 aldaar. Tenslotte: P.J. Westerdijk, noot I Deze wapens werden door ~ij ontdekt hierboven, T.H.V.V., nr. IS, mei 1974 vlak voor de. afbraak, d.i. half blz. 27 en de noten 10 en II aldaar. augustus 1963,en beschreven zowel naar vorm als· kleur in: Jlolland, le . ' 7. jaargan~no. 3, juni 1969, blz. 66-69 De Leenregisters worden bewaard op het , en wat uitvoeriger in: T.H.V.V. nr. 4 Vlaardingse gemeente-archief, terwijl september 1970, blz. 3- 7. al weer C. Hoek een repertorium Pogingen tot w~d eropschildering (=samenvatting van de leenhandelingen) werden (nag) niet met succes bekroond. gaf in het genealogische tijdschrift De oorspronkelijke' wapens zijn 'Ons Voorgeslacht•, 19S9, jaargang 14, . waarschijnlijk in de Franse tijd, nr. 77, juli/augustus, blz. 68- 7S. begin 19e eeeuw, er grotendeels afgehakt. Ret wapen op het inrijhek 8. is met gepaste vrijheid overgenomen De kaart van Vander Salm, 16S7, zie: door het Holyziekenhuis en siert Algemeen Rijksarchief, 's-Gravephage uitgaande stukken en advertenties. (=A.R.A.), aanwinst 1888, nr. 22 Q. (In het vrijkwartier een z.g. -levensEen afschrift van de akte van meting boom! , zie afbeelding). van februari 16S7, d.d. 27-S-1662, zie: Gem.archief Delfland, inv. archief Delfland, 1319 - 18S3, nr. HOLV.i:ZI:EKEN H U IS 3808/2. De kaart van Cruquius (o9k wel r r ' Kruikius), zie: A.R.A., collectie VLAARDINGEN Hingman H, blad 22 (detail).

:a..: '

'

'

7

Midden-Delfkrant Kleine • Recreat1.eve Voorzieningen De Stichting Onderzoek Midden-Delfland heeft vooruitlopend op de definitieve plannen voor Midden-Delfland in 1975 een plan opgesteld om een aantal zeer eenvoudige recreatieve voorz ieningen (voetpaden, rustpunten) aan te leggen. Dit plan werd op 18 december 1975 door Provinciale Staten goedgekeurd. - Met de aanleg van deze voorzieningen wilde men enerzijds tegemoetkomen aan de reeds bestaande recreatieve druk op het gebied welke met de huidige ontsluiting knelpunten oproept, anderzijds zou een bijdrage geleverd worden aan de inrichting van het gebie voor recreatief medegeb ruik. - Plannen waren ontwikkeld voor een 8-tal voetpaden en 16 rustpunten. In haar laatste vergadering is de Reconstructiecommissie akkoord gegaan met de uitvoering van de eerste fase van de plannen, een 5-tal paden en 6 rustpunten in de omgeving van DelftTanthof en Schiedam-Noord (zie kaar.tje De overige voorzieningen zullen t.z.t. worden opgenomen in de reconstructieplannen. - De uitvoering van de voorzieningen zal zeer eenvoudig van aard zijn. Gedacht wordt aan enkele koolaspaadjes Verder zullen enkele overhoekjes en plaatselijk brede bermen tot een eenvoudig rustpunt of pick-nickterreintje worden ingericht, het geheel aangekleed met enige begroeiing of zitbanken.

o .. ,, ( ~'

A~

...

~

.... -

'\

_\ .

--\

. :;_-.\_

·I

I

Rondweg Schipluiden Door Provinciale Waterstaat is zojuist een ontwerpplan opgesteld voor de aanleg van een omleiding van de weg Delft-Maasland om Schipluiden. O.a. door de toename van het autoverkeer vormde zich in de dorpskern van Schipluiden een knelpunt. Ret doorgaande au.toverkeer werd steeds meer als hinderlijk ervaren. Al in het tertiair wegenplan van 1973 was voorzien in deze omleiding, maar tot uitvoering is het nooit gekomen. In het streekplan Zuid-Rolland 1\Test werd de omleiding opgenomen als te realiseren in 1981-1982.

~-~A.....

:v.~ ''~ ~

. 11.1

\

\

.

~;·- --·· ___..

----

-·

·.•

-

-.

-

-

---

-······· - --'!!" !~~"'- ~ ,, ,

'

.

'

'

" ~~· '~l:.!. . ' ' . f "''-.\ "\.' ..~~'

o-

\'

---

\.""-

-

OR:

1 I

I

I

·~..- \ ~\'·- :..}~~ .~,. . : .s· ~;-.l:·.~ ff, -:·· · _,. '-.-:-,.,~ .. , -,, '

'

'

'

'

.

.

'

•'

-

~. <,..

..• .---

"

-,

.

'•· .:; 1-

-

';~·~.;' ,f-;•t;;L,,,,,_ \v·~·-l~~?\~;;..._~\; ~ 6 ~· ~\- .lPL.UtDEN - ~ '""~ ~ ~. •......,.~.,. , -.,~-"· \\.~~'~,~,~ . •' .. . ~~- - ' .. . \~ '• -"~'- . ·-,..,~.~;..~ ~_.,. ~---....-~, . ....... ,, ~·,,.-~-~-· ·~ ~----'

";

" ->''"fL•-.

I

,

'-t.

.

![f

.

- . , ....

'

..

,•

"

.

w:- -

'Z'.Itl KAtll

..

'

I \ .....

,

I, ., ...

'

f

'

.. .,-:, ..

• ',

;, \

I·

-..

\-'

~

,, .,. '· ' ' -

'

.11'-~ ,}/ ' ,·/:

~rn

"o, • ·•. ' ",

'

·

,, .n . .

....

,I

T',.\\1 ~" f 1 '. '•

-

PERSIIOel<

•

'-' ' ' \

.

I I I

..

•

.,'," e . ....\l'" •·" .. \•:·. ·' ' '" .

,

L

-••

-

'-

I '

\

-

'-·.

.

...

. ·

'

·..

' ·- , ,

~

,~.------~·"' ,.•. ·' '\, +1 .-~~ ___.;.~ \.

I

1 - --- ----- ' L l --

\

-'

\\ ':: -

•••• •- ,_. :. • .__, .. .
:

I

.

• " ' .•"-' ..

-.

-

" \

...

\

• ·' '\ .-c> ~-~~-: >,.' ' ··:' ....,. :~'':J'~~-" .'>·-~-.,·:c'-f.t~'-~ff-.1\~}~,;., . r.~~-\~·\~-. : :-\1'~,,'', \11\- \ &

'

'

__

."1.. , . .. '-

'{

• 1

'· ,

,

trace Ret thans voorliggende plan voorziet in een weg die ten noorden van Schipluiden bij de DIGO-garage aansluit op de Rijksstraatweg en ten westen van Schipluiden op de G~agweg nabij de begraafplaats.

'

.- • \

II

\--):--:~: \. - · ---_. - \

.- - ---

•-.c....-c--

- .. - ..-l -,_•t-T£MtoltN"P~A~_ AR~- - . ... II lOZtW \~ \ '~ . .' \

·f~ _\..-

' :,;.~,~ --.\

{

-~-t-\· \\

,_ -_ __

\ . .-

.

--

~

••' '

•

_, .

•

'

8 3e jaargang no. 2/3, juni/juli 1979 Ret trace van de omleidingsweg wordt in grote lijnen bepaald door de geplande woonbebouwing binnen het bestemmingsplan Rozemarijn. De weg is op ca . 40 m van de bebouwing geprojecteerd. 'Rozemarijn' krijgt geen directe aansluiting op de omleidingsweg. Ret ontwerp voorziet in een trace met zodanige bochten dat de rijsnelheden zullen worden beperkt tot 60 a 70 km per uur. Ook (brom)fietsers kunnen van de nieuwe weg geb ruik maken. De breedte zal 2 x 3 m worden, terwijl de we g op 1.20 m boven het polderpeil zal komen te liggen. aansluitingen De omlegging sluit aan de noordzijde van de kern van Schipluiden aan op de bestaande weg ten noorden van garagebedrijf DIGO. Een aansluiting dichter naar het dorp levert problemen op voor wat betreft het uitzicht voor het verkeer. Er is hier gekozen voor T-aansluiting op de bestaande weg omdat: - 65% van het verkeer tussen Den Roorn en Schipluiden een herkomst/bestemming heeft in Schipluiden. Bij een vloeiende overgang omleiding /best aande lveg zou dit verkeer moet en afslaan/ invoegen hetgeen extra voorzieningen vergt; - minder gr ondgebruik; - een dergelijke vo rmgeving voorkomt lange ges trek t e weggedeelten en werkt rernmend op de snelheid; - het niet duidelijk doorgaande karakter van de overige weggedeelten.

bereiken, is een aparte fietsbrug over de Gaag ontworpen tegenover een mogelijk aansluitpunt van Rozemarijn op de Dorpsstraat. De doorvaarthoogte van deze fietsbrug bedraagt 2 meter. kosten, tijdschema, etc. De kosten voor aanleg van de weg en de fietsbrug worden geraamd op f 2,5 miljoen. Realisering in 1981/82 is alleen mogelijk wanneer de benodigde gronden (ca 3 ha) langs minnelijke weg kunnen worden verworven. Mocht een

Zwanezang

onteigening nodig z1Jn dan is de aanleg niet voor 1983 te verwachten. De aanleg van deze omleiding zal eer. aanzienlijke outlasting van de Dorpsstraat betekenen. Nu rijden c r op e.e n werkdag zo ' n 5000 motorvoertuigen langs de Rijksstraatweg en 2500 langs de Gaagweg. Provinciale lvaterstaat gaat er van uit dat op de omleidingsweg in 1990 2000 a 2500 motorvoertuigen zullen passeren. Een gedetailleerde tekening van het concept-plan ligt ter inzage op het secretariaat van de vereniging.

