maandblad van het
Mensen Hoevelen stierven aan mij die veel doorzag, teveel wist en nimmer genoeg? Aan mij die verbeten liefhad en teerde op oud en rottend verdriet? Laat mij keren of niet in de wereld, maar niet meer, niet meer een ander zijn.
SEPTEMBER 2007
9
Hans Andreus Uit: Verzameld Werk
Beste Mensen, Zo af en toe vinden wij het leuk om een serie voor U te schrijven. Dit is het vierde deel in de serie over het Onze Vader. Het is altijd spannend om wat te schrijven over woorden die je als vanzelf – in een ritueel- over de lippen komen. Dit deel gaat over vergeving. Zo zat ik met boeken en tijdschriften over Vergeving op mijn bureau en probeerde na te denken wat het onderwerp in een mensenleven wel niet betekent. Als het stuk er dan ligt, dan denk ik: Ja, dit gaat over vergeving. Maar zodra ik de deur achter me dichttrek weet ik weer hoe moeilijk het is. Het is met stukken schrijven soms net als met gebeden. Al sprekend lijkt het bijna vanzelfsprekend. Al doend ben je toch snel het spoor bijster. Vanaf zondag 2 september kunt u weer luisteren naar “Ruis”, de column van ds Bram Grandia. Aanvang: meteen na het nieuws van 10.00 uur, op radio 5. Zondag 30 september wordt de radiokerkdienst uitgezonden vanuit de hervormde kerk te Wehl, om 10.07 op radio 5. Voorganger is ds Bram Grandia. Het thema is gekozen i.s.m. het blad Open Deur: Geest van God.
Mensen
Wens ik u een prettige maand september, met wat in te halen zonneschijn.
2
Mensen september 2007
ds. Bara van Pelt
ZOALS OOK WIJ VERGEVEN ONZE SCHULDENAREN
De vijfde bede van het onze vader gaat over schuldvergeving. De bede die spreekt over schuld en schuldenaren roept bij mij het beeld op van de eigenaar van een zaak die zijn kasboek keurig bijhoudt. En of zijn zaak nu verhuist, of de wereld bewogen wordt door schokkende zaken, hij zal altijd weten wie er bij hem in het rood staan. Komt hij ze op straat tegen dan weet hij: Dat is mevrouw die-en-die. Staat nog voor een behoorlijk bedrag bij mij in het krijt. Dat net haar kind is getrouwd, of haar hond is overleden dat dringt niet tot hem door. De schuld staat zwart op wit voor alle andere ervaringen die hij met haar zou kunnen opdoen. Er is een schuld te vereffenen. Zolang de vrouw in de boeken staat kan hij haar niet anders zien dan een schuldenaar. Evenzo met zijn eigen schuld. Hij ontloopt de mensen waar nog een rekening van hem staat. Zijn leven wordt beheerst door die twee kolommen. En mocht zijn geheugen hem in de steek laten, dan is er het kasboek waar hij op teruggrijpt.
Een bijbels besef
Mensen
Het feit dat wij brokken maken in ons leven en dat wij de verantwoordelijkheid ook op ons nemen is een diep bijbels besef. Een besef dat hartgrondig botst met ons zelfbeeld. Grote fouten, onvergeeflijke fouten, zoals we ze noemen, worden altijd door anderen gemaakt. Onze eigen fouten rangschikken we onder het kopje: verkeerde inschat-
tingen, of jeugdige naïviteit. De bijbel kent deze catalogus van verzachtende omstandigheden die we op onszelf van toepassing achten niet. Al bij de eerste twee mensen, een man en een vrouw: Adam en Eva zien we de al-te - menselijke brokken. Als God Adam ter verantwoording roept omdat hij van de appel gegeten heeft, antwoordt hij: “Ja maar, het is de vrouw die me er van gaf.” En als God vervolgens Eva
3
vraagt waarom ze van de appel heeft gegeten wijst ze de verantwoordelijkheid van zich af en zegt ze dat het door de slang kwam: die heeft haar verleid. Volgens sommige mensen ligt er een somber mensbeeld aan de bijbel ten grondslag, en ze willen er liever niet mee te maken hebben. Andere denkers hebben juist dit diepe besef van de menselijke verantwoordelijkheid voor onze daden als een doorbraak in het denken over onszelf beschreven.
Psalm 32
Mensen
Ook de grote lieveling van het Oude Testament, koning David, wist van de schuld en de schaamte: Hij dichtte: Gelukkig de mens van wie de ontrouw wordt vergeven, van wie de zonden worden bedekt. Gelukkig als de Heer zijn schuld niet telt, als in zijn geest geen spoor van bedrog is.
