met veteranen over hun ervaringen en de collectie van muziekwebsite musicforce.org zijn via de zoekdienst

40

cogiscope

0412

B E R IC H T E N UI T H E T V E L D

b e r i c ht e n u i t h e t v e ld Website hulpverlening agressie en ongevallen op het werk gelanceerd Onder de naam Agressie en ongevallen op het werk.nl is een website ontwikkeld voor mensen die op, of ten gevolge van hun werk geconfronteerd worden met schokkende gebeurtenissen. De website biedt laagdrempelige online mogelijkheden voor psychosociale ondersteuning aan zowel werkgevers en als werknemers. Op het portal is informatie te krijgen over psychosociale gevolgen van ernstige gebeurtenissen en zelf te ondernemen stappen ter verbetering van deze gevolgen. De website Agressie en ongevallen op het werk is in samenwerking met Echoes online, M&ICT en het Instituut voor Psychotrauma ontwikkeld. www.agressieenongevallenophetwerk.nl WO-II zoekdienst oorlogsbronnen.nl uitgebreid De zoekdienst oorlogsbronnen.nl, een zoekmachine specifiek gericht op de Tweede Wereldoorlog in Nederland en Nederlands-Indië, is door aansluiting van veel Tweede

Wereldoorlog-collecties sterk uitgebreid en verbeterd. Via deze portal is het mogelijk om met één muisklik binnen enkele seconden de aangesloten collecties te doorzoeken op tekst, audio, video en beeld. Een recent toegevoegde collectie is Oorlog in Blik, met uniek materiaal van amateur- en professionele filmers uit de periode 1933-1950. Maar ook de belangrijkste oorlogsmonumenten in Nederland, interviews met veteranen over hun ervaringen in de Tweede Wereldoorlog en de collectie van muziekwebsite musicforce.org zijn via de zoekdienst te vinden. Een andere aansluiting is het digitale netwerk voor museumcollecties. Via de zoekdienst vindt u nu dus ook data en beschrijvingen van oorlogsgerelateerde collecties uit bijvoorbeeld het Rijksmuseum, het Tropenmuseum en het Joods Historisch Museum. www.oorlogsbronnen.nl Expertisecentrum Zelfredzaamheid gestart Zelfredzaamheid is een thema dat

op dit moment sterk in de politieke belangstelling staat. Het gaat hierbij om de ‘vermogens en handelingen van burgers om incidenten, en de nasleep ervan, zelfstandig dan wel met behulp van anderen zoveel mogelijk te voorkopen en/of te beheersen. Professionals die werkzaam zijn binnen het vakgebied van crisisbeheersing beseffen in toenemende mate dat zelfredzame burgers een belangrijke (rol) kunnen spelen bij de bestrijding en afhandeling van grote incidenten. In verschillende veiligheidsregio’s zijn daarom initiatieven gestart om het omgaan met zelfredzame burgers op te nemen in

beleid, planvorming, opleidingen, trainingen en oefeningen. Peilingen onder gemeenten en veiligheidsregio’s tonen aan dat er veel behoefte is aan meer helderheid en samenhang over zelfredzaamheid. Dit heeft geleid tot de oprichting van het Expertisecentrum Zelfredzaamheid. Het belangrijkste doel van het expertisecentrum is het verzamelen, ontsluiten en verspreiden van kennis en expertise over zelfredzaamheid bij noodsituaties op het gebied van fysieke veiligheid. www.infopuntzelfredzaamheid.nl Samenwerking Arq en RINO op het gebied van nascholing RINO Noord-Holland en Arq Psychotrauma Expert Groep gaan intensief samenwerken rond nascholing op het gebied van psychotrauma, de eerste cursussen gaan binnenkort van start. Vanaf januari 2013 wordt het vaste aan-

NASCHOLING & OPLEIDING GGZ

Noord-Holland

www.rino.nl



B E R IC H T E N UI T H E T V E L D

cogiscope 0412



41

b e r i c ht e n u i t h e t v e ld bod van opleidingen en cursussen van Stichting Centrum ’45, een van de partners in Arq, door de RINO Noord-Holland aangeboden. Het betreft de volgende opleidingen: - Basisopleiding psychotrauma - Complexe traumatisering - Beknopte Eclectische psychotherapie voor psychotrauma (BEPP) - Brief Eclectic Psychotherapy for PTSD (BEPP, Engelstalig) - Narratieve Exposure Therapie (NET) - EMDR basiscursus - EMDR vervolgcursus - Multi Family Therapy Binnenkort worden daaraan toegevoegd: Trauma bij ouderen, en Trauma en cultuur. Het streven is op termijn ook opleidingen aan te bieden aan de Nederlandstalige Vereniging voor Psychotrauma (NtVP) in het kader van de certificatie tot psychotraumatherapeut, zowel op HBO als academisch niveau. Voor meer informatie en inschrijving: www.rino.nl

State of the art in trauma and PTSD – From research to practice Op 28 september organiseerde Arq in samenwerking met de Nederlandstalige Vereniging voor Psychotrauma (NtVP) het symposium State of the art in trauma and PTSD – From research to practice. Internationale deskundigen zoals Mark Creamer, Rita Rosner en Paula Schnurr presenteerden de meeste actuele kennis over PTSS en de behandeling na trauma, afgewisseld met presentaties van Nederlandse deskundigen. Veel aandacht was er voor de vertaling van onderzoeksresultaten naar de praktijk. Belangrijke thema’s die aan de orde kwamen hadden te maken met de controversen en uitdagingen rondom het concept

V.l.n.r: Eric Vermetten, Miranda Olff, Paula Schnurr en Grete Dyb.

Posttraumatische Stress Stoornis (PTSS), maar er werd ook ingegaan op de interpretatie van resultaten van behandelstudies. Miranda Olff, professor verbonden aan Arq, opende het symposium als voorzitter van de dag. Professor Berthold Gersons begon de presentatiereeks en ging in op de vraag in hoeverre de praktijk profiteert van Nederlands onderzoek naar PTSS. Dat deed hij aan de hand van drie concrete voorbeelden. Het onderzoek naar seksueel misbruik in de kindertijd (van o.a. Nel Draijer) heeft vooral bewustwording gegenereerd van de omvang en impact van dit probleem in onze maatschappij. Het klinische beeld is in toenemende verhelderd op het gebied van dissociatie, complexe PTSS en meervoudige identiteitsstoornis. Verder heeft effectonderzoek naar debriefing laten zien dat deze interventie niet zo effectief blijkt als gedacht. Hierdoor is de nazorg internationaal grootschalig veranderd. Het effectonderzoek door Kleber en Brom was een van de eerste op het

gebied van behandeling van PTSS. Sindsdien worden in toenemende mate evidence-based behandelingen toegepast bij mensen met PTSS. Belangrijke aandachtsgebieden in vervolgonderzoek richten zich met name op preventie van PTSS en werkzame mechanismen bij behandeling. Professor Mark Creamer, werkzaam aan de universiteit van Melbourne, sprak over controversen en uitdagingen rondom PTSS. Bestaat er eigenlijk wel zoiets als PTSS? Gevolgen van trauma blijken complexer dan alleen maar het voorkomen van PTSS. Zo komt uit onderzoek naar voren dat extreme stress en disfunctioneren vaak voorkomen evenals de diagnose depressie en middelenmisbruik. Het is van belang ons niet exclusief te richten op PTSS. Ook is er in het vakgebied momenteel veel discussie over het concept PTSS in de aanloop naar de nieuwe DSM-V. De internationale richtlijnen voor de behandeling van PTSS adviseren in vivo en imaginaire exposure toe te passen, als ook cogni-