Bij de aansluiting aan de westzijde van het dorp gaat de omleidingsweg wel vloeiend over in de bestaande weg. Rier is in verhouding de hoeveelheid doorgaand verkeer groter dan het verkeer met herkomst of bestemming Ze bloeien .weer. Die prachtige roze zwanebloemen. dorp. We zien al weer fietsers met grote bossen onder de Voorts is de omleidingsweg om de begraafplaats ge leid. Enerzijds omdat snelbinder. Deze mensen zijn in overtreding! een ligging ten oosten van de begraafplaats - gelet op de huidige De z>Tanebloem (Butomus umbellatus) Van de 53 beschermde planten komen situatie- niet op verkeerstechnisch behoort tot de in Neder land beschermde in Midden-Delfland naast diverse verantwoorde wijze is te realiseren plantesoorten. Ret zijn juist die soorten orchideeen (o.a. op de Vlieten anderzijds omdat het verkeer van soorten di e wettelijk beschermd zijn landen) vooral veel zwanebloemen en naar de begraafplaats (ook voetdie door hun fraaie uiterlijk nogal voor. gangers) dan niet in conflic t komt in het oog springen en zodoende vaak \Vie kent hem niet deze zwanebloem. met het doorgaande verkeer. •worden geplukt. Juist voor deze Ret is een van onze mooiste moerassoorten is het hard nodig dat ze planten. Rij groeit in ondiep, Bij de ze westelijke overgang van beschermd worden tegen plukken, voedselrijk, zoet water, vooral in omleidingsweg in bestaande weg kon afsnijden of uitsteken. sloten. Van juni tot september draagt geen aanslu iting op de Dorpsstraat de bloeistengel, die 60-120 em boven worden gerealiseerd o.a . . door het Van de ongeveer 1300 in ons land het water uitsteekt, een scherm van gebrek aan uitzicht in verband met voorkomende soorten hogere planten is 20-30 rose bloemen. Na de bloei de begroeiing van de begr aafplaats . ruim de helft bedrei gd; die bedreigde ontstaan bruine, op koffiebonen Nu is in het plan voorzien in een soorten worden echter l ang niet lijkende vruchten. afbuiging van de Dorpsstraat in al lemaal wettelijk beschermd. In het noordelijke richting naar de "Bes luit beschermde i nheemse planteElders in Nederland is de zwanebloem omleidingsweg waarbij rekening i s soorten" kregen slechts 53 soorten helaas sterk achteruitgegaan. He gehouden me t een toekomstige uitbr ei een t otale l andelijke bescherming. moeten blij zijn dat de ze prachtige ding van de begraafplaats. plant in Midden-Delfland nog vrij vee l Re t "Besluit beschermde inheemse voorkomt. fietsbrug plantesoorten" en het "Besluit Laten we er zuinig op zijn en de Om te bereiken dat (brom- )fietsers beschermde inheemse diersoorten" (vaak onwetende) plukkers erop vanaf de Dorpsstraat en vanuit werden in 1973 afgekondigd al~ gevolg attenderen dat deze plant beschermd Rozemari jn het fietspad op de oude van de Natuurbeschermingswet die in is en plukken verboden. trambaan zo s ne l mogelijk kunnen 1967 in werking trad.

Midden-Delfkrant

9

De gebroeders benaderden dit groepje, waarop Court de kan uit handen van de vrouw rukte en Roel 'desetve

teegens een Wittige boom aen stukken gestaegen heeft, wanneer hij heeft gesien dat daer inne bier was geweest ' Inmiddels was boer Pieter Cornelisz. · van der Vaert uit het veld gekomen; hij eiste geld voor de gebroken kan. Reel wilde wel betalen, maar zijn broer dacht er anders over. Court greep de man bij zijn haar en begon te vechten. Tot tweemaal toe moest hij echter in Van der Vaert zijn meerdere erkennen. De boer liet zijn aanvaller pas los nadat deze de belofte had gedaan hem verder met rust te laten. Hij liep daarop een plank over om zittende zijn handen te wassen. Op dat ogenblik kwam Reel in actie; hij ging ook de plank over en trek de boer achterover, waarna hij met zijn broer 'met den anderen aen

• 6 mutsjes Jenever

Detait Kruikiuskaart (1712)

Een rechterlijke uitspraak van de weleeboren mannen van Zouteveen 'ter saeke van Court en Roel Asselingh': Op 24 juli 1738 behandelden de welgeboren mannen van Zouteveen een rechtzaak waarin twee buitenlandse werknemers de hoofdfiguren vormden. Court en Reel Asselingh - 18 en 26 jaar oud en afkomstig uit Diepholt in Lunenburch - verklaarden 'buiten pijn ~n banden van ijsere ' dat zij in het beg in van de zomer in het land waren gekomen om bij de boeren te gaan we rken. Aanvankelijk werkten zij in het veen onder Berke l, maar daarna kwamen z ij bij een boer in Zouteveen.

Op maandag 7 juli 'des morgens omtr ent 4 uuren waren sij uijtgegaen om het hooy te keeren, dog dat het setve te nat sijnde, sij ats doen te saemen sijn gegaen na het huijs van Cors Damen, atwaer sij twee mutsjes jenever gedronken hebben, en dat sij van daer gegaen sijn na de Schoemaker aen de Capet, ten wien~ huyse sij nog 4 mutsjes jenever gedronken hebben, dat sij uijt dat huijs koomende en na haer werk wittende gaen, op den weg voor haer uijt gesien hebben eenige mayers, waerbij een Vrouws persoon ging die een kan droeg '.

het ptokhairen sijn geraekt, in so verre dat Roet onder en den boer boven geteegen heeft, dat ondertussen Court, insgetijks de ptank overgetoopen sijnde en een hooyvork gevat hebbende, die atdaer in ' t vetd stand, aen de andere per soonen, die nog op de weg stonden, heeft toegeroepen dat sij daer niet bij souden hebben te koomen of dat hij anders de vork in haer huijt soude steeken, dat hij sig aenstonts daerna heeft omgekeert en met de hooijvork en wet met het ijser voor uijt aen de boer, terwijt hij nog tag op het tijf van sijn broer, toegebragt heeft twee a drie staegen, dan den boer na het ontfangen van die staegen is opgesprongen en weggetopen, dat Court met de hooijvork in de hand hem nagetopen heeft tot aan het huys op den hoek, atwaer hij op de werf vtugtede, en dat hij hem atsdoen nog gedreijgt heeft, ats hij hem kreeg, dat hij hem dan nog meerder soude geeven '. Van der Vaert bleek vier gekneusde ribben opgelopen te hebben. De broers verontschuldigden zich met de omstandigheid, dat zij 'door den drank

bevangen en seer beschonken sijn geweest '. Met dit feit hielden de Vtak ten noorden van Vtaardingen- Hoty tigt de buurtschap Zouteveen, ook wet 'Aan den Kape t' genoemd. Hieronder een tekening door P.J. Westerdijk van de Wittemoordseweg, die vroeger Gatwegh heette en nu nog door ve Zen zo genoemd wordt·.

---""*'~-,~~

10 3e jaargang no . 2/3, juni/juli 1979

Pijpestelen en Rijksweg 19 Het is 8 uur ' s oahtends, 28 april . Vandaag de grate aatiedag voor MiddenDelfland en tegen Rijksweg 19 . Weken lang zijn we aan het voorbereiden geweest: vergaderen, affiahes ontwerpen, afspraken maken, sahrijven van teksten, stenaillen, telefoneren, mensen opporren en uitnodigen, vergunning aanvragen, routekaarten maken, de pers inliahten enz . Nu is het dan zovez$~· Ik sta op, trek de gordijnen open en kijk naar buiten: de luaht is grijs en grauw. Het zit potdiaht . Maar het is droog . Als ik een half uur later met een vriend naar de Woudweg fiets, regent het . Het is een gestaag miezeren, · na Hoe nat het was ... we lgeboren mannen en de officier van justitie, mr. Jacob van der Lel y , geen rekening, want de bedreven 'gewelde-

naryen en mishandelingen syn saken van seer quaede en dangereuse gevolgen die in een land van goede justitie niet kunnen werden geleden, maer andere ten exempel behooren te werden gestraft '. Court en Roel werden voor ti~n en twee jaar veroordeeld tot ~et"winnen

van eijgen kost met handenarbeyd in het tugt of werkhuys binnen de Stadt Delff' . Na ui tzitting van deze straf zouden ze ook nog een gelijk aantal jaren uit 'den lande van Hollandt en

West - Vrieslant' worden verbannen . Tenslotte moesten ze de gemaakte juridische kosten vergoeden.

'Aldus gedaen bij het valle Collegie van Welgeboren Mannen voornt . op den 24 July ·1738, was geteekent: Arij Gerritz . van den Bergh Evert Hogersaheyt Camelis van den Bergh Pauwerls Konijnenburgh Jan Theunisz . van der Vaert Camelis G~tappel v -Mqerten de B'vuiJti.! •., "-~- -. t-- . :·?!.B . dewijl in 90uteveen gelZri plaets · ~s tot een Confinement hebben deeze twee persoonen op de Waterslootse poort alhier gevangen geseeten '. •

~

#

...

-~

>I

,.....

•

•

• •

...

·-

•

i

.. . .

Arahieven van de heerlijkheden Zouteveen en De Lier, inv . nr . 1. fol. 21ev 8 - 219r. bewerking: J . W. Moerman

"

•

tien minuten z~Jn we al goed nat . Het waait en het is koud . Tien uur, het manifestatieterr ein aan de Woudweg . We zijn duidelijk aangeslagen . maar proberen er toah te maken wat ervan te maken valt . De kraampjes worden neergezet, de geluidsinstallatie wordt opgesteld, de gr ate tent opgetr okken . Soms zegt iemand met een opklarend geziaht dat het al wat liahter wor dt aan de hemel . Maar het regent en het r egent maar . Twaalf uur, de eerste fietsers druppelen binnen . Pedaalridders is nu een beter woord. Na een bak thee en een hartige makrobiotisahe hap zoeken de meesten, verkleumd, huis en haard weer op . Zo blijft het een vrij lege bedoening. En het regent en het regent maar .

Midden-Delfkrant

11

Na t;weeen verandert er wat : de politici arriveren, de folkgroep begint te spelen . Het wordt iets drukker , de politici gaan spreken vanonder de parasol terwijl de actiehond zieh van tijd tot tijd tegen hun benen schurkt. Kinderen banjeren door plassen . Enkele mensen proberen de grote vlieger met demonstratieve tekst de lucht in te krijgen, maar hij gaat nauwelijks op . Er is een beetje sfeer. Maar het regent en het r>egent maar. Wat later gaat de sprekershoek open. Ook niet- politici kunnen nu zeggen wat ze op het hart hebben. Veel fietsers druipen al weer af. Het water komt nu met bakken uit de hemel . Het afbreken en opruimen, een half uurtje later, verloopt nog vrij vlot . Maar het regent en het regent maar. In Schiedam komen we wat op verhaal bij kache~koek en een bak troost. Dan sta ik op uit de kring koffiedrinkers en kijk naar buiten . net is droog .

De actiedag (28 april) trok ongeveer 250 belangstellenden. De meesten van hen fietsten ondanks de barre omstandigheden een van de voor deze dag uitgestippelde routes door MiddenDelfland. Alle tochten eindigden op de l•oudweg ten noorden van Schiedam op 'Rijksweg 19'.

