MIRA
Bron
2006-‐2010
Milieu-‐effect
Historische trend
2010-‐2030
Visie (ref Actiemechanisme scenario)
Megatrend 1 2 3 4 5 6
Extra info van milieurapport.be
LUCHTKWALITEIT Energie
15,11,16,17 16
15 11, 17
11
cijfers voor totale luchtpolluenten (NIET enkel energiesector)
Huishoudens Handel&Diensten
emissie broeikasgassen 1996-‐2009 ('06-‐'10)
-‐ (+)
emissie broeikasgassen (1996-‐2009) (daling met 13,2% tussen 1990-‐ 2009)
emissie broeikasgassen (2009-‐2010)
stabiel +
koolstofintensiteit (CO2 emissies door verbranding/BBP)
-‐/stabiel
15,11
emissie luchtpolluenten (fijn stof)
-‐
15,16
emissie luchtpolluenten (fijn stof ca. -‐53%, NOx -‐47%, NMVOS -‐ 66%, SO2 -‐79%, NH3 -‐44% 1990-‐2008)
-‐
emissie verzurende stoffen, ozonprecursoren
11
emissie fijn stof
15,11,17
-‐ (+)
+ +
energie-‐intensiteit (E verbruik/bbp) (1970-‐2009): -‐ (met 40%) stijging energieprijzen > grondstoffengebruik aandeel hernieuwbare energie in energieverbruik (1985-‐ 2008): + (2000-‐08: 1,3%>3,7%, in België 96% gebruikte E-‐ bronnen niet hernieuwbaar in 2011) energieproductie energieproductie: nieuwe superkritische kolencentrales vervangen kerncentrales > gebruik van kolen x3 tussen 2020-‐2030, elec verbruik: transport-‐landbouw-‐ handel&diensten (hernieuwbare bronnen beperkt) economie steunt minder op fossiele E-‐bronnen (bijstook CO2 arme biomassa, beperkt tot 20% op energie-‐inhoud maar mogelijk zonder veel aanpassingen aan bestaande kolencentrales) energiemix
x
x
x
x
x
minder steenkool en meer aardgas (+46%) en C-‐neutrale x biomassa (+614%) tussen 2000-‐2010 in thermische elec-‐ centrales
-‐
electriciteitsproductie (variatie centrales: kern, gas, biomassa, afval, ... en energiemix) energieproductie: kolencentrales vervangen kerncentrales energieverbruik/mix, afvalverwerking
energieverbruik huishoudens (groeiend # gezinnen zal -‐ (+ naar 2030 daling door technische en gedragmaatregelen niet meer toe) compenseren), handel & diensten
x
x
11, 17
emissie broeikasgassen (CO2)
-‐
energiemix huishoudens (meer aardgas), handel&diensten: afhankelijk van energiebron voor electriciteitproductie
11
emissie broeikasgassen (CH4, N2O)
-‐
zuivering huishoudelijk afvalwater (tegen 2027 97 % van x x de inwoners van Vlaanderen aangesloten op rwzi’s (overige huishoudens individuele behandelingsinstallatie)
11
emissie broeikasgassen (CH4, N2O)
-‐ -‐
-‐ (+)
11
emissie verzurende stoffen (hoofdzakelijk SOx, NOx)
-‐ (2006-‐'10)
-‐
15
emissie ozonprecursoren (vooral NMVOS) zware metalen en POPs (Pb, Hg, Cd, dioxines en furanen, PAKs), fijn stof, verzurende stoffen + NMVOS (1990-‐2008)
-‐ (2000-‐'10)
-‐
16
handel & diensten: minder gestort afval en selectieve ophaling > biodegradeerbaar afval niet op stortplaatsen energieverbruik en -‐mix, gedrag & normen huishoudens, handel&diensten: [S] huisbrandolie, energieverbruik, -‐mix (meer aardgas & hernieuwbare bronnen), verbrandingstechnologie) handel & diensten: BBT bij o.a. tankstations & droogkuis
-‐
strengere normen en betere naleving
huishoudelijk afvalwater (NH3)
11
emissie verzurende stoffen (SOx, NOx, NH3)
-‐
16
milieu-‐impact van activiteiten, producten en diensten van overheidsinstellingen (2005-‐2011)
