MEDIASPELERS Sneller, goedkoper, maar ook beter? DUALBAND ROUTERS MET 5 GHZ Sneller dankzij extra frequentie

OP CD-ROM:

XXXX P ZIE PAG. EN 66 VERSNELLEN MET TWEAK-7 P ZIE PAG. 66 WINDOWS 7 TWEAKEN

PC-ACTIVE | JANUARI 2010 232

TOUCH SCREENS

JAARGANG 22 | 2010

ALL-IN-ONE PC’S | DUALBAND ROUTERS | MEDIASPELERS | TOOLS EN TECHNIEKEN VOOR WEBVERKEERANALYSE

NETBOOK VS. NOTEBOOK

24

TRAVIAN

58

FLASHGET

56

HET LAB

88

Samsung N510 vs. X120

Browsergame is een rage Veelzijdige downloadmanager Debian Etch naar Arch Linux

7 alles-in-één pc’s Aanraaksystemen Aanraaksoftware

30 BROWSEN DOOR NIEUWE MEDIASPELERS USENET 68

ENERGIEZUINIGE SWITCH 28 Sneller, goedkoper, maar ook SMC Green Ethernet

HP MEDIASMART EX490

26

POLYMATH-PROJECT

84

Complete Home server?

Open-sourcewetenschap

34 42 44

beter?

Download veel sneller dan met torrents

DISTRIBUTED COMPUTING 78 Uw cpu voor het goede doel

MEER BEZOEKERS DUALBAND VOOR UW WEBSITE 46 ROUTERS Tools en technieken voor MET 5 GHZ

GRATIS

W INN

• VirtualBox 3.0.10 • AVG Anti-Virus Free

EN!

UW WEBSITE

Kies het cms dat bij u past

Sneller dankzij extra frequentie

webverkeeranalyse

Maak kan digit s op een streamale mediapPlayon!HD ter wa er van A.Clayer/ arde v . an € Ryan 149,-

72

16 BAAS OP

• Kingston Office 2009 • ASTRA32 2.03 • Chameleon Startup

Manager Edition 9.0.704 • Daemon Tools Lite 4.35.5 ESSENTIËLE SOFTWARE • Mozilla Firefox 3.5.5 NL SOFTWARE • Internet Explorer 8 voor XP • Tweak-7 en Vista • Virtual Drive Pro 12

• Adobe Arobat Reader 9.2 NL • Microsoft Office

WWW.PC-ACTIVE.NL NR. 232 JAARGANG 22 | JAN. 2010

 6,99

2007-viewers

• FastStone Image Viewer 3.9 • Portable Apps Standard Suite 1.5.2

• 7-Zip 4.65 • Windows Media Player 11

DIRECTX 11-KAARTEN GETEST: NU KOPEN OF TOCH EVEN WACHTEN? 100 Cover.indd 1

26-11-2009 12:00:05

î

webHosting

î

domeinregistratie

deCember oPruiming! geldig tot 31 december 2009

géén verborgen extra kosten!

î Net Ground is een full-service provider gespecialiseerd in webhosting, domeinregistratie, webservers en ssl certificaten. Wij verwerken uw order binnen 24 uur, hebben een betrouwbaar netwerk en ervaren helpdesk medewerkers.

Untitled-2 2

25-11-2009 15:51:48

î

serVeroPLossingen

î

ssL CertiFiCaten

.nL, .be of .eu

!

10

domeinnaam voor slechts:

9

€

per jaar, exclusief 19% btw

waarom bij net ground registreren? ü Contractperiode van 1 jaar ü Géén set-up kosten ü Gratis URL of IP forwarding ü Géén verborgen extra kosten ü Volgende jaren dezelfde scherpe prijs ü Goed bereikbare helpdesk Bestel zelf via http://www.netground.nl/pca of bel ons op 015 274 2770 en wij helpen u verder!

î

n. www.netground.nl - Tel. 015 274 2770

Untitled-2 3

25-11-2009 15:52:24

16 GETEST: 7 DUALBANDROUTERS Werkt u graag draadloos, maar hebt u geregeld last van interferentie of biedt uw huidige router simpelweg te weinig snelheid? Dan kan het tijd zijn voor een dualbandrouter met extra 5 GHzfrequentie. We hebben een zevental modellen getest en zoals het gezegde luidt: er kan er inderdaad maar een de beste zijn!

2009 en 2010 De 21e jaargang zit er op en dat geeft aanleiding om eens terug te blikken. Natuurlijk zijn wij blij met en trots op het 20-jarig jubileum van PC-Active en dat hebben we dan ook uitgebreid gevierd met een speciaal nummer. 2009 is ook het jaar van twitteren, volgens sommigen het woord van het jaar, maar ik ben daar zelf niet heel erg mee bezig en u denk ik ook niet. Waar wij

30 MEDIASTREAMERS EN MEDIASERVERS Mediaspelers worden voor veel filmliefhebbers ingezet als een alternatief voor een mediacenter-pc. Er is voor het afspelen van audio- en videobestanden dan immers geen aparte computer meer nodig. Mediaspelers zijn handig, compact en kunnen veel. Inmiddels is er een tweede generatie opgestaan.

zelf de laatste maanden wel veel aandacht aan hebben besteed, is Windows 7. De langverwachte opvolger van Vista voldoet aan de verwachtingen en daar zal Microsoft blij mee zijn. De concurrentie neemt namelijk zienderogen toe, zeker nu ook Google met een besturingssysteem bezig is. Verder zetten de netbooks hun opmars voort en de nieuwe e-readers (onder andere van Sony) zijn veelbelovend. Over SSD ben ik enthousiast, alleen de verkrijgbaarheid laat nog te wensen over en de prijs mag nog wel wat zakken. Minder blij ben ik met wat wij dit jaar hebben moeten publiceren over privacy. Goed, er waren ook positieve uitschieters, maar er worden steeds verdergaande maatregelen (in de EU) genomen en we moeten ervoor waken dat onze vrijheden en verworvenheden met worden aangetast. Signaleren en vooruitkijken blijft een sterk punt van PC-Active en dat ziet u ook weer terug in dit nummer. All-in-one pc’s en systemen met touch screens worden besproken, evenals DirectX 11-kaarten die we in 2010 veel meer zullen tegenkomen. USB 3.0,

72 BAAS OP EIGEN WEBSITE Het opzetten van een website, weblog, video- of fotogalerie is nog nooit zo eenvoudig geweest, want de basisinstallatie van de meeste cms’en is binnen enkele minuten te realiseren. Veel lastiger is het om een goede keuze te maken uit de meer dan honderd beschikbare pakketten die u gratis of voor zeer weinig geld kunt gebruiken.

meer LED-schermen, de cloud, we gaan het allemaal meemaken of er over lezen en van horen. Rest mij nog om namens het team van PC-Active u een voorspoedig 2010 te wensen! Rob Coenraads Hoofdredacteur PC-Active [email protected]

101 inhoud blad.indd 4

26-11-2009 12:20:21

RS

eren

r

20 GETEST: DIRECTX 11 VIDEOKAARTEN Windows 7 is al weer een tijdje verkrijgbaar en een belangrijke vernieuwing in het besturingsssysteem is DirectX 11. De eerste geschikte videokaarten zijn al sinds eind september verkrijgbaar. We bekijken een aantal van deze nieuwe videokaarten. Nu al kopen, of toch nog even wachten?

algemeen 6 10 14 15

PC-ANTWOORD KORT NIEUWS BEVEILIGINGSNIEUWS LINUX-NIEUWS

Ubuntu 9.10, Moblin v2.1 en Mandriva 2010

52 WORD NU ABONNEE

Kies een welkomstgeschenk

66 INHOUD CD 88 HET LAB

Migreren van Debian Etch

94 ZOEK, SURF EN WIN!

OP PAGINA 66 VINDT U DE INHOUDSOPGAVE VAN DE GRATIS CD-ROM BIJ PC-ACTIVE

Vind en win een prijs

97 WAMMES’ COLUMN

De mening van Wammes

98 COLOFON EN LEZERSSERVICE

hardware 16 GETEST: DUALBANDROUTERS MET 5GHZ

Sneller draadloos dankzij extra frequentie

20 GETEST: DIRECTX 11-KAARTEN

Nu kopen of toch nog even wachten?

24 GETEST: SAMSUNG N510 EN X120

34 GETEST: ALLIN-ONE-PC’S Touch is dé trend. Een flink aantal fabrikanten heeft inmiddels een computer met aanraakscherm in het programma. Sommige zijn al voorzien van Windows 7 dat compleet geschikt gemaakt is voor gebruik met aanraakschermen.

Netbook vs. notebook

26 HP MEDIASMART EX490

Homeserver met kleine gebreken

28 SMC GREEN ETHERNET

Energiezuinige switch

30 GETEST: MEDIASPELERS EN -STREAMERS

Sneller en goedkoper, maar ook beter?

34 GETEST: ALL-IN-ONE-PC’S

Alles-in-één-systemen met aanraakscherm

42 AANRAAKTECHNIEK IN WINDOWS 7

De mogelijkheden bekeken

software 44 WINDOWS 7 TOUCH IN DE PRAKTIJK

Dubbelklikken met uw vingers

46 WEBSITESTATISTIEKEN

Wie bezoekt uw website?

54 SHAREWARE

Kingston Office 2009

56 MAKKELIJK MEDIA DOWNLOADEN

Flashget downloadmanager

28 GROEN OP HET INTERNET Groen is in. Daar haakt SMC op in met zijn Green Ethernet Gigabit switches SMCGS5. De claim: tot 60% minder energieverbruik. Dat trekt natuurlijk onze aandacht op de redactie. Is die claim terecht?

57 TIPS EN TRUCS

Voor Linux

58 TRAVIAN BROWSERGAME

Nieuwe rage in gameland

online 64 DWARS DOOR DE TIJD

Windows: van 16-bits naar 64-bits

68 BROWSEN DOOR NIEUWSGROEPEN

Sneller en makkelijker dan torrents

72 BAAS OP EIGEN WEBSITE

Kies het cms dat bij u past (deel 1)

achtergrond 76 DE OPENHEID VAN OPEN DESKTOP

De ware kosten onthuld

78 DISTRIBUTED COMPUTING

Processor inzetten voor het goede doel

84 DENKWERK: OPEN-SOURCEWETENSCHAP

Het Polymath-project

101 inhoud blad.indd 5

26-11-2009 12:20:45

Henk van de Kamer

Probleem met lezen websites Ik heb een probleem met het lezen (lettergrootte) van een aantal websites. Is jullie iets bekend om dat eventueel per websites aan te passen of moet ik alles dan groter maken op mijn computer. Alli, e-mail

Als alle andere pagina’s goed leesbaar zijn en slechts een paar niet zou ik de beheerder van de website daar een melding van sturen, dan kan deze dat eventueel aanpassen. Als op de betrokken computer IE8 geïnstalleerd is, hebt u een eenvoudige oplossing om dit voor uzelf aan te passen. Rechts onder in het scherm van IE8 staat een optie voor zoom. Hiermee kunt u even snel de zoomgrootte voor deze pagina aanpassen, na het bezoek kunt u via dezelfde optie weer snel terug naar de normale instelling van 100%.[KZ]

certificaat van een van deze providers overhandigd krijgen, hebben we in ieder geval een geldig e-mailadres waar we terecht kunnen, mochten er klachten ontstaan. Dat is tenslotte het hele doel van de operatie. Spammers proberen namelijk zo goedkoop mogelijk te werk te gaan en het opzetten van een mailbox, daar een certificaat voor aanvragen en die vervolgens weer in een browser importeren is een behoorlijke klus. Plus dat men dan al de nodige sporen heeft achtergelaten. Bij FOAF gebruikt men niet een e-mailadres, maar een website waarop een speciale pagina staat. Als die wordt gevonden en in orde is, hebben we een bewijs dat de bezoeker in ieder geval schrijfrechten heeft. Ik moet me maar eens verder gaan verdiepen in dit voorstel, want het lost in ieder geval het probleem op om een CA-provider te vinden die de juiste certificaten uitgeeft. Nu kan de persoon gewoon zelf het juiste certificaat maken. Schrijfrechten op een website is verder net zo goed als toegang tot een mailbox (HK).

Papieren overzicht Door het failliet gaan van de DSB kunnen de rekeninghouders niet meer bij het overzicht van hun betalingen. Een behoorlijk probleem als we moeten bewijzen dat een rekening wel degelijk door ons is betaald. Helemaal omdat steeds meer banken weigeren – of beter daarvoor flink geld vragen – om papieren afschriften te versturen. Ik vraag mij af of dit wettelijk allemaal wel kan? Voor de belastingdienst moet ik tenslotte ook zeven jaar administratie op papier bewaren. Wat is uw mening? Claus Zee, e-mail

Inzoomen

Certificaatlogin Ik las onlangs uw artikel [2] waarin u aan het eind besloot met ‘op dit moment staat het inloggen met certificaat nog in zijn kinderschoenen’. Ik ontmoette deze zomer op de HAR2009 Henri Story die nu voor Sun werkt en net dat idee [3] aan het promoten is. Pascal van Hecke, e-mail

Dank voor de tip. In de tweede link [4] die u geeft, maak ik op dat het systeem iets anders werkt dan ik voorstelde. In het aangehaalde artikel liet ik zien hoe een webserver tijdens het opzetten van de https-verbinding aan de browser kan vragen om ook een certificaat te overhandigen. Het systeem gebruikt dezelfde truc, maar in plaats van de naam of e-mailadres wordt een alternatief veld gebruikt waarin een url wordt gezet. Deze verwijst vervolgens naar een webpagina waarmee verder onderhandeld kan worden of we het geheel vertrouwen. In mijn voorstel gebruikte ik certificaten van providers die in ieder geval via een mailtje controleerden of de aanvrager toegang tot de mailbox achter dat e-mailadres heeft. Ofwel als we een geldig

6

Het is inderdaad te belachelijk voor woorden dat de curatoren van de DSB nog steeds geen toegang tot deze gegevens hebben verzorgd. Sterker nog, het is maar de vraag of dit nog gaat komen! Terwijl het toch redelijk eenvoudig moet zijn om een ‘alleen bekijken’-toegang te maken. Wat ook vreemd is, is dat men anderhalve maand nodig heeft voordat mensen een aanvraag voor hun geld kunnen indienen. ‘Alles staat toch in de computer?’, zou je zeggen. We gaan ervan uit dat de DSBcomputersystemen aan de eisen van de DNB voldoen, ofwel meer dan een steeksproefgewijze controle zou niet nodig moeten zijn. Daarna is het een druk op de knop en een beetje computer moet dan in een paar uur toch de 400.000 overboekingen kunnen doen? Dat het ook binnen twee dagen kan, heeft men in Amerika bewezen toen daar weer eens een bank omviel. Alleen in Nederland moeten wij burgers alles per computer doen en lijkt het erop dat de overheid nog op grote kleitabletten met een beitel aan het werk is... Afgelopen voorjaar begon ook de ING (voormalig Postbank) zogenaamd aan het milieu te denken en het papieren afschrift in de ban te doen. Persoonlijk heb ik toen meteen een boze brief gestuurd en uitgelegd dat bijvoorbeeld voor de belastingopgave de terugkijktermijn van zestien maanden erg krap is. Tenslotte doen we – als we geen uitstel vragen – eind maart 2009 de opgave van 2008. Dan spreken we al over een periode van vijftien maanden. Gelukkig heeft de ING dit ingezien en is de termijn op de gewone rekening verhoogd naar bijna 5 jaar. Op het moment van schrijven – 16 november – kon ik in ieder geval terug tot 1 januari 2005. Ik heb hiervan meteen maar per jaar een pdf ‘afgedrukt’ en de gegevens ook nog eens als kommagescheiden bestand opgeslagen. De grote vraag is natuurlijk of de belastingdienst dit soort gemakkelijk te manipuleren gegevens

PC-ACTIVE | 01–2010

200 PC_antwoord.indd 6

26-11-2009 12:41:21

BRIEF VAN DE MAAND Fritz!box In de laatste Het Lab-aflevering staat dat een Fritz!box een embedded Linux gebruikt om de boel aan te sturen. Nu heb ik zelf een 7170 en door die opmerking werd mijn interesse gewekt omdat ik tot nu toe niet wist hoe ik op dat ding kon inloggen. Na wat zoekwerk op internet ben ik er achter gekomen dat telnet geactiveerd kan worden via een aangesloten telefoon en dan de volgende ‘telefoonnummers’ te draaien: 1. #96*7* om telnet in te schakelen 2. #96*8* om telnet weer uit te schakelen Met het Linux-commando:

telnet kan ik dan inderdaad inloggen op de Fritz!box via lan. Ik ben zeer gelukkig, maar heb nog wel een paar vragen. Als ik telnet activeer, is deze dan ook te benaderen vanaf de wanzijde? En zo ja, hoe kan ik dit beveiligen zodat het alleen van lan-zijde is te benaderen? Hoe kan ik pakketten installeren op de Fritz!Box? Ik zou graag MC (midnight commander) willen installeren. Hoe kan ik de boel het beste back-uppen in het geval ik iets doe waardoor dat ding vastloopt? Weet iemand nog interessante links/tips/geheimen voor de Fritz!box? Bijvoorbeeld dat we via de link http:///html/support.html op een ‘supportpagina’ terechtkomen die niet is omschreven in de handleiding. Ik kijk in ieder geval zeer uit naar de volgende afleveringen van Het Lab die over de Fritz!box gaan. GNOE Inc., forum

Het is altijd leuk om te horen dat een Het Lab-aflevering voor de nodige vervolgexperimenten bij lezers heeft gezorgd. Zo werkt dat ook in echte laboratoria. Graag zien wij dan ergens een labjournaal verschijnen in de vorm van een blog of een gewone html-pagina. Een aantal van dat soort labjournaals heb ik verzameld; zie daarvoor de link aan het eind van deze PC-Antwoord [5]. Het activeren van telnet is veilig omdat deze standaard niet toegankelijk is vanaf het internet. Helaas gebruikt de Fritz!Box niet iptables voor de firewallregels, zodat het laten zien wat lastiger is. Maar wie het niet gelooft, moet maar eens proberen om een telnetverbinding met obelix.armorica.tk te maken. Die komt uit op de Fritz!box in Aalten. Wie een werkende ipv6-verbinding heeft, moet even – onder Windows wellicht anders – de optie -4 opgeven, omdat het ipv6-adres via de router rechtstreeks op Obelix uitkomt ofwel zonder enige vorm van NAT. Dat betekent dat ik op Obelix eigenlijk een ipv6-firewall moet gaan draaien, maar aangezien ik deze machine ontdaan heb van alle gevaarlijk diensten, is het enige spannende een OpenSSH-server. En die heb ik bewust niet beschermd om te zien hoeveel scriptkiddy´s al v6 gebruiken...