Drs. J . Borgman met aan zijn voeten de actiehond . foto's Fred Hess

Daar werd· het woord gevoerd door achtereenvolgens de heren Aalbers (C.D.A., Provinciale Staten), Borgman (P.v.d.A., Gedeputeerde Staten), Dijkman (C.D.A ., Tweede Kamer), en Rienks (P.v.d.A., Tweede Kamer). De P.v.d.A.-ers vertolkten het standpunt dat Rijksweg 19 nooit mag worden aangelegd. De C.D ~ A.-ers hielden wat slagen om de arm maar lieten doorschemeren dat zij persoonlijk en een belangrijk deel van hun fractie vonden da t er toch onderzoek verricht moest worden naar alternatieven voor de weg. Speciale vermelding verdiende de heer Dijkman, die,urenlang door Midden-Delfland fietsend,de regen trotseerde. De dag was georganiseerd omdat de Tweede Kamer binnen afzienbare tijd over al dan niet aanleggen van de weg gaat beslissen. Tweeenhalf jaar geleden stelde de meerderheid van de l~atersnood Tweede Kamer o . a. dat er een onderzoek moest komen naar de noodzaak van Nie t alleen de fiet sers hebben last de weg en naar andere mogelijkheden. gehad van de overvloedige regenval. Onderzocht is er sindsdien nog amper, Ook de boeren. Zoals bovenstaande maar beslist wordt er binnenkort toch. . f0t0 (van It VlOUdt) t00nt kwamen grote Kiezen uit een mogelijkheid, dat stukken weiland onder water te staan. dreigt voor het parlement. En daarom Het grootst was de overlast op deze dag, georganiseerd door de woensdag 2 mei j.l. Op die dag was om 9.15 uur he t peil van het boezemwater Samenwerkende z6 hoo g gestegen dat het hoo gheemMilieuwerkgroepen raadschap Delfland het niet lange r Midden-Delfland verantwoord vond dat de poldergemalen zouden doorgaan met het leegmalen p/a Leopoldpad 4, Delft van de polders. Op dat tijdstip werd (015) 56 49 03 een maalstop afgekondigd die tot

IS uur duurde. De bergingscapaciteit van Delflands boezem is onder der ge lijke omstandigheden te enenmale onvoldoende . De boezemgemalen draaiden de hele dag op volle toeren. Toch was een maalstop noodzakelij k . lets wat sinds 1965 in Delfland nie t meer was voorgekomen. Op een aantal plaatsen moesten met behulp van zandzakken zwakke en lage plekken in boezemkaden worden versterkt. Van volstrekt onvoorzienbare s ituaties was geen sprake. ~1aar het kon niet voorkomen worden dat b.v. bij de Zuidbuurt in Maassluis en bij de Oostbuurt in De Lier stukken land onder water kwamen te s taan.

12 3e jaargang no. 2/3, juni/juli 1979

foto Fred Hess

Gele Kwikstaart ~~k~ilifu~~~e~~

poldervogel . Hij heeft het eerste gedeelte van zijn naam te danken aan de helder citroengeZe borst en buik. De rug is gelig groen, de buitenkant der vleugeZs donkerbruin. OpvaZlend zijn het bZauwgrijze petje en de donkere oorstreek met daartussen de helder witte wenkbrauw . De naam kwikstaart duidt op het wippen van de lange , slanke, bruinzwarte staart met brede witte zijzomen. De Gele ~ikstaart maakt een grondnest tussen het gras waar mannetje en vrouwtje samen de eieren uitbroeden. De jongen zijn nestblijvers. Zij voeden zich hoofdzakeZijk met insecten, die zij opjagen en narennen. De GeZe ~kstaart is een trekvogel die overwintert in West Afrika . Ret is een tamelijk schuwe weidevogel waarvan er in Midden- DeZfland toch elk jaar weer enige tientallen broeden . (foto Fred Hess)

Landschap

Zon op de weg, vrolijke kleine vogels, in de verte glijden twee treinen onhoorbaar naar elkaar t oe, schuiven samen en l a ten weer los. Ik ben overal bij, nooit meer alleen, er is een wereld, onhoorbaar, waarin ik woon. Mijn voeten s t aqn op een onzichtbare weg, met vrolijke kleine vogels in de verte Gabriel Smit

Midden-Delfkrant LANDBOUW EN NATUUR- EN LANDSCHAPSBEHOUD IN MIDDEN-DELFLAND: GESCHEIDEN ONTWIKKELING OF INTEGRATIE ?• In de eerste fase van de rekonstruktie van MiddenDelfland zijn een viertal studies verricht naar de omstandigheden waaronder landbouw, landschap, -natuur en rekreatie zich bevinden en (gedeeltelijk) naar de wijze waarop zij zich kunnen en moeten ontwikkelen. De achtergrond van de verdeling ·naar onderwerp van deze studies is, dat er van wordt uitgegaan dat elk van deze sektoren uit Midden-Delfland eigen eisen stelt aan de toestand en de ontwikkeling van dit gebied. Dat dit inderdaad het geval is, illustreert het vele materiaal dat vanuit deze sektoren in de bovengenoemde studies wordt aangedragen. In de volgende fase van de rekonstruktie zal dit materiaal samengevoegd moeten worden om zo tot een totaalbeeld voor Midden-Delfland te komen. Helaas is het echter zo dat deze verdeling in sektoren leidt tot een aantal de e l advie zen, die - bij wijze van spreken - op elkaar gelegd een totaaladvies opleveren. Er zijn namelijk nogal wat tegenstrijdige eisen in de deelrapporten geformuleerd, die niet gelijktijdig kunnen worden gerealiseerd: ontwikkelingen binnen de landbouw hebben ongunstige gevolgen voor het natuurbehoud, eisen t.a.v. natuurbehoud beperken rekreatie mogelijkheden, etc. Het verwerken van de de e l adviezen tot een t otaaladv.ie s voor heel MiddenDelfland is dan ook proces op zich ,

<:!!:> .,

1.3

. . c.'{. '0-'tP· • e"o'\..)

. ~v.ss'\.. Q.'\..s

VervoZg van de voorpagina . In deze discussiebijdragen gaat het om de reZatie Zandbouw, natuur en "Landschap. De recreatie bZijft nog buiten beschouwing . Bet is de bedoeZing om het samengaan van recreatie met Zandbouw en met natuur en "Landschap in een aparte bijdrage ter discussie te steZZen. vergroting ervan ten koste van de 'woeste' gronden. De aktiviteiten van de eerste natuuren landschapsbeschermers, die hierin een aantasting zagen van belangrijke waarden, bestonden dan ook uit het aankopen van natuurlijke terreinen. Deze werden door hen als reservaat beheerd zodat deze gronden onttrokken werden aan de agrarische produktie. In de laatste SO jaar is er door de mechanisering en de toepassing van chemische produkten in de landbouw, sprake van een sterke intensivering van de produktie op het bestaande en later zelfs krimpende areaal. De gevolgen van de intensivering voor het beheer van de landbouwgronden werden door de natuur--en landschapbeschermers met stijgende bezorgd-_ heid gadegeslagen. Rigoureuze ruilverkavelingen (zeker die uit de 50-er 60-er jaren), de sterke ontwatering van landbouwgebieden en het toenemend gebruik van kunstmest en bestrijdings-

waarin allerlei beslissingen moeten worden genomen en afwegingen moeten worden gemaakt, die vaak zeer fundamenteel zullen zijn. De verhouding tussen landbouw, natuur en landschap tot nu toe De ontwikkeling van de landbouw aan deze eeuw bestond vooral uit een sterke opvoering vAn het bewerkte areaal. D.w.z. dat de produktie van de landbouw zozeer werd vergroot door intensiever gebruik van het areaal, maar door

Gezicht op Zouteveen. Tekening P. J . Westerdijk

&!tUWEG 13., .., ,

J:

j

14 3e jaargang no. 2/3, juni/juli 1979 middelen, vormden evenzovele aanslage n op natuur en landschap. Daardoor groeide bij de natuur- en landschapbeschermers steeds meer de behoefte om ook binnen het kultuurareaal beschermende maatregelen te neme n. Beleid Na de "2e Vereldoorlog werd het officiele (~uropese) landbouwbeleid steeds meer gericht op de toename van de produktie in de landbouw en zeker in de veehouderij, die in Midden-Delfland zo belangrijk is. Toen de produktie voldoende was gestegen naar het oordeel van de regering, volgde een koerswijziging in het beleid, die vooral gericht was op een stij9.i ng van de produktiteit, gekoppeld aan een stabiZisering van

de produktie. Daarom werden plannen gemaakt en (steun-)maatregelen genomen die ertoe moesten leiden, dat zo'n 50% van de boeren zou afvloeien en dat een extra hoeveelheid landbouwgrond (ca. 7%) zou worden afgestoten, buiten de hoeveelheid die al verloren gaa t aan stadsuitbreiding en wegenaanleg. Het resterend areaal moest op 'grote schaal' optimaal voor de landbouw en de resterende boeren beschikbaar komen. Voor de natuur- en landschapbeschermers vormde deze ontwikkeling een mogelijkheid om binnen het officiele landbouwbeleid aan extra gronden te komen. Daarom stemden zij aanvankelijk in met de hoofdlijnen van het landinrichtingsbeleid: - scheiding van funkties in het landschap; - optimale benutting van het landbouwareaal door intensieve bebouwing en schaalvergroting; - afstoting van de marginale gronden van de landbouw naar de natuur- en landschapbescherming.

boven en rechts: Grutto's

ligt een zone waarin een beperkte agrarische aktiviteit zal zijn toegestaan. Ekonomisch moet dat worden mogelijk gemaakt door een jaarlfjkse vergoeding (van de overheid) aan de beherende boeren in die zone. Gevolgen