-‐
16
vermijden van negatieve effecten van product op milieu
+
11
emissie ozonprecursoren, niet-‐energetische emissie
-‐
Aantal FOD's, POD's en federale parastatalen met EMAS registratie: + # goederen&diensten met Europees Ecolabel in BE geproduceerd (2005-‐10) huishoudens: gedrag (milieuvriendelijke verven en huishoudelijke producten)
Eindrapport - Literatuurstudie Megatrends - 7 April 2013 - shiftN
x
x x
emissie broeikasgassen (2009-‐2010)
emissie luchtpolluenten (fijn stof)
De 4 kerncentrales in Vlaanderen (Doel) stonden in voor 24,3 % van de Belgische stroomproductie
x x
15,11
15,11,16
+
daling energie-‐intensiteit is gelijkmatig want tussen 2000-‐ 2009: 12.1%, oorzaak: (1) structurele effecten (verschuivingen van belang van sectoren in Vlaamse economie) en (2) wijzigingen in energie-‐efficiëntie (bv. wijzigend energiegebruik per eenheid product of dienst)
x
energieproductie (zware stookolie (S-‐rijk) > gas) -‐
emissie broeikasgassen
x x
energieproductie en -‐verbruik ontkoppeling econ groei en materiaalverbruik (biomassa, metalen, mineralen en fossiele brandstoffen) (1970-‐ 2007): + (bbp +2.4%/jr >< materiaalverbruik +0.2%/jr)
-‐
emissie broeikasgassen (CO2)
11
+
(winter)klimaat verklarende factor: 2010 uitzonderlijk koud maar in algemeen sinds 2005 dalende trend door daling verwarmingsbehoefte met 33% > tot. energiegebruik huishoudens, handel&diensten daalde met 19 en 14% resp.
x x
x
x
x x x x x
x
x x
x x
# inwoners aangesloten op openbare RWZI sterk toegenomen, zuiveringsrendementen RWZI's verbeterd, andere woningen individuele behandelingsinstallatie voor afvalwater
x
76
11 Landbouw
emissie ozonprecursoren & fijn stof, energetische aandeel
+
emissie ozonprecursoren, totaal emissie broeikasgassen
+
-‐ -‐
15
emissie broeikasgassen
+
19
emissie broeikasgassen (2001-‐2010)
11 15,11,19
Transport
11
emissie broeikasgassen emissie luchtpolluenten
-‐
-‐(+)
11,19,16
emissie fijn stof
-‐
-‐
15
emissie fijn stof
-‐
(+)
11
emissie verzurende stoffen (2006-‐'15-‐'20-‐'30 > geen data tssn '06-‐ '10)
-‐
-‐ -‐ dan + (sinds 2008)
15,11,16,17 15 15
emissie broeikasgassen emissie broeikasgassen (2009-‐2010) emissie broeikasgassen (2009-‐2010)
+ -‐ +
15
emissie broeikasgassen (2009-‐2010)
+
16
totale emissie broeikasgassen van wegverkeer (1990-‐2008) (stijging met 1.7%/jr)
+
11,17
+
emissie broeikasgassen
+
17
uitlaatemissie CO2 personenvervoer
-‐
17
uitlaatemissie CO2 vrachtvervoer (en totaal pers+vracht) (2008-‐ 2030)
15,11,16,17 15 15
Industrie
+ (sinds 2008)
emissie verzurende stoffen (2000-‐2010)
emissie luchtpolluenten (SO2) emissie luchtpolluenten (2000-‐'10) emissie luchtpolluenten (2000-‐'09) ['09-‐'10]
+(+) -‐ -‐ -‐[+]
x
x
x x x x daling met 18% tussen 1990-‐2011 maar stijging van 4% sinds 2008 (1/4 groeiende veestapel varkens en kippen, 3/5 glastuinbouw zie verder wkk's)
landbouw
15,11,19
15,19
huishoudens, handel&diensten: energiemix = meer biomassa (meer hout) huishoudens: energieverbruik, verouderde installaties veestapel, E verbruik/mix
-‐ (+)