Het installeren van pakketten gaat door ze op het apparaat te downloaden of bijvoorbeeld via een usb-stick toegankelijk maken. Uiteraard moeten we programma’s gebruiken die gecompileerd zijn voor de processor die de Fritz!box gebruikt, want die is niet x86-compatibel. Zo heb ik naast de telnetserver ook ssh aan het systeem toegevoegd in de vorm van dropbear [6]. U ziet dat ik deze via het op de Fritz!box aanwezige wget-commando download en zo installeer. Dat overleeft echter geen reboot en daarvoor moeten we dus een script maken dat tijdens het booten de download uitvoert en het geheel installeert. Een soortgelijk iets is ook voor de gewenste MC [7] voor elkaar te krijgen. Een meer permanente oplossing is een eigen ‘firmware’ te maken met behulp van de broncode en daarin standaard alle gewenste utility’s opnemen. Daarmee worden ook reboots overleefd. De genoemde ‘support’-pagina wordt door de medewerkers van AVM gebruikt als er problemen zijn die nog geen oplossing hebben of waarvan de oorzaak onduidelijk is. Het is niets anders dan een script dat een hele berg gegevens verzamelt. Zelf had ik geen werkende analoge telefoon meer liggen en ik heb de telnet dus via een andere truc geactiveerd [8]. Dat soort tips en trucs zijn van harte welkom op ons forum. Een vervolg over de Fritz!box in Het Lab zal nog even op zich laten wachten. Voor mijn eerste serieuze aanpassing wil ik proberen om een eigen firmware te maken met daarin iptables om zo de ingebouwde en compleet dichtstaande ipv6-firewall te omzeilen (HK).

Elke maand belonen wij de beste brief met een mooie prijs. Deze maand heeft Charlotte Zwarts het boek ‘Windows 7 Grand Cru’ gewonnen, het naslagwerk voor iedereen die met Windows 7 werkt. Voor meer informatie zie www.easycomputing.com. Wilt u ook kans maken op een prijs, vermeld dan uw naam- en adresgegevens bij uw brief. PC-ACTIVE | 01–2010


7

26-11-2009 12:41:49

zomaar accepteert. Sommige bedrijven zien dat in en sturen een pdf met pgp-handtekening. Maar op deze uitzonderingen na, zitten wij net zoals u op dit punt met grote vraagtekens. Trouwens, de DSB gaf al jaren voor de spaarrekeningen geen papieren jaaroverzicht meer. Ook daar moesten we het doen met een te downloaden pdf. Of zoiets voor 2009 nog gaat verschijnen? Laten we hopen dat dit gewoon niet lukt, dan hoeven we met zijn allen dat deel van ons spaargeld niet op te geven voor de belastingen in 2010. Misschien dat onze overheid dan eindelijk eens wakker wordt (HK).

IE-probleem Mijn computer heeft steeds vaker problemen met het openen van Internet Explorer. Het lijkt of er elke keer meer tijd nodig is als ik iets op internet probeer te zoeken. Ik heb voor zover ik weet geen extra programma’s geïnstalleerd. Alles is nagelopen met diverse antivirus- en antispywareprogramma’s en geen daarvan geeft een probleem aan. Weten jullie misschien de oorzaak en een mogelijke oplossing? M. Erica, e-mail

Internet Explorer slaat soms veel meer gegevens op dan nodig. Deze gegevens beheert u via het menu Extra en hierin de keuze Internetopties. Dit levert een scherm op met een aantal tabbladen. Via het tabblad Algemeen kunt u waar nodig de instellingen aanpassen. Het tweede vak in dit tabblad (Browsegeschiedenis) is het interessantst. Hier kunnen we alles verwijderen wat we de afge lopen dagen tot weken hebben gedaan. Na een klik op de knop Verwijderen krijgen we een scherm waarin we kunnen aanvinken wat we allemaal willen verwijderen. In IE8 zorgt de optie Browsegeschiedenis verwijderen bij het afsluiten ervoor dat het verwijderen automatisch gebeurt zodra u IE8 afsluit (zie screendump). Via Instellingen naast de knop Verwijderen, komen we nog meer keuzes tegen. In de praktijk raden we aan om niet meer dan 50 MB te gebruiken voor tijdelij-

ke bestanden omdat bij meer IE trager zal reageren en exact dat is wat u volgens ons ervaart. Ook kunt u het aantal dagen dat de bezochte websites bewaard moeten worden, instellen. Bij meer dan een week zult u wederom vertragingen ondervinden. De rest van de instellingen kunt u vergeten. Door nu op de OK-knop te klikken, worden de opgegeven instellingen actief. Dit zou de vertraging bij het openen van IE moeten oplossen (KZ).

Gedeelde printer Ik heb een gedeelde printer als volgt geïnstalleerd op een Vistacliënt: 1. Start | \\Servernaam 2. R echts klikken op de gedeelde printer | verbinding maken

Het probleem is dat op deze manier automatisch XP-drivers geïnstalleerd worden. En die werken voor geen meter. Ik heb wel Vista-drivers, maar die krijg ik niet geïnstalleerd via de volgende route: 1. Start | Configuratiescherm | Printers 2. Rechts klikken op de printer 3. Als Administrator Uitvoeren | Eigenschappen

Als ik nu op het tabblad Geavanceerd klik, is alles disabled. Ik zie wel de mogelijkheid om een nieuwe driver te installeren, maar ik kan er niet op klikken. Weet iemand hoe ik dit op kan lossen? Mariourk, forum

Er zijn twee manieren om dit op te lossen. De eerste is om op de machine die als printserver dienst doet extra drivers voor andere besturingssystemen erbij te plaatsen zodat deze tijdens het instellen van de printer door de gebruiker gekozen kunnen worden. De vraag is hoe dat bijplaatsen in uw geval gedaan moet worden. Op sommige printservers is dit een lastige klus. Verder moet de gebruiker natuurlijk zelf aangegeven welke drivers gebruikt moeten worden. In de praktijk is deze op het eerste gezicht fraaie route toch nog behoorlijk ingewikkeld om netjes voor elkaar te krijgen. De tweede methode is dan ook een stuk handiger. Eerst installeren we de printer gewoon lokaal. Zodra dit is uitgevoerd, passen we de poort aan naar \\servernaam\printer. Dit zou normaalgesproken altijd moeten werken (KZ).

Reageren? Surf naar ons forum ‘Ik heb een probleem!’ [1] en stel uw vraag. Dit kan zonder registratie, alleen als u op de antwoorden wilt reageren is aanmelden noodzakelijk. Vragen over deze rubriek kunt u sturen naar [email protected].

Geschienis wissen

8

Hyperlinks [1] forum.pc-active.nl/viewforum.php?f=19 [2] Certificaat als login, Een alternatief voor OpenID, Henk van de Kamer, PC-Active juli/augustus 2008 (#216), pag. 90-93 [3] blogs.sun.com/bblfish/entry/foaf_ssl_adding_security_to [4] esw.w3.org/topic/foaf+ssl [5] www.hetlab.tk/artikelen/overzicht-labjournaals [6] www.hetlab.tk/obelix/opslagruimte [7] www.xobztirf.de/selfsite.php?aktion=MC [8] www.hetlab.tk/obelix/inbreken-2



26-11-2009 12:42:01

STRATO Domeinen EasyWeb Hosting Webshops Servers The European Web Host

g n i t s o h b e w s t i e t i l a “Kw “ ! n e z j i r p e p r e h c s tegen nk voor ing van de bovenste pla STRATO biedt webhost nu ep n en professionals. Sle beginners, gevorderde roject bp en start je eigen we 50% korting in de wacht ste be s tools van Nederland met de vele innovatieve webhoster 2009!

STRATO Hosting

Web) (bijv. STRATO Advanced

ten! 2 maanden gratis tes

c webspace, 50 GB traffi 2 domeinen, 2.000 MB e, eigen CGI’s PHP, Perl, MySQL, SQLit ATO BackupControl MySQL-backup en STR SSH-toegang & SFTP , uilder, blog, videoplayer Handige webtools (siteb en meer) dPlus-technologie: NIEUW! STRATO Spee de webtoepassingen! De boost voor veeleisen er – & statistieken met etrack NIEUW! Webanalyse ten! nu 2 maanden gratis tes

ACTIE!

pakketten, bijv. 50% korting op alle 9 nu € 4,50 /mnd.* AdvancedWeb € 8,9

50

ers! Ideaal voor beginn

snel je eigen klik je eenvoudig en Met STRATO EasyWeb alle pakketten! TIE! 50% korting op website in elkaar. AC Incl. eigen domein en

Slechts korte tijd!

e-mailadres! nnis Geen programmeerke nodig!

tis: 00800 800 700 70 ra g el B ? en ag vr g o N el dire Informeer nu en best

HME PC Award 2009 f Beste Webhostingbedrij

ct op

l n . o t a r t s . w ww

* 50% korting op alle pakketten in de eerste contractperiode. Bijv. AdvancedWeb: 12 maanden slechts € 4,50 /mnd., daarna € 8,99 /mnd. Geen set-upkosten. Prijzen exclusief BTW.

STR1209_AZ_Hosting_A4_NL_SpeedPl1 1 Untitled-2 1

23.11.2009 13:41:49 Uhr 25-11-2009 10:25:15

Signo introduceert Cideko Air Keyboard Signo brengt het Cideko Air Keyboard in Nederland op de markt. Dit draadloze alles-in-één toetsenbord fungeert als multimediaafstandsbediening. Een mediacentercomputer die op de televisie is aangesloten, kan dan ook van afstand met dit toetsenbord aangestuurd worden. Het Cideko Air Keyboard is feitelijk een draadloos toetsenbord, muis en afstandsbediening in één. Het toetsenbord is ongeveer even groot als de controller van een spelcomputer. Aansturing van de cursor gebeurt door middel van het in de lucht bewegen van het toetsenbord. Dat zorgt ervoor dat het Air Keyboard het draadloos spelen van games op de pc, surfen op internet, maar ook het typen van e-mails eenvoudig mogelijk maakt. De adviesprijs van het Cideko Air Keyboard bedraagt € 79,-. www.cideko.com

Mandriva 2010

Wacom Bamboo Pen & Touch Het merk Wacom is bekend van zijn digitale tabletten, een digitaal vlak waar u met behulp van een speciale pen tekeningen op de computer kunt maken. Digitale kunstenaars, fotobewerkers en technische tekenaars zijn vaste klanten van dit merk. Maar ook veel computers waarin aanraak- of pentechniek is ingebouwd, zijn voorzien van techniek van Wacom. Onder de naam Bamboo levert het bedrijf ook voor consumenten bestemde miniatuurtablets. Inmiddels is die productlijn alweer toe aan een nieuwe generatie. De Pen & Touch kan zowel door middel van aanraken als met de bekende pen de muiscursor bedienen. Door de 1.024 niveaus van drukgevoeligheid kan met de Pen & Touch bovendien vrij nauwkeurig getekend worden in bijvoorbeeld Photoshop Elements of Painter. Die applicaties worden overigens alleen met de Fun-variant meegeleverd. Dat is een behoorlijke meerwaarde, aangezien die uitvoering maar een tientje meer kost. In de praktijk werkt de combinatie van pen en aanraakvlak erg goed: ideaal om mee te tekenen of creatief bezig te zijn, maar ook als vervanging als u de muis even zat bent. Jammer is wel dat het lijkt alsof dat de drukgevoeligheid minder subtiel is dan bij de voorgaande versie van de Bamboo die zonder aanraakmogelijkheid werd geleverd. Prijs: € 89,95

Mandriva Linux 2010 heeft een ‘smart desktop’, die taakgeoriënteerd is en de gebruiker helpt met het organiseren van zijn persoonlijke gegevens zoals e-mails, documenten, afbeeldingen en video’s. Aan al deze gegevens kunt u commentaren en tags koppelen, waarop dan gezocht kan worden. Als desktopomgeving hebt u de keuze tussen KDE (4.3.2), Gnome (2.28.1), Lxde, Sugar of Moblin. Linux-kernel 2.6.31 zorgt voor de onderlaag van de distributie, en het opstarten gaat nu sneller. Firefox is geüpdatet naar versie 3.5 en Openoffice.org naar versie 3.1. Elisa Media Center heeft een nieuwe naam en een nieuwe release gekregen: Moovida. Een opvallend nieuw programma is de Phoronix Test Suite, een benchmarkprogramma voor Linux van de gelijknamige technologiesite. Gebruikers kunnen nu ook netwerkprofielen inschakelen waarvan de instellingen kunnen verschillen afhankelijk van of u thuis, op het werk of elders bent. (KV) www.mandriva.com

www.wacom.nl

10


201 kort nieuws.indd 10

26-11-2009 12:35:57

ZUNE IN NEDERLAND Microsoft heeft de Zune-dienst in Nederland geïntroduceerd. Nog niet de bekende mp3-spelers die al een paar jaar in de Verenigde Staten te koop zijn, maar wel video-on-demand-dienst voor de Xbox360. Het is via de dienst mogelijk om films in 1.080p-resolutie en met 5.1-kanaals geluid naar de Xbox te laten streamen om die dan vervolgens op de tv te bekijken. Let wel, of u daadwerkelijk 1.080p haalt, is wel afhankelijk van uw internetverbinding. Een film kan tegen betaling van Microsoft Points worden gehuurd en is dan voor een periode van 24 uur te kijken. De prijzen verschillen per film en per formaat (RvE). www.xbox.nl

WIFI COMPLETE STAD AFGESLOTEN OM ÉÉN ILLEGALE DOWNLOAD Het moet toch ook niet gekker worden: de MPAA, de Motion Picture Association of America, heeft het complete wifi-netwerk van het Amerikaanse plaatsje Coshocton laten afsluiten, omdat één van de 11682 inwoners illegaal een film gedownload heeft. Het gratis gemeentenetwerk, waarvan dagelijks vele tientallen Coshoctonen gebruikmaakten, werd afgesloten nadat de MPAA ontdekte dat er via dit netwerkadres een film gedownload was. Omdat veel mensen het netwerk (en dus hetzelfde adres) gebruiken, was het onmogelijk om de precieze downloader te achterhalen. Nadat de MPAA contact had gezocht met de gemeente, werd het netwerk uit de lucht gehaald. Niet alleen gewone inwoners van Coshocton zijn de dupe, ook de lokale politie zit met de handen in het haar. Dankzij het netwerk konden agenten vanuit de auto gegevens over ongelukken of misdrijven in de computer invoeren. Nu moeten zij daarvoor eerst terug naar het bureau.