42

cogiscope

0412

B E R IC H T E N UI T H E T V E L D

b e r i c ht e n u i t h e t v e ld tieve gedragstherapie of EMDR. Medicatie vormt een tweede lijn in de behandeling. Daarbij valt te denken SSRIs en nieuwe antidepressiva. Deze behandelingen blijken redelijk effectief. In de meeste studies ervaren de meeste mensen (70%) symptoomreductie. Veel mensen blijven echter kwetsbaar of houden symptomen. Ook blijkt dat vrouwen meer baat hebben van behandeling dan mannen, burgers meer dan veteranen, en dat enkelvoudig trauma beter te behandelen is dan chronische traumatisering. Kortom, er is nog ruimte voor verbetering door onderzoek te doen naar welke behandeling het beste past bij wie. Volgens Creamer is de grootste uitdaging te bepalen wat nu de beste behandeling is, en het bewerkstelligen van veranderingen in de klinische praktijk. Dr. Grete Dyb, verbonden aan het Norwegian Centre for Violence and Traumatic Stress Studies, gaf een indrukwekkende presentatie over de recente terreuraanvallen die Noorwegen hebben getroffen. Het betrof een autobom in de hoofd-

stad Oslo en de beschietingen die op het eiland Utoya hadden plaatsgevonden. Naar aanleiding hiervan heeft de overheid een nationaal plan opgesteld voor screening en outreach van slachtoffers op basis van evidence-based interventies, dat is geïmplementeerd in bestaande zorgvoorzieningen. Voor de gevolgen voor de slachtoffers van de beschietingen op Utoya is een grootschalige studie opgezet waarbij 495 mensen zijn/worden benaderd voor een interview op 3 momenten na de beschietingen: na 4-7 maanden, 14-15 maanden en 30-31 maanden. Tijdens de eerste meting was het responspercentage 66.3%, 47.1% van de deelnemers was vrouw en de leeftijd varieerden van 13 tot 57 jaar. De eerste resultaten laten zien dat 73.1% gebruik maakt van gespecialiseerde zorg. Degenen die daar gebruik van maakten waren meer blootgesteld aan de beschietingen, hadden een hoger ziekteverzuim en een hogere mate van posttraumatische stress reacties, depressie en angst. De meeste deelnemers hebben de zorg als zinvol ervaren (53.1% erg

zinvol, 35.3% een beetje zinvol). Momenteel wordt er hard gewerkt aan het verzamelen van data. Dr. Rita Rosner, werkzaam aan de katholieke universiteit EichstättIngolstadt, verzorgde een presentatie over de klinische implicaties voor getraumatiseerde kinderen en adolescenten in verschillende settings. De psychopathologische consequenties voor kinderen uitten zich niet zozeer in een posttraumatische stress stoornis maar meer in separatie angst, depressie, fobische stoornissen, hyperkinetische en agressieve stoornissen als ook middelenmisbruik. Als kinderen meer dan 4 traumatische gebeurtenissen hebben meegemaakt neemt het risico op een psychiatrische diagnose toe. Ouders spelen een belangrijke rol bij de gevolgen van trauma voor kinderen. Zo hebben disfunctionele cognities en psychopathologie van ouders een negatieve invloed op de kinderen. Maar ook de manier waarop ouders met trauma omgaan (copingstijl) is bepalend voor hun kinderen. Als kinderen piekeren en/of gedachten

onderdrukken verergert dat eveneens hun symptomen. Het blijkt ook dat de effectiviteit van behandeling bij kinderen lager is dan bij volwassenen. Cognitieve gedragstherapie is de meest onderzochte behandeling maar meer effectonderzoek bij kinderen is nodig, met name onder adolescenten. Professor Paula Schnurr, verbonden aan het National Center for PTSD en de universiteit van Dartmouth, ging in op de huidige stand van zaken over de effectiviteit van behandeling van PTSS, met name de interpretatie van onderzoeksresultaten. Individuele psychotherapie blijkt de hoogste effect sizes (maat voor het aantonen van effectiviteit) te laten zien, vooral EMDR en cognitieve gedragstherapie. Maar Schnurr wees op het belang van de controlegroep bij de interpretatie van resultaten. Zo laat onderzoek waarin een wachtlijstgroep is opgenomen vaak de grootste effecten zien in vergelijking met andere type behandelingen. Van belang is zicht te krijgen op effecten van de unieke elemen-



B E R IC H T E N UI T H E T V E L D

cogiscope 0412



43

b e r i c ht e n u i t h e t v e ld ten van een behandeling. Ook lijkt groepstherapie minder effectief dan individuele therapie maar er is weinig onderzoek waarbij groepstherapie wordt vergeleken met individuele therapie. Group Cognitive Processing Therapy lijkt echter wel veelbelovend. Huidig onderzoek is er vooral op gericht om bestaande behandelingen meer effectief te maken. Kol. dr. Eric Vermetten, werkzaam bij de Militaire GGZ en het Universitair Medisch Centrum, verzorgde een presentatie over Echoes Online en ging in op ervaringen met een sociaal online netwerk na psychotrauma. Na het meemaken van trauma zijn de belangrijkste vragen die bij mensen leven: wat is er gebeurd, hoe gaat het met me, hoe gaat het met anderen en wat gebeurt er hierna. Online tools hebben de potentie om de betrokken persoon te ondersteunen na diverse traumatische gebeurtenissen door het geven van informatie, het creëren van controle over de situatie, door te participeren in een nar-

ratief domein op basis van een op maat gemaakte webportal. Vanuit Echoes Online zijn diverse portals ontwikkeld voor doelgroepen die in aanraking zijn gekomen met trauma zoals de politie, militairen en veteranen, en slachtoffers van rampen en geweld. Een voorbeeld is de website www.missievolbracht. nl, ontwikkeld voor uitgezonden militairen. Deze site biedt informatie over de gevolgen van een missie, verhalen van andere veteranen maar heeft ook een buddyfinder. Achterliggende gedachte is dat deze online steun systemen bijdragen aan het creëren van sociale steun en veerkracht, en zullen in de toekomst in toenemende mate worden toegepast. Na afloop van de presentaties werd er teruggekeken op de gedeelde kennis en de nieuw verworven inzichten. Het onderzoek naar PTSS en de behandeling daarvan is duidelijk in ontwikkeling maar de rol van cultuur is nog onderbelicht evenals de effectiviteit van behandeling voor de diverse populaties waar PTSS bij voorkomt. Er is

bijvoorbeeld behoefte aan meer aandacht voor de specifieke werkzame elementen van behandeling. Tevens staan de nieuwe DSM-V en ICD volop in de belangstelling bij de vraag hoe PTSS in de toekomst zal worden vastgesteld. Dit heeft vergaande consequenties voor onderzoek. Kortom, PTSS blijkt een controversieel begrip. Dit symposium toont aan dat de gevolgen en de behandeling van trauma verder reiken dan de nu gehanteerde criteria van PTSS. Voor een terugblik op de presentaties van het symposium kijk op de website van de Cogis www.cogis.nl onder de rubriek congressen. Michaela Schok is psycholoog/ onderzoeker Veteraneninstituut en redactie­lid Cogiscope

Psychotrauma Masterclass Op uitnodiging van de Nederlandstalige Vereniging voor Psychotrauma (NtVP) en Arq Psychotrauma Expert Groep hebben acht jonge onderzoeks­talenten op 27 september 2012 deel­ genomen aan een psychotrauma masterclass. De masterclass vond plaats bij Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW), het wetenschappelijke adviesorgaan van de regering. Onder leiding van kol. dr. Eric Vermetten en prof. dr. Miranda Olff presenteerden de onderzoekers hun projecten en bevindingen aan een panel van drie internationaal vermaarde deskundigen: de professoren Mark Creamer (Australië), Paula Schnurr (Verenigde Staten) en Rita Rosner (Duitsland). Publiek en onderzoekers werden voorzien van nieuwe inzichten en praktische adviezen om de kwaliteit van het onderzoek te vergoten. De volgende onderzoekers hebben hun werk gepresenteerd:

44

cogiscope

0412

B E R IC H T E N UI T H E T V E L D / b o e k e n

b e r i c ht e n u i t h e t v e ld b o e k e n J. Diehle (Academisch Medisch Centrum Amsterdam) A cross-cultural validation of the Clinician Administered PTSD Scale for Children and Adolescents in a Dutch population J. Haagen (Universiteit Utrecht/ Arq Research) Why invest in predicting veteran PTSD treatment outcome? D. Janssen (Universitair Medisch Centrum Utrecht) Towards a rationale of psycho­ pharma­cology of posttraumatic stress disorder – short communication M. Lommen (Universiteit Utrecht) The misinformation effect outside of the laboratory T. Meyer (Universiteit Maastricht) Acute Stress Differentially Affects Spatial Configuration Learning in High and Low Cortisol Responding Healthy Adults M. Nijdam (Academisch Medisch Centrum Amsterdam) Neurocognitive functioning in

patients with posttraumatic stress disorder with and without major depression A. Polak (Academisch Medisch Centrum Amsterdam) Neuropsychological functioning in posttraumatic stress disorder (PTSD) in comparison with obsessive-compulsive disorder (OCD) and traumaexposed controls

ring van de zorg leggen een grote druk op de behandelaars. Er wordt geprobeerd conclusies te trekken uit ervaringen die zijn opgedaan in het verleden met als doel de slachtoffers van martelingen de zorg te kunnen bieden waar zij recht op hebben.