De gevolgen van een dergelijke aanpak van de rekonstruktie kunnen voor Midden-Delfland ingrijpend zijn: - beeindiging van een flink aantal agrarische bedrijven, kavelwerken, wegenaanleg, peilverlagingen en intensieve rekreatiegebieden zullen Midden-Delfland het aanzien en het karakter van Midden-Delfland sterk veranderen; Wanneer we in de rekonstruktie van - voor een deel van de agrarische Midden-Delfland de landbouw, de bevolking wordt de toekomst onzeker: natuur en· het landschap op de hierbedrijfsvergroting en onteigening leiden tot afvloeiing van een aantal boven geschetste wijze zullen aanvan hen en voor anderen biedt de pakken, dan betekent dat ook hier de scheiding van funkties in het landafhankelijkheid van overheidsvergoeschap als leidend beginsel. dingen een weinig aanlokkend In de praktijk leidt dat tot een perspektief; daling van Midden-Delfland in een - de natuur- en landschapbescherming 'groen' agrarisch gebied, een 'geel' wordt teruggebracht tot het behee r rekreatief gebied en een 'paars' van een klein gedeelte van het gebied, natuurlijk gebied. In het agrarische terwijl elk stuk van Midden- Delfland gebied zal d.m.v. kultuurtechnische naast een agrarische ook een natuuringrepen en vergroting van de bedrijlijke en een landschappelijke waarde ven gestreefd worden naar 'optimale' heeft (e n een rekreatieve). Verdeling omstandigheden voor de landbouw, onge- van het gebied in delen waar slechts een van deze waarden tot haar recht acht de gevolgen voor het landschap en het milieu. De natuur- en landschap- kan komen, maakt van het landschap in reservaten worden 'bevroren' of ontMidden-Delfland een landschap van wikkeld tot gebieden waar bepaalde uitersten, met alle kwetsbaarheid en faktoren van natuur en landschap voorspelbaarheid van dien; optimaal tot hun recht komen, ongeacht - het beheer van natuurgebieden wordt de gevolgen voor de landbouwkundige rigoureus onttrokken aan de zorg van mogelijkheden. de boeren in Midden-Delfland, zonder In het overgangsgebied tussen het dat de noodzaak hiervoor wordt aangeagrarisch en het natuurlijk gebied toond.

foto ' s

FrP-~

Hess

Alterna tieven Redenen genoeg om uit te zien naar de mogelijkheden voor een andere aanpak van de rekonstruktie van Midden-Delf· land. De genoemde negatieve gevolgen van de 'traditionele' aanpak zijn niet beperkt tot Midden-Delfland, maar hangen in hoge mate samen met het gevolgde landelijke overheidsbeleid in de landbouw. Dit beleid, gericht op produktiviteitsverhoging door intensivering en schaalvergroting in de produktie, blijft onverkort gehandhaafd, ondanks de groeiende werkeloosheid, de toenemende overschotten, de groeiende ongelijkhe id in inkomen van de boeren en de toenemende aantasting van natuur en landschap. Binnen dat beleid is het voor boeren ekonomisch niet mogelijk een tussenweg te kiezen tussen produktiviteit opvoeren en schaalvergroting of uit het agrarische bedrijf 'wijken' Binnen dit beleid is het dus ook niet mogelijk om de vragen van natuur- en landschapbescherming te honoreren, daarvoor bestaat geen ekonomische basis. De inrichting van reservaten en het geven van beheersvergoedingen zijn dan geen maatregelen die voortvloeien uit de vragen van het behoud van natuur en landschap, maar zijn meer pogingen om het onderhoud van een minder produktief deel van het landbouwareaal over te hevelen naar een andere sektor van het overheidsbeleid (van Landbouw naar CRM). Dat betekent dan ook, dat de mogelijkheden om alternatieven voor de traditionele aanpak te realiseren niet zozeer bepaald worden door de wil of onwil van de boeren in Midden-

Midden-Delfkrant Delfland, of door de uitslag van de belangenstrijd tussen boeren en natuur- en landschapbeschermers. Ee rder lijkt de toekomstige ontwikkeling van het landbouwbeleid van doorslaggevende betekenis, want daarin zal ruimte voor een anders gerichte bedrijfsvoering moeten worden geschapen. Nu is het niet mogelijk om vanuit de rekonstruktie van Midden-Delfland dit soort ontwikkelingen op nationaal en zelfs Europees niveau te sturen. Dat betekent echter niet dat wij gedwongen zijn om voor de rekonstruktie van Midden-Delfland volgzaam binnen het landbouwbeleid naar andere mogelijkheden te zoeken. Juist buiten dat beleid, geheel of gedeeltelijk, kunnen andere mogelijkheden worden ontwikkeld, wellicht zelfs als gevolg van de integratie met natuurbehoud en rekreatie.

Voorop staat daarbij wel dat de ekonomisehe positie van de boer acceptabel moet blijven.

In het worden andere en wat

volgende deel van deze bijdrage enkele mogelijkheden voor een aanpak onder de loep genomen verder uitgewerkt.

Slot Onderling overleg tussen boeren, natuur- en landschapbeschermers en de overheid kan leiden tot een volledige benutting van alle aanwezige kennis, die voor het ontwikkelen van alternatieve rekonstruktieplannen onontbeerliik is. Uiteindelijk kan hopelijk een inrichting van Midden-Delfland worden bereikt, waarin weinig of geen ingrijpende wijzigingen nodig zijn, boeren kunnen blijven werken, de variatie in het landschap groot is en waar door allen voor de kwaliteit van Midden-Delfland wordt ingestaan.

Govert van Oord

LANDBOUW EN LANDSCHAP IN MIDDEN-DELFLAND. IS INTEGRATIE MOGELIJK?

e ~:~4' .o; X>';y)

·e e;,"'>-

ve;,

.~

C.""'

De boer en het landschap hebbett elkaar nodig. Eeuwenlang is dit vanzelfsprekend geweest. En ook nu kan men zich moeilijk een boer zonder land voorstellen. Maar er is veel veranderd: . de bussen maken plaats voor de melktank. Steeds meer krachtvoer en kunstmest wordt aangevoerd, met steeds grotere vrachtauto's. Het landschap moet aangepast worden. Smalle weggetjes zijn niet meer geschikt voor het z~are transport, bruggetjes zijn te zwak, erven te l m9dderig • . Bii de rekonstrukt-ie' .van Midden. be:!/l.S:i\d komerL_qan oak y-O.ai'-J;t~ll~ri~~ op- ~tafeT oni weg~ri te verbreaen en de· funderin'g · ervan te verstevigen en om de inritten naar de boerderijen te verbeteren (1). Zulke plannen bestaan bijvoorbeeld voor de Abtswoudseweg, de Zouteveenseweg en de Woudweg. De veestapel in Midden-Delfland is tussen 1972 en 1977 uitgebreid met 500 melkkoeien (2) tot een totaal van 8121. Er wordt steeds meer krachtvoer geb ruikt en kuns tmest, er worden meer ligboxenstallen gebouwd. Kortom het bedrijf wordt veel intensiever. Het landschap moet aangepast

1.5

worden. In het kader van de rekonstruktie s t elt men dan ook voor om het polderpeil in 3e meeste polders te ve rlagen met 20-70 em . (3). Er zijn ook plannen om de smalle percelen te vergroten, drainage aan te leggen, sloten te dempen enzovoort.

Wanneer dergelijke plannen worden uitgevoerd, zal het landschap ingrijpend veranderen. Probeer je eens voor te stellen hoe de Oostveenseweg er uit zal z ien, als er naast een nieuwe parallelweg is aangelegd, de erfaansluitingen verbreed zijn en nieuwe bruggetjes over de sloten gemaakt zijn. Het is begrijpelijk, dat de liefhebbers van natuur en l ands chap niet staan te juichen maar het lij kt erop, dat de boeren geen keus hebben. Ze moeten immers wel meedoen in de r acenaar meer koeien, meer krachtvoer, meer produktie en moderne stallen! Gelukkig zullen de meeste boeren met de ze ontwikkelingen niet zi_in. "Vroeger hadden de boeren rugpijn, nu hebben we hoofdpijn", is een veel gehoorde verzuchting. Maar de wedloop gaat door en het landschap moet aangepast worden. Niet a~leen de burgers en bui~enlui vinden dat jammer, ook de boer ver_v reemdt van ... zijn !and. De boeien h_e bben land·~ schap · gemaak t, de. :l•andbouw-ontwikke. lingen breken het nu weer af. De . boeren zijn wel gedwongen om mee te doen, zij moeten bijblijven of afhaken. In de rundveehouderij zijn tussen 1972 en 1977 71 arbeidsp laatsen verdwenen in Midden-Delfland (4). Moet dat nou wel zo, is de vraag die steeds vaker opduikt. "Nee ", zegt de Werkgroep "Naar een beter zuivel beleid" (5). "Nee", zeggen ook de jonge boeren in hun brochure "Boer blijven". (6) En deze groepen komen met een reeks voorstellen voor een ander beleid, dat

16 3e jaargang no. 2/3, juni/juli I979 door Den Haag en Brussel gevoerd zou moeten worden. "Nee", zegt ook het rapport "Alternatieve Landbouw" van een door het Ministerie ingestelde Kommissie (7). "Nee", zeggen ook een . aantal boeren op Terschelling (8) en twe e veehouders die in Broek in Waterland een proefbedrijf hebben opgezet (9). Al deze mensen komen met voorstellen voor een andere bedrijfsvoering. Deze lijkt wat op de manier waarop vader en zoon Cuperus in Friesland hun bedrijf uitoefenen. Zij kwamen in het nieuws toen het Landbouw Economisch Instituut hun bedrijfsboekhouding bijhield en tot de ontdekking kwam dat het kon (I O). De vraag is natuurlijk of het ook in Midden-Delfland zou kunnen. Laten wij deze vraag nu eens wat nader bekijken voor de rundveehouderij, die 90% van de kultuurgrond in dit gebied in gebruik heeft.

Enkele voorbeelden:

Kan er alleen geleverd worden aan kopers op de boerderii of zi jn er nog mogelijkheden meer af te zetten via speciale winkeltjes in de omringende steden, waar de konsumenten bereid zijn om meer te betalen voor de produkten? Ook voor de tuinbouw liggen hier misschien kansen.

I.