ADVERTENTIE

WEBWINKELS MET IDEAL VAAK ONVEILIG Uit onderzoek is gebleken dat de meeste webwinkels die de betaalmethode iDEAL aanbieden onveilig zijn. Het gaat om 88 procent van in totaal 13607 webwinkels. Dat beweert Networking4all, aanbieder van beveiligingscertificaten. De betaalmethode iDEAL is dan wel veilig, maar de handelingen in de webwinkel zelf dienen ook beveiligd te worden. Dat wordt vaak vergeten. Maar liefst 11980 winkels sturen door klanten ingevulde informatie over een onveilige verbinding. In 2007 waren dat er nog 5209 en in 2008 8578. Deze groei hangt mede samen met de toename van het aantal webshops dat de betaalmethode iDEAL aanbiedt. In percentages van het totaal aantal iDEAL-webshops wordt de veiligheid relatief beter. In 2007 ging het om 93% onveilige webshops, in 2009 om 88%. Networking4all heeft de websites uitgebreid geanalyseerd. Zo zijn alle websites die vermeld staan op de website van iDEAL en Thuiswinkel.org onder andere gecontroleerd op juiste SSLcertificaten, inclusief webshops op externe pagina’s. Daarnaast is ook gecontroleerd op mogelijke subdomeinen bij alle websites, omdat regelmatig webwinkels buiten de hoofdpagina worden weergegeven. Tot slot is bekeken of er applicaties met software aanwezig zijn, waardoor alle persoonsgegevens via een centraal afhandelingssysteem worden behandeld. Overigens blijkt in het algemeen: hoe hoger de pagerank, hoe hoger het percentage websites dat gebruikmaakt van een SSL-certificaat. Wie zelf wil checken of een webshop veilig is, kan de url intypen op www.isdezesiteveilig.nl

Snel en gemakkelijk data comprimeren? Dan is WinRAR uw keuze… Download nu uw GRATIS 40 dagen probeerversie!

WWW.WINRAR.BE RPR Brugge


26-11-2009 12:37:00

kort nieuws

Publieke bèta Microsoft Office 2010 Microsoft kondigde onlangs Office 2010 officieel aan, samen met Sharepoint 2010 en de Office Web Apps. Deze zullen alle drie in de eerste helft van 2010 worden uitgebracht. Een bèta testversie is inmiddels beschikbaar. Office 2010 is de opvolger van Office 2007 en zal functioneel niet revolutionair verschillen van zijn voorganger. Het belangrijkste verschil is dat het makkelijker wordt om documenten te delen. Of, zoals Microsoft zegt, gelijktijdig te bewerken. Daartoe moet dan wel gebruikgemaakt worden van het (zakelijke) Sharepoint 2010. Dit is een service die het delen van Office-bestanden op verschillende plaatsen via netwerk of web mogelijk maakt. Het belangrijkste nieuws is wel de introductie van de Office Web Apps. Deze maken het mogelijk met Office-bestanden te werken op meer plaatsen en op meer apparaten. Dit gebeurt met lichtgewichtversies van Word, Excel, Powerpoint of OneNote, die via het web in een browservenster werken. De Office Web Apps werken met de Internet Explorer, Safari en Firefox. Ook is er SharePoint 2010 voor nodig of een Windows Liveaccount. De bèta van de WebApps werkt alleen samen met een (zakelijke) SharePoint 2010-server. Voor niet-zakelijke gebruikers zullen de Web Apps beschikbaar worden gesteld via de Windows Live-diensten. De testversie met beperkte functionaliteit komt pas later. Van Office 2010 komen vijf versies: Professional Plus en Standard voor zakelijke gebruikers en Professional, Home and Business en Home and Student voor consumenten, kleinzakelijke

gebruikers en studenten. Er komt ook een Starter Editie van Office 2010 met beperkte functionaliteit. Deze zal door pc-bouwers op nieuwe pc’s worden geïnstalleerd en zal niet los te koop zijn. Gebruikers kunnen dit opwaarderen door het aanschaffen van een licentie. De Starter Editie vervangt het tot nu toe voor consumenten-pc’s veel gebruikte MS Works. Office 2010 is alleen geschikt voor gebruik met Windows vanaf XP SP3. Het is geschikt voor alle hardware die ook geschikt is voor Office 2007. Er is geen nieuwe hardware nodig. Office 2010 zal zowel in 32-bits als 64-bits uitvoering verschijnen. De bèta is alleen Engelstalig.Via www.microsoft.com/office2010 of kijk voor meer informatie op www.microsoft.com/officebusiness/office2010/

MP3-platenspeler Met deze riemaangedreven platenspeler kunt u al uw 33- en 45-toerenplaten herbeluisteren en rechtstreeks omzetten naar digitale muziek op usb of sd-card. Deze Lenco-platenspeler heeft zelfs een ingebouwde stereo voorversterker. Ook kunt u mp3- en wma-bestanden van een SD-kaart of usb-geheugenstaaf beluisteren door ze in de sleuf op de platenspeler te stoppen. www.lenco-audiovideo.com

Casio presenteert schokbestendige camera Na het schokbestendige horloge (de G-SHOCK) en de dito mobiele telefoon (de G’zOne), presenteert Casio een fotocamera in zo’n stevig jasje: de EX-G1. Het toestel is ontworpen voor avonturiers die in alle weersomstandigheden foto’s willen maken. Het apparaat overleeft een val van ruim twee meter, kan tot drie meter onder water gedurende zestig minuten, is te gebruiken bij temperaturen tot -10 graden Celsius en de constructie bestaat uit twee lagen: een buitenlaag van roestvrij staal en een waterbestendige binnenlaag van policarbonaat. Vanaf februari 2010 is de EX-G1 beschikbaar voor € 299,-. www.casio-europe.com/nl/

12

OPROEP Voor een lopend onderzoek is PC-Active op zoek naar mensen die een registratie met het BKR of Preventel hebben opge lopen nadat er een verschil van mening over een factuur was ontstaan. Het gaat daarbij om registratie die in uw ogen onterecht is. Uw reactie kunt u mailen naar redactie@pc-active. nl. Uiteraard gaan wij vertrouwelijk met de informatie om.



26-11-2009 12:37:35

®

webhosting & domeinregistratie

Al 10 jaar lang staan wij klaar om u te ondersteunen en te helpen al uw plannen te realiseren. Overdag, ‘s avonds en in het weekend. Direct en op persoonlijke wijze helpen wij u graag verder. Hosting met service, dat is wat wij u garanderen. Want hosting, dat is onze passie.

Maak kennis met ons op www.deheeg.nl

9201_ADV_DeHeeg_210x297.indd 1 Untitled-1 1

19-03-2009 09:03:46 8-4-2009 9:46:11

Henk van de Kamer

Drupal libgd In het oktobernummer (#229) lieten we al zien aan de hand van libxml zien dat up-to-date-software best wel eens al langer bekende beveiligingsproblemen kan hebben. We hebben al vaker uitgelegd dat dit soort problemen bij closed source zo mogelijk nog erger is, alleen is het daar door de beslotenheid een stuk minder zichtbaar. Regelmatig zien we ernstige bugs in Windows opgelost worden die maanden tot zelfs jaren geleden al gemeld waren. Het probleem van libgd dat we deze maand onder de loep nemen, zal ook bij closedsourceprojecten kunnen voorkomen. Bij het bestuderen van een patch voor een probleem in de libgd ontdekte Tomas Hoger een ander probleem dat niet werd opgelost. In de broncode van php 5.2 en 5.3 werd deze opgelost via een kleine patch. Prima, zult u denken, behalve dat het hier gaat om de bij php gebundelde versie. In een ver verleden was libgd een onafhankelijk project en het eind 2007 is het onder de paraplu van php terecht gekomen. Dat hoeft natuurlijk geen probleem te zijn, behalve dan dat er nu drie versies van de bibliotheek op internet rondzwerven. Zoals gezegd, leverde php al jaren een gebundelde versie mee uit de oorspronkelijke bron www.libgd.org/ en die website bestaat nog steeds. Daar wordt weliswaar verwezen naar het feit dat het nu door een

php-programmeur wordt onderhouden, maar verder is de code gewoon te downloaden. Omdat libgd voor meer programma’s van belang is, gebruiken veel Linux-distributies dus deze website als bron. De laatste officiële 2.0.35-release stamt van 21 juni 2007 en een eerste release candidate voor 2.0.36 kwam een paar maanden later uit. Daarna is dus niets meer verschenen op deze nog steeds officiële website! Wie verder zoekt, ontdekt een Subversion repository svn.php.net/viewvc/gd/trunk/ libgd/ bij php. De laatste wijziging daar is van 6 augustus 2009 en voegt Kalle’s scatter filter als extra functionaliteit toe. Dat betekent dat de fix voor het oorspronkelijk gevonden probleem en de daaruit voortvloeiende ontdekking van Tomas dus niet aanwezig zijn in de aparte libgd repository bij php. Alleen de gebundelde versie bij php bevat dus de security fix. Aangezien op basis daarvan op het moment van schrijven nog geen versie 5.2.12 of 5.3.1 is uitgebracht, bevatten alle computers dus een kleine tijdbom. Wie plaatjes uit onbekende bronnen – bijvoorbeeld avatars of af beeldingen van gebruikers – via de GD-bibliotheek verwerkt, loopt het risico dat willekeurige code op het systeem door onbekenden kan worden uitgevoerd.

seclists.org/oss-sec/2009/q4/41

Software als Drupal, Joomla!, WordPress en phpBB doen vaak net niet wat een website-eigenaar wil. Al deze projecten hebben de mogelijkheid om de functionaliteit uit te breiden. Echter, ook deze worden door mensen gemaakt en bevatten dus regelmatig beveiligingsproblemen. Iets wat veel gebruikers vergeten. Het project zelf wordt dan up-to-date gehouden en de toegevoegde modules zorgen vervolgens voor de ellende. Vandaar dat steeds meer projecten ook de uitbreidingen controleren op updates. Bijvoorbeeld Drupal waar we in een paar uur maarliefst acht meldingen zagen verschijnen.

drupal.org/forum/44

PHP 5.3.0 Bij het verschijnen van versie 5.3.1 werd duidelijk dat er drie beveiligingsproblemen zijn gerepareerd. Twee daarvan hebben te maken met de safe_mode- en open_basedirbeveiliging. Beide kunnen namelijk omzeild worden door een bug in respectivelijk de ‘tempnam()’- en ‘posix_mkfifo()’-functie. Omdat in PHP 6 de safe_mode-beveiliging niet meer aanwezig zal zijn, is de laatste de meest interessante. Met open_basedir moeten allerlei systeemaanroepen beperkt blijven tot de dircetory die is ingesteld. Als proof of concept laat de ontdekker zien hoe we Apache kunnen lam leggen.

securityreason.com/securityalert/ 6600 en 6601

dovecot 1.2.7: Door onveilige directory permissies op de ‘base_dir’

kunnen gebruikers meer rechten verkrijgen door in te loggen als een andere gebruiker. www.dovecot.org/list/dovecot-news/ 2009-November/000143.html kde kdelibs: Door geprepareerde floating point getallen te gebruiken, kunnen kwaadwillenden willekeurige code op het systeem van het slachtoffer uitvoeren. securityreason.com/achievement_securityalert/74 opera 10.01: Ook in deze software kunnen gemanipuleerde floating point getallen misbruikt worden om onheil aan te richten. De fout komt door het verkeerd aanvragen van voldoende geheugen om het getal op te slaan. securityreason.com/achievement_securityalert/73 pear mail: De Mail::Send() voert onvoldoende controle uit op de From parameter. Hiermee kunnen willekeurige opdrachten aan het sendmail commando worden doorgegeven. pear.php.net/bugs/bug.php?id=16200

14

hp color laserjet:

Door een niet bekend gemaakte fout kunnen kwaadwillende de toegangsbeveiliging omzeilen of een DoS op doorvoeren. www13.itrc.hp.com/service/cki/ docDisplay.do?docId=emr_na-c01886100 myphile 1.2.1: Door een fout in de authenticatie code kan iedereen die een geldige gebruiikersnaam weet, inloggen door gewoon een leeg wachtwoord te gebruiken. companionway.net/files/myphile/ kaspersky antivirus 2010: In klavemu.kdl zit een fout waardoor een geprepareerd 0x0022C008 IOCTL aanvraag de boel laat crashen, waardoor een DoS mogelijk is. sysdream.com/article.php?story_id=323§ion_id=78 telepark.wiki 2.4.24: Vijf fouten waarvan de ernstigste het mogelijk maakt om willekeurige PHP code uit te voeren. Maar ook het verwijderen van berichten en commentaar door iedere bezoeker is niet handig. packetstormsecurity.org/0911-exploits/ Telepark-fixes-nov09-2.txt


202 Beveiligingsnieuws.indd 14

26-11-2009 12:42:49

Koen Vervloesem

Moblin v2.1 Het Moblin-project heeft de langverwachte versie 2.0 en niet lang daarna versie 2.1 van zijn mobiele Linux-distributie uitgebracht. Moblin is speciaal ontwikkeld voor netbooks met een Intel Atom-processor en Intel graphics-chipset. Op een netbook met ssd start Moblin v2.1 in enkele seconden op. De gebruikersinterface is helemaal ‘from scratch’ geschreven op maat van de kleine netbookschermen en maakt gebruik van tabbladen. In het hoofdscherm toont Moblin standaard uw kalender en taken, recent gebruikte bestanden of geopende websites en updates op sociale netwerken zoals Twitter of Last.fm. Standaard installeert Moblin v2.1 heel wat toepassingen, zoals een webbrowser (inclusief Flash-speler), e-mailclient, het chatprogramma Empathy, een mediaspeler, kalender, rekenmachine, pdf-viewer, geluidsrecorder en zelfs een terminalvenster. Terwijl het extra toepassingen installeren in versie 2.0 nog een commandline vereiste, kan dat sinds versie 2.1 gewoon via de grafische Moblin Application Installer, die toepassingen in categorieën aanbiedt.

De netwerkbeheerder ConnMan ondersteunt ethernet, wifi, wimax en 3g. Het aantal ondersteunde 3g-modems is echter nog beperkt. Toegang tot een 3g-netwerk is ook mogelijk via een Bluetooth-verbinding naar een mobieltje met een data-abonnement. De aanwezige Linux-kernel is versie 2.6.31. moblin . org

Ubuntu 9.10 Canonical heeft eind oktober Ubuntu 9.10 (Karmic Koala) uitgebracht. Tot de standaardtoepassingen behoren Firefox 3.5 en Openoffice.org 3.1. Pidgin werd als standaard instant messaging client ingeruild voor Empathy, en het voip-programma Ekiga wordt standaard niet meer geïnstalleerd. Onder de motorkap zit Linux-kernel 2.6.31 en de interface komt van Gnome 2.28. Het opstarten gebeurt sneller en het splashscreen bij het booten is nu gebaseerd op X. Verder is de bootmanager standaard Grub 2

geworden en voor het bestandssysteem kiest Ubuntu 9.10 voor ext4. Tijdens de installatie kan de gebruiker nu ook eenvoudig de versleuteling van zijn thuismap activeren. De toepassing om applicaties te installeren en te verwijderen is vervangen door het ‘Ubuntu-softwarecentrum’, dat is opgezet als een soort App Store, van waaruit u de populairste applicaties voor Ubuntu kunt installeren. Voorlopig bevat het softwarecentrum nog enkel gratis software, maar vanaf Ubuntu 10.10 moet u ook commerciële software via dit programma kunnen aanschaffen. Via de pakketbeheerder Synaptic hebt u nog altijd toegang tot meer dan 28.000 beschikbare toepassingen. Een andere nieuwigheid is Ubuntu One, een tool die het mogelijk maakt om bestanden tussen verschillende computers te synchroniseren, evenals bookmarks, contacten en nota’s. Gebruikers krijgen gratis 2 GB online opslag en betalen US$ 10 per maand voor 50 GB. Verder is er ook een Ubuntu Netbook Remix die geoptimaliseerd is voor Intel Atom-gebaseerde netbooks en een Ubuntu Moblin Remix, die de interface van Moblin in Ubuntu integreert. Tot slot leuk om te vermelden: Ubuntu is ondertussen vijf jaar oud. In die korte periode heeft de eigenzinnige distributie Linux duidelijk op de kaart gezet. ubuntu . com


204 linux-nws.indd 15

15

26-11-2009 12:43:38

Dualbandrouters met 5 GHz Sneller draadloos dankzij extra frequentie

Werkt u graag draadloos, maar hebt u geregeld last van interferentie of biedt uw huidige router simpelweg te weinig snelheid? Dan kan het tijd zijn voor een dualbandrouter. We hebben een zevental modellen getest en zoals het gezegde luidt: er kan er inderdaad maar een de beste zijn! fr ank ever a ardt

D

e afgelopen jaren hebben we gestaag snelheidsverbeteringen gezien bij draadloze routers. De snelheidsverhoging die gepaard ging met de overstap van 802.11b naar 802.11g was destijds vrij groot, van 11 Mbit/s naar 54 Mbit/s. In 2006 werden de eerste 802.11n-producten geïntroduceerd. De snelheid ging met deze conceptstandaard theoretisch van 54 Mbit/s naar maarliefst 300 Mbit/s. Deze n-standaard is lange tijd in de ontwerpfase blijven hangen, maar werd afgelopen september (eindelijk) officieel geïntroduceerd. De meeste draadloze routers die nu in gebruik zijn, werken in de 2,4 GHz frequentieband. Was er vijf jaar geleden nog voldoende ruimte in deze frequentieband, door de enorme toename aan draadloos verkeer gebeurt het tegenwoordig steeds vaker dat u ‘last’ hebt van anderen die ook deze frequenties gebruiken. Dualbandrouters kunnen dan uitkomst bieden. Naast de 2,4 GHz frequentie kunnen deze ook op 5 GHz werken. Het voordeel hiervan is groot. De 5 GHz frequentie is nog lang niet zo druk bevolkt, wat inhoudt dat u minder last hebt van storing. Bovendien zijn de resultaten op 5 GHz veelal altijd beter dan die op 2,4 GHz. De frequentie heeft echter ook een nadeel: voor het behalen van eenzelfde bereik is op hogere frequenties altijd meer zendvermogen nodig. Hoewel dualbandrouters zich qua prestaties positief kunnen onderscheiden, zijn er nog niet zoveel fabrikanten die dergelijke routers op de markt brengen. Een kleine tien merken zijn actief en de meeste dualbandrouters worden gepositioneerd als topsegmentmo-

16

dellen, waarbij de nadruk ligt op hoge prestaties en soms ook op extra mogelijkheden. Een heel goed voorbeeld zijn de Linksys WRT610N en AVM Fritz!Box 7270. De eerste blinkt uit in prestaties, maar heeft eigenlijk alleen standaardopties. Dat is anders bij de Fritz!Box 7270. Dit apparaat levert prima prestaties, is tegelijkertijd ook een adsl-gateway en is bovendien ook nog eens geschikt voor een analoge telefoonlijn alsmede isdn! Daarbij zijn er ook opvallende menufuncties zoals een energiezuinige modus die u op tijd kunt instellen. Ook met een definitieve n-standaard zijn er dus voor fabrikanten nog genoeg manieren om zich te onderscheiden. Denk ook aan externe antenneaansluitingen of een usb-aansluiting voor een eenvoudige nas-oplossing.