M. Sleijpen (Universiteit Utrecht/ Arq Research) Bouncing Forward: A Study of Resilience in Young Refugees Bittenbinder, Elise (Ed.), Beyond

Coppens, Leony & Carina van

statistics: sharing, learning and de-

Kregten, Zorgen voor getrauma-

veloping good practice in the care of

tiseerde kinderen: een training voor

victims of torture. Karlsruhe: Von

opvoeders, Houten: Bohn Stafleu

Loeper Literaturverlag, 2012.

van Loghum, 2012.

ISBN 9783860593370; 136 pagina’s.

Handboek voor trainers

In dit boek richt de auteur de aandacht op asielzoekers die het slachtoffer zijn geweest van martelingen, en de complexe problematiek in opvangcentra binnen het huidige Europese maatschappelijke klimaat. De onzekere situatie waarin kwetsbare cliënten zich bevinden en de inadequate financie-

ISBN 9789031397532; 209 pagina’s; Handboek voor deel­nemers ISBN: 9789031397969; 185 pagina’s.

Deze training is ontwikkeld om opvoeders en begeleiders kennis en vaardigheden te laten opdoen die nodig zijn om effectief te zorgen voor getraumatiseerde kinderen en tieners. Het biedt



informatie over de effecten van traumatisering op het dagelijks functioneren van het kind en bevat een tal van casussen. De training is oorspronkelijk ontwikkeld door de National Traumatic Stress Network (NCTSN) en door de auteurs vertaald en bewerkt naar de Nederlandse situatie.

boeken

Dijke, Anke van & Linda Terpstra, De dochters van Zahir. Tussen traditie en wereldburgerschap. Amsterdam: SWP, 2012. ISBN 9789088501821; 230 pagina’s.

In een periode van ruim drie jaar bood Zahir, onderdeel van Fier Fryslân, crisisopvang en behandeling aan 121 meisjes en jonge vrouwen uit migranten- en vluchtelingengemeenschappen in Nederland. De collectieve cultuur waar deze meiden uitkomen verschilt fundamenteel van een individualistische westerse cultuur.

c o g i s c o p e 0 4 1 2

De problemen waar zij mee te maken hebben verschillen eveneens fundamenteel van die van meiden met een westerse achtergrond. Dat geldt ook voor mogelijke oplossingen en de manier waarop de hulpverlening vorm moet krijgen. Drogendijk, Annelieke, Long term psychosocial consequences for disaster affected persons belonging to ethnic minorities, Proefschrift Universiteit Utrecht. Diemen/ Amsterdam: Arq/Boom, 2012. ISBN 9789461056382, 175 pagina’s.

45

In deze dissertatie staan de psychosociale gevolgen voor getroffen etnische minderheden van de Vuurwerkramp te Enschede centraal. Er wordt gebruik gemaakt van drie methoden van onderzoek: een vergelijkend vragenlijstonderzoek, een kwalitatief onderzoek en een huisartsenmonitor. De gepresenteerde studies in deze dissertatie beschrijven of er inderdaad verschillen zijn in posttraumatische problemen tussen etnische groepen. Ook de weerslag van de vuurwerkramp op de Turks-Nederlandse getroffenen komt aan bod, het ervaren van sociale steun en acculturatie met de Nederlandse samenleving en wordt er een vergelijking gemaakt van de resultaten uit de vragenlijsten met datgene wat de huisarts rapporteert.

46



cogiscope

0412

Boeken

b o e k e n

Duin, Menno van, Pieter Tops,

Helsloot, Ira, Arjen Boin, Brian

Vina Wijkhuijs, Otto Adang &

Jacobs & Louise K. Comfort (Eds.),

Nicolien Kop, Lessen in crisisbeheer-

Mega-Crises. Understanding the

sing. Dilemma’s uit het schietdrama

prospects, nature, characteristics

in Alphen aan de Rijn. Den Haag:

and effects of cataclysmic events,

Boom Lemma, 2012.

Springfield: Charles C. Thomas

ISBN 9789059318328; 223 pagina’s.

Pub Ltd, 2012.

De gebeurtenissen in Alphen aan de Rijn zijn het startpunt van dit boek. Zeven thema’s en dilemma’s worden belicht aan de hand van wetenschappelijke literatuur, casuïstiek en een analyse van de feitelijke gebeurtenissen. Het boek zoekt verklaringen en breder te hanteren lessen voor toekomstige crisissituaties.

ISBN 9780398086817; 388 pagina’s

Eekma, Bruce, A daughter’s search for her father. iUniverse, 2011. ISBN 9781462057016, 92 pagina’s.

Dit boek volgt de zoektocht van Margaret, de vrouw van de auteur, naar haar biologische vader, de Duitse Jood Wilhelm Bauer. Deze kwam in 1933 naar Nederland en trouwde daar met de moeder van Margaret. In de oorlog werd hij vanwege zijn Joodszijn naar

Part I: The concept of mega-crisis and mega-crisis management; Part II: Crisis management of meganatural disasters; Part III: Crisis management of man-made megacrisis; Part IV: Identifying megathreats and vulnerabilities. Theresiënstadt gedeporteerd waar hij vermoord werd door de SS commandant Anton Burger. Om te ontsnappen aan vervolging nam deze Burger de identiteit van Wilhelm Bauer aan en leefde hij tot aan zijn dood in 1991 onder diens naam. Pas in 1994 werd dit ontdekt en kon de zoektocht worden afgerond.

Hopman, Jan, Zwijgen over de Euterpestraat, Zoetermeer: Free

een onuitwisbare stempel op de sfeer en verhoudingen binnen de familie ná de oorlog. En er moest zo min mogelijk over gesproken worden.

Musketiers, 2012. ISBN 9789048425693; 157 pagina’s.

Kamp, Erwin, ‘Raadsman, heeft u

Tante Thea heulde met de Duitsers, maar redde ook velen het leven. En oom Jan verraadde mensen, stal van de Joden, maar had ook contacten met het verzet. De auteur ontrafelt in dit boek het verleden van zijn familie en probeert alle puzzelstukjes in elkaar te passen. Het oorlogsverleden drukte

nog raad?’ Persoonlijke ervaringen van een humanistisch geestelijk verzorger bij het Korps Mariniers, Humanistisch archief, 2009. ISBN 9789067282345; 132 pagina’s.

De auteur beschrijft hier zijn uiteenlopende ervaringen als humanistisch raadsman binnen de krijgsmacht. Naast de fysiek zware



boeken

universaliteit dan wel de cultuurgebondenheid van psychische processen, kenmerken en mechanismen en de consequenties hiervan voor de praktijk. Naast begrippen als ‘waarnemen’ en ‘emotie’ komen ‘socialisatie’, ‘communicatieprocessen’ en ‘organisatiekunde’ aan bod. Tevens is er aandacht voor testgebruik, diagnostiek, psychopathologie en (geestelijke) gezondheidszorg. omstandigheden waarin hij terecht komt, komen ook de emotionele gebeurtenissen waarin hij wordt betrokken, aan bod.

Rost van Tonningen, Ebbe, In niemandsland. De vader verloren, de moeder verstoten. Amsterdam: Balans, 2012. ISBN 9789460033001;

Knipscheer, Jeroen & Rolf Kleber

288 pagina’s.