veestapel, glastuinbouw (meer biomassa en aardgas maar compenseert hoger Everbruik niet), WKKs in eigen beheer (ook emissies van op het net geleverde elec in data) dalende veestapel + zuinigere glastuinbouw: energiegebruik (serres&teelten), energiemix (wkk) veestapel, E verbruik/mix, (klimaatverandering) omschakeling naar aardgas in glastuinbouw, rationeel E-‐ gebruik (innovatie bvb. wkk's), afname veestapel & akkerareaal (lichte daling vleesconsumptie 1992-‐2009) landbouw, klimaatverandering kan emissiereducties teniet doen (lange droge en/of warme periodes) emmissie-‐arme stallen, dalende veestapel, E-‐efficiëntie in glastuinbouw (serres en wkk) tot 2008 milieudruk < omvang activiteiten door: mestbeleid (emissie-‐arme stallen, kunstmestgebruik, mestverwerking) + conjunctuur (> veestapel) transportactiviteit via de weg personenvervoer vrachtvervoer energieverbruik transport (totaal): in 2008 vervoer staat in voor 21% van totale broeikasgasuitstoot in belgië totale # afgelegde km stijgt sneller dan emissies/km vd voertuigen afneemt (minder vervuilende wagens) (voertuigkm steeg met 3.2%/jr 1970-‐2010, met 2.5% 1990-‐2000 en 0.9% 2000-‐10) % personenvervoer via de weg (1970-‐2000) [2000-‐2009] tov totale vervoersmodi: + [-‐] (78% in 2009) % goederenvervoer via de weg (1970-‐2009) tov totale vervoersmodi: + wegvervoersintensiteit vd economie (wegvervoer/bbp) (1970-‐2010) [2000-‐2010]: + [-‐] (3.2%/2.5% per jr > + 0.8% per jr) [-‐0.4% per jr] personen-‐ en goederenvervoer: energieverbruik/mix auto-‐industrie > technologische aanpassingen = energiemix (benzine>diesel + bijmengen biobrandstof), efficiëntie, kleinere wagens + beleid: uitstootnormen voor autos verbeterde E-‐efficientie voertuigen compenseert verhoogde vervoersactiviteit niet + uitlaatnormen voor nieuwe pers-‐wagens maar niet voor vrachtwagens innovatie + transportactiviteit personenvervoer vrachtvervoer transport: filtertechnologie + brandstofkwaliteit (# minder vervuilende wagens: 5.7% in 2005 > 40% in 2010 van nieuwe inschrijvingen) transport: (1) minder S in brandstof, (2) stijgende transportactiviteit > meer emissies
x x x x x
x x
x
x
x x x
x
x
x x x
-‐
11
emissie luchtpolluenten (SO2)
-‐
+
11
emissie luchtpolluenten (NOx, NMVOS, fijn stof)
-‐
-‐
transport: emissienormen + vlootvernieuwing (nieuwe brandstof en voertuigtechnologiën)
x
17
emissie NOx en fijn stof (pers en vrachtvervoer)
-‐
transport: technologische vooruitgang (opgelegd door Euronormen) compenseert stijgend vervoer
x
emissie broeikasgassen (2000-‐'09) [2009-‐2010]
-‐ [+]
emissie broeikasgassen (F-‐gassen) emissie luchtpolluenten (2000-‐'09) [2009-‐2010]
-‐ -‐ [+]
+ +
energiemix (steenkool of olie vervangen door aardgas of biomassa) en -‐verbruik (econ groei) energiemix + verbeterde technieken energieverbruik industrie (econ groei)
luchtwassers in emissiearme stallen
x
emissie vervuilende stoffen (excl. broeikas) (1990-‐2010)
15 15,11
Fijn stof ontstaat bij elke verbranding en is bijgevolg ook x een probleem van serreverwarming en van landbouwmotoren
x
16
15,11
Over de verschillende sectoren heen zorgen WKK's voor x netto daling broeikasgasuitstoot: emissietoename bij energiesector is kleiner dan emissiereducties in andere sectoren waar geen brandstoffen meer verbruikt worden om warmte afzonderlijk te produceren.