Test De routers zijn getest onder realistische omstandigheden. Dat houdt in dat de tests plaatsvonden in een normale leefomgeving, waarbij storingsbronnen werden beperkt, maar niet geheel uitgesloten. Ten einde een representatief resultaat te behalen, zijn alle tests meerdere keren uitgevoerd, en de resultaten gemiddeld, waarbij extreem afwijkende waardes zijn genegeerd. De routers zijn op 10 en 20 m getest, op zowel 2,4 als 5 GHz. De test houdt in dat er steeds eenzelfde hoeveelheid gesimuleerde data van lan naar wlan en vice versa gestuurd wordt. Aanvullend zijn ook de prestaties van wan (internet) naar lan (thuisnetwerk) en lan naar lan gemeten. Enkele modellen werden met een usb-ontvanger geleverd, uiteraard zijn dan ook de prestaties met

de usb-ontvanger getest. Voor de draadloze tests is er gebruik gemaakt van een laptop gebaseerd op het Intel Centrino 2-platform met een Intel WiFi Link 5300 AGN als draadloze netwerkkaart.

AVM Fritz!Box FON WLAN 7270 De routers van het vooral in Duitsland populaire Fritz!Box zijn wat uiterlijk betreft altijd zowel opvallend als conservatief; zo ook dit model: een bordeauxrode met grijze behuizing, die verder niets moet hebben van de trend naar huiskamervriendelijke vormgeving. De functionaliteit is uitgebreid en bevat een paar handige snufjes. Zo is de 7270 in staat om adsl-verkeer af te handelen en kan hij dienst doen als analoge of isdn-telefooncentrale. Tevens is dect-ondersteuning aanwezig, net als een antwoordapparaat. Handig is de energiebesparende functie die de wlan-zender ‘s nachts uitzet. Eveneens vermeldenswaardig is de mogelijkheid om te zoeken naar mogelijke storingsbronnen, om preventief een ander kanaal te kiezen. Uiteraard vinden toepassingen als wlan mac-filtering om de draadloze clients wel of geen toegang te geven. De ingebouwde firewall is naar believen aan of uit te zetten, maar u zult wel additionele software moeten installeren om die functionaliteit ten volle te kunnen benutten. En dat is eerlijk gezegd niet erg handig, temeer daar niet wordt aangegeven dat u extra software moet installeren. Ten slotte vonden we geen opties voor port triggering en dmzfunctionaliteit. Helaas is de Quality of Service-voorziening een beetje mager uitgevoerd. We kunnen de


310 routerts.indd 16

26-11-2009 13:04:51

Dualbandrouters HARDWARE

AVM Fritz!Box FON WLAN 7270

up- en downloadsnelheid niet aanpassen, noch de mate van prioriteit. Helemaal lastig is de afwezigheid van een resetknop. Moet u toch resetten, dan kan dat alleen door een analoog telefoontoestel aan te sluiten en dan een bepaalde code ‘in te bellen’. De testresultaten zijn evenzeer wispelturig. Op 2,4 GHz is de Fritz!Box bijna de slechtste in combinatie met de Intel Centrino-netwerkkaart. Gebruik van de meegeleverde usb-adapter verbetert de resultaten wel aanzienlijk. Dit beeld blijft echter uit na overschakeling naar de 5 GHz frequentie; hier lijkt de usb-adapter juist contraproductief te werken! Waar het Centrino-notebook bijvoorbeeld op 20 m van wlan naar lan de 47 Mbit/s bereikt, komt de adapter niet verder dan 42 Mbit/s. Onder dezelfde omstandigheden, maar dan van lan naar wlan haalt Intels netwerkkaart op 5 GHz zelfs ruim 80 Mbit/s. Voor zo’n € 200 kunt u deze multifunctionele box aanschaffen. In die hoge prijs zit direct het voornaamste bezwaar: hebt u de vele extra functies zoals adsl-modem en dect-functionaliteit niet nodig, dan zijn

Linksys WRT320N

D-Link DIR-825

er betere en goedkopere alternatieven. Wie alles in één apparaat zoekt, heeft aan deze Fritz!Box absoluut geen slechte keuze.

D-LINK DIR-825 De DIR-825 is een vrijwel geheel witte dualband-router die is uitgevoerd met twee externe antennes. Het aantal menufuncties is vrij uitgebreid. Handig is de mogelijkheid om de logbestanden van de router naar een server, computer of e-mailadres weg te schrijven. De draadloze QoS-voorzieningen noemt D-Link Wish (Wireless Intelligent Stream Handling). Hiermee kan de gebruiker aangeven wat belangrijk verkeer is. Met 24 ‘regels’ kunt u definiëren voor welk protocol (udp, tcp/ip), welk ip-adres en port range deze regels gelden. Zodoende bent u in staat om de draadloze verbinding naar eigen inzicht te dirigeren. Schakelen wij de 2,4 GHz modus aan voor onze tests, dan blijkt dat er op 10 m afstand goede snelheden behaald worden, maar dat deze op 20 m flink inzakken tot 18 Mbit/s. Gebruik van de hogere frequentie doet wonderen: de laagste gemiddelde

snelheid ongeacht de afstand bedraagt op 5 GHz minstens 80 Mbit/s. Ook positief is de doorvoersnelheid van lan naar lan, met 925 Mbit/s is duidelijk niet bezuinigd op de Gigabit-switch. De DIR-825 kost gemiddeld € 122, waarmee deze router een directe concurrent is van de Netgear WNR3700 en de Linksys WRT610N; Wat prestaties betreft, ligt de D-Link met name op 2,4 GHz achter op deze modellen.

LINKSYS WRT320N Van de twee Linksys (‘by Cisco’, zoals het tegenwoordig voluit heet) modellen in de test ontleden wij eerst de WRT320N, vormgegeven volgens het nieuwe ontwerp. Geheel in de lijn van alle Linksys-modellen is ook dit type makkelijk in de omgang. Het menu is typisch Linksys: overzichtelijk, maar niet uitbundig gebruiksvriendelijk. Bekijken wij de technische specificaties, dan valt op dat de upstream wel te beperken is, maar downstreamsnelheid niet. De testresultaten op 2,4 GHz zijn gemiddeld. Op 10 m wordt er van lan naar wlan en andersom gemiddeld ruim 70 Mbit be-

Linksys WRT610N PC-ACTIVE | 01–2010


17

26-11-2009 13:05:23

HARDWARE Dualbandrouters

haald, op 20 m zakt dat in naar een kleine 40 Mbit/s. Overschakelen naar 5 GHz zorgt voor een flinke prestatietoename op de 20 m tests; daar behaalt u al snel 60 Mbit/s, toch al ruim 20 Mbit/s meer dan wat 2,4 GHz biedt op die afstand. In de 2,4 GHz modus toont de set ook meer schommelingen in snelheid. De WRT320N is voorzien van een Gigabit-chip en maakt daar prima gebruik van met een lan naar lan-snelheid van ruim 700 Mbit/s. De opties en resultaten die het biedt zijn prima; de prijs/prestatieverhouding is met een gemiddelde prijs van € 77 zonder meer goed.

LINKSYS WRT610N De WRT610N bezit een aantal leuke features. Een daarvan zijn de uitgebreide beheermogelijkheden. Zo kunt u tot op de poort en ip-adres nauwkeurig bepalen wie toegang heeft tot de usb-fileserver als usbschijf is aangesloten. Ook de toegang tot internet is gedetailleerd te regelen: zo kan worden bepaald welk ip-adres op welke tijden op internet mag. De toegang tot websites is eenvoudig te regelen; ook kan verkeer op protocolniveau (ftp/http) worden beperkt. Naast genoemde fileserver is ook een printserver aanwezig in de WRT610N. Bekijken we de behaalde prestaties, dan kunnen wij niet anders concluderen dat deze werkelijk uitstekend zijn. Om te beginnen wordt er op 2,4 GHz zo’n 145 Mbit/s van wlan naar lan bereikt, dit is nog hoger als wij dit andersom meten. Wordt de set op de proef gesteld met

HET GROTE VOORDEEL VAN DE 5 GHz BAND IS DAT DEZE NOG NIET ZO DRUKBEVOLKT IS. DAT KAN IN UW VOORDEEL WERKEN EN DE SNELHEID OMHOOG SCHROEVEN een afstand van 20 m, dan zien we een alsnog indrukwekkende 80 Mbit/s. Zoals bij meer routers te zien is, zijn de resultaten op 5 GHz ook hier nog hoger dan op een lagere frequentie. Op 20 m wordt er zeker 92 Mbit/s behaald. Prestaties waarmee bijvoorbeeld probleemloos draadloos video gestreamd kan worden. De WRT610N is een uitstekende router, die zo’n € 150 kost: de duurste maar gemiddeld genomen ook de beste router uit dit testveld.

Netgear WNDR3700

Merk Productnaam Gemiddelde prijs Lan-snelheid Adsl-functionaliteit Antennes (aantal) - intern | extern WPA | WPA2 | 802.1x (radius) WLAN Mac-filtering

AVM

D-Link

Linksys

Fritz!Box FON WLAN 7270

DIR-825 Xtreme N Dual Band Gigabit Router

WRT320N Wireless-N Gigabit Router Dual-Band

€ 216

€ 121

€ 77

100 Mbit/s

1.000 Mbit/s

1.000 Mbit/s

ja

-

- | ja (3)

- | ja (2)

ja | ja | -

ja | ja | ja

ja (3) | ja | ja | ja

ja

ja

ja

ja | -

ja | ja

ja | ja

-| -

- | ja

ja | -

ja | ja | ja | -

ja | - | - | -

ja | - | ja | ja

ja | ja | -

ja | ja | -

- | - | -

n.v.t. / 94 Mbit/s

313 / 925 Mbit/s

153 / 727 Mbit/s

Wlan  lan - gemiddeld/hoogste (20m op 2,4 GHz)

27 / 47 Mbit/s

22 / 34 Mbit/s

18 / 53 Mbit/s

Remote management | specifieke ip-poort QoS beperken upstream | downstream QoS prioriteer programma’s | pc’s | lan-poort | mac Usb-serverprinter | file | bittorrent Wan  lan | lan  lan

18

NETGEAR WNDR3700 Het Netgear-model uit deze test is voorzien van enkele handige functies. Een voorbeeld daarvan is de Guest-zone. Hiermee kunt een tweede netwerk creëren, dat u beperkte rechten geeft. Zo kunt u gasten van dit netwerk gebruik laten maken. Of maak een zone speciaal om te kunnen gamen en video streamen. Een ander interessante functie is de dlna-ondersteuning. Zo is deze router geschikt om tal van consumentenelektronica via dlna met elkaar te verbinden. De usb-

Wlan  lan - gemiddeld/hoogste (20m op 5 GHz)

47 / 67 Mbit/s

87 / 118 Mbit/s

55 / 75 Mbit/s

Lan  wlan - gemiddeld/hoogste (20m op 2,4 GHz)

23 / 41 Mbit/s

11 / 19 Mbit/s

11 / 19 Mbit/s

Lan  wlan - gemiddeld/hoogste (20m op 5 GHz)

78 / 82 Mbit/s

80 / 91 Mbit/s

61 / 115 Mbit/s



26-11-2009 13:05:51

Dualbandrouters HARDWARE

Sitecom WL-328

aansluiting maakt het nog makkelijker, want u sluit zo een externe harde schijf aan en speelt de muziek af door middel van het dlna-protocol op uw geluidsset. Als een van de weinige routers is de QoS van dit model vrij uitgebreid. Zo is het mogelijk om de Mac-adressen en lan-poorten te prioriteren. Het is echter jammer dat de downstreamsnelheid niet te beperken is. De WNDR3700 biedt ook mogelijkheden tot remote management; dit is ook per poort of specifiek ip-adres in te stellen. Qua menufuncties zit de WNDR3700 prima in elkaar, en dat geldt ook voor de resultaten. Op een afstand van 10 m op 2,4 GHz van wlan naar lan wordt er een gemiddelde van 65 Mbit/s gehaald. Dat is niet enorm snel, maar desondanks een prima resultaat. Bekijken wij dezelfde situatie, maar dan op 20 m dan zien we de gemiddelde snelheid inzakken naar 23 Mbit/s.

Gelukkig wordt alles goed gemaakt met de resultaten op 5 GHz. De laagste gemeten gemiddelde snelheid bedraagt een indrukwekkende 91 Mbit/s. Een mooie score en voor € 121 krijgt u absoluut waar voor uw geld. Zeker als u bedenkt dat de router enkele handige functies heeft als dlna en het creëren van een extra netwerk.

SITECOM WL-328 De WL-328 is een compact model. De vormgeving is onopvallend en fraai. De menustructuur is overzichtelijk opgebouwd en werkt prettig. Helaas is de ingebouwde switch slechts een 100 Mbit-model. Qua functionaliteit ontbreekt bij Sitecom als enige de mogelijkheid waarschuwingen of logbestanden naar een e-mailadres gestuurd te krijgen. Ook QoS-voorzieningen zijn afwezig. De resultaten op 2,4 GHz zijn in combinatie

Linksys

Netgear

Sitecom

WRT610N Dual Band Wireless-N Gigabit Router

WNDR3700 RangeMax Dual Band router

WL-328 Wireless Concurrent Dualband Router 300N

€ 150

€ 121

€ 84

1.000 Mbit/s

1.000 Mbit/s

100 Mbit/s

-

-

-

ja (3) | -

ja (8) | -

ja (2) | -

ja | ja | ja

ja | ja | -

ja | ja | ja

ja

-

ja

ja | ja

ja | ja

ja | ja

ja | -

ja | -

ja | ja

ja | ja | ja | ja

ja | - | ja | ja

- | - | - | -

- | ja | -

- | ja | -

- | - | -

145 / 872 Mbit/s

128 / 914 Mbit/s

94 / 77 Mbit/s

80 / 83 Mbit/s

45 / 73 Mbit/s

18 / 26 Mbit/s

113 / 128 Mbit/s

95 / 127 Mbit/s

66 / 96 Mbit/s

80 / 83 Mbit/s

21 / 45 Mbit/s

6 / 15 Mbit/s

92 / 94 Mbit/s

104 / 119 Mbit/s

73 / 80 Mbit/s

met de Intel-netwerkkaart eigenlijk niet goed. Op 10 m afstand zijn er nog redelijke resultaten, wlan naar lan komt uit op 89 Mbit/s. Op 20 m zakt de gemiddelde snelheid onder alle omstandigheden geheel in. Dan gaat het beter met de bijpassende WL-329 usb-stick. De gemiddelde snelheid op 20 m wordt sterk verhoogd, ca. 50 Mbit/s is alleszins redelijk. Zoals te verwachten viel, zijn de prestaties op 5 GHz een stuk beter. Hier is de laagst gemeten gemiddelde snelheid 65 Mbit/s op 20 m afstand van wlan naar lan. Andersom wordt er zo’n 73 Mbit/s behaald, evenmin slecht. De resultaten op 5 GHz vallen in combinatie met de usb-adapter consistent lager uit. De Sitecom WL-328 kost zo’n € 85. Gezien de matige prestaties in combinatie met de Intel netwerkkaart is de € 37 kostende adapter bijna noodzakelijk bij gebruik op 2,4 GHz – en daarmee is de prijs/prestatieverhouding van deze Sitecom gewoon niet goed genoeg.