(red.), Psychologie en de multicultu-

De auteur is de zoon van de NSBvoorman Rost van Tonningen die vlak na de oorlog overleed en de ‘Zwarte Weduwe’ (overleden in 2007). Met dit boek schrijft hij zijn autobiografie dat in twee delen uiteenvalt: ‘Leven met een verstoten moeder’ en ‘Speurtocht naar de verloren vader’. De auteur nam, evenals zijn broer, al vroeg afstand

rele samenleving, Den Haag: Boom Lemma, 3e geheel herziene druk 2012. ISBN 9789059318847; 269 pagina’s.

Dit boek is een inleiding op het vlak van de interculturele dimensie in de psychologie. Aan de orde komen theoretische en praktische vraagstukken met betrekking op de

cogiscope 0412



47

van het gedachtegoed van zijn ouders, maar het verleden was er altijd. Met deze autobiografie probeert hij dit onder ogen te zien. Visse, Merel, Openings for humanization in modern health care practices, Proefschrift Vrije Universiteit Amsterdam, 2012. ISBN 9789081984201; 206 pagina’s.

In dit proefschrift wordt onderzocht hoe patiënten en professionals zich tot moderne zorgpraktijken verhouden en welke openingen voor humanisering zij in die praktijk zien. Humanisering wordt gezien als een dynamisch proces dat een functie is van patiënten, professionals en anderen die zich iedere dag weer opnieuw tot elkaar verhouden. Filosofisch is het proefschrift gefundeerd in een hermeneutisch-fenomenologische kentheorie. Het bestaat uit zeven deelstudies: beschrijvende kwalitatieve studies en responsieve evaluatiestudies. De hoofdstukken presenteren meerdere ‘narratieve

vignetten’, persoonlijke verhalen van patiënten en professionals waarmee mogelijke antwoorden op de onderzoeksvraag worden geïllustreerd.

Voor meer boeken, artikelen en dvd’s bezoek onze bibliotheek www.cogis.nl/bibliotheek

48

cogiscope

0412

In de media

in de media Stress door achtervolgingswaan voorspelt risico op geweld Erasmus Universiteit, 3 december 2012

Achtervolgingswanen, maar dan vooral de stress die patiënten met deze wanen daarvan hebben, blijken het risico op uitbarstingen van agressie en geweld goed te voorspellen. Therapie met als doel stressreductie kan risico op hevige agressie indammen. Dat concludeert wetenschappelijk onderzoeker Sanne van Dongen in haar onderzoek Verschillende wegen naar geweld in Schizofrenie, de rol van de antisociale persoonlijkheid, middelenmisbruik, wanen en waanstress, waarop ze 4 december jl. promoveerde

Ombudsman onderzoekt geweldgebruik van politie Nationale ombudsman, 3 december 2012

De Nationale ombudsman, Alex Brenninkmeijer, start een onderzoek naar de proportionaliteit van het gebruik van geweld bij politieoptreden. De klachtbehandeling bij de politie en de Nationale ombudsman laat zien dat er steeds terug-

kerende incidenten zijn waarbij het gebruik van handboeien, de inzet van politiehonden en fysiek geweld bij aanhoudingen tot problemen leiden.

Minder bureaucratie leidt tot minder agressie Trouw, 3 december 2012

Agressie tegen ambtenaren kan fors worden teruggedrongen als zij klantgerichter gaan werken. Dat blijkt uit een recent gepubliceerde evaluatie van een proef bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND), die het aantal medewerkers dat klaagde over bedreigingen met 17 procent deed afnemen.

Therapie ‘Op verhaal komen’ is doeltreffend bij depressie GGZ nieuws, 29 november 2012

Depressieklachten bij ouderen kunnen zich ontwikkelen tot ernstige gezondheidsproblemen. Jojanneke Korte, promovenda aan de Universiteit Twente, onderzocht bij ruim tweehonderd ouderen (55+) met milde depressiviteitsklachten de werking van de groepstherapie ‘Op verhaal komen’.

Stress vuurwapengebruik politie onderbelicht Trouw, 26 november 2012

Agenten raken steeds vaker verzeild in situaties waarin ze hun vuurwapen moeten trekken. Daarbij staan ze onder grote druk en voor deze stress is te weinig aandacht, blijkt uit recent onderzoek van de Vrije Universiteit (VU) in Amsterdam.

'Jasper S. moet langdurig onderzocht worden' AD, 21 november 2012

De geheugenstoornis van Jasper S., verdacht van de moord op Marianne Vaatstra, is omstreden. Dissociatief geheugenverlies is voor de één wetenschappelijk bewezen en voor de ander totale onzin. Waar ze het wel over eens zijn is dat S. langdurig onderzocht moet worden.

uit de jeugd, (kindermishandeling) en permanente biologische veranderingen in de hersenen werd uitgelegd door professor Patrick McGowan (University of Toronto) op het congres naar aanleiding van het 25-jarig bestaan van het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling UZ KU Leuven.

Waarom krijgt de ene veteraan PTSS en de andere niet? Science Daily, 19 november 2012

Een team van Deense en Amerikaanse onderzoekers denkt een antwoord te kunnen geven op de vraag waaróm sommige veteranen wel PTSS ontwikkelen en andere niet. Niet de strijd zelf, maar traumatische ervaringen uit de kindertijd zou daarop van invloed zijn.

Gecombineerde behandeling van PTSS en verslaving noodzakelijk Zorgvisie, 19 november 2012

Biologische veranderingen in hersenen door trauma's uit kindertijd GGZ Nieuws, 19 november 2012

Het

verband

tussen

trauma’s

Op het symposium ‘Het verborgen trauma’ van de sectie Verslavingspsychologie van het NIP, Nederlands Instituut van Psychologen, werd duidelijk dat



In de media

cogiscope 0412



- advertentie -

Congres

in de media PTSS tijdens behandeling van verslaving niet ontdekt wordt, terwijl één op de vijf verslaafden wel aan de stoornis lijdt.

Dat vertelt zijn broer Abdelghani in een documentaire en in een boek dat recent verschenen is. Merah zou banden met Al-Qaida hebben en zou in Pakistan trainingen hebben gevolgd.

Kwart agenten niet op straat, maar ziek of op cursus Binnenlands Bestuur, 17 november 2012

Ruim een kwart van de agenten en rechercheurs is niet inzetbaar voor politiewerk. Ze zitten ziek thuis of ze zijn op cursus. Dat meldt RTL Nieuws na eigen onderzoek, gebaseerd op urenregistratie van alle 26 politiekorpsen in de eerste vier maanden van 2012. Wat vooral opvalt, is het hoge percentage zieke agenten. Elf procent is ziek en dat zou drie keer zo hoog zijn als het landelijke gemiddelde verzuimcijfer.

Radicalisering van Toulouseschutter begon thuis NRC, 11 november 2012

De radicalisering van de Franse Mohammed Merah, die in maart in Toulouse en omgeving drie joodse kinderen, een rabbijn en drie militairen doodschoot, begon thuis.

Slachtoffer voelt zich vaak nog lang onveilig

PTSS

Innovaties op het gebied van kennis en behandeling

CBS.nl, 15 oktober 2012

Slachtoffers van veel voorkomende criminaliteit voelen zich jarenlang onveiliger en vermijden ook vaker onveilige plekken dan niet-slachtoffers. Daarnaast schatten zij hun kansen om opnieuw met criminaliteit in aanraking te komen veel hoger in dan niet-slachtoffers. Vooral bij mensen die geweld hebben meegemaakt of die meerdere keren slachtoffer zijn geworden is de impact groot.

Congres Donderdag 7 maart 2013 De Eenhoorn Amersfoort Dagvoorzitter Drs. Sabine Uitslag verpleegkundige en gezondheidswetenschapper, oud-Tweede Kamerlid Informatie Congressecretariaat Stichting Sympopna, Postbus 15 - 3720 AA Bilthoven Tel. 06 - 83191953 of 06 - 55 50 03 10 Email: [email protected] - Website : www.sympopna.nl

49

50

cogiscope

0412

f i lm s

films Documentaire: De baby Regie: Deborah van Dam, Ned. 2012, 85 min. Première: IDFA 2012. Vanaf 20 december in de Filmtheaters.