De bedrijven op Terschelling, in Friesland en Waterland laten zien dat men daar als boer een inkomen haalt door te bezuinigen op de kosten van de melk per liter. Dus niet verdienen door steeds meer liters te produceren maar door minder uit te 3. geven voor energie, kunstmest en Zijn er op sommige bedrijven mogelijkkrachtvoer. heden voor neveninkomsten? Energie besparen kan bijvoorbeeld door Wij kunnen bijvoorbeeld denken aan gebruik van eenvoudiger machines en rekreatie-boerderijen, waar het zelfs paarden. Zuinig met kunstmest publiek komt kijken. Soms is het is mogeliik als er · gebruik wordt gemogelijk paarden in te scharen, van maakt van klaverweiden. De klaver maneges bijvoorbeeld. biudt immers de stikstof uit de lucht zo dat z -.. beschikbaar komt 4. voor het gras. Ret gebruik van kracht- Kunnen natuur en landschap binnen voer kan verminderd worden door een landbouwbedrijf beheerd worden? andere voedingsstoffen toe te passen, Bij de landinrichting Giethoornzoal s hostel (afval van de bierbrouWanneperveen in Noord-West Overijssel werijen), spoeling (afval van de is een bedrijfsmodel opgesteld dat jeneverstokerijen), doorgedraaide er als volgt uitziet (II): tuinbouwprodukten, enzovoort. Proefbedrijven in Midden-Delfland 25 ha. kultuurgrond (intensief Bezuinigen op deze kosten betekent bewerkt) met daarnaast 7 ha. licht Ret is duidelijk dat wij vanuit ons waarschijnlijk minder produktie, maar beweid grasland en 3 ha. hooiland. het gaat om het netto-inkomen. Bij ·Ret hooien van 3 ha. wordt beschouwd gebied Den Haag en Brussel niet direkt tot een ander landbouwbeleid de sterk stijgende kosten voor als tegenprestatie voor het goedkoop energie, kunstmest en krachtvoer kunnen bewegen. Maar hoe staat het pachten van de 7 ha. Dit is geen wordt het Jsteeds belangrijker op deze model voor kleine bedrijven, maar met alternatieven voor de bedrijfsuitgaven te letten. Wat zijn de kanvoor middelgrote bedrijven biedt het voering? Terschelling en Friesland ·sen in Midden-Delfland ? een mogelijkheid natuur en landbouw zijn ver weg, het land is er anders, de boeren zijn anders. Waterland samen te laten gaan. 2. Zou dat ook in Midden-Delfland kunnen? ligt al iets dichterbij, maar wie Ook aan de opbrengstenkant is ruimte kan zeggen of wat daar kan ook hier voor proefnemingen. Meer opbrengst Natuurlijk zijn dit niet alle vragen mogelijk is. De enige manier om daar waar proefbedrijven een antwoord op achter te komen is het te gaan prois bijvoorbeeld te verwachten wanneer kaas gemaakt wordt op de . kunnen zoeken. De vier hier genoemde beren. Dat betekent: proefbedrijven in Midden-Delfland. Als WLJ zover zijn boerderij. Zouden er nog meer zelfpunten vormen maar een eerste kazende boeren kunnen komen in gebrekkige lijst. Ook is het heilloos schieten de vragen weer als paddeom een of twee bedrijfsmodellen neer Midden-Delfland? Is er een markt voor stoelen uit de grond: te laten. Van onder op, door de Wat wil je nu precies onderzoeken op hun produkten? boeren zelf moet naar mogelijkheden zo'n bedrijf? Waat gaat het om?

··-··· -·-···-·,.... .......... . ..

0 0 •

~ _:_:.~-~-~:~ .. . '

••

Midden-Delfkrant 8ezocht worden. Op de proefbedrijven kan dan blijken welke ideeen praktisch uitvoerbaar zijn. De boeren uit het gebied kunnen dan zelf komen kijken om te zien of het werkt en hoe het werkt. Boer blijven en het landschap behouden is ook niet altijd hetzelfde.Kleine bedrijven die werkgelegenheid behouden kunnen soms zo intensief de grand gebruiken dat het landschap toch zijn kwaliteiten verlie st. Omgekeerd kunnen milieuvriendelijke bedrijven vel eens ongunstig ' zijn voor de werkgelegenheid. Vast staat alleen dat het huidige l andbouwbeleid en de landinrichting die er bij past zowel het einde betekent voor veel boeren als voor het karakteristieke landschap. Alternatieven zoeken betekent dat wij moeten nagaan of er in MiddenDelfland mogelijkheden zijn om niet het landschap voortdurend aan te passen aan de moderne bedrijfsvoering maar de bedrijven aan te passen aan het landschap. Daarbij is het behoud van werkgelegenheid voor de boeren een belangrijk doel. De rekonstruktiewet i s gemaakt, om integratie van landbouw, natuur en landschap en rekreatie mogelijk te maken . Als wij hier ernst mee willen maken moet er niet een spelletje l andv erdelen gespeeld worden. Int egr a tie moet van onder op opgebouwd worden, te beginnen bij het bedrijf v an de boer.

KonkZusie: De rekonstruktiekommissie moet een werkgroep insteZZen om de vorming van proefbedrijven voor te bereiden.

Boer en moeten daarin een beZangr i j ke rol speZen . Inrichtingsmaatregelen en integratie Integratie begint bij het afzonderlijke bedr i jf. Maar als wij naar bedrijfsalternatieven willen zoeken, moet dat niet worden tegengewerkt door algemene inrichtingsmaatregelen zoals het plan van wegen en waterlopen en de toedeling van grand. De inrichtingsmaatregelen die nu in het landbouwstruktuuradvies worden voorgesteld zoals polderpeilverlaging, verbetering van de wegen en kavelvergroting werken vooral gunstig voor de grate bedrijven. Immers zij kunnen gemakkelijker grate sommen investeren om ligboxenstallen te bouwen en de veestapel uit te breiden, zodat ze van de verbeteringen profiteren. De groten worden nog grater en de kleinere bedrijven haken af. Dat probleem wordt ook door het Ministerie erkend (12). Uit de cijfers in het Landbouwstruktuuradvies (13) blijkt, dat dit in Midden-De l fland ook gebeurt: bijna de helft van h et aantal veehouderijbedrijven heeft een omvang van minder dan 120 standaard bedrijfseenheden. Dat wi l zeggen, minder dan voor het betalen van een · redelijk inkomen noodzakelijk wordt gevonden. Het aantal bedrijven met meer dan 150 s t andaard bedrijfseenheden nam tussen 1972 en 1977 echter met 29 toe. Met het oog op dit probleem stellen de j onge boeren, in hun diskussienota Boer Blijven, een beleid voor dat zich vooral richt op midden-bedrijven (6). Het lijkt mogelijk om bij de rekonstruk tie van Midden-Delfland voora l grond toe te spelen aan be-

17

drijven tussen de 15 en 25 ha. Dit zou een uitgangspunt bij de toedeling van land moeten zijn . Het voortbestaan van kleinere en midden-bedrijven is een voorwaarde voor de werkgelegenheid en voor de integratie van landbouw en landschap. Bij het huidige landbouwbeleid zal de schaalvergroting en intensivering juist op de grate bedrijven steeds sneller gaan. Het is echter denkbaar, dat ook grate bedrijven meer arbeidsplaatsen bieden en een verweving van natuur en landbouw mogelijk maken. Deze mogelijkheid zou nader bestudeerd moeten worden. Het effekt van maatregelen zoals polderpeLlverlaging op het inkomen van de bedrijven is niet altijd duidelijk. Er zijn verschillende onderzoekingen die aantonen dat inrichtingsmaatregelen en verbeteringen van de bedrijfsvoering niet automatisch inkomensverbetering betekenen (14). De konklusie hieruit moet in ieder geval zijn, dat het effekt van de inrichtingsmaatregeren op het inkomen van boeren, met name op midden-bedrijven, eerst aangetoond moet worden voordat beslist wordt over dergelijke maatregelen. Bij deze beslissingen is van belang dat zulke ingrepen als polderpeilverlaging niet alleen de lasten van de boeren doen toenemen, maar ook natuur en landschap vergaand aantasten. Integratie wordt zeer moeilijk wanneer dergelijke ingrepen eenmaal zijn uitgevoerd, wij zullen er dus zeer voorzichtig mee moeten zijn.

18 3e jaargang no. 2/3, juni/juli 1979 Met name aan de waterhuishouding moeten wij speciale aandacht besteden. De 'bloedsomloop van het landschap' is van vitaal belang voor de integratie van landbouw, natuur en landschap en ~lle andere aktiviteiten in een streek. Wegmalen bij wateroverlast en inlaten als er te weinig is, zijn de twee gangbare principes bij het .waterbeheer. In de praktijk betekent dit een doorspoelsysteem. De boezem van Delfland wordt doorgespoeld met Rijnwater en dit is alles behalve schoon. Dat geeft problemen, zeals wij vooral in de droge zomer van 1976 gemerkt hebben. Problemen voor de tuinbouw met name, maar ook voor de planten- e n dierenwereld in onze polders. Van zeer veel belang is dan ook dat wij meer aandacht gaan besteden aan een derde principe: zuinig met water. Schaner water moet zo lang mogelijk in het gebied worden vastgehouden en zo lang mogelijk schoon gehouden worden (IS). Dit betekent voor het boezemwaterbeheer in Midden- Delfland dat het vuilere water van de tuinbouwgebieden in het westen zo westelijk mogelijk Zuidbuurt moet worden afgevoerd. Niet via de kwetsbare Vlietlanden en hier om grotere strukturen die voorMaassluis dus. In de tweede plaats waarden kunnen scheppen voor integramoeten wij zoeken naar mogelijkheden om vooral in het gebied ten oosten van tie. Schieding van doorgaand verkeer en landbouwverkeer binnen Middende Gaag zoveel mogelijk schoon water Delfland lost niet alles op. vast te houden. Dit kan door vergroting van de boezem. Het zou ook binnen Rijksw.e g 19 en een mogelijke grotere parallelweg langs de de polders kunnen. Abtswoudseweg zijn blijvende Peilverlagingen in de polders werken barrieres voor de landbouw en wat dit betreft niet positief. Maar bronnen van onrust voor natuur en ook voor de planten- en dierenwereld in de polders betekenen ze een achter- landschap. Het doorgaande verkeer uitgang. Vogels van drassige weilanden zal om Midden-Delfland heen geleid moeten worden, dan krijgt integratie zullen verdwijnen en de plantengroei binnen het gebied meer rustige kansen. die een rijke variatie heeft door de Op deze manier kan het begrip buffervele nat-droog overgangen zal sterk verarmen . zone echt inhoud krijgen. Als er inderdaad aangetoond kan Schoon water en stilte zijn kwetsbaar. worden dat peilverlaging het inkomen Integratie moet beginnen met het van de boeren verbetert, dan verveiligstellen van kwetsbare dingen dienen onderbemalingen in kleinere gebieden de voorkeur. Immers dan en kwetsbare groepen. Hoe kunnen bijvoorbeeld landbouw en blijft er een zo groot mogelijk natuur in Midden- Delfland zinvol reservoir voor schoner,water en de naar samenwerking zoeken als het vervuiling wordt meer verdund. lawaai van Rijksweg 19 overal zal Bovendien kan de natuurlijke rijkdom gaan? Het inrichtingsbeleid moet de in stand blijven op al die plaatsen voorwaarden scheppen voor integratie waar het niet strikt nodig is om het ,en dat moet beginnen met het bescherpeil te verlagen. men van de zwakkeren, zodat ook zij Bij de plannen voor Midden-Delfland ingeschakeld kunnen worden. blijkt tot nu toe weinig van de hier genoemde uitgangspunten voor het KonkZusie : waterbeheer. Het is voor de integratie van alle aktiviteiten in dit gebied echter van levensbelang dat het De rekonstruktiekommissie moet studies Zaten verrichten : beleid en de inrichtingsmodellen - naar de mogeZijkheden voor een hierop gericht worden. Bekeken moet midden -bedrijvenbeZeid in deze str eek; ook worden of het mogelijk is de - naar de effekten van inrichtingstuinbouw in het westen te laten profimaatregeZen op het inkomen van de teren van het schonere water uit het boeren; oosten van het gebied. Dit zou een - naar de uitvoerbaarheid van een extra argument kunnen zijn om de waterbeheer en een verkeerspZan intensivering van de landbouw in het oosten niet al te ver door te voeren . en een verkeerspZan waarmee voorwaar-

den worden geschapen voor integr atie . Een enkel woord over het verkeer. Net als bij de waterhuishouding gaat het