CONCLUSIE Dualband-routers zijn de meerprijs waard, zoveel is duidelijk. De 5 GHz frequentie blijkt betere resultaten te bieden dan de 2,4 GHz frequentie. Niet geheel verwonderlijk gezien het vele verkeer op de 2,4 GHz frequentie. Toch moet u de 5 GHz band niet als een wondermiddel zien. De hogere frequentie stelt hogere eisen aan de zendkracht en afstand vormt sneller een probleem dan op de gangbare frequentie. Het is een goed idee om niet te besparen en voor een van de d uurdere, beste presterende routers te kiezen. De Linksys WRT610N, Linksys WRT320N en Netgear WNDR3700 zijn dan de modellen waar u aan moet denken. Hoewel de Fritz!Box 7270 ook niet slecht presteert op 5 GHz, heeft deze wel de € 60 kostende usb-adapter nodig voor redelijke resultaten op 2,4 GHz. Ook zijn niet alle features van dit apparaat voor iedereen interessant. Voor de Sitecom WL-328 geldt hetzelfde als voor de Fritz!Box: de usb-adapter is nodig voor een optimaal resultaat. De D-Link DIR-825 presteert op 5 GHz goed, maar stelt teleur op 2,4 GHz, terwijl de prijs aan de hoge kant is. Wilt u de allerhoogste prestaties, dan is de Linksys WRT610N de router voor u. Onze voorkeur gaat uit naar de Netgear WNDR3700, die fors minder kost, maar bijna vergelijkbare resultaten laat zien.



19

26-11-2009 13:06:22

Test: DirectX 11-kaarten ATI heeft de primeur met de Radeon HD 5000-reeks

Windows 7 is al weer een tijdje verkrijgbaar. Belangrijk onderdeel in het nieuwe OS is versie 11 van DirectX. De eerste geschikte videokaarten zijn al sinds eind september verkrijgbaar. We bekijken een aantal van deze nieuwe videokaarten. Nu al kopen, of toch nog even wachten? koen crijns

A

MD had op 23 september de primeur met de eerste DirectX 11-kaart, de ATI Radeon HD 5870. Een week later volgde zijn iets goedkopere broertje, de Radeon HD 5850. In oktober kwam AMD ook al direct met middenklassekaarten op de proppen, de Radeon HD 5770 en 5750. Voor AMD was het meer dan een prestigekwestie om de eerste te zijn, het heeft ook direct enkele flinke voordelen. Wie nu immers een nieuwe videokaart wil aanschaffen en voorbereid wil zijn op de spellen van de toekomst, kan niet anders doen dan een van deze nieuwe kaarten aanschaffen. Zelfs flinke Nvidia-prijsdalingen zullen niet kunnen voorkomen dat AMD de komende tijd zijn marktaandeel flink vergroot. Een tweede voordeel is dat gameontwikkelaars natuurlijk ook hardware nodig hebben om toekomstige spellen op te ontwerpen. Het is naïef om te denk dat Nvidia nog geen prototypes van zijn GT300-kaarten bij de allerbeste vrienden heeft achtergelaten, maar ontegenzeggelijk is het zo zijn dat de HD 5870 op dit moment veel beter beschikbaar is en zodoende dus ook breder rondgestrooid zal zijn. En wanneer ontwikkelaars primair gebruikmaken van een bepaald type kaart, kunt u er vanuit gaan dat het uiteindelijke spel ook voor die kaart geoptimaliseerd zal zijn.

z’n voorganger zeer beperkt gebleven. Ook is het maximale stroomverbruik slechts beperkt toegenomen: 160 W was ‘t bij 4870, 188 W meten we nu bij de 5870. Het idlestroomverbruik heeft AMD juist flink weten in te dammen: 27 W in plaats van 90 W bij de vorige generatie. Zowel de 5850- als de 5870-kaarten hebben 1 GB GDDR5-geheugen aan boord, aangestuurd via een 256-bits geheugenbus. Beide kaarten verschillen slechts op een aantal vlakken: bij de 5850 heeft AMD 10% van de aanwezige shader units uitgeschakeld (1.440 in plaats van 1.600) en daarnaast werkt deze kaart op ietwat lagere klokfrequenties. De kaarten zijn met scherpe prijzen in de markt gezet: voor een 5850 betaalt u op het moment van schrijven gemiddeld € 245, een 5870 moet gemiddeld € 340 opbrengen. De verkrijgbaarheid van beide kaarten is op het moment wel slecht. AMD heeft beterschap beloofd, maar wanneer we meer kaarten in de winkels vinden, blijft gissen.

Middenklassekaarten van ATI Bij die 5850 en 5870 bleef het niet! Inmiddels heeft AMD ook al twee middenklasse DirectX 11-kaarten op de markt gebracht, gebaseerd op de Juniper-chip. Deze chip is afgeleid van de al genoemde Cypress. Vergelijken we de specificaties van de chips, dan mogen we rustig concluderen dat de Juniper in feit een ‘halve Cypress’ is. Om te beginnen: de Cypress heeft 1.600 stream processing units, Juniper heeft er 800. Cypress heeft 80 texture units, Juniper heeft er 40. Cypress heeft 32 ROP-units en, u raadt het al, Juniper heeft er 16. Kortom: de nieuwe chip heeft intern exact de helft van de rekenkracht van z’n grotere broer aan boord. Net als Cypress biedt Juniper ondersteuning voor GDDR5-geheugen. Deze chips zijn de afgelopen jaren een stuk goedkoper geworden en kunnen zodoende inmiddels ook op midrange-kaarten worden ingezet. Waar Cypress echter een 256-bits bus naar het geheugen heeft, moet Juniper het doen

5850 en 5870 De twee snelle 5800-kaarten maken gebruik van een nieuwe chip met codenaam Cypress, die in vergelijking met de RV770-chip van de Radeon HD 4800-reeks van alles bijna twee keer meer aan boord heeft: 1.600 in plaats van 800 shader units, 80 in plaats van 40 texture units, et cetera. De Cypress-chip heeft meer dan twee miljard transistors, maar doordat AMD de chip laat produceren met 40 nm transistors is het verschil in grootte van de chip in vergelijking met

20

ATI heeft de DirectX 11 primeur met de Radeon HD 5850 en 5870


300 directx3d.indd 20

26-11-2009 12:45:09

DirectX HARDWARE

met 128-bits. Opnieuw de helft dus! Dat de chip van de nieuwe kaarten in alle opzichten de helft is van die van de 5800-kaarten betekent ook dat er heel wat minder transistors nodig zijn. Ook hier zien we een reductie van circa 50%: Cypress heeft er 2,15 miljard, Juniper doet het met 1,05 miljard. Dat betekent dat de oppervlakte van de nieuwe chip ook circa de helft is van Cypress: er passen er dus twee keer zo veel op een wafer. Daarmee zijn de productiekosten ook meteen gehalveerd! Op de Radeon HD 5770 werkt de Juniperchip met alle functionaliteit netjes ingeschakeld; 800 beschikbare shader units dus. De chip werkt op 850 MHz, de GDDR5geheugenchips werken op 1,2 GHz. De referentiekaart is voorzien van 1 GB geheugen. Het maximale stroomverbruik is 108 W, het idle-verbruik bedraagt 18 W. Net als bij het verschil tussen de 5870 en 5850, heeft men ook bij de 5750 10% van de beschikbare shader units uitgeschakeld. Binnen de 5750 zijn er zodoende nog 720 stuks actief. Het aantal texture units is op dezelfde manier teruggebracht van 40 naar 36. Naast deze 10% beperking van de beschikbare rekenkracht zijn ook de klokfrequenties bij de 5750 wat lager: 700 MHz voor de gpu en 1,15 GHz voor het GDDR5-geheugen. De Radeon HD 5770 en 5750 kosten respectievelijk € 150 en € 120. Begin volgend jaar wil AMD met nóg goedkopere DirectX 11-kaarten uitkomen. Ook met deze goedkopere kaarten lijkt AMD zodoende een flinke tijdsvoorsprong op Nvidia te hebben.

NVIDIA GT300 Het is dan ook maar de vraag wanneer en wat we van team groen mogen verwachten. Gelukkig komt daar steeds meer duidelijkheid over. Eind september gaf Nvidia op zijn GPU Technology Conference meer informatie vrij over Fenri, de codenaam over zijn nieuwe architectuur. Tevens werden daar de belangrijkste specificaties van de eerste Fenri-chip gepresenteerd, die bekend staat als GT300. Die GT300 wordt een echte krachtpatser: de chip bevat maarliefst drie miljard transistors. Da’s de helft meer dan ATI’s Cypress en bijna vier keer zoveel als een Intel Core i7-processor! Intern vinden we 512 shader units, ofwel Cuda-cores zoals Nvidia ze tegenwoordig noemt. Ter vergelijk: de GT200chip van de GTX280/285 heeft 240 van deze cores. Wie overigens de vergelijking wil maken met het aantal van 1.600 bij ATI; de rekeneenheden van beide gpu-ontwikkelaars werken in essentie compleet anders

Dankzij de Radeon HD 5750 koopt u al een DirectX 11 kaart vanaf € 120

en daarom zijn ze niet één-op-één te vergelijken. De GT300 is verder de eerste Nvidiachip die gebruik gaat maken GDDR5. De breedte van de geheugenbus blijft identiek aan de GT200: 384-bits. De productie laat Nvidia op dezelfde plek doen als ATI, bij het Taiwanese TSMC gebruikmakend van 40 nm transistors. Het meest interessante is dat Nvidia echter overduidelijk een andere weg is ingeslagen dan ATI. De Cypress-chip is in feite gebaseerd op z’n voorloper, alleen dan met een dubbele hoeveelheid rekeneenheden en met DirectX 11-functionaliteit. Nvidia is opnieuw naar de tekentafel gelopen en heeft een geheel nieuw chipontwerp afgeleverd. Hierbij heeft men zich niet langer primair op 3d-games gericht. De hele presentatie van de Fenri-chip werd opgehangen aan gpgpu en Nvidia’s daarvoor bestemde Cudatechnologie. En zo blijkt ook dat de chip zeer veel nieuwe eigenschappen heeft die juist voor dat doel zijn ingebakken. Je zou in feite mogen concluderen dat Nvidia een dijk van een gpgpu-chip heeft ontwikkeld, waarop u ‘toevallig’ ook kunt gamen.

zou Nvidia met ruime voorsprong de snelste single-gpu kaart in zijn assortiment krijgen. Maar juich niet te vroeg; een chip met 3 miljard transistors produceren is niet zo gemakkelijk. Er doen op dit moment voldoende horrorverhalen over Nvidia’s yields de ronde. Zelfs als men die onder controle krijgt, kan een kaart op basis van deze chip vermoedelijk niet voor minder dan zo’n € 500 in de winkel liggen. Ofwel: een heel stuk duurder dan AMD’s Radeon HD 5870. Vanzelfsprekend komt ook Nvidia met kleinere, en dus goedkopere afgeleiden van de chip om goedkopere DirectX 11-kaarten op de markt te brengen, maar wanneer dat gaat gebeuren, is ook nog maar de vraag. Het feit dat men op dit moment nog een nieuwe 40 nm generatie DirectX 10.1-kaarten op de markt brengt, geeft wel aan dat men niet van plan is om dit op korte termijn te doen. Onze kristallen bol toont een launch van het topsegmentmodel in het eerste kwartaal van volgend jaar (eventueel met een paper launch nog dit jaar) en een beschikbaarheid van de midrangemodellen in het tweede kwartaal van volgend jaar.

VERWACHTING En zeker omdat in de prestaties van Nvidia tot nu toe games totaal niet ter sprake zijn gekomen, blijft het voorlopig gissen naar de prestaties van de GT300. Een aantal aannames kunnen we stiekem al wel doen. ATI heeft bewezen dat je met het verdubbelen van het aantal kernen bij de 5870 ten opzichte van de 4870, het gelijkhouden van de breedte van de geheugenbus en het licht verhogen van de klokfrequenties, een flinke prestatiewinst kunt boeken: gemiddeld is de 5870 zo’n 75% sneller dan de 4870. Op diezelfde manier zou u kunnen beredeneren dat de GT300-kaart zo’n 75% sneller wordt dan de Geforce GTX 285 en daarmee

Nvidia’s Fenri chip heeft 3 miljard transistors en is vooral geoptimaliseerd voor gpgpu-applicaties PC-ACTIVE | 01–2010


21

26-11-2009 12:45:29

HARDWARE DirectX

GTX 285. De Radeon HD 5850 blijkt zo’n 15% trager dan z’n grotere broer en gemiddeld op het niveau van deze GTX 285 te liggen. Dat is voor een kaart die u al voor minder dan € 200 kunt kopen echt een prima deal! De middenklasse-Radeon HD 5770 wijkt wat prestaties betreft maar weinig af van de Radeon HD 4870 uit de vorige generatie. De Radeon HD 5750 is met z’n € 120 gemiddeld ietsje sneller dan de vrijwel gelijk geprijsde Geforce GTS 250. De ondersteuning door AMD voor DirectX 11 maakt in één klap duidelijk dat de nieuwe Radeon-kaart dan de betere keuze is. Hoewel er over het nut van 3DMark als benchmark een flinke discussie gevoerd kan worden, blijkt dat de verhouding van de kaarten in deze benchmark vrij nauwkeurig overeenkomt met de gemiddelde prestaties van onze brede selectie tests met echte games. In de benchmarkgrafiek ziet u de 3DMark Vantagescores vermeld. De tests zijn uitgevoerd onder Windows 7 x64 met een systeem gebaseerd op een Intel Core i7 965-processor. De Nvidia Geforce GTX 295 gaat nog steeds aan kop, maar deze kaart heeft dan ook twee gpu’s aan boord. De 5870 vinden we vlak daar onder. De 5850 scoort op het niveau van de 4870 X2, ATI’s vorige generatie kaart met twee gpu’s aan boord. De grafiek spreekt boekdelen: voor wie bijvoorbeeld nu nog een Radeon HD 3870 in z’n systeem heeft zitten, is er gigantische prestatiewinst te boeken!

CONCLUSIE

Benchmarks

WACHTEN OF KOPEN? Zoals bij alle computeronderdelen koopt u de beste videokaart altijd ‘over een tijdje’. De grote vraag is natuurlijk: is dit het moment om toe te slaan met een nieuwe kaart of kunt u beter wachten totdat de DirectX 11-strijd tussen ATI en Nvidia is uitgekristalliseerd? Als u niet direct een nieuwe videokaart nodig hebt, is dat laatste natuurlijk altijd de beste keuze. Maar zoals gezegd: wij hebben gerede twijfels of het Nvidia binnen korte termijn lukt betaalbare kaarten met DirectX 11-functionaliteit op de markt kan brengen. Daarnaast geldt dat de prijs/prestatie-verhouding van de nieuwe ATI-kaarten gewoon steengoed is. Zelfs als Nvidia ons verrast met een

22

relatief snelle lancering, zal dat eerder betekenen dat u een extra keuze hebt voor een snellere kaart, een exemplaar met een betere prijs/prestatie-verhouding zal lastig worden. Ofwel; u hoeft vermoedelijk niet bang te zijn dat wanneer u nu een Radeon HD 5000-kaart koopt, u daar over een paar maanden spijt van krijgt.

BENCHMARKS Ten slotte nog een korte blik op de benchmarks die we de afgelopen tijd hebben gedraaid. Hieruit blijkt dat de Radeon HD 5870 op dit moment overduidelijk de snelste single-gpu-kaart ter wereld is: zo’n 75% sneller dan de Radeon HD 4870 en daarmee ook een stuk sneller dan de Nvidia Geforce

2009 begon dodelijk saai in de markt voor videokaart, maar eindigt ongekend spannend. DirectX 11 biedt eindelijk weer een reden om een nieuwe kaart te kopen: de nieuwe API geeft gameontwikkelaars de mogelijkheid om met beperkte inspanning spellen daadwerkelijk veel mooier te maken. Het aantal aankondigde DirectX 11-games is nog beperkt, maar we verwachten er veel van. Het interessante is dat ATI en Nvidia overduidelijk een andere weg zijn ingeslagen. Waar ATI rechtdoor is gegaan en een snelle nieuwe gpu in de lijn van de voorgangers heeft ontwikkeld, is Nvidia rechtsafgeslagen en heeft een beest van een chip ontwikkeld die juist primair voor gpgpu-applicaties is geoptimaliseerd. Wie voor de korte en op de lange termijn de juiste beslissing heeft genomen zal de toekomst uitwijzen. Op dit moment doet u met de nieuwe Radeon-kaarten in ieder geval een uitstekende koop. In het complete marktsegment van € 100 biedt AMD/ATI nu de beste keuze en heeft Nvidia het nakijken.