x
x
x
uitstoot personenvervoer daalt sterker dan van x goederenvervoer, dat aan belang wint. Vanaf 2020 volstaat daling van specifieke emissies in geen een van 3 x scenario's om groei van goederenvervoer te compenseren [27] x x
x x x
BODEMKWALITEIT
Eindrapport - Literatuurstudie Megatrends - 7 April 2013 - shiftN
77
BODEMKWALITEIT waterbeschikbaarheid (grondwater)
Overzicht
+ (-‐)
15
waterbeschikbaarheid
+
15
waterbeschikbaarheid
+
15
waterbeschikbaarheid (2000-‐2009)
stabiel
19
waterbeschikbaarheid (2005-‐2010)
schommelt
18 15 11
waterbeschikbaarheid waterbeschikbaarheid daling rivierdebieten in zomer
+
15
grondwaterstand (2001-‐2010)
-‐
15,11
-‐
nutriëntenbalans (N) vermesting
+ (-‐) -‐
overschot op bodembalans N en P (2007-‐2009)
-‐
19 19 15
N kunstmestgebruik (2005-‐'08) ['08-‐'10] P kunstmestgebruik (2005-‐'08) ['08-‐'10] pollutie (afhankelijk van de stof) bodemverontreiniging door afval (2000-‐2010)
(-‐) + sterke -‐ [zwakke +] -‐(+) -‐
16
negatieve effecten van producten op milieu
-‐
15
verzuring (1990-‐2010)
-‐
11
totale verzurende depositie (% NHx)
16
verspreiding bestrijdingsmiddelen
16
verspreiding bestrijdingsmiddelen (2007-‐'09) (-‐21%) (MAAR toxisch niveau bepaalde stoffen)
15
-‐(+)
-‐ (+)
verspreiding bestrijdingsmiddelen (afhankelijk van stof)
x x
watergebruik door huishoudens: -‐ (Overheidsbeleid effect via maatregelen zoals vergunningen, heffingen en sensibilisatie om verbruik van vooral leiding-‐ en grondwater te beperken) watergebruik door landbouw: geen uitgesproken trend watergebruik: afhankelijk van weer, hoeveel regen dat jaar en verspreiding doorheen jaar meer irrigatie door droogte watergebruik door industrie: -‐ klimaatverandering bedrijven en drinkwatermaatschappijen pompen nog te veel water op kunstmestgebruik, veestapel landbouw: afname rundveestapel landbouw: minder kunstmest (Vlaamse derogatie biedt extra mogelijkheden voor mestafzet), nutriëntarm veevoeder, areaal nateelt hoge prijzen kunstmest verbod op P-‐kunstmest + hoge kunstmestprijzen minder afval, gewasbescherming, verzuring (mest) gestort huishoudelijk afval # goederen&diensten met Europees Ecolabel in BE geproduceerd (2005-‐10) verzurende emissies verzurende emisies (mestgebruik en dus landbouw oorzaak hoge aandeel NHx)
bodemkwaliteiten
-‐
-‐
15,11
wateropslag en infiltratie capaciteit
-‐
-‐
18
bodemerosie door wind end water
+
16
beschikbaarheid grondstoffen
+
Tussen 2000-‐2010 verbruik 5% minder.
x
x
x
x x
x
x
x
daling komt door: geïntegreerde en bio bestrijding, verbeterd gamma, nieuwe technologische installaties (spuitinstallaties), betere doseringen & efficiëntere formuleringen, strengere residucontroles
x
x
gestort bedrijfsafval: vnl. baggerspecie (26 %), goethiet, gips en titaniumdioxide-‐resten (23 %), residu’s van grondreiniging (18 %) en andere afvalstoffen
-‐, schommelt
Tussen 2000-‐2010 tot. waterverbruik van energiesector gedaald met 19% (koelwater), voor andere toepassingen van water daling met 8%.
x x
landbouwopp voor bio landbouw (1990-‐2005): + (van 0.07%>3.03% in 1987-‐2009) daling pesticidenverkoop/ha (omdat stijging doeltreffendheid producten), sommige producten hoger toxisch niveau vd actieve bestanddelen
-‐ (+)
x x
x
landbouw: afname gebruik door o.a. gebruiksbeperkingen en verbodsbepalingen voor bepaalde stoffen (o.a. meest toxische)
-‐ (+)
-‐
pollutie: bodemverontreiniging door afval (2000-‐'04), -‐'10
watergebruik sectoren, klimaatverandering watergebruik door energieproductie: -‐
+
19
15,19
-‐
gestort brandbaar bedrijfsafval: -‐54% tussen 2006-‐10 door o.a. veranderde heffingen op storten en verbanden. Ca. 68% primair bedrijfsafval naar materiaalrecuperatie (= +5% tov 2007): hergebruik, recyclage, compostering, secundaire grondstof
x