4
Zolang ik zweeg, teerden mijn botten weg, kreunend leed ik, de hele dag. Zwaar drukte uw hand op mij, dag en nacht, mijn kracht smolt weg als in de zomerhitte.
Toen beleed ik u mijn zonde, ik dekte mijn schuld niet toe, ik zei: ‘ík beken de Heer mijn ontrouw’en u vergaf mij mijn zonde, mijn schuld. De dichter vertelt van het lijden dat hem overviel toen hij zijn verhaal niet naar boven kreeg. Alles doet hem zeer, als iemand die lijdt aan pijnen waar de dokter maar geen verklaring voor kan vinden. Een pijn waarvan je op het eind moet toegeven dat de oorzaak in een zieke en moede ziel gevonden moet worden. Voor David houdt het lijden op als hij zijn zonde belijdt, als hij zijn verhaal in een gebed aan God vertelt.
Eenzaamheid Onze eigen afgunst, onze eigen ontevredenheid, de botte afwijzingen aan anderen, verbergen zich in verhalen die we ver weg gestopt hebben. In verhalen die niet verteld willen worden en waarvoor we de woorden maar moeilijk kunnen vinden. Günther Grass, de beroemde Duitse schrijver van Der Blechtrommel heeft pas op zijn tachtigste durven bekennen dat hij vrijwillig lid was
van de SS. Hij gaf zijn boek de titel “Beim Heuten der Zwiebel”, in het Nederlands vertaald in: “De schillen van de Ui”. Schil voor schil neemt hij weg om te komen bij dat waar hij zich zo diep voor schaamt. Zoals bij de pijnen van David die pas weggenomen worden als hij zijn zonde niet langer toedekt, zo haalt hij schil voor schil weg om aan de kern van een pijnlijke zelfbeschouwing te komen.
Schuldenaren
Het wapen van de woede Het toegeven dat wij gekrenkt zijn doet zeer. Soms lijkt het of onze woede ons goed doet. Het plaatst ons in de positie van iemand die het ‘er niet bij laat zitten’. Woede is een krachtig wapen van een vernederd mens. Er zal dan ook heel wat moeten gebeuren voor je die boosheid wil afleggen. De ontwapening gaat gepaard met het gevoel weer kwetsbaar te zijn. Er zijn psychologen die wat achterdochtig zijn bij het verschijnsel vergeven. Zo kan vergeven ook vaak een heel uiterlijke zaak zijn. Bijvoorbeeld als een vrouw haar man zijn overspel vergeeft. Daarin kan dan ook iets neerbuigends liggen. Alsof zij daarin de betere is, degene die weet hoe het moreel hoog te houden. Dat kan haar dan een gevoel van eigenwaarde geven. Met vergeving heeft het dan weinig te maken.
Mensen
Je kunt bij schuldenaren heel concreet enkel aan mensen denken die jou iets aangedaan hebben. Stel je was getrouwd, tot je merkte dat je partner er nog een relatie op na hield. Het huwelijk loopt spaak. De verbittering erover ligt onder de schillen van de jaren. Je partner heeft je in de steek gelaten. En de ‘nieuwe’ partner treft schuld. Nooit en nooit zal je die vrouw of man willen vergeven. ‘Ik wil het er niet over hebben,’ luidt tien jaar later dan nog het verhaal. Onder de roep om wraak schuilt een oud verdriet. Opzij te zijn geschoven, kwetsbaar te zijn geweest. Liever dan te laten blijken dat je daar ooit zo zwak was, bedek je het verhaal met: ‘Ik wil het er niet meer
over hebben’. Iemand vergeven betekent dat wat er gebeurd is, verteld moet worden, en nu niet langer bedekt meer kan worden met wraakzuchtige gevoelens. Dat betekent dus niet dat je het hoeft te vergeten. Juist niet. Het moet verteld worden, en herdacht worden.