26-11-2009 12:45:49

PC ACTIVE 1009:NL

26/10/09

19:09

Page 1

PHILIPS amBX SGC5103BD Premium-kit

€59

€129

Licht-, wind-, tril en geluidseffecten voor intense gamebeleving. Het led-systeem reageert op muziek en geluid. Trakteer uzelf op een verbluffende, gecoördineerde lichtshow.

SAPPHIRE Radeon HD4890 1 Go GDDR5 - PCI-Express 2.0 - HDMI (11150-11-20R)

142€ 179€

90

DirectX 10.1 ondersteuning DVI en HDMI aansluiting Beste prijs- kwaliteitsverhouding

9

producten 0 0 0 . 0 0

IOMEGA Disque dur externe 2TO

€129 €199

Rotatiesnelheid: 7200 tpm Overdrachtsnelheid: 480 Mbps Cache: 8 MB

• 6.000.0 00 Klanten • 26 Landen in E u rop a

Voordelig Winkelen Tarieven geldend van 01/11/09 tot 01/12/09 binnen de beschikbare voorraden - niet contractuele Foto's - RCS ParisB352 236.244

Untitled-2 1 Untitled-1

29-10-2009 11:09:25 9:43:20 18-11-2009

Netbook of toch maar een notebook? Samsung N510 vs. Samsung X120

Het maken van een keuze voor een nieuwe netbook of notebook is niet altijd even gemakkelijk. Fabrikanten maken het er niet makkelijker op. Een goed voorbeeld is Samsung dat nu twee interessante 11,6 inch netbooks/ notebooks in zijn programma heeft: de Ion-gebaseerde N510 en de X120 die gebruikmaakt van het notebookplatform van Intel. FR ANK EVER A ARDT

D

e twee modellen mogen dan wel van dezelfde fabrikant zijn, ze lijken toch niet veel op elkaar. De N510, leverbaar in wit en zwart, past prima in de lijn van netbooks die we van Samsung kennen. Een lekker strakke lijn die wat frivoler wordt gemaakt dankzij een chromen randje aan de zijkant. De X120 daarentegen komt uit geheel andere klasse, maar het blinkende zilveren randje verraadt hier toch wel iets van een familieband. De zilverkleurige achterzijde, gecombineerd met een zwarte binnenkant, geeft dit model een vormgeving die vergelijkbaar is met de grotere X420 (14 inch) en X520 (15,6 inch). Bijzonder is de wat oplopende rand naar de zijkant toe, waardoor u het gevoel krijgt dat het toetsenbord wat dieper ligt.

ION EN INTEL De techniek van de twee verschilt behoorlijk. Waar de N510 is gebaseerd op de Nvidia

Samsung N510

24

Ion-chipset en beschikt over een Intel Atom N280-processor, maakt de duurdere X120 gebruik van een Celeron SU2300-processor. Een zeer goedkope variant uit de energiezuinige processorfamilie van Intel. Gebouwd op 45 nm technologie, werkend op 1,2 GHz, voorzien van 1 MB cache en gebruikmakend van een 800 MHz processorbus. Het verbruik van deze chip is slechts 10 W. Het grote voordeel van deze chip is dat het weliswaar een trage, maar wel een dualcore-chip is. De N280 van de N510, eveneens 45 nm, 1,66 GHz, 512 kB cache en met een 667 MHz processorbus, heeft slechts één processorkern, maar beschikt wel over Hyperthreading-technologie waardoor het besturingssysteem twee processors ‘ziet’. Een ander verschil is dat de Celeron geschikt is voor 64-bits code, en de Atom alleen 32-bits programmatuur slikt. Bij de N510 wordt gebruikgemaakt van de inmiddels veel besproken Nvidia Ion-chipset. Het is een goedkopere Ion LE-variant. De échte Ion biedt DirectX 10-compatibiliteit die uit deze variant is weggehaald, al blijkt het mogelijk om deze functionaliteit weer terug te brengen. Waar de goede grafi-

sche mogelijkheden het sterke punt van de Nvidia-chipset zijn, is dat juist hét zwakke punt van Intels chipsets. Met de Nvidiachipset kunt u probleemloos zelfs hd-films kunt bekijken – op voorwaarde dat de codec versneld wordt door de Ion-chipset. Als dat niet mogelijk is, dan valt u terug op de niet zo snelle Atom en zit hd er niet in. De Samsung X120 is gebaseerd op de Intel GS45-chipset, die we ook terugvinden in veel andere grotere notebooks. Deze zuinige afgeleide van de GM45-chipset is op grafisch vlak duidelijk de mindere van de Nvidia-chip. Met een score van 567 in 3DMark06 is zelfs de wat krachtigere processor niet in staat behoorlijke prestaties op dit vlak te halen. De Ion van de Nvidia haalt 1.306 3DMark06punten; niet echt voldoende. Het afspelen van video gaat hierdoor wat minder vloeiend, ondanks de versnellingen die Intel heeft toegevoegd. Voor het gewone werk voldoet het, maar wie bijvoorbeeld een flink scherm zou willen aansluiten op de hdmi-poort van de X120 en dit intensief zou willen gaan gebruiken, zal tegen de beperkingen aanlopen. De N510 heeft overigens ook een hdmi-aansluiting.

De Samsung N510 is voorzien van hdmi en drie usb-aansluitingen


308 samsung.indd 24

26-11-2009 13:00:04

Netbook of notebook HARDWARE

Ook Samsungs X120 is voorzien van hdmi,maar in combinatie met de G45-chipset levert dat niet altijd het beste resultaat op

Samsung X120

UITRUSTING Ook op het gebied van het werkgeheugen lopen de twee modellen uiteen. Waar de N510 voorzien is van 1 GB werkgeheugen, beschikt de X120 over een ruime 3 GB. Maar misschien is wel belangrijker dat de N510 slechts één so-dimm-geheugenslot heeft. Dat maakt de upgrademogelijkheden zeer beperkt. De X120 heeft er gelukkig twee. Als u overweegt de N510 aan te schaffen, dan zouden we u direct aanraden het geheugen te upgraden naar 2 GB waardoor u een wat vlotter notebook krijgt. Met een prijs van ongeveer € 25 voor een module is dat zeker de investering waard. De harde schijf van de X120 is aanmerkelijk groter dan de N510. De eerste beschikt over een 320 GB harde schijf, terwijl de N510 over een 160 GB model beschikt. Om heel eerlijk te zijn zal 160 GB in de meeste gevallen ruim voldoende zijn en als dat niet het geval is, dan kunt u altijd nog een operatie uitvoeren en een andere schijf plaatsen, een handeling die bij dit netbook niet zo heel erg eenvoudig is, maar niet onmogelijk. We zeggen wel harde schijf, maar het idee om deze twee machines uit te rusten met een snelle, maar zuinige ssd is wel heel aanlokkelijk. Een relatief dure upgrade, maar wat ons betreft het overwegen waard.

DRAADLOOS Beide testmodellen beschikken over 802.11n; prettig in combinatie met een geschikte router; u kunt overal relatief snel surfen. Helaas is de keuze voor wie gebruik wil maken van een netwerkkabel nog wat minder gelukkig. 100 Mbit is in beide gevallen de maximale snelheid. Jammer als u even snel wat data wilt overpompen. Een geheugenkaartlezer, evenals drie usbpoorten zijn in beide gevallen standaard. Opvallend is dat de goedkope van de twee (de N510) wel is voorzien van Bluetooth en

de X120 dit moet missen. Jammer, want Bluetooth is toch wel erg handig om even snel uw mobiel te syncen. Uiteraard hebben beide modellen een webcam aan boord. Ook op het gebied van de software lopen de twee uiteen. De N510 maakt gebruik van het oude vertrouwde Windows XP Home Edition, terwijl de X120 al is uitgerust met Windows 7 Home Premium. Dit is geen artikel over software en het OS is afhankelijk van uw persoonlijke voorkeur, maar wat ons betreft heeft Windows 7 Home Premium de voorkeur.

CONCLUSIE Wikken en wegen. Wat is de beste keuze? Na het bekijken van beide modellen zien we er niet een model bijzitten dat er meteen uitspringt. We dromen van een model dat de voordelen van beide combineert: een wat krachtigere processor en toch redelijke grafische prestaties. De voordelen van de N510 zijn de lage prijs, de redelijke grafische pres-

taties en standaard Bluetooth. Belangrijkste nadeel van dit model is het wat beperkte werkgeheugen (1 GB), iets waar wij bij aanschaf direct verandering in zouden brengen. Andere minpunten zijn de niet erg grote harde schijf (160 GB) en het feit dat dit model nog uitgerust is met Windows XP, al is dat laatste een kwestie van smaak. De X120 die tussen de € 550 en € 600 kost, heeft een dualcore-processor, een grotere harde schijf en meer werkgeheugen. Ook is Windows 7 Home Premium standaard. Jammer is dat Bluetooth ontbreekt en dat de grafische prestaties niet geweldig zijn. Daarom vinden we eigenlijk dat de X120 net iets te weinig extra’s aan boord heeft om de meerprijs van ongeveer € 100 waar te maken. Met een aanzienlijk snellere processor en wat andere extra’s zouden we het misschien een aantrekkelijker voorstel vinden. Onze favoriet is de N510, al zouden we die wel een beetje oppeppen, te beginnen met het werkgeheugen.

Merk

Samsung

Samsung

Productnaam

N510-KA01NL

X120-JA01NL

Website

www.samsung.nl

www.samsung.nl

Gemiddelde prijs

€ 480

€ 575

Processor - type

Intel Atom N280

Intel Celeron SU2300

Processor - klokfrequentie

1,66 GHz

1,2 GHz

Chipset

Nvidia Ion LE

Intel GS45

Geheugencapaciteit

1.024 MB

3.072 MB

So-dimm-sloten

1

2

Scherm

11,6 inch (1.366×768)

11,6 inch (1.366×768)

Harde schijf

160 GB (5.400 rpm)

320 GB (5.400 rpm)

Optische drive

-

-

Lan - Snelheid

100 Mbit/s

100 Mbit/s

Wlan - Standaard

802.11n

802.11n

Bluetooth

ja

-

hsdpa/umts

-

-

Ingebouwde webcam

ja

ja

Gewicht (incl. accu)

1,4 kg

1,5 kg

Besturingssysteem

Windows XP Home Edition

Windows 7 Home Premium

Specificaties PC-ACTIVE | 01–2010

308 samsung.indd 25

25

26-11-2009 13:00:51

Homeserver met kleine gebreken HP Mediasmart EX490

In PC-Active besteden we regelmatig aandacht aan de homeserver, of het nu met Linux of Windows is. Microsoft gaat met zijn speciale Home Server-software de strijd aan met de nas. HP springt daar op in met zijn EX490, een compleet systeem met Windows Home Server. FR ANK EVER A ARDT

E

en kleine, een beetje gedrongen kast. Op de foto lijkt hij groter, maar in werkelijk is het een mooie compacte behuizing. Hij heeft net voldoende ruimte voor vier harde schijven en een klein moederbordje. Windows Home Server is bedacht om het maken van back-ups van uw computers zo eenvoudig mogelijk te maken en biedt daarnaast tal van mogelijkheden om eenvoudig uw bestanden te delen, binnen en buiten het eigen netwerk. Standaard is Home Server – zeker als we het vergelijk aangaan met uitgebreide nas-apparaten van merken als QNAP en Synology – relatief eenvoudig uitgerust. Het valt dan ook op dat HP veel werk gemaakt heeft om de Home Server completer én makkelijker in het gebruik te maken. Naast de standaard mediaserver is ook meteen Twonky Server ingebouwd. Een pakket dat bekend staat als een van de beste dlna-servers en waarmee het mogelijk is eenvoudig media te streamen naar tal van digitale apparaten, of het nu een mediaspeler is of een moderne televisie met een netwerkaansluiting. Leuk is dat het ook mogelijk is om via het web te streamen, zo kunt u op het werk of in het thuisnetwerk eenvoudig van uw eigen muziek genieten. Daarnaast is er ook een videoconverter ingebouwd die de filmpjes geschikt maakt voor het afspelen op een mobieltje of mediaspeler.

want zo hebt u niet direct de mogelijkheid om data te beveiligen tegen een schijfcrash. De doorvoersnelheid met één schijf is redelijk: 45 MB/s schrijven, 17 MB/s lezen. Plaatsen we extra schijven en schakelen we de beveiliging (duplicatie) van mappen in, dan neemt ons enthousiasme behoorlijk af: 11 MB/s bij het schrijven en 8,5 MB/s bij het lezen. Dat is niet geweldig. De techniek van de HP is gebaseerd op een Intel Celeron-processor. Helaas zorgt dit voor een weinig zuinige server: we meten 50 W bij actief gebruik, en dat met slechts één schijf aan boord. Dat is erg veel voor een server. De Acer Aspire H340 Home Server, een vergelijkbaar apparaat, heeft een verbruik van bijna 45 W. Deze HP beschikt overigens niet over een monitoraansluiting; dat heeft met licentiekosten te maken. Enerzijds begrijpelijk, maar wel jammer, want mocht er iets misgaan, dan

kunt u alleen op afstand met behulp van de meegeleverde software het besturingssysteem repareren.

CONCLUSIE We hebben lang moeten wachten op de HP Home Server. Het is een prachtig apparaat, netjes afgewerkt en voorzien van een zeer compleet softwarepakket. Daarom zouden we hem aanbevelen. Jammer is wel dat er maar een schijf is ingebouwd en dat als u een tweede inbouwt en gebruikmaakt van bestandsbeveiliging, de doorvoersnelheid erg tegenvalt. Ons grootste bezwaar is absoluut het hoge energieverbruik en het ontbreken van een beeldschermaansluiting. HP Media Smart EX490 1 TB Adviesprijs € 499 www.hp.nl

TECHNIEK Er is ruimte in de server voor vier harde schijven. Standaard levert HP één schijf van 1 TB mee. Niet veel en eigenlijk te weinig,

26

Er is ruimte voor vier schijven

Een monitoraansluiting mist…


306 homeserver.indd 26

26-11-2009 12:58:58

On a 9 hour road trip from Paris to Barcelona, rely on the Samsung X520

Ultra licht, ultra dun

De nieuwe Samsung X520 biedt alle mobiliteit en vrijheid die u van een notebook verlangt. De extra krachtige batterij geeft maar liefst 9 uur ononderbroken energie. Zo blijft u altijd in contact, waar en wanneer u maar wilt. Met dit notebook wilt u gezien worden, dankzij het unieke glanzende design met chromen afwerking. De Samsung X520, het ideale notebook voor onderweg. Ook verkrijgbaar in 14” (X420) en 11.6” (X120). www.samsung.com/nl/xserie

for Perfection.

*Batterijduur gebaseerd op tests van BatteryMark, afhankelijk van configuratie

Samsung Mobile Computers. Passion

x520_ADV-Microsoft_210x297_DEF.indd 1 Untitled-3 1

10/29/09 4:30:19 PM 18-11-2009 11:24:49

Energiezuinige switch SMC Green Ethernet Groen is in. Daar haakt SMC handig op in met zijn Green Ethernet Gigabit switches SMCGS5. Hun claim: tot 60% minder energieverbruik! Dat trekt natuurlijk onze aandacht op de redactie. Is die claim terecht? WAMME S WITKOP

S

limme chips, daar draait het om bij energiebesparing. Chipbakker Realtek heeft IC’s ontwikkeld die slimmer omgaan met bekabelde netwerken. Het is bijvoorbeeld nergens voor nodig dat alle vijf of acht poorten op zo’n switch de hele tijd aan staan – zonde van het energieverbruik. Slimme technologie in deze chips controleert dat en schakelt ongebruikte poorten uit. Daarnaast speelt de lengte van de netwerkkabel een rol. Die kunnen lang zijn, officieel tot zo’n honderd meter. Met dergelijke lengtes gaat bij die toch vrij dunne aders spanningsverlies een rol spelen. Een gewone switch houdt daar rekening mee en zal genoeg spanning gebruiken om er zeker van te zijn dat ook bij de maximale kabellengte het signaal ongeschonden de andere kant bereikt. Ook dat kan slimmer. Voor de hedendaagse elektronica is het niet erg moeilijk om de lengte van die kabel te bepalen, gewoon een kwestie van meten hoe lang een signaal er over doet om retour te komen en vervolgens uitrekenen wat de lengte is. Precies dat doen deze Realtek-chips; ze passen het voltage aan aan de vastgestelde kabellengte. Hier hebben we een tweede besparing. En aangezien veel kabels maar een paar meter lang zijn, scheelt ook dat een slok op een borrel. Rond die chips heeft SMC dus een tweetal Green Ethernet-switches gemaakt: de SMCGS5 en

de SMCGS8 met respectievelijk vijf en acht poorten.

