MICHAËL MAARSCHALKERWEERD HERDENKINGSJAAR 2015

BESTUURSCONCERT

MICHAËL MAARSCHALKERWEERD HERDENKINGSJAAR 2015 Philip van den Berg, orgel Ton Mulder, orgel Paul Houdijk, orgel Vrijdag 6 november 2015, 20:15 uur St. Willibrordkerk - Utrecht

Programma Welkom Philip van den Berg   

Tomás Garbizu (1901-1989) - Sequentia sobre 'Victimae Paschali' William Lloyd Webber (1914-1982) - Beside the still waters nr I, III, V Denis Bédard (1950) - Variations sur 'Christus Vincit'

Ton Mulder  

Max Reger ( 1873-1916) - Uit opus 135a: Ach bleib mit deiner Gnade en Jesus meiner zuversicht Otto V. Malling (1848-1915) - Der Tod und die Auferstehung Christi, Opus 54: 1. Gethsemane; 2. Golgatha; 3. Ostermorgen

Paul Houdijk 

Léon Boëllmann (1862-1897) - Suite Gothique: Introduction choral, Menuet gothique, Prière à Notre-Dame,Toccata

Borrel

Toelichting Sequentia sobre 'Victimae Paschali' (Tomás Garbizu) De Baskische organist en componist Tomás Garbizu Salaberria ging vanaf z'n 15e jaar naar het seminarie waar hij naast de gebruikelijke schoolvakken onder meer solfège, piano en gregoriaans leerde. Daarna studeerde hij piano, orgel, compositie en begeleiding bij Josá Maráa Iraola en Beltrán Pagola aan het conservatorium te San Sebastián, waarna hij zijn orgelstudie vervolgde in Madrid en bij de Parijse musicus Charles Lebout (1893-1959, vanaf 1922 organist in het Frans-Baskische St. Jean de Luz). Van 1954 tot aan z'n pensionering was hij professor orgel aan het conservatorium van San Sebastián. In het voor een orgelconcert in 1950 geschreven 'Sequentia sobre 'Victimae Paschali'' combineert Garbizu twee delen uit de hymne tot een nieuw hoofdthema: een variant op de bekende melodie van de eerste regel 'Victimae paschali laudes immolent Christiani' (Laten de christenen aan het Paaslam huldezangen wijden) plus het eind van de tweede regel 'Dux vitae mortuus, regnat vivus' (De vorst des levens, die gestorven was, heerst nu in onvergankelijkheid' toegevoegd). Het thema wordt met quintparalellen drie maal voorgesteld: in b-mineur, e-mineur en fis-mineur, met telkens een antwoord: in het tweede wordt op een gegeven moment een fugatisch thema ingezet dat via een versnelde herhaling van fragmenten met opgaande themalijnen en neergaande sequenties de laatste voorstelling aankondigt. Hierin eindigen de drie delen van het hoofdthema telkens in drie akkoorden, waarna dit in het slot nogmaals op dramatische wijze wordt geëxposeerd.

Beside the still waters (William Lloyd Webber) Organist en componist William Southcombe Lloyd Webber studeerde aan het Royal College of Music te London, u.a. bij Ralph Vaughan Williams. Eind jaren 1950 werd hij docent aan dit instituut in 1964 tot aan zijn dood was hij er directeur. Z'n beide zoons Andrew en Julian genieten vandaag grote bekendheid. Reeds op 14-jarige leeftijd gaf William Lloyd Webber orgelconcerten, van 1939 tot 1948 was hij organist en koordirigent aan de All Saints kerk in Londen en vanaf 1958 director of music aan de Central Hall kerk in Westminster. Z'n orgelmuziek wortelt duidelijk in de romantiek en is niet met de ontwikkelingen van de tijd meegegaan. 'Beside the still waters' is een relatief onbekend werk uit 1950 voor liturgisch gebruik met als ondertitel 'six introductory improvisations for organ'. Het zijn korte doordachte expressieve sfeerstukken, die als voorspel of tussenspel in een kerkdienst kunnen worden gebruikt en tot inkeer en gebed stemmen. Variations sur 'Christus Vincit' (Denis Bédard) De Canadese kerkmusicus Denis Bédard studeerde orgel, cembalo, kamermuziek, contrapunt en fuga aan het conservatorium van Québec en doorliep vervolgopleidingen in Parijs, Montreal en bij Gustav Leonhardt in Amsterdam. Van 1981 tot 1989 was hij professor aan het conservatorium van Québec en van 2001 tot 2004 in Vancouver. Hij is sinds 46 jaar als kerkorganist actief, eerst in Québec en sinds 2001 als organist en Director of Music in de kathedraal van Vancouver. Christus vincit! Christus regnat! Christus, Christus imperat! (Christus overwint, regeert en heerst) is een feestelijke hymne die als refrein van gezongen psalmen en voorbeden dient. Haar tekst vat de tweeledige essentie van het christelijk geloof samen: God de Vader gaf Zijn Zoon om ons te verlossen, hij heeft de dood overwonnen om weldra als Vredesvorst over de gehele aarde te regeren en te heersen. De variaties van Bédard zijn als suite te gebruiken terwijl individuele delen ook als voor-, tussen- en naspel in een kerkdienst kunnen worden ingezet. Ach bleib mit deiner Gnade & Jesus meiner Zuversicht (Max Reger) Max Reger studeerde bij Hugo Riemann aan de Hochschule für Musik und Theater in München en Wiesbaden (1890 - 1895) en vestigde zich in 1901 in eerstgenoemde stad. In 1907 verhuisde hij naar Leipzig om daar hoogleraar in compositie te worden aan de universiteit. Tezelfdertijd was hij ook internationaal actief als dirigent en pianist. In 1911 werd hij dirigent aan het hoforkest van Meiningen en in 1915 verhuisde hij naar Jena. Max Reger heeft veel complexe en moeilijk toegankelijke muziek geschreven. De koraalbewerkingen van opus 135a vormen hier echter een uitzondering op. Het zijn mooie korte bewerkingen, geïnspireerde door J.S. Bach ’s Orgelbüchlein, waarbij Reger zijn meesterschap toont in de beperking.

