Mei 2012, jaargang 2, nummer 9
H
et is alweer twee maanden geleden dat de koeien voor ’t eerst naar buiten renden na de winterperiode op stal gestaan te hebben. Inmiddels staan de eerste 500 balen kuilgras voor volgende stalperiode ook alweer naast de schuur… Wat hebben we met z’n allen genoten van de bokkensprongen die ze maakten tijdens hun eerste stappen in het weiland. Ook de boer en boerin genieten hier elk voorjaar weer van! Ongeveer de helft van de Vrienden waren hierbij aanwezig. Voor de anderen die het spektakel gemist hebben of voor diegene die nog wil nagenieten, er is een prachtige film gemaakt door Kees Schepp en Vanesa Galiano (afkomstig uit Spanje) onder de naam “The Dance of the Happy Cows” (de film kun je zien op: http://vimeo.com/39985691 Kees en Vanesa, veel dank voor de schitterende beelden!
Een terugkerend ritueel in de maand mei is de eerste snede (zo heet de eerste keer dat je gras maait). De eerste snede is in twee gedeelten gemaaid, eerst de weilanden rondom de boerderij en vorige week, tijdens het prachtige weer, was Miedum aan de beurt. Meestal is het gras in de weilanden bij Miedum wat later op de juiste lengte om gemaaid te worden. Hoe weet een boer nu wanneer het het juiste moment is. Om te beginnen moet er een paar dagen geen regen voorspeld worden. Daarnaast moet het gras ongeveer 30 cm lang zijn. Bovendien probeert een boer het gras op de middag of aan het eind van de dag te maaien, omdat dan het suikergehalte in het gras het hoogst is. Suiker in gras wordt gevormd door zonlicht. Een hoog suikergehalte is belangrijk omdat dit de smakelijkheid aan de kuil geeft. Ook een koe houdt van zoet!
We zijn overigens erg tevreden over de kwaliteit van de eerste balen.
Folkert schudt het gemaaide gras, zodat het droog in de balen kan. Reekalfje Heel bijzonder vorige week zondag in het weiland! Folkert ging in Miedum kijken of het gras lang genoeg was om gemaaid te worden. Terwijl hij in het land liep, zag hij ineens op een meter afstand een heel jong reekalfje in het hoge gras liggen, waarschijnlijk maar een paar dagen oud. Zo prachtig! Een paar dagen later liep het al achter zijn moeder aan op de vlucht voor de trekker… Elk jaar spotten we weer opnieuw reeën op de weilanden rondom de Bullemolen. Meestal huizen er een stuk of zeven, acht.
Ook dit restafval van de erwtenfabriek is een goede voedingsbron voor de koeien. De eiwitten worden er in de fabriek uitgehaald en wat overblijft is een zetmeelrijk product, dat de dieren nog heel lekker vinden. Sommige bezoekers denken dat we dit gratis krijgen, omdat het afval van een fabriek is. Niets is minder waar, we kopen dit gewoon via onze voeradviseur. De eerste gasten uit Afrika weer gearriveerd Vaste klanten van onze boerderij zijn de zwaluwen, die ieder voorjaar weer een vrolijke noot in de schuur brengen. Binnen in de schuur zijn tientallen nestjes te vinden van de boerenzwaluw, de huiszwaluw nestelt altijd buiten de schuur, onder de overkapping.
Nest van de boerenzwaluw
Erwtenvezels Schreven we de vorige keer dat er aardappelvezels op de oprit van de boerderij lag, dit keer is deze stinkende ‘zandhoop’ een bult erwtenvezels.
Nest van de huiszwaluw
Roze geitjes Omdat er dit jaar nog maar drie schapen op onze boerderij lopen, hadden we voor het Lentefeest in april geen fleslammetjes, terwijl dit toch altijd wel de trekker is voor deze dag. Daarom kregen we acht pasgeboren geitenlammetjes van familie Dijkstra, die een melkgeitenbedrijf in Wyns hebben. Omdat we ze alle acht vier keer per dag een fles melk gaven en ze alle acht op elkaar leken, dachten we slim te zijn door ze met een veemerkstift een rood nummer op de rug te geven. Echter, deze gaf af en de volgende dag hadden we allemaal roze lammetjes. En erg grappig gezicht!
was in begin lastig, omdat het geitje vanaf de geboorte al met de fles gevoerd werd en helemaal geen uier kende. Het geitje is inmiddels door de dierenarts onthoornd en mag nu groot worden tussen de andere geiten.