bodemafdichting, erosie bodemafdichting door bevolkings-‐ en econ. groei > x toename versteende ruimte (incl. transport) klimaatverandering: overstromingen (zeeniveaustijging + winterneerslag), droogte (+ landbouw) ontkoppeling econ groei en materiaalverbruik (1970-‐ 2007)
x x
x procesmaatregelen, organisatorische en structurele bedrijfsaanpassingen, energiebesparende maatregelen en WKK’s
x
WATERKWALITEIT 16 15,11 11 15 15,11
waterkwaliteit
+
negatieve effecten van product op milieu
-‐
pollutie (o.a. door O2-‐bindende stoffen; nutr: N, P) % bevolking aangesloten op collectieve afvalwaterzuivering waterkwaliteit (grondwater) verspreiding bestrijdingsmiddelen oppervlaktewater belasting van opp water (CZV, N, P)
-‐
19
P in oppwater (2000-‐10)
15
verspreiding bestrijdingsmiddelen in grondwater
stabiel (-‐) afh. van product stabiel stabiel +
+
-‐ -‐
stabiel
maatregelen (waterzuivering), gedrag # goederen&diensten met Europees Ecolabel in BE geproduceerd (2005-‐10) meer huishoudens aangesloten op RWZI bevolkingsgroei vermesting, bestrijdingsmiddelen landbouw landbouw: vermesting landbouw: minder P bemesting niet direct effect dr jarenlange opbouw in bodem landbouw
Eindrapport - Literatuurstudie Megatrends - 7 April 2013 - shiftN
x x
x
x x x x
78
waterkwaliteit
+
+ (-‐)
15
pollutie door O2-‐bindende stoffen; nutr: N, P; zware metalen
-‐
11
belasting van opp water
-‐
18
zoutwaterintrusie > drinkwater
+
11,18
kwaliteit en beschikbaarheid grond-‐ en opp-‐water
-‐
11,18
kwaliteit grond-‐ en opp-‐water
-‐
afvalwater, normen, (klimaatverandering) industrieel afvalwater industrie: opgelegde normen (groter effect dan aansluiting RWZI) klimaatverandering: drogere zomers, grondwaterreserves + zeeniveaustijging klimaatverandering: drogere warmere zomers > daling rivierdebiet > [pesticiden], [NO3] stijgt klimaatverandering: frequentie overstroming riolen en kleine waterlopen door zomeronweders of winterneerslag
x x x x voor periode 2000-‐2011 vertonen industriële lozingen daling van 37-‐48%, afhankelijk van soort polluent, ondanks toename industriële activiteiten met 10%
x x x x x
BIOTISCHE RIJKDOM & FUNCTIONALITEIT 15 11 16,19
aantasting biotische rijkdom aantasting biodiversiteit
-‐ (+) -‐
wortelaantasting planten en bomen > verandering soortensamenstelling
16 15
vogelsoorten in landbouwgebieden (weidevogels -‐33% 1990-‐2005) aantasting biotische rijkdom (aquatisch leven) biodiversiteit (1990-‐2005) overwinterende watervogels
16
negatieve effecten van producten op milieu
15
vispopulatie # commerciële vissoorten in Noordzee en aangrenzende wateren (1990-‐2005) biologische kwaliteit opp. water levensverwachting (in goede gezondheid) aantasting natuur en bos biologische kwaliteit waterlichamen aantasting biotische rijkdom
16 15 16 11 11
-‐ + (-‐) -‐ -‐
-‐
vermesting, verzuring, (intensivering & schaalvergroting) landbouw: vermesting & verzuring
-‐
totale verzurende emissies
+ (-‐)
-‐ + (maar locatie afh)
+ (maar locatie afh) + (-‐) + + +
aantasting biodiversiteit
+
18
druk aquatische leven
+
16
druk op zoetwater fauna en flora
+
18
negatieve impact op bossen
+
18
verdwijnen van spp uit BE, expansie van andere (incl. invasieven)
+
18
uitsterven spp (rupsen en jonge vogels niet synchroon)
+
18
kans op vorstschade aan bomen > regeneratie moeilijker opbrengst landbouwgewassen + mogelijkheid voor nieuwe gewassen
18
opbrengst landbouwgewassen (incl veevoer en grasweides)
18
frequentie uitbreken exotische ziektes
x daling verzurende emissies sinds 2000 door afbouw veestapel, lagere N-‐inhoud veevoer, emissie-‐arme stallen, toenemende mestverwerking + minder S in stookolie en omschakeling naar aardgas in tuinbouw
x
x x
x x
x
+
11
18