Rekonstruktie en integratiebeleid Proefbedrijven en extra studie , levert dat voor het beleid geen extra vertraging op? Worden daardoor met name de boeren, die nu eindelijk wel eens recht hebben op een beetje zekerheid, niet nog langer in onzekerheid gelaten? Om deze vraag te beantwoorden moeten wij eerst eens bezien hoeveel zekerheid de huidige plannen bieden die gebaseerd zijn op de gangbare bedrijfsvoering. In de periode van 1972 tot 1977 zijn in Midden-Delfland 35 melkveehouderijbedrijven als hoofdbedrijf verdwenen met een totaal van 71 arbeidsplaatsen (16). Deze ontwikkeling zal als gevolg van de rekonstruktie waarschijnlijk versneld worden: in Midden-Delfland is bijvoorbeeld nog maar 13% van de veestapel ondergebracht in ligboxenstallan. Landelijk ligt dit percentage al op 38 (17). Wie zal de investeringen met hun schuldenlast op kunnen brengen? Er wordt wel eens gezegd: De grootste zekerheid voor de boeren is de onzekerheid. Voor de kleinere en midden-bedrijven zal daar door de rekonstruktie maar weinig verandering in komen. Het wordt dus wel tijd om naar andere mogelijkheden voor de bedrijfsvoering te gaan zoeken, maar ook dat kost tijd. Meer zekerheid op korte termijn kan waarschijnlijk voor een aantal bedrijven ontstaan door de toepassing van de Relatienota (18). Deze nota van de rijksoverheid gaat over de relatie tussen landbouw en landschap. Hierdoor is het mogelijk geworden om aan boeren vergoedingen uit te betalen in ruil voor werk dat

rug

Midden-Delfkrant .I G •

•tl;

t

• 'il'

!- ,111,_.6

~·:-;£: :~

, ..

zi j doen of laten in het belang van de natuurlijke kwaliteit van het landschap. Ook in Midden-Delfl·and kunnen deze beheersvergoedingen uitbetaald worden, bijvoorbeeld wanneer weinig bemest wordt en een hoge waterstand gehandhaafd wordt ten behoeve van vegetatie of weidevogels. Op korte termijn kunnen hierdoor een aantal mensen boer blijven. Op de lange duur lijkt het niet gunstig om veel boeren van deze subsidie afhankelijk te maken. Maar de tijd die gewonnen wordt kan uitstekend gebruikt worden voor onderzoek naar andere kansen om een rendabel bedrijf te voeren, proefbedrijven dus.

'1

De inrichtingsmaatregelen moeten een vmreen bekeken worden. De speelruimte voor integratie wordt in het algemeen niet veel kleine~ als er snel zekerheid komt over kavelruil, aanleg van bedrijfspaden of bruggetjes over sloten in het land. Anders is het met grotere ingrepen, zoals polderpeilverlaging en de verbetering van het wegenstelsel. Besluiten hierover moeten niet overhaast genomen worden. Alle voor- en nadelen voor de boeren en voor het landschap moet men zorgvuldig afwegen. De zekerheid die de rekonstruktiekommissie kan bieden is het opstellen van een tijdschema. De tijd voor nader onderzoek, het afwegen van alle belangen en argumenten en het moment voor het nemen van de baslissingen kunnen hierin geregeld worden. Het eerste overzicht van de rekonstruktieplannen, ·de struktuurschets die in de loop van dit jaar tot stand zal

komen, dient een dergelijk tijdschema te bevatten. Dan wordt in ieder gevaJ- een beetj-e duidelijker op. welk moment er meer zekerheid komt over bepaalde-:maatregelen·.

Konklusie : In de struktuurschets moeten . begeleidingsuitgangpunten komen, speciaal gericht op de inkomenszekerheid van de boeren . Bovendien dient er een tijdschema in opgenomen te worden waarop iedereen kan zien waar hij aan toe is . Samenvattend Integratie moet gedragen worden, niet verdragen. Daarvoor zijn 'dragers' nodig die een ondersteunend fundament vormen waarop het sameng·a an van landbouw en landschap rust. Het -.fundament moet de voorwaarden scheppen waardoor de integratie de kans krijgt zich te ontwikkelen. Bij de .rekonstruktie van Midden-Delfland kan een dergelijke stevige basis gelegd worden ·a ls tenminste vier voorwaarden voo.r intftgratie alle aandacht krijgen. ·l

t

In de eerste plaats zijn er de ekonomische voorwaarden aan de basis_:_____ landbouwhedrijven die werkgelegenheid en -inkomen bieden en die bovendien natuur en land.schap versterken. Op den duur mQet ,het beheer van het landschap zo weinig mogelijk _ -' afhankelijk zijn van subsidies en vergoedingen. We moeten naar een bedrijfsvoering zoeken die niet afhankelijk is van de wedloop naar

st~e,~s pj_l'! er IlFPdpkt~e, en d~e, pok niei: al;han~e~iJkh is :V:C\n ,.subsidies. Er ~ijn e~~ele ~gqpvqlle experimel!-ten in andere delen van het land. De mogeli]kheden . in 'Midden-Delfl~nd moete~ 'o,nderi~cht : worden op proefgebieden .

In de tweede plaats dienen we te zoeken .naar de ruimtelijke .voorwaarden vbor integratie . . Met name kan hierbij gedacht worden aan water~ en verkeerssystemen. Zij kunnen de voorwaarden scheppen om de eigen kwaliteiten van het landschap in te schakelen bij de integratie. Rust, zuivere lucht en schoon water zijn dergelijke kwaliteiten. Ze zijn kwetsbaar en we moeten ze beschermen, niet door ze apart te zetten maar door ze in te schakelen in het hele gebeuren in het levende landschap. Het watersysteem kan zo ingericht worden, dat schoon water zo lang mogelijk vastgehouden wordt en dat schoon en vuil water zo min mogelijk gemengd worden. Dat is in het belang van land- en tuinbouw en van het landschap. Polderpeilverlagingen zijn eenzijdig ingrijpe~d~ maatregelen die natuur en , landschap sterk verarmen. Als het belang van peilverlagingen voor het inkomen van de boeren aangetoond kan worden dan is het wenselij~ een systeem van onderbem~ling in kleinere blokken in studie te nemen. Het verkeerssysteem dient zo te z~Jn ., dat lawaai niet met rust gemengd wordt. Stilte is zwakk~r, we moeten dit kostbare goed bewaken ,,_ Dat beteken bijvoorbe'e\d dat erI geen rii euwe -I. > I •C· doorgaande weg.e n moeten komen zoals Ri)ksweg 19. Het zoeken naar -het J.l;lf

_

20 3e jaargang no. 2/3, juni/juli 1979

samengaan van landbouw en landschap is moeilijk genoeg. Landbouw en landschap op bedrijfsnivo wordt pas zinvol als de ruimtelijke voorwaarden er voor zorgen dat de kwetsbare kwaliteiteu er nog zijn om ingeschakeld te kunnen worden .

Brennen I. Provinciale Raad voor de Bedrijfsontwikkeling in de Landbouw in Zuid- Holland, maart 1979; Landbouwstruktuuradvies voor he t Rekonstruktiegebied Midden-Delfland.

2. Idem, pag. 16. In de derde plaats dienen bij de rekon'Struktie de beleidsdoels.tellin3. Idem, pag. 42. gen voorwaarden te scheppen voor integratie . Zwakkere groepen zeals de 4. Idem, pag. 19. kleinere boeren dienen ingeschakeld te worden bij de ontwikkeling. Dat kan alleen als ze er nog zijn. In bet 5. Werkgroep Beter Zuivelbeleid, 1977 belang van de boeren en van bet land- Een beter Bestaan voor de Veehouders. schap moeten grote bedrijven niet 6. Nederlands Agrarisch Jongeren verder groeien maar midden-bedrijven Kont akt, 197 ~~ Boer Blijven, diskusversterkt worden. sienota. ·Bij de rekons truktie kan hiertoe de toedeling van grond een belangrijk 7. Commissie Onderzoek Biologische instrument z ijn. Voor de kl e iner e Landbouwmethoden, 1977: Alternatieve bedrijven meet bekeken worden of door toep a ssing van beheersvergoedin- Landbouw, uitg.: Pudoc. Wageningen. gen de meeste bedrijven voorlopig 8. Landbouwprojekt Terschelling, 1977: kunnen blijven. De tijd die zo Projektbeschrijving, uitg.: gewonnen wordt meet benut worden om met name op proefbedrijven na te gaan Waddenvereniging , Harlingen. of blijvende oplossingen voor de · g. J. Boom en J. v.d. Snoek, 1977: bestaanszekerheid van kleinere Een Proefbedrijf in Waterland, uitg.: bedrij v en gevonden kunnen worden. Vereniging tot Behoud van Waterland. In de vierde plaats dient bij de rekonstruktie een duidelijk ~t~~~~~ 10. C. J. Cleyeringa, 1978: De Bedrijfsekonomische Uitkomsten van de voorwaarden te kreeeren voor bet 'alternatieve' Melkveehouderijontwikkeling van de integratie. bedrijf van de Familie M. en T. De belangrijkste funkties van bet Cuperus te Boskum (Fr.), LEItijdschema zijn: Mededelingen 195. I. bet opheffen van de sfeer v an onzekerhe id in bet gebied; 2. bet ruimte bieden voor onderzoek naar de ekonomische en ruimtelijke voorwaarden voor integratie; 3. bet kader aangeven voor een zorgvuldige menings- en besluitvorming over de rekonstruktieplannen. Over hoofdzaken meet snel zekerheid :t.waZ.uw komen. Ret rekonstruktiebeleid ten opzichte van midden- en kleinere bedrijven en bet veilig stellen van de plaatsgebonden kwaliteiten van natuur en landschap zijn der gelijke hoofd zaken . Onomkeerbare ingrepen moeten echter niet overhaa st plaatsvinden. Voor nader onderzoek en voor de rneningsvorming onder de bewoners en bezoekers van MiddenDelfland meet voldoende tijd uit getrokken worden. Ret tijdschema kan daarbij voor alle betrokkenen houvast bieden. De rekonstruktie v an Midden-Delfl and meet ernst rnaken met bet scheppen v an voorwaarden voor een samengaan van landbouw, natuur en landschap en rekreatie. Met die bedoeling is er een speciale wet gernaakt. Gebeurt dat niet, dan worden bet land en de mensen verder verdeeld en is Midden-Delfland bezig zijn eigen graf te delven.