Jantje, het nieuwe geitje
We hebben de geitjes vier weken op ons bedrijf gehad. Het is verplicht om nieuwe dieren 21 dagen op je bedrijf te houden. Dit is een maatregel die na de MKZuitbraak in 2001 ingevoerd is om het verslepen van dierziektes tegen te gaan. Na vier weken en 250 flesjes melk heeft de veekoopman ze twee weken geleden weer meegenomen. Eentje hebben we echter gehouden. Dit is nu het ´fosterparent-lam´ van Gosse Geit. Nadat de andere lammeren weg zijn gegaan, hebben we dit lam proberen te laten drinken aan het uier van Gosse Geit, die inmiddels haar eigen lammeren groot gebracht had. Na een week volhouden is het gelukt en drinkt ze nu zelf bij Gosse (mits we deze wel even vasthouden). Dit
Koeienpad klaar De meeste van jullie zullen het wel opgemerkt hebben, het koeienpad langs de nieuwe schuur is af. Vanaf nu hoeven de koeien niet meer door de blubber te lopen als ze van de stal naar het weiland gaan. We vinden het zelf heel mooi en bovendien heel praktisch geworden. De volgende investering is het verven van de gehele boerderij.
Het nieuwe koeienpad, wordt natuurlijk dankbaar gebruikt voor andere doeleinden.
Weidevogels een succes Het agrarisch natuurbeheer heeft effect, een heleboel eieren van de weidevogels zijn dit jaar uitgekomen. Er lopen veel kuikens in de weilanden in Miedum (alleen daar kunnen we aan agrarisch natuurbeheer doen, hier in Lekkum is het volgens het pachtcontract niet toegestaan). Volgens de Vogelwacht die dit in de gaten houdt heeft het afschieten van de vossen vorig najaar de overlevingskans van de weidevogels behoorlijk vergroot. Er zijn veel kievitten, grutto’s en tureluurs waargenomen.
De Tureluur
Nest van de Tureluur Vraag van de bezoeker (1):
Waarom is die koe helemaal zwart?
Nu de koeien weer lekker buiten lopen, zal het je wel opgevallen zijn dat het bij ons een mengeling van kleurslagen onder de koeien is.
Tussen de gebruikelijke zwartbonte dames lopen ook bruinbonte, binnen de veehouderij ‘roodbonte’ koeien genoemd. Daarnaast is er een aantal geheel zwarte koeien en dieren met een witte streep op de rug. Deze laatste worden ‘witrikken’ of ‘witruggen’ genoemd. Deze mengeling van kleuren roept bij de bezoekers altijd veel vragen op. Vandaar dat enige uitleg over de fokkerij van onze melkkoeien in dit Blaadje wel van toepassing is. De geheel zwarte koeien zijn een kruising tussen Holstein Friesian (de rasnaam voor de zwartbonte dieren) en de Zwitserse Bruinvee (Brown Swiss). Dit laatste ras staat bekend om zijn sterke benen en hoog eiwitgehalte in de melk. Goede eigenschappen dus om mee te fokken. De witruggen zijn hetzelfde als de zwartbonten, alleen met een apart gen voor de witte rug. Hier zitten geen extra goede eigenschappen aan. De stier die dit gen bij zich droeg was gewoon een goede productie-stier, waardoor we hem ingezet hebben als fokstier op ons bedrijf door middel van kunstmatige inseminatie (wat heel gebruikelijk is in de veehouderij). De witrug is geen ras, in die zin dat de kleurtekening van het dier, de witte streep op de rug, altijd vererft. Het is een kleurslag, dat wil zeggen dat de kleuraftekening soms wel vererft en soms niet. Bovendien is er grote variatie in de kleuraftekening. Er zijn dieren die de witte streep op een egaal haarkleed hebben, een witte streep op een gespikkelde vacht hebben en bijna witte witrikken met alleen gepigmenteerde oren en soms gevlekte poten. Altijd dus een verrassing
wat voor kalfje er wordt geboren bij deze kruising.