Een van de publieksfavorieten van het afgelopen documentaire filmfestival IDFA 2012, was de Nederlandse productie De baby. Een film van Deborah van Dam, die om te beginnen al de aandacht trok door de poster. Daarop is een meisje te zien van een jaar of 12 met een baby op schoot. Aangenomen wordt dat het meisje op de foto Anne Frank is, maar de film gaat over de baby: Anneke Kohnke, geboren op kerstmis 1940. De foto komt uit een schoenendoos met andere foto’s uit haar verleden. Een duister verleden zoals in de film De baby aan het licht komt. Filmmaakster Deborah van Dam kwam op het idee voor haar film toen ze in een Haags ziekenhuis een vrouw leerde kennen, die enthousiast vertelde dat ze ‘haar baby’ uit de oorlog had teruggevonden. De vrouw was Cora de Jong (92), die in de oorlog als koerierster werkte en die in augustus 1942 een joodse baby vanuit Amsterdam naar een onderduikadres in Voorburg had gebracht. De baby was Anneke Kohnke, die met haar ouders woonde aan het Merwedeplein, waar ook Anne Frank woonde, voordat ze in juli 1942 naar het ‘Achterhuis’ verhuisde. Anne Frank en haar vader Otto komen in de film wel even ter sprake, maar ondanks de suggestieve poster slechts in een bijrol. Wel is zeker dat de familie Kohnke en de familie Frank elkaar goed kenden. Zo ging Otto Frank direct na de oorlog op zoek naar ‘de baby’ en vond haar in 1946 terug bij joodse familieleden in New York. De eigen ouders van ‘de baby’ waren in 1943 al opgepakt en omgekomen in een vernietigingskamp.

men pas tot leven wanneer zij out of the blue in 2007 een e-mail krijgt van Fred Blacquière (70), die drie jaar haar pleegbroer was in het gezin waar ze van 1942 tot 1945 woonde in Voorburg. Met hem is de tweede hoofdrolspeler genoemd in deze oorlogstragedie rond een joodse baby, die gered werd van het kamp, maar waarvoor de prijs letterlijk heel hoog was. De film zoomt in op de oorlogsjaren van Anneke, waar zij zichzelf nauwelijks iets van kan herinneren. Ja, dat ze in een wc zat opgesloten en er niet uit mocht voor ze geplast of gepoept had. Verder weet ze niets en het heeft haar ook jaren niets geïnteresseerd, zo vertelt ze in haar woning in New York. In het milieu van Joodse immigranten sprak niemand over de oorlog en dus had Anneke ook geen verklaring voor de nachtmerries die haar parten speelde. Ze weet dat ze een ‘survivor van de holocaust’ is, maar is daar vrij gelaten en apatisch over. Ze vindt zichzelf niet belangrijk genoeg voor iemand die ‘gered’ is en deed daarom ook geen moeite om te weten te komen wie haar ‘gered’ had. Bij haar twee jaar jongere pleegbroer Fred Blacquière, is het precies het tegenovergestelde. Hij vond dat zijn ouders een onderscheiding verdienden voor het feit dat ze drie jaar lang in oorlogstijd een joods meisje uit handen van de Duitsers hadden weten te houden. Maar voor die onderscheiding door de joodse organisatie Yad Vashem, was wel bewijs nodig. Dus ging hij op zoek naar pleegzusje Anneke, nadat zijn moeder dat in de jaren tachtig ook al eens had gedaan, maar om een heel andere reden: namelijk naar aanleiding van een bericht in de krant over bevroren tegoeden van joden op Zwitserse banken.

Geen herinneringen

Anneke Kohnke, inmiddels 72, weet zich daar allemaal niets van te herinneren. De eerste vijf jaar van haar leven zijn voor haar een mysterie en ko-

Hereniging

Uiteindelijk komt het in de film tot een hereniging van Anneke en Fred,



maar het zijn volslagen vreemden voor elkaar met compleet tegengestelde karakters en verwachtingen. Anneke vindt Fred te gepassioneerd. Hij wil graag een band smeden, maar zij houdt de boot af, al voelt ze zich daar achteraf wel schuldig over. Wel is ze aanwezig op de bijeenkomst waarbij aan de ouders van Fred en ook aan Cora de Jong de gewenste onderscheiding van Yad Vashem wordt toegekend. Anneke heeft er verder geen enkele emotie bij. Maar het bezoek aan Nederland heeft een katalyserende werking en terug in New York duiken er steeds meer vragen op. We komen dan langzaam in het spannendste deel van de documentaire, wanneer de filmmaakster in het Noord-Hollands Archief op zoek gaat naar de geschiedenis van Anneke in het pleeggezin van de Blacquières. Wat ze aantreft leidt tot een kettingreactie van schokkende feiten die een totaal ander licht werpen op de situatie in het pleeggezin. Anneke wordt in New York geconfronteerd met de documenten en is verbijsterd. Opeens wordt De baby dan een regelrechte thriller. Op een confronterende manier wordt de onderduikgeschiedenis van Anneke tegen het licht gehouden en blijkt dat de ‘helden’ van toen achteraf scrupuleuze profiteurs zijn geweest, met een baby als onschuldig slachtoffer. Voor Anneke vallen een aantal stukjes van de puzzel op hun plaats, terwijl voor Fred de puzzel uit elkaar valt. Aanvankelijk neemt Anneke het nog voor hem op en wil ze niet dat hij de documenten ziet. Maar uiteindelijk wordt besloten om ook hem te confronteren met de bezwarende documenten uit het verleden. Het zorgt voor een zinderend slot van een documentaire die opnieuw aantoont hoe wankel het evenwicht is tussen goed en fout. Henk Maurits, freelance filmjournalist.

f i lm s

cogiscope 0412



51

52

cogiscope

0412

f i lm s e n t e nt o o n s t e ll i n g e n

Films

tentoonstellingen

De film De baby is de volgende data te zien in:

t/m 9 januari 2013 Ogen van de oorlog Fotoportretten van oud-gevangenen. Locatie: Nationaal Monument Kamp Vught, Lunettenlaan 600 te Vught. www.nmkampvught.nl

3 januari 2013 Chasse Cinema te Breda, www.chasse.nl Verkadefabriek te Den Bosch, www.verkadefabriek.nl Forum Images te Groningen, www.forumimages.nl 10 januari 2013 Verkadefabriek te Den Bosch, www.verkadefabriek.nl 24 januari 2013 Filmhuis De Keizer te Deventer, www.filmhuisdekeizer.nl Lumiere te Maastricht, www.lumiere.nl 31 januari en 7 februari 2013 Filmhuis Fraterhuis te Zwolle, www.filmhuisfraterhuis.nl

19 februari t/m 31 december 2013 150 jaar Bronbeek. Wonen tussen trofeeën. Over het Koninklijk Tehuis voor Oud-Militairen en Museum Bronbeek. Locatie: Museum Bronbeek, Velperweg 147 te Arnhem. www.bronbeek.nl Zaterdag 9 maart 2013 Mijn opa was een … Fotodeterminatiedag met betrekking tot Nederlands-Indië en het KNIL. Locatie: Museum Bronbeek, Velperweg 147 te Arnhem. www.bronbeek.nl

t/m 21 april 2013 Prikkeldraad Tentoonstelling over Nederlandse voormalige dienstplichtige militairen die in 1943 werden opgeroepen terug te keren in Duitse krijgsgevangenschap. Locatie: Verzetsmuseum Amsterdam, Plantage Kerklaan 61 te Amsterdam. www.verzetsmuseum.org t/m 5 mei 2013 Lekker joods – een wereld op tafel Expositie geschiedenis van de Nederlands-joodse keuken. Locatie: Joods Historisch Museum, Nieuwe Amstelstraat 1 te Amsterdam www.jhm.nl t/m 12 mei 2013 Geen kinderspel Expositie over het speelgoed van joodse onderduikkinderen. Locatie: OorlogsVerzetsmuseum Rotterdam, Coolhaven 375 te Rotterdam. www.ovmrotterdam.nl

COGISCOPE

0412

REDACTIONEEL

AUTEURSINSTRUCTIE

BEHOEFTE OM TE PUBLICEREN?