5
Schuldvergeving is ook zelfvergeving
Mensen
Degene die een groot conflict achter de rug heeft, is er meestal van overtuigd dat de schuld bij de ander ligt. Maar tijdens het conflict zijn er altijd woorden gezegd, of daden gedaan waarover je niet gelukkig was. Bijvoorbeeld de vrouw die aangerand is, was tijdens het gebeuren niet half zo dapper als ze wilde. Ze had de dader in de ogen willen kijken, en willen zeggen:’Rot op!’ Ze had hem willen slaan, maar ze kroop in de hoek. Waar de ene mens de ander iets misdoet is er bij het slachtoffer ook een ontevredenheid over hoe je je gedragen hebt. Een man die merkt dat zijn vrouw op een ander verliefd is en wil scheiden, begint haar te spioneren, leest haar dagboek, valt smekend op zijn knieën. Allemaal gedragingen waarover hij zich later schaamt. De bereidheid over grote conflicten te praten, met de openheid deze te vergeven kunnen ook de eigen schuld en schaamte opruimen.
6
Ritueel Als wij vergeven accepteren wij dat mensen falen in hun bedoelingen. Even zetten wij ons ‘ik’ opzij om te erkennen dat wij in het grote verband van Gods vergeving leven. Onze erkenning dat wij zowel goed als kwaad doen, geeft ons inzicht in onze eenzaamheid en schaamte. Het besef van onze schuld - en dat deze door God ons niet wordt aangerekend, dat bidden wij in de vijfde strofe van het Onze Vader. Omdat het inzicht van onze schuld en onze vergeving zo vreemd zijn, is het geritualiseerd. Dagelijks of wekelijks glijden zo deze woorden uit onze mond: ‘We mogen er wezen’: dat heet: Vergeving krijgen. ‘We gaan het met elkaar proberen, ook al ligt het niet eenvoudig,’ dat heet: We vergeven onze schuldenaren.
1
TIPS
Voor mensen die op zoek zijn naar nieuwe vormen, die graag zingen, die zich willen laten raken en inspireren komt er een nieuw initiatief. Vanaf september worden op elke eerste zondag van de maand (2 sept., 7 okt., 4 nov. en 2 dec.) in de Bartokzaal aan de (hoek) Kortestraat/Kleine Oord in Arnhem oecumenische vieringen gehouden. Naast schriftlezingen krijgen poëzie en muziek een centrale rol. De vieringen worden gehouden onder verantwoordelijkheid van Stichting de Zijp. Aanvang: 11.00 uur. Er is kinderopvang aanwezig. Info: www.dezijp.nl of bij Rita Hoeve, tel. 026-3647924.
2
Het Karmelitaans Centrum voor Spiritualiteit te Haarlem organiseert vijf thema-avonden (19.30-22.00) rond schilderijen van Marc Chagall. Kunst die een meditatie waard is: dat is het uitgangspunt. Achtergrondinformatie over de kunstenaar Chagall zal worden gegeven aan de hand van de schilderijen die besproken worden. Data: 11 okt – 25 okt – 8 nov – 22 nov – 6 dec. Kosten: € 40. Begeleiding: Til Hermans en Krijn Kramer. Plaats: KCS, Parkstraat 1 (schuin tegenover de hoofdingang van het NS-station), Haarlem, tel. 023-5274675,
[email protected]
3
5
Uitgeverij Meinema, Oec.maandblad Open Deur, uitgeverij Boekencentrum en Stichting Zinweb organiseren op zaterdag 20 oktober in Utrecht “De laatste eer”, een mini-symposium over rituelen rond de dood en het gedenken van overledenen. Er zijn diverse workshops, muzikale intermezzi, boekentafel met o.a. net verschenen boeken, en er is volop gelegenheid om met elkaar van gedachten te wisselen en nieuwe ideeën op te doen. Er wordt afgesloten met een hapje en drankje. Plaats: Gertrudiskapel, Willemsplantsoen 1c, 3511 LA Utrecht. Tijd: 14.00-16.30 uur. Kosten: € 10,-. Aanmelden: 079-3628282 of
[email protected]
6
De Graalbeweging, Nieuwegracht 51 in Utrecht, organiseert op zaterdag 20 oktober van 10.00 tot 16.00 uur ‘Dansende liederen’, met Marijke de Bruijne en Wilna Westerlaken. Een dag waarop enkele “liederen voor de toekomst” van
Mensen
Het Woodbrookershuis te Barchem organiseert van 12 – 14 oktober de cursus “Leven in een angstige tijd?” Is het reëel dat we ons angstig voelen in deze tijd of laten we ons gek maken door de media? Zowel persoonlijke ervaring als maatschappelijke ontwikkeling. Inleider: Dink van Ginkel, psychotherapeut. Belt u voor meer informatie en/of opgave met de receptie van het huis, 0573-441734.