Eén van de vier witrikken op ons bedrijf, Zwarte Eentje 21. Vraag van de bezoeker (2):
Waarom loopt er geen echte stier op het bedrijf?
Ook een leuke vraag die afgelopen periode door meerdere bezoekers gesteld is. Daarom wijden we een nieuw hoofdstuk in het Burmania Blaadje aan over de voortplanting van de koe, opgesplitst in drie delen. Kunstmatige inseminatie Om een koe melk te laten produceren, moet ze allereerst een kalfje krijgen (vergelijk maar eens met de mens, alleen na de geboorte van een baby heb je moedermelk). Dus op een melkveebedrijf is de vruchtbaarheid van de koeien heel belangrijk. Je wilt immers het hele jaar door melk leveren, dus dan is het belangrijk dat een koe elk jaar een kalf krijgt. Je kan een koe op twee manieren zwanger, oftewel drachtig zoals dat bij dieren heet, krijgen. Namelijk door een natuurlijke dekking door een stier of door kunstmatige inseminatie (KI). Tegenwoordig wordt bijna al het melkvee kunstmatig geïnsemineerd. KI heeft als voordeel dat een veehouder niet zelf een eigen stier in de stal hoeft te houden. Een stier is namelijk nooit volledig te vertrouwen. Ook worden er door KI
minder besmettelijke ziektes overgebracht. ‘Koeien-SOA 's’ is zelfs de hoofdreden voor de opkomst van KI in de vorige eeuw! Tot slot kun je je voorstellen dat je door sperma te gebruiken van meerdere stieren, wat dus mogelijk is bij KI, je meer vooruitgang in de fokkerij kunt krijgen dan wanneer alle kalfjes op het bedrijf dezelfde vader hebben. Ook bij ons worden daarom de koeien kunstmatig geïnsemineerd en loopt er geen stier op het bedrijf rond. Gelukkig maar, want elk jaar staan er weer berichten in de krant van ongelukken met stieren. KI heeft ook nadelen. De genetische biodiversiteit neemt af, als vooral het zaad van een paar stieren, die dan tot de toppers horen doordat ze bijvoorbeeld een hoge melkproductie vererven, ingezet wordt. Echter, tegenwoordig wordt er wel degelijk rekening gehouden met dit risico op inteelt (zoals dit heet). Ook worden er steeds meer andere koeienrassen ingekruist om sterkere dieren te fokken. Als voorbeeld hiervan zou je de kruising met de Brown Swiss, de bruine koeien die je ziet lopen in ons land, kunnen noemen. Hoe kom je als veehouder aan sperma voor de melkkoeien? Het te insemineren sperma komt van fokstieren die voor dat doel op zogenoemde KI-stations worden gehouden. KI-stieren doen hun ‘werk’ 2 tot 5 keer per week. Het sperma wordt in 'rietjes' gestopt (honderden rietjes per zaadlozing) en vervolgens bevroren in vloeibare stikstof. Bij een temperatuur van min 196 graden Celsius blijft het zaad jaren goed. Als een koe op het hoogtepunt van haar vruchtbaarheid is (dit heet tochtig en zal in volgend Burmania Blaadje nader uitgelegd worden…), kan het sperma via de schede in de baarmoeder bij de koe gebracht worden. Dit heet insemineren.
Misschien een raar plaatje, maar zo wordt een koe geinsemineerd Insemineren kan de veehouder zelf doen, als hij/zij daar een cursus voor gevolgd heeft. Maar veel veehouders besteden deze taak uit aan de inseminator die je twee keer per dag langs kan laten komen. Folkert kan wel insemineren, heeft dit in het verleden ook wel gedaan op het ouderlijke bedrijf, maar vanwege arbeidsbesparing laat hij deze klus over aan de inseminator.