VAN DE REDACTIE Het principe van daderschap lijkt op het eerste gezicht simpel. In een bepaalde situatie zijn er daders en slachtoffers en we menen vaak eenvoudig aan te kunnen wijzen wie wat is en wie moet boeten. Maar is het wel altijd zo eenduidig? Is een voormalig Nederlands-Indië veteraan uit de politionele acties een dader, een beschermer, allebei, of draagt hij een stempel voor iets waar hij geen rol in heeft gehad? Zijn de Palestijnen terroristen of juist verzetsstrijders? Waren Duitse dienstplichtige soldaten handlangers van een verwerpelijk naziregime of slachtoffers van de tijdsgeest? Daderschap lijkt vooral bij collectieve thema’s een complexe verstrengeling van motieven, gebeurtenissen en reacties door een scala aan individuen, partijen en instanties. En kan iedereen eigenlijk dader zijn? Recent is twijfel gezaaid omtrent de conclusies van twee van de beroemdste gehoorzaamheidsexperimenten uit de psychologie. Stanley Milgram deed in de jaren zestig onderzoek waarin een meerderheid van de proefpersonen onder druk van een autoritaire proefleider bereid bleek iemand dodelijke schokken toe te dienen. Philip Zimbardo leidde in 1971 het gevangenisexperiment van Stanford, waarin sommige gewone studenten tijdens een uit de hand gelopen gevangenisrollenspel veranderden in sadistische bewakers. Deze experimenten laten zien dat iedereen in staat is tot kwaadaardige daden, als de omstandigheden er maar naar zijn. Mensen leggen in dergelijke situaties de verantwoordelijkheid voor

hun daden buiten henzelf: ik ben maar een passief radertje in het geheel, ik moet wel gehoorzamen. Deze conclusie geldt als dé psychologische verklaring voor veel gruwelijkheden zoals die van de Tweede Wereldoorlog. Maar misschien zit het anders. Zo laat recent onderzoek zien dat een aanzienlijk deel van de proefpersonen niet mee deed aan het bestraffen en vernederen. En de proefpersonen die wel meededen gehoorzaamden allesbehalve passief. Integendeel, ze deden actief en geestdriftig mee aan de wreedheden. Mogelijk brengt niet gehoorzaamheid aan autoriteit maar identificatie met de aanwezige onderzoeker mensen tot gruweldaden: mensen willen graag net zo zijn en doen als hun leider. Niet iedereen is in staat tot passieve 'radertjes'-kwaadaardigheid, maar een klein groepje wordt zo gegrepen door een leider dat ze enthousiast gaan meedoen, zelfs als sadisme het gevolg is. Hoe dan ook, daderschap wordt gekenmerkt door tragiek. Voor sommigen zal de toekomst altijd bestaan uit de schimmen van het verleden. Bij tragische gebeurtenissen zou iedereen zich moeten afvragen ‘Welke verantwoordelijk draag ik in het gebeuren?’. Deze verantwoordelijkheid omvat niet alleen de individuele handelingen, maar reikt van de laagste tot aan de hoogste politieke en maatschappelijke organen. Joris Haagen & Jeroen Knipscheer

COGISCOPE Cogiscope informeert over de psychosociale

Kwartaalblad: verschijnt 4x per jaar

Kosten: € 27,50 per jaar Aanmelden: [email protected]

gevolgen van schokkende gebeurtenissen. Er is

geconfronteerd. Daarbij denken wij ook aan geüni-

• congresverslagen

25 oktober 2012 Congres COLK – Centrum voor Onverklaarbare Lichamelijke Klachten ‘Vallen en opstaan: de conversiestoornis te lijf’ www.yulius.nl

5 november 2012 Van je familie met je het hebben. Landelijk congres over familieparticipatie in de GGZ www.loc.nl 6 november 2012 Congres Nederlands Kenniscentrum Ouderenpsychiatrie www.nkop.nl 7-9 november 2012 Back to basics: de cognitieve gedragstherapie herontdekt www.vgctnajaarscongres.nl

31 oktober 2012 Congres DSM-5 in de dagelijkse praktijk www.discura.nl

formeerden bij defensie, politie, ambulance, brand-

• recensies

weer, openbaar vervoer.

• actuele informatie uit het veld

SCholing

Cogiscope omslag_1-2012.indd

sCholing

sociale verbond Het belang van erwerki ng heid bij traumav van slachto ffers De veerkra cht

en-

CogiSCoPe

na trauma: Beteken is vinden levensv ragen aandach t voor van nachtm erries Nieuwe aanpak

26 maart 2013 Refereerbijeenkomst Stichting Centrum ‘45: Bauke Koekoek over Omgaan met moeilijke mensen (promotieonderzoek) www.centrum45.nl 28 maart 2013 FACT Couleur Locale – Op weg naar een regionaal zorgmodel in de GGZ www.sympopna.nl 10-12 april 2013 Voorjaarscongres NVvP www.nvvp.net 26 april 2013 Netwerken, van neuraal tot psychosociaal www.zonderzorg.nl april-oktober 2013 Beknopte eclectische psychotherapie voor PTSS (BEPP) (Arq i.s.m. RINO Noord-Holland) www.rino.nl

mei-juni 2013 Multi Family Therapy (Arq i.s.m. RINO Noord-Holland) www.rino.nl 6-9 juni 2013 Trauma and its clinical pathways – PTSD and beyond (ESTSS congress) www.estss.org zomer 2013 EHRI summer schools in Holocaust studies www.ehri-project.eu

TijdsChrifT over gevolgen va n s C h o k k e n d e g e b e u r T e n i s s e n

CogisCope singen Benodigde aanpas en traumabehandeling anten niet-westerse migr gevoeligheid To e g e n o m e n s t r e s s SS, niet alleen oorzaak verlate PT bij asielzoekers erker als Maatschappelijk w or oorlogs- en spin in het web vo n geweldsgetroffene

T hemanummer over daderschap - Collectief daderschap – een complexe verstrengeling van biologische, psychologische en sociale factoren - Is daderschap te voorspellen? - Dunne scheidslijn tussen daderschap en slachtofferschap in Nederlands-Indië en Israël

20-03-12 13:53

0412

• interviews

1 t/m 3 november 2012 Annual Meeting ISTSS www.istss.org

CogisCope

0112

gevolgen van) schokkende gebeurtenissen worden

18 oktober 2012 Refereerbijeenkomst Stichting Centrum ‘45: drs. Marcella Pommée over beroepsgebonden traumatisering www.centrum45.nl