Der Tod und die Auferstehung Christi (Otto Malling) Otto Malling werkte van 1878 tot zijn overlijden op 15 oktober 1915 als organist in Kopenhagen. Achtereenvolgens speelde hij in de St.-Petrikerk, de Helligaandkerk en vanaf 1900 als Dom-organist in de Onze-LieveVrouwekerk. Hij componeerde koorwerken, symfonieën, orkestwerken, kamermuziek, liederen, een ballet en diverse orgelwerken. De naam Malling prijkt niet dagelijks op concertprogramma's. Toch verdient zijn muziek onze belangstelling. Geen enkele componist heeft zich zo intensief beziggehouden met het muzikaal illustreren van Bijbelverhalen als deze Deense romanticus. Het zijn symfonische miniaturen die Schriftgedeelten en gebeurtenissen uit de Bijbel navertellen en uitleggen. De muziek is nooit doel in zichzelf, maar dient steeds ter verklaring van de tekst. De afzonderlijke "Stimmungsbilder" zijn ongetwijfeld in de eerste plaats bedoeld om te worden uitgevoerd in een liturgische context. Gethsemane is gebaseerd op het evangelie naar Mattheus hoofdstuk 26 vers 36,38,47,50 (36) Toen ging Jezus met hen naar een plaats, genaamd Gethsemane en Hij zeide tot de discipelen: Zet u hier neder, terwijl Ik heenga om daar te bidden; (38)Toen zeide Hij tot hen: Mijn ziel is zeer bedroefd, tot stervens toe: blijft hier en waakt met Mij; (47) En terwijl hij nog sprak, zie, daar was Judas, één van de twaalven, en met hem een grote schare met zwaarden en stokken, gezonden vanwege de overpriesters en oudsten des volks; (50) Maar Jezus zeide tot hem: Vriend, waartoe zijt gij hier? Toen traden zij toe, sloegen de handen aan Jezus en grepen hem.

Golgatha is gebaseerd op het evangelie naar Marcus hoofdstuk 15 vers 22,25,33,37 (22) En zij brachten hem op de plaats Golgatha, hetgeen betekent schedelplaats; (25) Het was het derde uur, toen zij Hem kruisigden; (33) En toen het zesde uur aangebroken was kwam er duisternis over het gehele land tot het negende uur; (37) En Jezus slaakte een luide kreet en gaf de geest.

Ostermorgen is gebaseerd op het evangelie naar Mattheus hoofdstuk 28 vers 1,2,5,6. (1) Laat na de Sabbat, tegen het aanbreken van de eerste dag der week, ging Maria Magdalena en de andere Maria het graf bezien; (2) En zie, er kwam een grote aardbeving, want een engel des Heren daalde uit de hemel neder en kwam nader, en hij wentelde de steen weg en zette zich daarop; (5) Doch de engel antwoordde en zeide tot de vrouwen: Weest gij niet bevreesd: want ik weet, dat gij Jezus zoekt, de gekruisigde; (6) Hij is hier niet, want Hij is opgewekt, gelijk Hij gezegd heeft.

Voor een optimale weergave van Mallings muziek is een orgel met een zwelkast en een groot aantal kleurrijke achtvoets registers noodzakelijk. Het Maarschalkerweerdorgel in de St Willibrord is daar uitermate geschikt voor. Suite Gothique (Léon Boëllmann) De 'Suite Gothique' van de helaas veel te jong gestorven Boëllmann behoort tot de hoogtepunten uit de orgelliteratuur. Na het majestueuze openingskoraal is het Menuet een en al uiting van vreugde. Het gebed aan de Heilige Maria is van een ongeëvenaarde diepe ontroerende schoonheid. De organist vat de Toccata niet in de eerste plaats op als een virtuoos werk, maar als een melodieus en uiterst dramatisch werk. Wel overigens met een stralend majeurslotakkoord.