Koe in de sloot Wat een ophef! Ongeveer een maand geleden komen we op een zondagmiddag thuis van een middagje Natuurmuseum in Leeuwarden. We zien op de Miedwei drie brandweerwagens en een grote groep toeschouwers staan. “O nee, toch niet weer!” schiet er als eerste door je hoofd. De zondag daarvoor hadden we namelijk een koe in de sloot, maar toen waren we thuis en konden we de koe dus zelf met de trekker uit de sloot halen. In alle rust en op de juiste manier. Nu waren we echter niet thuis en niet telefonisch bereikbaar (de mobiele telefoon was nota bene die zondag daarvoor in de sloot gevallen!). Dus hebben voorbijgangers de brandweer gebeld. Voor de rest van het verhaal, zie hieronder een aantal berichten, geselecteerd uit de vele nieuwsberichten die over het voorval te vinden waren (een voorval wat overigens bij veehouders in Friesland heel vaak gebeurt, een koe in de sloot!) Uitgeputte koe van verdrinkingsdood gered (Bron: o.a. Huis-aan-Huis, Kobbeflecht) LEKKUM – De brandweer heeft samen met de dierenambulance zondagmiddag met veel moeite en mankracht een koe uit een sloot bij Lekkum gered. De koe heeft circa 2,5 uur in de sloot gestaan en was volledig uitgeput alvorens hij gered werd.
Reproplus verzorgt bij ons de inseminaties, misschien dat je deze auto wel eens bij ons hebt zien staan. In volgende Burmania Blaadjes meer over de voortplanting van koeien: 2) Tochtigheid bij koeien 3) Geboorte van een kalf
Medewerkers van de dierenambulance hebben langdurig in de sloot gestaan om de kop van de koe omhoog te houden om zo te voorkomen dat hij water binnen kreeg en zou verdrinken. Samen met de brandweer en enkele omstanders hebben ze later getracht om het dier op de wal te trekken, dit slaagde niet. Meer brandweerlieden kwamen ter plaatse om onder toeziend oog van de andere koeien en veel publiek een tweede poging te doen om het dier uit het water te krijgen. Ook deze mislukte. Uiteindelijk werd besloten om een band onder de koe door te leggen en hem met een kraan op te takelen. Tegelijk met trekken vanaf de wal kon het dier zodoende op de wal worden gezet. De koe liep
al snel weer in het weiland te grazen. Ondanks dat ze totaal uitgeput was lijkt het erop dat ze weinig mankeert.
Bij bovenstaand bericht willen we graag toch een aantal kanttekeningen plaatsen. Ten eerste zal een koe nooit verdrinken in de sloten hier rondom de weilanden. De sloten zijn te ondiep daarvoor. Daarnaast kan een koe zwemmen (weten heel veel mensen niet!), dus als een koe in de Bonkevaart terecht komt, zal er in eerste instantie ook nog niets aan de hand zijn. Ten tweede was de koe absoluut niet uitgeput. Een uitgeput dier zal niet meteen na afloop lekker gaan grazen in het weiland en bovendien ’s avonds geen 20 liter melk geven in de melkput. Een uitgeput dier zal niet meer op de benen kunnen staan en alle energie aan zichzelf geven ipv aan het produceren van melk.
Poging 1
Poging 2
Op Twitter lazen we ook nog de volgende reactie: “Schandalig dat de boer geen drinkwatervoorziening aanschaft zodat de koe niet voor gevaar van eigen leven uit de sloot hoeft te drinken”. Tja, de schrijfster weet ongetwijfeld niet hoe dat in de praktijk gaat: Poging 3
Twee jaar terug hadden we drinkbakken in het land staan. Wat bleek, sommige koeien gingen NAAST de bak uit de sloot drinken, sterker nog: elke week duwde een koe de bak wel een keertje in de sloot. We hebben de bakken heel snel in het weiland van de schapen gezet, die niet sterk genoeg zijn om de dure bakken te vernielen…De schrijfster van het Twitterberichtje nodigen we graag uit op onze boerderij om de praktijk zelf te ervaren!
Gelukt! Foto’s Edwin Brandsma
Gelukkig waren er ook nuchtere verhalen…:
Koe in sloot (Bron: 112Fryslân.nl , Robin Kiestra, 29-04-2012)
juli en augustus. Mocht het allemaal goed gaan, dan kan er pas na 15 augustus weer geboekt worden.