1 november 2012 Congres online hulpverlening www.congresonlinehulp.nl

23 november 2012 2012 en jongeren 1 t/m 3 november Trauma bij kinderen Annual Meeting ISTSS 2012 www.bsl.nl 12 en 13 september 2012 9 oktober 2012 www.istss.org r g a n g 9 n u M M e r 1 a P r i l BASIS-GGZ jaa Beknopte Eclectische Landelijke studiedag PTSS (BEPP) 13 december 2012 Psychotherapie voor www.leidscongresbureau.nl 5 november 2012 rq.org Dag van de GGZ www.educatie.a www.dagvandeggz.nl 9 november 2012 je het hebben. Van je familie met www.dagvandeggz.nl Het Tweede Nederlanse EFTfamilievanaf 11 oktober 2012 Landelijk congres over 1813september jaargang 9 nummer 4 deCember 2012 congres (Emotionally Focused december 2012 2012 Basisopleiding Psychotrauma participatie in de GGZ cares? bij 13 december 2012 en Psyche, whoStichting Soma Hulpverlening Therapy) Refereerbijeenkomst (voorheen: Stichting www.loc.nl ) Refereerbijeenkomst Centrum ’45: prof.dr. Claudi www.emotionallyfocusedtherapy.nl www.scem.nl oorlogs- en geweldstrauma Centrum ’45 Bockting over ‘Terugvalpreventie www.educatie.arq.org 2012 depressie bij tie 6 november Terugvalpreven 15 juni 2012 september 2012 20 bij depressie’ 15 november 2012 is 23 t/m 26 mei 5.nl Congres Nederlands Stichting www.centrum4 Effectieve hulp aan het gezin Refereerbijeenkomst 20 april 2012 Refereerbijeenkomst Stichting www.centrum45.nl Ouderenpsychiatrie 12 oktober 2012 World Conference on Traumatic Kenniscentrum vanaf 10 april 2012 n een investering in de toekomst 5.0. Lustrumcongres Centrum ’45 De DSM2013 Centrum ’45: dr. Bauke Koekoek Studiedag Slaapstoornisse Stress www.nkop.nl januari Training EMDR 11, 18 en 25klinisch rapportage www.ggznederland.nl psychologen en klinisch Compass over zijn promotieonderzoek start januari 2013 www.bsl.nl/slaapstoornissen www.tswc.org Therapy www.educatie.arq.org 5.nl Multi Family H e t b e l a ng v a n ge ï nt e gr e e r de o p v a ng www.centrum4 neuropsychologen ‘Omgaan met moeilijke mensen’ Complexe traumatisering in theorq.org 7-9 november 2012 www.educatie.a rie en praktijk: gevolgen van vervolwww.centrum45.nl www.zonderzorg.nl na 24 s emei ks2011 ue e l ge wjanuari e l d – september 2013 de cognitieve 18 oktober 2012 Back to basics: 7 februari 2013 12 april 2012 2012 Stichting 21 juni 2011 26 september ging, oorlog en geweld behandelen. herontdekt Refereerbijeenkomst gedragstherapie Complexe traumatisering in theoAmbulantisering in de GGZ Refereerbijeenkomst Stichting interculturele Trauma, culture and metaphors: 6-9 juni 2013mei 2012 Refereerbijeenkomst Stichting De toekomst van de www.educatie.arq.org 15 november 2012 9 rscongres.nl Centrum ’45 clinical pathways – www.vgctnajaa praktijk: van’45 Va nCentrum B a s t’45 i a a ns t rie o tennu – egevolgen eCentrum n kw avervolr t e e GGZ uw Kennisdag 2013 en Universal pathways of coping, Trauma and its traumatisering GGZ: uitdagingen Zorg voor Kinderen met Zorgen Is evidence based ptss behandeling Beroepsgebonden klachtenprocedures over and integration ging, oorlog en geweld behandelen. www.trimbos.nl beyond Debat and transformation PTSD PTSS-behandeling mogelijk? t r a um a b e ha nde l i ng en Oxytocine www.leidscongresbureau.nl 18handreikingen en 25 januari, 1 februari 2013 bij complexe patiënten 2012 www.centrum45.nl 15 november www.centrum45.nl (Arq i.s.m. RINO Noord-Holland) www.rvagroep.nl www.estss.org www.bsl.nl www.centrum45.nl Stichting Multi Family Therapy Middagsymposium Stichting Refereerbijeenkomst www.rino.nl 7 februari 2013 2012 www.educatie.arq.org 22 november 2012 Centrum ’45 en NtVP vanaf 31 oktober Ve r s24t eenr ki ng 2012 v e e r kr a c ht p o l i t i e a ge nt eDe n basis GGZ in al haar facetten ’45 Centrum19 25 mei april 2012 mensen trauma 28 september 2012 en 13 september 2012 Maatschappelijk congres – www.ntvp.nl Geestelijke zorg en met moeilijke OmgaanCongres www.emergis.nl do o Beknopte r m ul tEclectische i di s c i pjanuari-mei l i na i r e2013 a a12np a k Eclectische Trauma and PTSS’en; op weg naar en trauma) the art30inmei State Beknopte Vluchtelingen Werk Nederland 23 en 24 of januari, 2013 5.nl (BEPP) (voorheen: pastoraat www.centrum4 Narratieve Exposure Therapie Psychotherapie voor PTSS (BEPP) maatwerk PTSD Exposure Therapie Psychotherapie voor PTSS Vluchtelingen willen intergreren; Narratieve 20 t/m 24 mei 2011 www.educatie.arq.org (Arq i.s.m. RINO Noord-Holland) 13rg februari 2013 www.educatie.arq.org www.sympopna.nl Symposium Arq Psychotrauma www.educatie.arq.o wie is verantwoordelijk? www.educatie.arq.org 14th World Society of Victimology www.rino.nl Agressie en dwangtoepassing – de NtVP Expertgroep i.s.m. www.vluchtelingenwerk.nl/algeInternational Symposium leren van elkaar rqntvpsympovanaf juni 2012 19 april 2011 leden www.cogis.nl/a 2012 meen/vooraankondiging-maat29 en 30 januari, 27 maart en 29 Gereduceerd tarief voor Therapie: 2013 najaar www.sympopna.nl Narratieve Exposurejanuari-mei Refereerbijeenkomst Stichting Cursus pastoraat en trauma schappelijke-congres-2012.php mei sium2012 2013 NtVP EMDR Vervolgcursus NET rg Centrum ’45 www.educatie.arq.o Vervolgopleiding EMDR www.14thsymposiumwsv.nl rg i.s.m. RINO Noord-Holland ) 26 februari 2013 www.educatie.arq.o(Arq Terugvalpreventie bij depressie 23 november 2012 www.educatie.arq.org www.rino.nl Refereerbijeenkomst Stichting www.centrum45.nl 2012 vanaf 11 oktober Centrum Trauma bij kinderen en jongeren 22 mei 2012 ’45 over klachtenbehan7 en 8 juni 2012 bij oorlogsen www.bsl.nl 6-9 juni 2013 Cursus Hulpverlening Landelijk congres Diagnostiek solutideling 22 care; januari 2013 future of forensic The 20 april 2012 en 19 gedrag Trauma and its clinical pathways – en geweldstrauma behandeling van suïcidaal www.centrum45.nl ons worth sharing Refereerbijeenkomst Stichting rg Lustrumcongres Vereniging PTSD and beyond 13 december 2012 www.educatie.arq.o www.suiciderichtlijncongres.nl Centrum ’45: presentatie onderwww.efp.nl kinder- en jeugdpsychiatrie Dag van de GGZ www.estss.org februari-april 2013 zoek Jackie June ter Heide 2012 www.vkjp.nl november 23 t/m 25 mei 2012 www.centrum45.nl 1 t/m 3 EMDR Basiscursus 8 juni 2012 ISTSS on Child Annual Meeting(Arq 1st European Conference i.s.m. RINO Noord-Holland) Kinderen met complex trauma 20 april 2012 www.istss.org www.rino.nl Abuse and Neglect 23 januari 2013 www.bsl/complextrauma Congres intercultureel vakwww.euccon.eu Filosofie van herstel en manschap van pedagogen 7 maart 2013 www.hsleiden.nl psychologen PTSS – innovaties op het gebied www.intercultureelvakmanschap.nl van kennis en behandeling 25 januari 2013 Multi-stressed, multicultural (NtVP-congres) www.sympopna.nl children and their family www.solentra.be

er gevolgen TijdSChrifT ov en e geBeurTeniSS va n S C h o k k e n d

0412 C o g i s C o p e

psychotrauma

12 oktober 2012 Studiedag Slaapstoornissen www.bsl.nl/slaapstoornissen

tijdsCHrift oVer geVolgen Va n s C H o k k e n d e g e B e u r t e n i s s e n

Pe 0112 C o g i S C o

Vanaf 11 oktober 2012 Basisopleiding Psychotrauma (voorheen: Hulpverlening bij oorlogs- en geweldstrauma) www.educatie.arq.org

Vanaf 31 oktober 2012 Geestelijke zorg en trauma (voorheen: pastoraat en trauma) www.educatie.arq.org

15 november 2012 met Zorgen Zorg voor Kinderen www.leidscongresbureau.nl

C o g i s C o p e 0412

• achtergrondverhalen over

9 oktober 2012 Landelijke studiedag BASIS-GGZ www.leidscongresbureau.nl

0312 C o g i s C o p e

Een belangrijk aandachtsgebied vormt ook de

sCHoling

1 november 2012 Congres online hulpverlening www.congresonlinehulp.nl

C o g i S C o P e 0112

Inhoud:

28 september 2012 en Hechtingsproblemen behandeling www.bsl.nl

CogisCope 0 312

Najaar 2012 Training EMDR www.educatie.arq.org

rellen, aanslagen, gijzelingen, rampen. werkbelasting voor mensen die veelvuldig met (de

sCHoliNg

Cope 0212 C o g i s

jaargang 9 nummer 3 oktoBer 2012

0212

C o g i s C o p e 0312

slachtoffers van mensenhandel, seksueel geweld,

geN over gevol tijDsCHrift rteNisseN eNDe geBeu va N s C H o k k

juli 2012 Nummer 2 jaargaNg 9

021 2

van schokkende gebeurtenissen

0410

Thema: sociale en psychische gevolgen

oorlogsgetroffenen, asielzoekers, vluchtelingen en

CogisCope

aandacht voor de hulpverlening aan slachtoffers als

Schrijf voor Cogiscope – platform voor kennisuitwisseling – een artikel, essay, column; of interview een collega of bericht over uw onderzoek. Auteursinstructie Cogiscope is een kwartaalblad over sociale en psychische gevolgen van schokkende gebeurtenissen. Het stelt zich ten doel om betrokkenen op dit terrein te informeren over ontwikkelingen op het gebied van preventie en hulpverlening. Ook wil het de huidige en sociaal-historische context belichten waarin geweld plaatsvindt en -vond. De redactie ontvangt graag wetenschappelijke, opiniërende en praktijkgerelateerde bijdragen over sociale en psychische gevolgen en achtergronden van geweld, als ook over de opvang, zorg en nazorg van betrokkenen. De redactie beoordeelt binnengekomen teksten en geeft een beknopte reactie. Daarin zijn de eventuele redenen voor afwijzing opgenomen dan wel vragen en opmerkingen als de tekst in beginsel is geaccepteerd. Instructies voor de auteur Auteur en redactie hebben bij voorkeur contact over omvang en inrichting van het artikel vóórdat het wordt toegezonden. • Indien u noten wilt gebruiken, dan enkel eindnoten. Notenlijst als tekst aan eind van het artikel. • Indien u geen noten wilt gebruiken, maar wel literatuur wilt vermelden, dan graag aan het slot. * Houd het aantal literatuurverwijzingen beperkt. • Citaten in het Nederlands.

• De tekst wordt verdeeld in (niet-genummerde) paragrafen, elke paragraaf heeft een titel (tussenkopje). Werk met korte tussenkopjes (max. 20 karakters). • Geef het artikel een korte titel, maximaal 30 karakters. De redactie kan kiezen voor een andere titel.

COGISCOPE 0411

53

Abonnementsinformatie Cogiscope verschijnt 4x per jaar. Een jaarabonnement kost

Aanleveren en verdere procedure We ontvangen uw tekst in Word, bij voorkeur per e-mail: [email protected]

€ 27,50. U kunt zich abonneren via: www.cogis.nl/cogiscope Colofon Redactie: Michel Dückers, Joris Haagen, Jeroen Knipscheer

De tekst zo plat mogelijk aanleveren, dus zo weinig mogelijk opmaakeffecten in de tekst aanbrengen. Onderstrepingen en vet worden niet overgenomen, cursiveringen zijn wel toegestaan. In de regel zult u, korte tijd na de afgesproken inleverdatum, de geredigeerde bijdrage ter goedkeuring ontvangen. Indien de redactie geen inhoudelijke wijzigingen of slechts minimale wijzigingen aanbrengt, bijvoorbeeld alleen in de interpunctie, krijgt u uw tekst niet meer voorgelegd. Ook dan ontvangt u bericht van de redactie. Voor de lay-out van uw bijdrage is de redactie verantwoordelijk. Cogiscope verschijnt zowel in een papieren als digitale versie.

(wnd.hoofdredacteur), Lies Schneiders (hoofdredacteur), Michaela Schok en Pim Scholte Eindredactie: Marleen van de Ven Bureauredactie: Linda Reek en Wim Visser Redactieadres: Cogis, Nienoord 5, 1112 XE Diemen Telefoon 020-6601930, fax 020-6601931 E-mail [email protected] Oplage: 800 exemplaren Vormgeving: CARTA, communicatie & grafisch ontwerp, Utrecht Druk: ZuidamUithof, Utrecht ISBN 1871-1065 © Cogis Cogis Cogis is het kennisinstituut sociale en psychische gevolgen van oorlog, vervolging en geweld. Hulpverleners vormen de belangrijkste doelgroep. Voor hen ontwikkelt en organiseert Cogis cur-

Honorarium Voor toegezonden en opgenomen tekstmateriaal wordt geen honorarium verstrekt. In andere gevallen wordt het honorarium in overleg vastgesteld.

sussen, trainingen, congressen, symposia en studiedagen, ook op aanvraag. Daarnaast geeft Cogis beleidsadviezen en fungeert het als vraagbaak voor geweldsgetroffenen. De bibliotheek van Cogis

Copyright Het copyright van opgenomen materiaal valt toe aan Cogiscope. Uitzonderingen op deze regel zijn mogelijk.

Cogis heeft een uitgebreide bibliotheek over de psychische gevolgen van geweld. Naast een uitgebreide eigen verzameling gedrukt- en beeldmateriaal is veel (externe) informatie ook digitaal toegankelijk. www.cogis.nl/bibliotheek

1

Foto omslag: Vrouwe Justitia (Robin Utrecht/ANP)

scholing Januari – september 2013 Complexe traumatisering in theorie en praktijk: gevolgen van vervolging, oorlog en geweld behandelen. (Arq i.s.m. RINO Noord-Holland) www.rino.nl Januari-mei 2013 Narratieve Exposure Therapie (Arq i.s.m. RINO Noord-Holland) www.rino.nl Januari-mei 2013 EMDR Vervolgcursus (Arq i.s.m. RINO Noord-Holland) www.rino.nl 22 januari 2013 Refereerbijeenkomst Stichting Centrum ’45: presentatie onderzoek Jackie June ter Heide www.centrum45.nl 23 januari 2013 Filosofie van herstel www.hsleiden.nl 25 januari 2013 Multi-stressed, multicultural children and their family www.solentra.be

7 februari 2013 Ambulantisering in de GGZ GGZ Kennisdag 2013 www.trimbos.nl 7 februari 2013 De basis GGZ in al haar facetten www.emergis.nl 13 februari 2013 Agressie en dwangtoepassing, leren van elkaar www.sympopna.nl 26 februari 2013 Refereerbijeenkomst Stichting Centrum ’45 over klachtenbehandeling www.centrum45.nl Februari-april 2013 EMDR Basiscursus (Arq i.s.m. RINO Noord-Holland) www.rino.nl 7 maart 2013 PTSS – innovaties op het gebied van kennis en behandeling (NtVP-congres) www.sympopna.nl

26 maart 2013 Refereerbijeenkomst Stichting Centrum ‘45: Bauke Koekoek over Omgaan met moeilijke mensen (promotieonderzoek) www.centrum45.nl 28 maart 2013 FACT Couleur Locale – Op weg naar een regionaal zorgmodel in de GGZ www.sympopna.nl

April-oktober 2013 Beknopte eclectische psycho­ therapie voor PTSS (BEPP) (Arq i.s.m. RINO Noord-Holland) www.rino.nl Mei-juni 2013 Multi Family Therapy (Arq i.s.m. RINO Noord-Holland) www.rino.nl

10-12 april 2013 Voorjaarscongres NVvP www.nvvp.net

6-9 juni 2013 Trauma and its clinical pathways – PTSD and beyond (ESTSS congress) www.estss.org

18 april 2013 Landelijk congres Palliatieve Zorg in de ggz www.studiearena.nl

zomer 2013 EHRI summer schools in Holocaust studies www.ehri-project.eu

26 april 2013 Netwerken, van neuraal tot psychosociaal www.zonderzorg.nl

September-december 2013 Basisopleiding psychotrauma (Arq i.s.m. RINO Noord-Holland) www.rino.nl

Cogiscope

Themanummer ov er daders chap - Collectief daderschap – een complexe verstrengeling van biologische, psychologische en sociale factoren - Is daderschap te voorspellen? - Dunne scheidslijn tussen daderschap en slachtofferschap in Nederlands-Indië en Israël

0412



0412 C o g i s c o p e

C o g i s c o p e 0 412

tijdschrift over gevolgen va n s c h o k k e n d e g e b e u r t e n i s s e n

jaargang 9 nummer 4 december 2012