intensivering en schaalvergroting landbouw versteende ruimte, waterkwaliteit demografie > afname kwantiteit en kwaliteit habitats klimaatverandering, waterkwaliteit, ruimtebeheer # goederen&diensten met Europees Ecolabel in BE geproduceerd (2005-‐10) ruimtebeheer, waterkwaliteit
x x
+
landbouw, industrie, huishoudens x x demografie (welzijnsziektes zoals diabetes, obesitas) x versteende ruimte (bevolkingsgroei + ruimtebeheer) x sanering huishoudelijk afvalwater (naast industrie) x x klimaatverandering x x x x klimaatverandering: stijging van de T, verandert x neerslagpatroon, daling rivierdebieten in zomer klimaatverandering: hogere T, eutrofiëring x klimaatverandering: beschikbaar water, x zoutwaterintrusie (zeeniveaustijging) klimaatverandering: CO2 (minder investering in wortels) x + frequentie extreme weersverschijnselen + gevoeligheid voor bosbranden klimaatverandering: T stijging + ruimtebeheer: x habitatfragmentatie>habitatverplaatsing naar N onmogelijk > uitsterven klimaatverandering: vroegere lente & zomer fenomenen, x latere herfst klimaatverandering: vroegere start bladvorming, latere x bladval
+ (tot max. van klimaatverandering: lengte groeiseizoen, T, CO2 (voor +3°C dan voordelen > sommige spp +, voor niet hitte-‐resistente spp -‐) nadelen) klimaatverandering: droogte stress door drogere, -‐ warmere zomers > minder veevoer + klimaatverandering
x
x x
GELUIDSHINDER geluidshinder
+
16
negatieve effecten van producten op milieu
-‐
15 16 16 16
geluidshinder # afgelegde voertuigkm (1970-‐2010) % wegverkeer (tov andere vervoermodi): 1970-‐2009 % wegverkeer (tov andere vervoermodi): 2000-‐2009
-‐ + + -‐
+
toename (zwaar) verkeer # goederen&diensten met Europees Ecolabel in BE geproduceerd (2005-‐10) transport transport goederenvervoer personenvervoer
Eindrapport - Literatuurstudie Megatrends - 7 April 2013 - shiftN
x
79
11
geluidshinder
+
11
geluidsemissies op Vlaamse wegen
+
11
geluidsemissie personen-‐ en goederentrein
-‐
11
% blootgestelden aan hoogste geluidsniveaus (65-‐75dB)
+
toename bebouwing dichtbij grote wegen + toename trein-‐ en vliegverkeer toename wegverkeer, hybride auto's en stillere banden en wegen (nog) niet voldoende richtlijn voor nieuw rollend materiaal (bij vervanging oude treinstellen) meer zwaar verkeer (bussen, vrachtverkeer)
x x
GEURHINDER 15 15,11 19 15
geurhinder
wisselend
geurhinder
-‐
geuremissie verzurende stoffen geurhinder (2000,01,04, 08) geurhinder
+ -‐ +
rapportering niet voldoende huishoudens, handel&diensten, andere -‐
landbouw: emissie-‐arme stallen landbouw: mestuitspreiding, veestallen (innovatie) industrie
vermesting&verzuring, afval, kwaliteit opp water, transport
x x x x x
afvalverwerking, transport
LICHTVERVUILING 15 19
lichthinder lichthinder lichthinder (slechts 0.1% respondenten in Vl gewest ernstig tot extreem gehinderd door licht uit landbouw)
rapportering niet voldoende stabiel assimilatiebelichting voor snellere groei, vooral bij rozenteelt
x
STRALINGSBLOOTSTELLING 11
stralingsblootstelling
-‐
energieproductie door nucleaire centrales
x
KLIMATOLOGISCHE OMSTANDIGHEDEN 15 18 18 18 15, 18 15 18 11 11 11 18
stijging T + # dagen met max T 25°C of meer drogere, warmere zomers beschikbaarheid water vroegere lente & zomer, latere herfst nattere winters, minder maar intensere buien in zomer meer overstromingen intensiteit + frequentie buien tegen 2100 hittegolven en extreme regenbuien stijging van de T, verandert neerslagpatroon daling rivierdebieten in zomer gemiddelde jaar-‐T + min. T (1833-‐2008) + vooral in zomer
+ + -‐ + + +
+
+ + + + +
klimaatverandering klimaatverandering klimaatverandering klimaatverandering klimaatverandering klimaatverandering klimaatverandering klimaatverandering klimaatverandering klimaatverandering klimaatverandering
Eindrapport - Literatuurstudie Megatrends - 7 April 2013 - shiftN
x x x x x x x x x x x
x x x x x x x x x x x x
80