LEKKUM - In een slootje aan de Miedwei is zondagmiddag een koe te water geraakt Om 15:33 werden de brandweerkorpsen van Stiens en Sint Annaparochie gealarmeerd om met een veetakel ter plaatse te gaan. Enkele minuten later werd ook de hulverleningswagen van de brandweer Leeuwarden erbij geroepen. Op het eerste oog ter plaatse, leken de korpsen Stiens en Sint Annaparochie niet nodig te zijn, deze keerden daarom terug. Na enkele pogingen het beest er uit te halen werd toch besloten om extra mannen ter plaatse te laten komen voor hulp. Hiervoor werden de vrijwilligers van post noord gealarmeerd. Met slangen werd opnieuw een poging gedaan om de koe er uit te krijgen. Omdat de koe zelf niet meewerkte lukte dit ook niet. Uiteindelijk is de koe met behulp van de kraan achter op de hulpverleningswagen het land opgetrokken. Hiermee was de klus geklaard. De reddingsactie vond plaats in samenwerking met personeel van de dierenambulance.
Overigens heeft de koe nog drie dagen kreupel gelopen, omdat ze niet op de juiste manier uit het water gehaald was. We hopen dat burgers beseffen dat dit niet direct een noodgeval is en niet onmiddellijk actie ondernomen hoeft te worden als er een koe in de sloot staat. Mensen reageren bij dieren vaak vanuit een menselijke emotie en verliezen daarbij vaak het nuchtere inzicht/een beetje de realiteit uit het oog. Een boer haalt elke middag de koeien op uit het weiland om ze te melken. Mocht er dan een koe in de sloot zitten, kan hij/zij zelf in alle rust actie ondernemen. We denken dat de koe meer stress ondervindt van de hele ‘reddingsactie’ ansich, met zoveel vreemde mensen en geuren, dan dat de boer met de herkenbare stem dit twee uur later gedaan zou hebben. Geen activiteitenkalender voor aankomende zomer De komende maanden zal het wat rustiger op de beleefboerderij zijn. Vanwege de zwangerschap van Karin zullen er geen activiteiten zijn in de maanden juni,
Dit seizoen hebben we ook ‘Banjeren in t land’ gedraaid. We zijn trouwens dik tevreden met het aantal bezoekers dat we afgelopen voorjaar gehad hebben. Vanaf 1 maart hadden we wekelijks twee tot drie groepen, variërend van feestvierende kinderen van een kinderfeestje tot leerlingen van de MAVO voor educatie. In totaal in drie maanden ruim 600 bezoekers (excl. de bezoekers van ’t Winkeltje)! Met een hoogtepunt op het Lentefeest met 250 bezoekers…
Lentefeest (ingezonden door Wies van de Meer) Bij het voorjaar horen lammetjes, koeien en jonge geitjes. Op 21 april jl. hielden Folkert en Karin Visser een lentefestival op hun boerderij. "Mama, hij drinkt, hij drinkt" riep een kleuter dolenthousiast, toen ze een jong geitje de fles mocht geven. De kinderen mochten ook een kip op schoot houden of een konijn, terwijl Karin een prachtig verhaaltje vertelde. Op stoelen zitten was er niet bij maar op echte strobalen! Jong en oud kon zich vermaken bij de beesten, in de speeltuin, op de kartbaan en als poes of als vlinder geschminkt. En als je moe was, deed je een kleine natuurkwis over vogels, eieren, vlinders en bloemen! Bij het weggaan kocht menigeen nog een overheerlijk natuurproduct zoals kaas, jam, sappen enz. Het was een zeer geslaagde dag, zeker voor herhaling vatbaar!
Zelf willen wij, Folkert en Karin hieraan toevoegen dat we het zeker niet gered hadden zonder ons team van vrijwilligers. Samen met Willy, Albert, Siem, Joke, Anna, Arjen, Michaela, Romkje, Klazien, Wies en Onne, Lisa, Allianne, Theo, Marleen, Meggy en Marijke hebben we zelf ook een fantastische dag gehad. Speciale vermelding verdient Hennie Smid! Samen met ons heeft zij de gehele organisatie op zich nomen.
Superteam bedankt!!