Siebrand Tj a llingii

II . Commissie Landinrichting Giethoorn-Wanneperveen-Steenwijkerwold, 1977: Voorontwerp Ruilverkaveling Giethoorn-Wanneperveen, uitg.: Dienst Land i nrichting Zwolle.

12. Ministerie van Landbouw, 1977: Struktuurvisie Landbouw. 13. Landbouwstruk tuuradvies, p. 17. 14. Voorbeelden zijn: - Th. Potma, 1978: Rekenen aan de Ruilverkaveling, in Beta 14 nr. 2. - J. Rotting, 1970: in Openbare Uitgaven 2 (1970) nr. 3, p. 99-115. - C.J. Cleveringa, 1977: in Bedrijfsontwikkeling 8 (1977) nr. 6 , p. 551-558. 15. J. Scholten, T. Kemperman, S. Langeveld , 1979: Ruimteli j k e Ontwi kkelingsschets voor een stukje Noord-Holland, Afstudeerskriptie TH Delft, Afdeling der Bouwkunde. 16. Landbouwstruktuuradvies, p. 19. 17. Landbouw-Ekonomisch Instituut, 1979: Midden-Delfland, Actualisering van een Soc iaal-Economische Verkenning. 18. Nota betreffende de Relatie Landbouw en Natuur en Landschapsbehoud, Tweede Kamerzitting 1974-'75 nr. 13 285 nrs. 1-2.

foto Fred Hess

21

Midden-Delfkrant Voorstellen

Govert van Oord Sybrand Tjallingii

Rijksweg 19

In de stl'uktuurschets voor de rekonstruktie van Midden-Delfland moet een basis gelegd worden voor een werkelijk samengaan van landbouw, natuur en landschap en rekreatie. Met name om de integratie van landbouw en natuur en landschap een kans te geven stellen wij voor om in de struktuurschets de volgende punten op te nemen. I. beleidsuitgangspunten bij de ~ekonstruktie.

1.1

Het begrip 'gezonde ontwikkeling van de landbouw'uit de Rekonstruktiewet wordt onde~ meer als volgt uitgewerkt: Ret rekonstruktiebeleid is er op gericht de -grate bedrijven niet verder te'laten groeien, maar kansen te scheppen voor een gezonde ontwikkeling van middenbedrijven. De toedeling van grand zal hierbij met name als instrument gebruikt worden. 1.2

Behoud en uitbreiding van werkgelegenheid in de landbouw is een belangrijk uitgangspunt bij de rekonstruktie. Voor de kleinere bedrijven zal met name door de vorming van proefbedrijven getracht worden op lange termijn blijvende oplossingen te vinden. Om het voortbestaan van kleinere bedrijven op korte termijn mogelijk te maken, zal met name de ftelatienota (beheers- en onderhoudsvergoedingen) als instrument verder ontwikkeld moeten worden.

"'-.

faseringen van de rekonstruktie. 2. I

In de struktuurschets dient een tijdschema te worden opgenomen. Rierin wordt voldoende ruimte uitgetrokken voor nader onderzoek, met name naar de ekonomische en ruimtelijke voorwaarden voor integratie en voor een zorgvuldige menings- en besluitvorming over de rekonstruktieplannen. 2.2

Een punt moet in het tijdschema bijzondere aandacht krijgen. Over onomkeerbare ingrepen, zoals de aanleg van wegen en polderpeilverlagingen dienen pas besluiten genomen te worden als: 1. er voldoende inzicht is in de alternatieven; 2. er duidelijkheid is over de betekenis van deze ingrepen voor het inkomen van de boeren; 3. er aangetoond is wat de effekten van deze ingrepen zullen zijn voor natuur en landschap; te overwegen valt hier een milieu-effekt-rapportage (MER); 4. er tenslotte een zorgvuldige meningspeiling in het gebied heeft plaatsgevonden. 3. onderzoek

3.1 De ekonomische en bedrijfstechnische mogelijkheden moeten onderzocht worden: I. voor bedrijven die de werkgelegenheid in stand houden of uitbreiden en 2. voor bedrijven die de integratie van landbouw en natuur en . landschap op bedrijfsnivo mogelijk maken. De rekonstruktiecommissie dient met dit doel een werkgroep in te stellen om de vorming van proefbedrijven voor te bereiden. 3.2 De rekonstruktiekommissie moet opdracht geven voor nadere studie van de waterhuishouding van MiddenDelfland. Deze studie dient zowel het boezemwaterbeheer als de polderwaterinrichting te omvatten. De studie moet zich met name richten op de vraag hoe schoner water zolang mogelijk kan worden vastgehouden in het gebied, in het belang van vooral de tuinbouw en van natuur en landschap. Een daarmee samenhangende vraag is hoe het vuilere water zo westelijk mogelijk kan worden afgevoerd. Voorts dient de vraag onderzocbt te worden welke alternatieven voor peilbeheersing binnen de polders er zijn. Bij alle vragen dienen de gevolgen van ingrepen voor landbouw, natuur en landschap en rekreatie onderzocht te worden. 3.3 De rekonstruktiekommissie dient opdracht te geven voor een nadere studie van het verkeerssysteem in Midden-Delfland . Deze studie moet •zowel het doorgaand verkeer als het bestemmingsverkeer omvatten. Belangrijke vragen zijn: I.

Welke alternatieven zijn er om het doorgaande verkeer om Midden-Delfland heen te leiden? 2. Welke mogelijkheden zijn er om het zware bestemmingsverkeer te beperken tot enkele wegen? 3. Op welke wijze kan het rekreatieve autoverkeer tot een minimum beperkt worden? Macht het door de minister toegezegde onderzoek naar d~ alternatieven voor Rijksweg 19 inderdaad gepubliceerd worden, dan dient dit door de rekonstruktiekommissie kritisch getoetst te worden.

Onlangs verschenen in de landelijke pers berichten als zou door de regering beslist zijn dat Rijksweg 19 zal worden aangelegd. Wij hebben daar veel reacties op ontvangen. Ret lijkt dan ook goed om hier te vermelden dat het de Tweede Kamer zal zijn die de uiteindelijke beslissing zal nemen of de weg zal worden aangelegd. Wanneer die beslissing zal worden genomen (in het kader van de behandeling van het Structuurschema Verkeer en Vervoer) is niet duidelijk, waarschijnlijk wordt het wel voorjaar 1980.

Golfbaan Broekpolder Zoals bekend, zal aan de noordzijde van de Broekpolder een golfcourse van + 60 ha. worden aangelegd, ten dele op grondgebied van de gemeente Vlaardingen, ten dele op gebied van Maasland. Om dit terrein oak voor openbare recreatie dienstbaar te maken zal random en dwars door de baan een voet/fietspad worden aangelegd (in opdracht van de Provincie Zuid-Rolland met een subsidie van 75% van het Ministerie van C.R.M.). De aanleg van het voet/fietspad zal in 1980 (tegelijk met de golfbaan) worden gerealiseerd. Ret pad z"al geen asfaltverharding krijgen ~n niet voor bromfietsen toegankelijk zijn. In het provinciale plan is ook voorzien in 11 ha. extra beplanting aansluitend op de golfbaan, zodat aan de zuidkant van de baan een intensieve beplanting plaatsvindt die zich naar het noorden .toe verdunt, als overgang naar het natuurgebied de Vlietlanden. In het oostelijk gedeelte van de golfbaan is een aantrekkelijk water/moerasgebiedje gesitueerd in de 'Kuil' ten noorden van het proefbos. Een kaart van het plan ligt op -het secretariaat van de vereniging ter inzage. In een later stadium zal een voet/ fietspad langs de Boonervliet tussen de golfbaan en Maasland worden aangelegd.

22 (

3e jaar gang no. 2/3, juni/juli 1979

c/ffiddenEDelflafld CVereniging Doel

Secretariaat

de bevolking van Midden-Delfland en omliggende steden te informeren over, en nauw te betrekken bij het beheer van het gebied en bij de voorbereiding en uitvoering van veranderingen in dit gebied;

Trekkade 20, 3137 KD Vl aardingen Telefoon (010 ) 74 25 98 Postrekening 3928463 Verenigingenregister Delft V 3971 43

het kritisch vol gen van dit beheer en van de voorbereiding en uitvoering van die veranderingen a l smede het st i mu l eren van een act i eve inbreng van de bevolking daarin;

Uit onze winkeZ

het bevorderen van het onderlinge begr i p tussen d'e verschillende belanghebbenden in dit gebied, mede door he t stimuleren van onderlinge kontakten.

Midden- Delfland, door G. Peet, Katernen 2000, 1977 f

J . H. Schutjes, voorz itter Holierhoek 10, 2636 EJ Schipluiden Telefoon (01738) 89 27

J.G.M. Peet, inspraak en voorlichting Oosteinde 167, 2611 VD Delft Telefoon (015) 12 45 52

W. Nell, landbouw Molenweg II, 3155 AV Maa sland Telefoon (01899) 145 73 J.A.A. Delsman, recreatie Havenstraat 18, 2613 VK Delft Telefoon (015) 13 46 34

1, 30 4, 70 2, -9> --

4,?0

De hieronder vermelde uitgaven kunnen eveneens op de hoven omschreven wij ze verkregen word en.

F .W. van Ooststroom, secretarispenningmeester/natuur en l andschap Trekkade 20, 3137 KD Vlaardingen Telefoon (010) 74 25 98

P.W. van Winden, landbouw Schieweg 166, 2627 AS De lft Telefoon (015) 56 31 17

1, 30

Midden- Delfkrant, jaargang 1979, Zos se nummers F 3, 50 Brochure Midden-Delfla~ f 1, 50 Verenigings- statuten f 1, 30

Bestuur

S. van der Kooij, landbouw Zuidbuurt 29·, 3141 EN Maassluis Telefoon (01899) 143 96

Verenigings- affiche f Midden- Delfkrant, jaargang 1977, nrs. 1 t/m 5, Zosse nummers f 5 kranten + affiche tezamen f Midden- Delfkrant, jaargang 1978, nrs. 1 t/m 6, Zosse nummers f 6 kranten + affiche tezamen f

Alle i n deze rubriek genoemde uitgaven worden u toegezonden na overmaking van de genoemde bedragen op postrekening 3928463 van de Midden-Delfland Vereniging te Vlaardingen , onder vermelding van het gewenste . De genoemde bedragen zijn inclusief verzendkosten. Bovendien kunnen deze uitgaven worden ingezien en worden gekocht i n onz e wi nkeZ , Oosteinde 167 te Delft, · telefoon (015) 12 45 52.