4
13 oktober (10.00-16.00 uur) organiseert de Interkerkelijke Stichting Alleengaanden Drenthe een themadag. “Eenzaam maar niet alleen” – Op zoek naar de oorsprong van je eenzaamheid. Ds Bram Grandia, pastor bij het IKON Pastoraat gaat met u op zoek naar de betekenis van deze woorden van Henri Nouwen. Plaats: Kerkelijk Centrum De Vredehorst, Zuidwoldigerweg 32 in Hoogeveen. Kosten: € 17,50 incl.lunch, koffie/thee. Bij een maandinkomen lager dan € 850,- is het bedrag € 12,-. Info en opgave: Marrie van Ankum, 0529427278, email
[email protected] of Henk Zuidersma, 0594-549917.
7
Marijke de Bruijne uit haar gelijknamige bundel in Sacred Dances vorm zullen krijgen. Programma: 10.00 uur ontvangst, koffie/thee, 10.30-12.30 sacred dances met Wilna, 14.00-16.00 uur geeft Marijke toelichting op enkele van haar liederen. Kosten: € 12,50 voor de hele dag, € 7,- voor halve dag. Lunch: zelf meenemen. Aanmelding: uiterlijk op dinsdag 9 oktober. Tel. 030-2333640,
[email protected]
7
Mediteren wordt meestal geassocieerd met stil zitten. Chi Neng Qigong brengt je door middel van beweging naar binnen, je komt dichter bij jezelf, dichter bij de innerlijke kracht. Je werkt aan lichaam en geest, zodat je ziel de ruimte krijgt. De oefeningen zijn eenvoudig, geschikt voor iedereen. Data: woensdag 7, 14, 21, 28 november, 12 december. Tijd: 20.00-21.30 uur. Prijs: € 55,-. Plaats: La Verna, Derkinderenstraat 82, Amsterdam. Tel. 020-3467530, email:
[email protected]
Mensen
8 8
Nr. 4 van het blad Toer is: “Privé? - Kerk en relaties”. Mensen maken anderen graag deelgenoot van eventuele trouwplannen, maar met een scheiding wordt het al anders, en dat je lesbisch of homosek-sueel bent vertel je ook pas als er een vertrouwensband gegroeid is. Zover komt het in de kerk vaak niet…. Het nummer biedt een handreiking om te kijken wat je als kerk kunt betekenen voor mensen die een relatie aangaan of al in een relatie staan. Toer is te bestellen voor € 5,- bij Uitgeverij Boekencentrum BV, Postbus 29, 2700 AA Zoetermeer, tel. 079-3628282, e-mail
[email protected].
Colofon ‘Mensen’ verschijnt elf keer per jaar als uitgave van het IKON Pastoraat. Adres: Postbus 10009, 1201 DA Hilversum (Bezoekadres: Bergweg 16), tel. 035-621 55 55 (op werkdagen van 8.30-17.00 uur) fax: 035-62151 00, e-mail:
[email protected].; www.ikonpastoraat.nl Abonnementsprijs: € 7,- per jaar, door overmaking naar giro 631000 t.n.v. IKON Pastoraat Hilversum o.v.v. nieuwe abonnee. Betalingsgegevens buitenland: IBAN:NL87 PSTBoooo 631000. BIC:PSTB NL21. Het IKON Pastoraat biedt gelegenheid aan mensen die willen praten over vragen en problemen die hen bezighouden, in het bijzonder op het gebied van zingeving en spiritualiteit. Een aanbod van het IKON Pastoraat is de onlangs gelanceerde website: www.levensvragen.nl. Informatie over activiteiten van het IP, de wekelijkse radiocolumn of ‘Mensen’, zie www.ikonpastoraat.nl. Het IKON Pastoraat helpt belangeloos en kosteloos. De vaste kosten worden betaald uit giften en legaten. Bijdragen zijn welkom op giro 40000 t.n.v. Wilde Ganzen in Hilversum o.v.v. Gift IKON Pastoraat. Giften die bovenop het abonnementsgeld (giro 631000) binnenkomen worden door de Wilde Ganzen verdubbeld. Informatie over het toekennen van een nalatenschap: www.wildeganzen.nl (via de link ’algemene giften’), tel. 035-625 10 30, e-mail
[email protected] IKON-programma’s: www.ikon.nl met o.a. de nieuwe jongerensite www.krux.nl, tel. 035-672 72 72, e-mail
[email protected] Dit blad is voor visueel gehandicapten in aangepaste leesvorm verkrijgbaar. Voor nadere informatie: CBB, Postbus 131, 3850 AC Ermelo, tel. 0341-565477.