ENERGIEMETING Wij gaan aan de slag met de Voltcraft Energy Monitor 3000, een nauwkeurige energiemeter die ook goed presteert bij lage vermogens, waar het in deze test natuurlijk om gaat. Het eigenlijke meten is gewoon een kwestie van aansluiten van de testkandidaat en vervolgens steeds kabels bijprikken, die aan de andere kant natuurlijk een ‘levend’ apparaat zoals een pc of printer hangen. Om de zaken niet te nodeloos te compliceren, gebruiken we tijdens de test alleen korte kabels van maximaal vier meter. We zetten de metingen af tegen een ‘oudere’ switch, die zeker geen slimme Realtekchips aan boord heeft. Dat wordt de Sitecom

zijn uitgezet, is er gemeten met één enkele Gigabit-cliënt, vier Gigabit-aansluitingen en een combinatie van vier Gigabit- en vier 100BASE-apparaten. Om de meetresultaten meteen te vertalen naar de portemonnee is het gemeten wattage omgerekend naar het aantal kWh dat per jaar wordt verbruikt met een kWh prijs van € 0,20. De oudere Sitecom blijkt inderdaad een energieslurper. Zeker als er helemaal geen apparaten actief zijn, springt de oudere technologie er ongunstig uit, vergeleken met de Green Ethernet switches. Maar dat de grotere SMCGS8 zuiniger blijkt dan het model met vijf poorten vinden we toch verbazend. Alleen, die Sitecom gaat niet echt significant meer gebruiken als er meer aansluitingen actief worden, dat scheelt op jaarbasis nog geen € 2,50. De beide SMC’s echter lopen wel tamelijk

ER WORDT BESPAARD, MAAR VEEL TE WEINIG OM HET INTERESSANT TE MAKEN LN-117, voorzien van een ouderwets dikke adapter, die niet is voorzien van een schakelende voeding (zoals de beide SMC’s), maar van een echt milieuonvriendelijke transformator. In tabel 1 onder aan deze pagina vindt u de resultaten. Naast een onbelaste meting, die de situatie weergeeft als alleen de switch aanstaat en alle andere apparaten

snel in op die Sitecom, zodat uiteindelijk de besparing op jaarbasis niet echt aantikt. Bedrijfsmatig zou je in zo’n geval de terugverdientijd gaan berekenen om vervolgens te concluderen dat hier niet echt snel geld te verdienen valt door een nog werkende oude switch te vervangen door een energiezuinig model. Jammer.

Tabel 1: verbruik en kosten

Merk

Soort gebruik

Onbelast

Minmaal

Gemiddeld

Gigabit-aansluitingen

0

1

4

100BASE-aansluitingen

0

0

0

Type

Poorten

Jaarverbruik

Jaarverbruik

Jaarverbruik

W

kWh

Kosten

W

kWh

Kosten

W

kWh

SMC

SMCGS5

5

2,9

25,40

€ 6,35

3,3

28,91

€ 7,23

4,7

41,17

SMC

SMCGS8

8

1,6

14,02

€ 3,50

2,4

21,02

€ 5,26

4,6

40,30

Sitecom

LN-117

8

5,7

49,93

€ 12,48

6

52,56

€ 13,14

6,8

59,57

28


305 SMC-switch.indd 28

26-11-2009 12:57:55

SMC SMCGS8

SMC SMCGS8

MARKETING? SMC claimt een maximaal verbruik van 3,7 W voor de SMCGS5 en 5,5 W voor SMCGS8. Die laatste waarde klopt wel ongeveer, maar die 3,7 W is toch zo’n kwart te optimistisch. Natuurlijk is dit aan SMC voorgelegd, zelfs met de suggestie een andere toe te zenden, want zo’n afwijking kan exemplarisch zijn. Van die mogelijkheid maakt SMC geen gebruik. Tech Support antwoordt ons: ‘They say that 3.7W is PCBA power consumption only, not including power adapter.’ Het op de doos geclaimde stroomverbruik is alleen voor de elektronica (PCBA betekent Printed Circuit Board Assembly). Het feit dat er altijd een adapter bij nodig is, wordt even onder het tapijt gemoffeld. Marketing van het verkeerde soort.

We make your life digital irresistible!

STYLISH TRAVEL MOUSE

• Optische USB reismuis met scrollwiel • Compact model met oprolbare kabel • Voor links- en rechtshandig gebruik • Verkrijgbaar in 4 verschillende kleuren Adviesprijs €12,90

LoungeCollection NETBOOK POWER ADAPTER 40W

CONCLUSIE Het klonk zo mooi, maar het viel toch tegen. Green Ethernet Technology is inderdaad energiezuiniger, maar niet in die mate dat het de stevige meerprijs van de hier geteste apparaten acceptabel maakt. Even afwachten lijkt het devies, want ongetwijfeld zullen ook andere fabrikanten rond die Realtek-chips switches gaan bouwen. Energie besparen is natuurlijk goed, maar niet tegen elke prijs.

CLLMTRAVPI

CNAPT40

• Meerdere voltages 9,5/10,5/12/14/15/16/18,5/19V • Werkt met alle gangbare netbook modellen • Input voltage 100V~240V • Bescherming tegen overbelasting, oververhitting en kortsluiting Adviesprijs €34,90

ConnectivityCollection 150N WIRELESS ROUTER & ACCESS POINT

• Met ingebouwde WPA beveiliging incl. wachtwoord, dus je bent direct optimaal beveiligd! • Geïntegreerde 4 poorts 10/100 ethernet switch • Compatibel met wireless standaarden als 802.11n (max. 150Mbps), 802.11g en 802.11b

SMCGS5: € 47,59 SMCGS8: € 67,82 www.smc.com

C150BRS4

Adviesprijs €39,90

NetworkingCollection

Maximaal 4

3,5” HARDDISK BOX DUAL BAY

4

ik

Jaarverbruik Kosten

W

kWh

Kosten

€ 10,29

nvt

nvt

nvt

€ 10,07

5,4

47,30

€ 11,83

€ 14,89

6,8

59,57

€ 14,89

CH3B2E

• Snelle gegevensopslag, backuppen of gewoon als tweede harde schijf • USB 2.0 480 Mbps gegevenssnelheid • high-speed eSATA (3Gbps) aansluiting • Standaard, JBOD, RAID 0 en RAID 1 configuratie Adviesprijs €69,90

GrabInIGOCollection

www.conceptronic.net 305 SMC-switch.indd 29

26-11-2009 12:58:16

Nieuwe generatie mediaspelers Sneller, goedkoper, maar ook beter? Mediaspelers worden voor veel filmliefhebbers ingezet als een alternatief voor een mediacenter-pc. Mediaspelers zijn handig, compact en kunnen veel. Inmiddels is er een tweede generatie opgestaan. Een overzicht. DAVID VAN DANTZIG

I

n een paar jaar tijd is er op mediaspelergebied het nodige veranderd. Hadden de eerste exemplaren nog alleen analoge video-uitgangen en ondersteunden ze maar een beperkt aantal bestandsformaten, de huidige spelers zijn voorzien van de hdmi-standaard en speler naar hartenlust een waaier aan hdformaten. Een groot deel van de nieuwste generatie spelers is er gekomen dankzij de techniek van bedrijven als Sigma Designs en Syabas. Sigma is sinds jaar en dag producent van hardwareversnellers voor videoverwerking. Syabas is een softwareontwikkelaar die sinds 2006 actief is als ontwikkelaar van middleware: een soort softwaresjablonen die in producten van derden worden aangepast. Die producten betroffen in toenemende mate mediaspelers, en in 2007 lanceerde Syabas gelijktijdig enerzijds een nieuw mediaspeler-middleware (de Networked Media Tank) en anderzijds een eigen merk consumentenelektronica: de Popcorn Hour. De eerste Popcorn Hour was de A-100 die voorzien was van de eigen NMT-software. De A-100 was gebaseerd op de Sigma Designs-chip SMP8635 en deze combinatie van hardware en software bleek een zeer succesvolle combinatie te zijn. Vanaf de lancering van de eerste apparaten werd een enthousiaste gebruikersgroep nauw betrokken bij de ontwikkeling van de mediaspeler: diverse verbeteringen en aanpassingen werden in de vorm van firmwarereleases beschikbaar gesteld waarmee de A-100 allesbehalve een statisch product was. Tot aan de dag van vandaag wordt

30

functionaliteit toegevoegd aan de NMT, waarbij Popcorn Hour traditioneel een paar maanden voorloopt op de andere afnemers van de middleware.

STICKERS PLAKKEN Helaas betekent het grote aanbod aan spelers niet tegelijkertijd een grote diversiteit. De meeste aanbieders gaan niet veel verder dan het kiezen van een model in een Taiwanese fabriek en stoppen dit, voorzien van een eigen logo, in een doos. De aanbieders valt dit niet echt te verwijten; per slot van rekening is het aantal makers van mediaspelerchips beperkt. Daarbij komt dat het benodigde ontwikkelgereedschap (de zogenaamde SDK) voor een groot deel gesloten is. De afgelopen tijd hebben een belangrijke tweedeling waargenomen: aan de ene kant de op de Realtek 1262-chips gebaseerde ‘standaarddefinitie’- mediaspelers en anderzijds de op de Sigma 8634/35 gebaseerde hoge-definitiemediaspelers.

NIEUWE GENERATIE Eind 2008 veroorzaakte harde-schijvenfabrikant Western Digital een kleine schok-

golf door een Sigma 8635-gebaseerde speler te introduceren voor slechts € 99, maar dit voorbeeld kreeg geen onmiddellijke navolging. Vanaf zomer 2009 kwamen de eerste spelers met een nieuwe chip van Realtek beschikbaar en deze veranderden het speelveld aanzienlijk. Niet alleen waren ze een stuk sneller, ook daalde de prijs voor een hd-geschikte speler opeens naar minder dan € 150. In dit artikel bespreken we de nieuwe generatie spelers, maar in de tabel hebben we ook nog een aantal oudere spelers meegenomen om de verschillen te illustreren.

MEDIASPELER OF HTPC? De onvermijdelijke vraag dringt zich op: is het beter om een htpc (mediacenter) bij de televisie te plaatsen, of voldoet zo’n mediaspeler prima? Een htpc is ontegenzeggelijk de krachtigere oplossing van de twee. Een pc biedt meer flexibiliteit voor de toekomst, kan worden voorzien van de mogelijkheid televisie op te nemen, maar kost ook meer – zowel in aanschaf als qua energieverbruik. Een mediaspeler biedt veel prestaties voor relatief weinig geld, maar zal nooit

HD afspelen/uitsturen

HD containers en codecs

720p

H.264/VC-1 Mpeg2 HD/wmv hd

mkv

1.080i 1.080p

Realtek 1262/1282 ja

ja

-

-

ja / -

soms

Realtek ja 1073/128x/1283DD

ja

ja

ja

ja / ja

ja

Sigma 8621/2/3 ja

ja

-

-

ja / ja

-

Sigma 8634/8635 ja

ja

ja

ja

ja / ja

ja

Sigma 8643/8655 ja

ja

ja

ja

ja / ja

ja

Verschillende mogelijkheden van de chipsets


302 mediaspelers.indd 30

26-11-2009 12:55:10

Mediaspelers HARDWARE

REALTEK Realtek staat bekend om zijn netwerkchips en audiocodecs. Het bedrijf produceert echter ook al geruime tijd mediaprocessors. De eerste breed ingezette serie is de 126x, waarvan met name de 1262 veel gebruikt is. Deze chip beschikt over de mogelijkheid via hdmi een signaal uit te sturen met een maximale resolutie van 1.080i. De bestandsondersteuning bestaat uit de diverse divx-varianten (3.11, 4, 5, 6 en Xvid) en mpeg1 en mpeg2 (tot in hd-resoluties toe). Mpeg-hd wordt echter nauwelijks gebruikt, alleen voor sommige digitale televisie-uitzendingen en door oudere digitale camcorders. De Realtek 1262-spelers zijn meestal – maar niet altijd – eenvoudig te herkennen aan de indeling van de menu’s: bovenaan een balk met de hoofd menuopties, links de navigatie door de gekozen optie, rechts een voorvertoningvenster en/of meta-informatie van het gekozen bestand. Ook de nieuwe generatie chips heeft standaard deze weergave.

100% perfect alle mediabestanden kunnen afspelen. Een mediacenter-pc is arbeidsintensief qua installatie en onderhoud, een mediaspeler is dat zeker niet. Wie geen televisieprogramma’s hoeft op te nemen, geen heel exotische bestandstypes in de mediacollectie heeft en kan leven met een bediening met ruwe kantjes, vindt in een mediaspeler een voordelige manier om digitale bestanden af te spelen. Een mooie tussenvorm zijn de compacte computertjes gebaseerd op de Intel Atom 330-processor en de Nvidia Ion (Geforce 9300)-chipset, in combinatie met een Linux-distributie met de open-sourcesoftware Xbmc. Zo’n systeem kost dan ongeveer € 275: iets meer dan een mediaspeler, maar een stuk minder dan een complete mediacenter-pc.

AC RYAN PLAYON!HD De fors uitgevallen Playon!HD is gebaseerd op de Realtek 1073-chip en biedt de mogelijkheid een 3,5 inch harde schijf in te

Asus O!Play

bouwen; een capaciteit van 2 TB wordt ondersteund. Dankzij de moderne chip is het een snelle speler, wat te merken is aan een vlot reagerend menu en snel ladende grote hd-bestanden. De meeste bestandsformaten worden ondersteund, maar dts-geluid kan alleen worden doorgestuurd naar een externe decoder. De firmware vertoont ook een maand na verschijnen nog veel ruwe kantjes; AC Ryan zegt hard aan verbetering te werken. De afstandsbediening is groot en onoverzichtelijk, maar in ieder geval kunnen alle functies van de speler ermee worden bediend.

ASUS O!PLAY Ook Asus heeft de snelle Realtek 1073-chip als basis gebruikt. Het menu is net als bij AC Ryan niet erg geoptimaliseerd voor de mogelijkheden van een moderne televisie, maar reageert net zo vlot. Ook de bestandsondersteuning is dik in orde – in tegenstelling tot de Playon!HD kan de O!Play wel dts-downmixen naar tweekanaals pcm en dus afspelen via de televisie. De uit de kluiten gewassen afstandsbediening mist ondanks de afmetingen enkele basisfuncties zoals volumeknoppen; onhandig. Een positief punt is de afwezigheid van een ventilator, waardoor de O!Play geheel geruisloos is. Bijzonder aan de O!Play is de mogelijkheid een externe schijf via e-sata aan te sluiten, wat garandeert dat ook de hoogste bitrates soepel zullen worden verwerkt.

CONCEPTRONIC CFULLHDMAI Deze eigenzinnig vormgegeven netwerkmediaspeler, geheel opgetrokken uit aluminium, is inmiddels een klassieker. Toevoer van media kan alleen via usb of het netwerk: een inbouwmogelijkheid voor een harde schijf is afwezig. De bestandsondersteuning is uitstekend, de afstandsbediening heel redelijk. De ondersteuning voor allerlei online streaming video- en audiodiensten, waaronder Uitzending Gemist, is nog altijd een sterk punt. Het menu is inmiddels echter gewoon verouderd en hierdoor beperkt; de enthou-

Conceptronic Cfullhdmai

siaste gebruiker zal desalniettemin de uitgebreide functionaliteit waarderen. Zo is het zelfs mogelijk een externe dvd-speler aan te sturen, al wordt dit formeel niet door Conceptronic ondersteund. De meerprijs ten opzichte van de modernere spelers blijft moeilijk te verantwoorden.

DVICO TVIX M-6500A Ook de Dvico Tivx M-6500A is een oudgediende onder deze mediaspelers. Het oorspronkelijk wel zeer hoge prijskaartje is inmiddels een iets meer bescheiden € 275 geworden. Voor dat geld blijft het een aantrekkelijke keuze. De ondersteuning van netwerkprotocollen is uitstekend, net als het grote aantal bestandstypen dat kan worden afgespeeld – waaronder volledige bluray-rips, een uitzondering die dan ook een bètafirmware vereist. Het menu en bediening van deze speler zijn nog altijd van hoge kwaliteit, de populariteit van dit merk onder kenners is niet verbazingwekkend. Als een van de weinige spelers heeft de M-6500A een lcd-scherm, al blijft bediening via het onscreen-menu op een televisie een

AC Ryan Playon!HD PC-ACTIVE | 01–2010


31

26-11-2009 12:55:32

HARDWARE Mediaspelers

Dvico Tvix M-6500A

stuk gebruiksvriendelijker. Optioneel kan een harde schijf worden ingebouwd, evenals een tv-tuner voor dvb-t.