Uitvoerenden Philip van den Berg (1966) Philip van den Berg is in het dagelijks leven werkzaam op de strategieafdeling van een internationaal IT-bedrijf, woont in Zürich in Zwitserland, en is organist van de Katholiek Apostolische gemeente aldaar. Voordat hij in 2001 naar het buitenland vertrok, bespeelde hij onder meer de Maarschalkerweerd-orgels in de Katholiek Apostolische gemeente te Amersfoort en de r.-k. St.-Lambertuskerk te Rotterdam. Hij heeft orgellessen gehad bij Gerrit 't Hart en Paul Houdijk. Hij heeft verschillende artikelen over restauraties van Maarschalkerweerd-orgels gepubliceerd, is initiatiefnemer van het Michaël Maarschalkerweerd Herdenkingsjaar 2015, voorzitter van de gelijknamige stichting en heeft de Maarschalkerweerd-tentoonstelling samengesteld, welke tot 5 maart 2016 in Museum Elburg wordt georganiseerd in samenwerking met het Nationaal Orgelmuseum. Ton Mulder (1952) Ton Mulder is de laatste 20 jaar financieel directeur geweest van de Forensische Zorgspecialisten te Utrecht. In 2012 is hij met vervroegd pensioen gegaan. Van kinds af is hij geboeid geweest door het kerkorgel. Dit leidde tot de wens om zelf kerkorgel te leren spelen. De eerste beginselen heeft hij d.m.v. zelfstudie onder de knie gekregen. Vele jaren is hij organist geweest in de Evangelisch Lutherse kerk te Zeist en de Bethelkerk (PKN) te Utrecht. Hij heeft nu nog steeds orgelles van Gerrit Christiaan de Gier, organist van de Jacobikerk te Utrecht. Momenteel is hij onder meer secretaris/penningmeester van de Stichting Michaël Maarschalkerweerd Herdenkingsjaar 2015. Paul Houdijk (1953) Organist Paul Houdijk rondde zijn opleiding kerkorgel af aan het Utrechts conservatorium in 1981. Vervolgens behaalde hij in 1982 het Doctoraal examen Nederlands Recht aan de Katholieke Universiteit Nijmegen en in 1988 het Doctoraal examen Muziekwetenschap aan de Universiteit Utrecht. Hij houdt zich bezig met de 19e-eeuwse orgelkunst in het algemeen, en in het bijzonder met de orgelmakerij Maarschalkerweerd & Zoon. Paul Houdijk is organist van de Utrechtse kathedrale kerk van Ste. Catharina, waar hij doorgaans tijdens de zaterdagavondmis te horen is aan het Maarschalkerweerd-orgel dat deze kerk rijk is. Meer informatie kunt u vinden op www.paulhoudijk.nl. Op deze site heeft hij ook gepubliceerd over de orgelmakerij Maarschalkerweerd. Paul Houdijk is bestuurslid van de Stichting Michaël Maarschalkerweerd Herdenkingsjaar 2015.

De St. Willibrordkerk De St. Willibrordkerk is onderdeel van het Europese en Nederlandse culturele erfgoed. De kerk ligt verscholen in het historische centrum van Utrecht. Bij binnenkomst valt meteen het kleurrijke, rijk versierde interieur op. Hiermee wilde de Utrechtse geestelijkheid benadrukken dat de roomskatholieke kerk – die eeuwenlang gedoemd was in schuilkerken te verblijven – zich na 1853 weer mocht laten zien. De kerk is in 1875 in neogotische stijl gebouwd naar een ontwerp van Alfred Tepe en gedecoreerd door Keulse en Utrechtse kunstenaars en ambachtslieden. Het monumentale orgel is ontworpen en gebouwd door Maarschalkerweerd (1890). Het kerkgebouw is eigendom van de St. Willibrordus Stichting.” Stichting Culturele Evenementen St Willibrordkerk De Stichting Culturele Evenementen St. Willibrordkerk is opgericht met als doel het gebouw in gebruik te geven voor culturele doeleinden, zoals het geven van concerten, het houden van muziekrepetities, lezingen, presentaties en rondleidingen. Hierbij de contactgegevens: secretariaat Stichting Culturele Evenementen St Willibrordkerk, p/a Ovidiuslaan 1, 3584 AW Utrecht, www.sintwillibrordkerk.nl/cultuur/ Bezichtiging op vrijdag en zaterdag Het kerkgebouw is open voor bezichtiging op vrijdag tussen 13:30 en 16:00 uur en op zaterdag tussen 11:00 en 16:00 uur. Er zijn speciaal opgeleide gidsen die rondleidingen verzorgen. Ook zijn er gidsen die leerlingen begeleiden bij schoolprojecten. Rondleidingen worden op vrijdag en zaterdag, maar ook op andere dagen gehouden. In de kerk worden regelmatig concerten gegeven op de zondagmiddag, maar ook op andere dagen. Wij streven ernaar om in Utrecht hét podium te worden voor koorzang. Daarnaast geven we orkesten, ensembles en solisten de kans om bekende, nieuwe of vergeten muziek op een aantrekkelijke manier in een heel bijzondere ‘concertzaal’ onder de aandacht te brengen. Mocht u het gebouw of de binnenplaats voor een dag of dagdeel willen gebruiken, dan kunt u zich wenden tot het programmabureau: [email protected]