Fietswegenplan voor MiddenDelfland, Samenwerkende Milieuwerkgroepen Midden- Delfland, 1975 f

3, 70

Nota Vaart & Vlieten in Midden- Delfland, Werkgroep Delfland, 1976

f

4, 70

Reactie uit Midden- Delfland op de Memorie van Antwoord en de ontwerp- reaonstructiewet Midden- Delfland, S . M. M. D., 1976 f

5, 70

Deze 3 uitgaven tezamen

f 11 , 75

Midden- Delfland, een overzicht van plannen en ideeen, Technische HogeschooZ Delft, 1976 (tweede druk) f

4, 75

f

1, 80

idem, aanvulling eer ste druk

Midden-Delfkrant VersZagje

23

Subsidie rond!

van de derde algemene ledenvergadering op 5 april j.l. in 't Trefpunt in Maasland De opkomst viel wat tegen (door de regen?): er was een veertigtal mensen aanwezig. Enkele punten uit de openingstoespraak van voorzitte r Schutjes: - de gestage groei van het aantal leden (vorig jaar + 300, nu bijna 400) - subsidiering van-de vereniging door de provincie is nog altijd niet rond, maar het ziet er wel hoopvol uit; - een oproep aan de aanwezige en afwezige leden om actief of actiever te worden. Er kan veel eer behaald worden bij de ondersteuning van de verzending van de krant, bij de ledenwerving en bij enkele nieuwe loten .?.an de boom van de Hidden-Delfland Vereniging: de redactiecommissie, de activiteitencommissie, de werkgroep Scholen (laat ze groe i en en bloeien!). Verder: het verslag van de tweede algemene ledenvergadering werd goedgekeurd, evenals het jaarverslag 1978. Dit geldt ook voor het financieel verslag en de begroting voor 1979, zij het dat de vergadering wa t bezorgheid toonde over het tekort. (We spreken af dat we de subsidie nog enkele maanden afwachten, dan moet er e cht duidelijkheid zijn/komen). De bestuursleden worden herbenoemd, evenals de leden van de kascommissie. Het verslag van deze commissie en het voorstel tot wijziging van het huishoudelijk reglement ondergingen geen wijziging. In de rondvraag drong een lid aan op wat hij noemde minder eenzijdige voorlichting in de Midden- Delfkrant over Ri jksweg 19. Hij kreeg als antwoord te horen dat er een nummer van de krant zal verschijnen dat speciaal over Rijksweg 19 gaat. Voorstanders v an de we g kunnen hierbij (zoals overigens altijd) ruimschoots aan hun trekken komen. Na de pauze vertoonde Frits van Oortstroom een aantal dia's van Martin Swart, van hemzelf en zijn vrouw van het planten- en dierenleven in MiddenDelfland. Tenslotte hield dhr. ir. Bierman, directeur van het Bureau van Uitvoering een korte inleiding over de werkzaamheden van zijn Bureau en over de stand van zaken betreffende de re construc tie. Enkele belangrijke punten kwamen uit of naar aanleiding v an zijn betoog naa r voren: -bestemmingsplannen van g e~eenten wegen voorlopi g zwaarder dan de Reconstructi ewet (van belang i . v .m . Woudhoek-Noord bij Schiedam b.v . ) -d e Tweede Kamer, en niet de Reconstructiecommissie maakt uiteindelijk uit of Rijksweg 19 wordt aangelegd.

Eindelijk is het zover. De vereniging krijgt subsidie van de provincie! Het subsidiebedrag is bepaald op I 4000,-- per jaar. Voorlopig is subsidie toegekend voor 3 jaar: 1978, 1979 en 1980. In maart 1977, tegelijk met de oprichting van de vereniging, ging . een eerste subsidieverzoek naar de provincie. Dit verzoek bood Gedeputeerde Staten onvoldoende aanknopingspunten om een verantwoorde behandeling van de subsidieaanvraag mogelijk te maken . In mei 1978 kon het bestuur nadere informatie aan GS zenden,o.a. een beleidsplan. Een en ander deed GS besluiten om aan Provinciale Staten voor te stellen aan onze vereniging een jaarlijkse subsidie toe te kennen, o.a. ook gezien 'de kwaliteit van de door de vereniging ondernomen werkzaamheden'. Hel zullen er door GS naast de gebruikelijke voorwaarden, extra voorwaarden aan de subsidie worden verbonden opdat voorkqmen wordt dat de vereniging subsidiegelden besteed aan activiteiten die al vanuit b.v. de reconstructiecommissie zullen worden ondernomen. Voordat het voorstel van GS door Provinc i a le e_taten werd behandeld (op

KALMOES

KaLmoe s, Acorus calamus, moer asplant . Aronskelkfami l i e . Wor telstok wer d vr oeger als geneesmiddel gebruikt (o . a. dysenter ie) , tegenwoor dig nog in de Beer enburg. Blader en iets gerimpeld (in tegens telling t ot li s en Zisdodde) . Blader en verspr eiden na kneuzing aromati sche geur. Kalmoes wor dt + 1. 20 m hoog en groeit bi j ons Zangs s loten, vaart en vlieten . De schuinafstaande bloeikol f is geel- groen . De plant vormt echt er in ons land geen vruchten . Voor tplanting d.m. v . de wor telstok . (mvo)

14 juni j.l.) was het al de vaste commissies van advies en bijstand voor recreatie, natuurbescherming en landschapszorg en voor de provinciale financien gepasseerd, die gunstig adviseerden. Alleen mw. drs. C.J. Nobel-van Vuren (VVD) en de heer T.F.J. Jansen (VVD) stemden tegen. Naar verluidt verliep de behandeling in de Statenvergadering op 14 juni oak niet geheel ¥lekkeloos. Omdat we het verslag van die vergadering nag niet binnen hebben kunnen we daar echter niet veel over zeggen. Wel meldde de Delftsche Courant op 19 juni hierover: 'Dankzij een warm pleidooi van gedeputeerde drs. J. Borgman hadden de Staten van Zuid-Holland geen moeite met dit voorstel. Alleen T.F.J. Fransen (VVD) wilde het verzoek graag nag eens in de commissiesfeer terugzien. Borgman achtte dit overbodig: 'De mensen zijn zeer goed ingespeeld. Er zit een plezierige kant aan hun werk, namelijk het pogen de belangen van alle groepen te behartigen'.

24

Fbtowedstrijd

'Midden-Delfland in Beeld'

Midden-Delfkrant 3e jaargang no. 2/3, juni/juli 1979

De Midden-Delfkrant versehijnt zes maal per jaar Redaetie: Gerard Peet Henk Tetteroo Frits van Ooststroom Focografie: Fred Hess Vormgeving en produetie: Frits van Ooststroom Druk: . Ozaprint B.V. Delft/Zoetermeer Overname van artikelen Overname van art1kelen is in vele gevallen mogelijk in overleg met de redaetie.

Midden-Delfland is fotogeniek. Er zijn tal van mooie plekjes, unieke vergeziehten, pittoreske weggetjes en karakteristieke boerderijen. Er doen zieh talloze situaties voor die de moeite waard zijn om op de gevoelige plaat vast te leggen. Daarom organiseert de Midden-Delflandvereniging een fotowedstrijd. Onder het motto 'Midden- DeZfZand in BeeZd ' kunt u t/m 31 augustus 1979 foto's of dia's inzenden. Iedereeen kan meedoen. De onderwerpkeuze is vrij. Wel moeten de foto's in Midden-Delfland gemaakt zijn en dat moet (zo mogelijk) herkenbaar zijn. aantal U mag maximaal 3 foto's of dia's inzenden (zeer goed verpakt). Er zijn drie eategorieen: I. zwart/wit foto's 2. kleurenfoto's 3. dia's

de meeste zorg behandeld, maar de vereniging kan geen aansprakelijkheid aanvaarden voor besehadiging of verlies.

Redaetieadres: Oosteinde 167 2611 VD Delft Telefoon (015) 12 45 52

publieatie Foto's en dia's blijven uiteraard eigendom van de inzenaers. Door in te zenden verklaart men zieh akkoord met eventuele publieatie in de Midden-Delfkrant. Foto's en dia's worden aan u geretourneerd v66r 15 oktober 1979. tentoonstelling Bij voldoende deelname zal er (van eeh seleetie) van de foto's in de maand september een tentoonstelling worden georganiseerd, ergens in Midden- Delfland. terugzending Gebruik bij voorkeur een stevige verpakking die ook voor terugzending gebruikt kan worden. U dient voldoende retourporto bij te · sluiten.

formaat beoordeling Voor foto's geldt een formaat van 13 x 18 em t/m 24 x 30 em. Voor dia's formaat kleinbeeld of 4 x 4 em. Foto's liefst niet opgeplakt, zeker niet op spaanplaat of multiplex of een ander zwaar materiaal.

Kopij Kopij en suggesties voor kopij Z1JU van harte welkom bij de redaetie.

Beoordeling vindt plaats door een deskundige jury. Over de uitslag· van de wedstrijd is geen eorrespondentie mogetijk. De prijswinnaars ontvangen een toepasselijke herinnering.

Abonnementen Abonnementen op de Midden-Delfkrant zijn alleen mogelijk door lid te worden van de Midden-Delfland Vereniging. De minimum eontributie bedraagt f 20,-- per jaar, voor jeugdleden (t/m 17 jaar) f 7,50. Aanme.lding Door storting op postrekening 3928463 ten name van de MiddenDelfland Vereniging te Vlaardingen, onder vermelding van 'nieuw lid'. U kunt ook bellen (010) 74 25 98. Of sehrijven aan: Seeretariaat Midden-Delfland Vereniging, Trekkade 20, 3137 KD Vlaardingen . De Midden-Delfkrant is een uitgave van de Midden-Delfland Vereniging en van de Stiehting Bezoekerseentrum Midden-Delfland. Publieatie van artikelen behoeft niet te betekenen dat de daarin vervatte meningen het inzieht van de MiddenDelfland Vereniging weergeven.

opsehrift inzending Elke foto of dia afzonderlijk moet aan de aehterzijde voorzien zijn van uw naam en adres en het aantal ingezonden f~to's of dia's. aansprakelijkheid Alle ingezonden foto's worden met

Inzenden of afgeven v66r september 1979 aan: Seeretar'iaat Midden-Delfland Vereniging, Trekkade 20, 3137 KD Vlaardingen of aan: Redaetie ~1idden-Delfkrant, Oosteinde 167, 2611 VD Delft.

Kopij De kopij voor Midden- DeZfkr ant no . 4 moet on.geveer half augustus bi.i het seeretariaat of op het redactie- adres zijn in.geZeverd.