Willy en Albert proberen de roze geitjes weer wit te wassen Tot slot willen we de sponsoren ook nog een keer onder de aandacht brengen: Hooghiemstra uit Hardegarijp, Meinderts uit Warga, Dier&Arts Leeuwarden uit Goutum, Fotografie Marijke Talsma uit Snakkerburen, Loonbedrijf Noordenbos uit Wyns, De Dorpstûn uit Snakkerburen, de Haakclub uit Lekkum, AB Fryslân, en Nederland Bloeit (LTO Noord) maakten het Lentefeest compleet.
Vriendenbijdrage Op onze website staan nog meer foto’s van de dag…
Vriendenbijdrage Weer een nieuw jaar van Vriend van de Burmania Boerderij voor de boeg! Een nieuw jaar betekent ook een nieuwe bijdrage … Binnenkort krijgt u per post de gegevens van de bijdrage voor het nieuwe seizoen (met uitzondering van diegenen die na januari begunstiger zijn geworden). Graag hopen wij u ook dit jaar weer als Vriend van de Burmania Boerderij te kunnen begroeten. We houden u ook dit jaar graag weer op de hoogte van de gebeurtenissen op en rondom onze boerderij. En ú kunt weer een jaar lang korting krijgen op diverse activiteiten (waaronder natuurlijk weer de Boerderijdag volgend jaar april!). Nieuw dit jaar zal de Vriendenkorting zijn op de producten uit ons boerderijwinkeltje. Deze zal in september ingevoerd zal worden. Meer hierover in het volgend Blaadje… Stage op de boerderij. Ik zal me eerst even voorstellen, ik ben Anna Loes Lap, 17 jaar oud en zit op AOC Friesland in Leeuwarden waar ik de opleiding dierhouderij doe. Ik loop nu al een tijdje bij Burmania boerderij stage, 2 keer in de week op donderdag en vrijdag. Ik vind deze stage heel erg leuk en gezellig. Ik leer veel nieuwe dingen, ik heb bijvoorbeeld een geit leren melken en de lammetjes de fles leren geven. Ook heb ik gezien hoe een geit en schaap lammert, heb ik geleerd hoe je een kip oppakt en dat je met kippen kunt knuffelen. Met kinderfeestjes help ik ook heel erg graag mee, omdat ik kinderen heel erg leuk en gezellig vind. Met het Lentefeest heb ik ook geholpen, toen mocht ik kinderen schminken. Zelf heb ik bijna niks met koeien en vind veel koeien ook best wel eng. Toch wil ik
daar wel over heen komen, maar daar kunnen Karin en Folkert mij mee helpen.
Ik sta wel met een koe op de foto, dat kwam, omdat er maar een paar koeien liepen die heel rustig waren en die koeien kon je knuffelen. Mijn stage is nog niet afgelopen, ik moet tot de zomervakantie. Maar na de zomervakantie kom ik weer stage lopen, alleen dan 1 keer in de week op maandag. In die periode hoop ik veel te leren onder andere beter met koeien om te kunnen gaan (en de kleine baby te zien). Ik hoop dat jullie mijn verslag leuk vinden.
Kinderpagina In veel spreekwoorden en gezegden komen dieren voor. De verschillende dieren staan in deze spreekwoorden symbool voor bepaalde eigenschappen. Weet jij er een aantal? Hieronder staat een puzzel die daarover gaat. Mocht je het moeilijk vinden, dan kun je de antwoorden vinden op: http://www.dierenklinieklemmer.nl/spreekwoorden/index.html 1
K 2
K 3
P 4
V 5
K 6
S 7
E 8
B 9
V 10
E
Weet jij welk dieren er op de stippellijnen horen te staan? Vul het dier in in de puzzel en je leest van boven naar beneden nog een spreekwoord met een dier. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Men noemt geen … bont, of er zit wel een vlekje aan Met de …… op stok gaan Men moet een gegeven …… niet in de bek kijken Geen …… kwaad doen. De … op het spek binden Er gaan vele makke ……. in een hok. Hij springt van de os op de …. . De …kepruik op hebben Elk …….. zingt zoals het gebekt is. Een vreemde …. in de bijt.