EMINENT HDMEDIA EM7071 Eminents EM7071 is alweer de tweede mediaspeler van dit merk, maar dan zonder de gebreken van zijn voorganger (EM7070). Met het bekende fraaie menu van de middleware van Syabas en een brede bestands-

Eminent hdMedia EM7071

speelmogelijkheden kent deze mediaspeler zijn beperkingen. Hoewel deze speler heel wat functionaliteit biedt, waaronder een inbouwmogelijkheid voor een harde schijf, is deze niet echt goedkoop.

EMINENT HDMEDIA STREAM EM7075 De EM7075 beschikt over de nieuwe chip van Sigma Designs, de SMP8655. Deze is opvallend genoeg minder uitgebreid dan de

HET GROTE AANBOD SPELERS BETEKENT NIET DAT ER OOK EEN GROTE DIVERSITEIT IS. HET IS TOCH VOORAL STICKERS PLAKKEN ondersteuning voor video en audio is het vooral een sterke speler voor film- en televisieliefhebbers. Op het vlak van muziekafMerk

eveneens nieuwe SMP8642/3-chips, maar de verschillen liggen vooral op het vlak van functionaliteit. In gebruik lijkt de EM7075

erg op de Western Digital TV HD, maar dan voorzien van netwerkaansluiting en een heel stuk sneller. De mogelijkheid mappen van een afbeelding te voorzien is fraai – helaas zijn er in de door ons geteste versie nog diverse onvolkomenheden op het vlak van bestandsondersteuning.

EMTEC MOVIE CUBE N200 Emtec heeft alweer een nieuwe revisie aangekondigd van de slechts € 99 kostende N200, maar vooralsnog moeten we het met deze eerste versie doen. Deze miniatuurspeler is gebaseerd op een Realtek 1073-chip en Emtec heeft zowaar het menu aangepast. Vergelijkbaar met Sony’s Cross Media Bar (XMB) en de interface van de Western Digital TV HD moet eerst een hoofdfunctie worden gekozen, waarna de hierbij behorende opties in een nieuw venster (en dus niet aan de linker-

A.C. Ryan

ASUS

Conceptronic

Dvico

Eminent

PLAYON!HD ACR-PV73100

O!PLAY HDP-R1

Full HD Media Player Gigabit CFULHDMAi

Tvix M-6500A

hdMedia EM7071

Prijs advies | gemiddeld

€ 149 | n.b.

€ 119 | n.b.

€ 269 | € 258

€ 299 | € 282

n.b. | € 240

Capaciteit harde schijf | inbouwmogelijkheid

- | ja

-|-

-|-

- | ja

- | ja

Chipset

Realtek 1073

Realtek 1073

Sigma 8635

Sigma 8635

Sigma 8635

Actieve koeling (ventilator) | beeldscherm

ja | -

-|-

-|-

ja | ja

ja | -

Netwerk bedraad | draadloos (optioneel)

ja | - (ja)

ja | - (-)

ja | - (ja)

ja | - (ja)

ja | - (ja)

Video uit - composiet | s-video | component | hdmi (versie)

ja | - | ja | ja (1.3a)

ja | - | - | ja (1.3a)

ja | ja | ja | ja (1.3a)

ja | ja | ja | ja (1.3a)

ja | - | ja | ja (1.3a)

Audio uit - 2.0 | 5.1 | 7.1 | coax | optisch

ja | - | - | ja | ja

ja | - | - | - | ja

ja | - | - | ja | -

ja | - | - | ja | ja

ja | - | - | ja | ja

720p | 1.080i | 1.080p

ja | ja | ja

ja | ja | ja

ja | ja | ja

ja | ja | ja

ja | ja | ja

Wav | mp3 | wma

ja | ja | ja

ja | ja | ja

ja | ja | ja

ja | ja | ja

ja | ja | ja

M4a | aac | ogg | flac

ja | ja | ja | ja

ja | - | ja | ja

ja | ja | ja | ja

ja | ja | ja | ja

ja | - | ja | ja

Mpeg2 | Mpeg2 hd | wmv9 | wmv 9 hd

ja | ja | ja | ja

ja | ja | ja | ja

ja | ja | ja | ja

ja | ja | ja | ja

ja | ja | ja | ja

Video _ ts | dvd iso

ja | ja

ja | ja

ja | ja

ja | ja

ja | ja

Divx 3.11 | 4 | 5 | 6 | xvid

ja | ja | ja | ja | ja





H.264 in mkv | ts | avi | mp4 | mov-container






Jpeg | png | bmp | tif | gif

ja | ja | - | ja | ja

ja | ja | - | ja | ja

ja | ja | ja | ja | -

ja | - | - | - | -

ja | ja | - | - | ja

32



26-11-2009 12:55:57

71

a

| ja

Mediaspelers HARDWARE

Eminent hdMedia Stream EM7075

zijde van het scherm) worden weergegeven. De afstandsbediening is onder de maat: te klein, te kleine knoppen en hij ligt niet lekker in de hand. De speler is wel prettig geruisloos en lekker vlot. Vervelend is dat de speler met een knop op het apparaat zelf gestart moet worden, maar dat euvel is verholpen in de nieuwe revisie – handiger dus om daarop te wachten.

Emtec Movie Cube N200

NETGEAR DIGITAL ENTERTAINER ELITE 500GB Deze op de Sigma 8635 gebaseerde speler van Netgear is een verhaal apart: hij valt op door zijn uitneembare harde-schijfslede en zijn 43 cm brede voorzijde (even breed als hifi-apparatuur). De functieomvang is ongekend uitgebreid, de bediening is lekker eigenzinnig. Netgear levert ook de

Netgear Digital Entertainer Elite 500GB

EVA9000, die geen ingebouwde harde schijf en 802.11n-verbinding heeft. Dat maakt hem wel een stuk goedkoper. Of u nu kiest voor de EVA9000 of de EA9150, het zijn spelers waar u de tijd voor moet nemen. Maar dan kunt u er wel heel veel uithalen. Netgear brengt regelmatig nieuwe firmwareversies uit, die veel functionaliteit toevoegen en verbeteren.

Western Digital TV HD

Eminent

Emtec

Netgear

Western Digital

hdMedia Stream EM7075

Movie Cube N200

Digital Entertainer Elite EVA9150

WD TV HD Media Player

€ 140 | € 126

€ 99 | n.b.

n.b. | € 375

€ 99 | € 97

-|-

-|-

500 GB

-|-

Sigma 8655

Realtek 1073

Sigma 8635

Sigma 8635

-|-

-|-

ja | -

-|-

ja | - (ja)

ja | - (ja)

ja | ja

-|-

ja | - | - | ja (1.3a)

ja | - | ja | ja (1.3a)

ja | ja | ja | ja (1.3a)

ja | - | - | ja (1.1)

ja | - | - | - | ja

ja | - | - | - | ja

ja | - | - | ja | ja

ja | - | - | - | ja

ja | ja | ja

ja | ja | ja

ja | ja | ja

ja | ja | ja

ja | ja | ja

ja | ja | ja

ja | ja | ja

ja | ja | ja

ja | ja | ja | ja

ja | - | ja | ja

ja | ja | - | ja

ja | ja | ja | ja

ja | ja | ja | ja

ja | ja | ja | ja

ja | ja | ja | ja

ja | ja | ja | ja

ja | ja

ja | ja

ja | ja

ja | ja





| ja




ja | ja | - | ja | ja

a


ja | - | ja | - | -

ja | ja | ja | ja | -

ja | ja | ja | ja | -

WESTERN DIGITAL TV HD Hoewel Western Digital van huis uit een harde-schijffabrikant is, heeft het bedrijf met deze TV HD direct bijgedragen aan de populariteit van mediaspelers. De prijs van € 99 was ten tijde van introductie zeer scherp, al ontbreekt een netwerkaansluiting of harde-schijfinbouwmogelijkheid. De meeste bestanden worden goed afgespeeld en de bediening is vlot én gebruiksvriendelijk. Inmiddels is de TV HD niet meer zó vooruitstrevend; zo zijn er van de concurrentie vergelijkbaar geprijsde modellen met meer functionaliteit te koop, die wel over een netwerkaansluiting beschikken. Ook is het gewoon storend dat de WD TV HD geen dvd-menu’s kan afspelen of weergeven, wat aanzienlijk eenvoudigere, oudere spelers wel gewoon kunnen. Desalniettemin blijft het een simpele en gebruiksvriendelijke oplossing, met een compacte maar goede afstandsbediening.



33

26-11-2009 12:56:25

Zet eens een pc in de keuken Alles-in-één-systemen met aanraakscherm

Touch is dé trend. Een flink aantal fabrikanten heeft inmiddels een pc met aanraakscherm in het programma. Sommige zijn al voorzien van Windows 7 met aanraakfunctionaliteit. We bekijken zeven schermen,… pardon computers. FR ANK EVER A ARDT

E

en grote grijze kast met een scherm er naast. Zo zag de computer er vele jaren uit. Mooi is anders, al waren er soms wel creatieve geesten die de monitor net ietsje mooier maakten of de computerkast een net iets ander kleurtje of vorm gaven. Maar het resulteerde altijd in een grote hoeveelheid kabels en rommeltjes op het bureau. Apple vond jaren geleden al dat het anders kon; misschien herinnert u zich nog de oude Macintosh-serie uit de jaren tachtig. Schattige witte kastjes met een klein scherm. Bekend bij velen is natuurlijk de iMac: een alles-in-één-systeem in allerlei felle kleuren verkrijgbaar.

KEUKEN-PC De pc-merken wilden toentertijd niet mee in deze trend. Goed, schoorvoetend in-

troduceerde er soms een merk wel een computer in een scherm, maar een doorslaand succes was het absoluut niet. De komst van Windows 7 verandert dat in rap tempo. Plotseling mogen pc’s óók mooi zijn. Een prima voorbeeld is de HP Touchsmart die vorig jaar al op de Nederlandse markt kwam. Computer en beeldscherm in één, voorzien van een aanraakgevoelig scherm. De vorm van deze computers biedt nieuwe mogelijkheden. De machines worden geleverd met een draadloze netwerkverbinding, een draadloos toetsenbord en een draadloze muis. Er is dus alleen een kabel naar het stoptcontact nodig! Dat maakt dat u deze computers ook op andere plaatsen dan alleen op het bureau kunt neerzetten. Hebt u bijvoorbeeld een mooie leefkeuken, dan past daar natuurlijk prima zo’n computer. Jammer genoeg zijn niet alle modellen geschikt om opgehangen te worden. Deze apparaten lenen zich natuurlijk ook als slimme en plaatsbesparende vervanging voor een televisie. Hebt u een model dat niet is uitgerust met een tv-ontvanger, dan stopt u die er gewoon in via usb. Houd er wel rekening mee dat aanraakgevoelige schermen een minder goede kijkhoek hebben dan gewone schermen.

TOUCH VS. TABLET

Apple’s Macintosh Classic: alles in één systeem gestopt

34

HP was trendsettend met zijn Touch-systeem. Erg bijzonder was de extra meegeleverde, gebruiksvriendelijke software. Met het

grootste gemak kon u met uw vingers door uw muziekverzameling bladeren of uw fotoverzameling bekijken. Met de komst van Windows 7 wordt dit concept door meer fabrikanten opgepakt. Windows 7 biedt vanaf de Home Premium-versie ondersteuning voor meerdere muisaanwijzers (multitouch), waardoor speciale drivers niet meer nodig zijn om de bewegingen van vingers te registreren. Door meerdere muisaanwijzers te gebruiken is het voor het besturingssysteem mogelijk te herkennen dat vingers gespreid worden. De software kan deze beweging dan omzetten naar bijvoorbeeld het vergroten van een foto. Touch is iets anders dan tabletfunctionaliteit. Deze functie vindt u soms terug op notebooks (vaak met een draaibaar scherm) en ook een aantal van de in dit artikel besproken modellen. Tablet PC-functionaliteit houdt zoveel in als de mogelijkheid om met een speciale digitale pen op het scherm te kunnen schrijven. De schriftherkenning van Windows is vrij goed te noemen. Tablet PC-functionaliteit treft u aan in Windows 7 en Vista Home Premium en hoger.

TECHNIEK Slanke, dunne computers met een mooi breedbeeldscherm. De prijzen van de modellen in deze test verschillen behoorlijk. Voor zo rond de € 500 kunt u al een complete allin-one-pc hebben. Deze goedkope uitvoeringen zijn meestal voorzien van techniek die lijkt op die van een netbook. Een Intel Atom-processor – soms gecombineerd met grafische techniek van Intel (langzaam),


301 aanraakcomputers.indd 34

26-11-2009 12:49:31

Aanraakcomputers HARDWARE

Acer Aspire Z5610

ATI (snel) of Nvidia (snel). Dergelijke systemen zijn een prima keuze als u niet al te hoge eisen hebt en gewoon een extra computer wenst om een beetje op te surfen en een beetje te werken. Stelt u hogere eisen, dan kunt u beter iets meer geld uitgeven voor een wat krachtiger model. Een groter (Full HD) scherm en betere specificaties zoals een snellere processor, meer geheugen en vaak ook meer grafische kracht. De snelste modellen zijn zelfs snel genoeg om de nieuwste games op te spelen.

ACER ASPIRE Z5610 De Z5610 van Acer maakt direct indruk. Het forse scherm meet 23 inches (58 cm) en is gevat in een op het eerste oog wat saaie behuizing, maar niets is minder waar. Kijk

maar eens naar de achterkant waar een deel van het achterpaneel in bordeauxrood is uitgevoerd en de zilveren voetjes aan de onderkant van de kast. Om het nog mooier te maken is de donkergekleurde rand aan de onderkant van het scherm voorzien van verlichting. Een sterk punt van dit model zijn de mooie specificaties. Een quadcore-processor van Intel, gecombineerd met 4 GB geheugen en een harde schijf van 1 TB maakt dat dit model een prima keuze is voor wie niet alleen een mooie, maar ook een redelijk krachtige computer zoekt. De afhandeling van de aansturing van het beeldscherm is in handen van een grafische chip van ATI, een Radeon HD4670 met 1 GB werkgeheugen. Deze levert prima prestaties.

Een bluray-speler is standaard ingebouwd en ook vinden we een tv-tuner. Een afstandsbediening om de tv-tuner in Windows Media Center te gebruiken is eveneens meegeleverd. In de rand van het scherm is een speciale toets verwerkt waarmee u eenvoudig toegang kunt krijgen tot de speciale aanraakomgeving van Acer. Helaas is dit wel niet veel meer dan een mooie schil om de onderdelen uit het Microsoft Touch Pack te starten. Wel leuk is een aantal functies om bijvoorbeeld muziek met uw vingers af te spelen, al is de software van HP een stuk eleganter.

ASUS EEE TOP ET2203T Asus is een van de trendsettende merken van de laatste tijd. Zo was Asus de eerste

Asus Eee Top ET2203T PC-ACTIVE | 01–2010


35

26-11-2009 12:50:25

HARDWARE Aanraakcomputers

HP TouchSmart 600

die een netbook op de markt bracht met de Eee PC en was het met de Eee Top het eerste merk dat een betaalbare alles-inéén-pc uitbracht met een aanraakscherm. De Eee Top ET2203T heeft een 21,5 inch (55 cm) scherm en biedt een full hd-resolutie (1.920×1.080). De vormgeving valt op door de transparante rand aan de onderzijde van de kast. Hierdoor lijkt het alsof de Eee Top een beetje zweeft in de ruimte. Een van de meest bijzondere punten van dit model is aan de achterzijde te vinden. We vinden daar namelijk een hdmi-aansluiting. Die is niet om een tweede scherm aan te sluiten, maar juist om andere apparaten aan het scherm van de Asus te verbinden. Bijvoorbeeld een Playstation 3, Xbox 360 of een digitale-televisieontvanger. Dat maakt deze Asus extra veelzijdig en een slimme

keuze voor bijvoorbeeld de kamer van een student of tiener. Hoewel Asus trendsettend was in de aanraaktechniek valt de software wel een beetje tegen: weinig extra mogelijkheden en overduidelijk uit Azië afkomstig. De techniek van de Eee Top lijkt op die van een laptop, een zuinige Intel Core 2 Duo T6600, gecombineerd 4 GB geheugen en 500 GB harde schijf. Ons testmodel was helaas nog voorzien van Windows Vista Home Premium, maar is inmiddels vervangen door een uitvoering met Windows 7 Home Premium aan boord.

HP TOUCHSMART 600 Sinds vorig jaar brengt HP de Touchsmartpc’s op de markt. Het model dat we hier bespreken lijkt wat vormgeving betreft op dat model, maar de Touchsmart 600 bevat een

compleet nieuw binnenwerk en is gebaseerd op Windows 7. Gebleven is hét sterke punt van dit model: de HP Touchsmart-software. Deze interface zou als voorbeeld moeten dienen voor de meeste andere fabrikanten die niet veel meer hebben gedaan dan een eenvoudige statische interface maken. De software maakt van de HP een grote iPod Touch. Zo kunt u eenvoudig bladeren door uw muziekcollectie en bevat de software ook een handige kalender/agenda die u met andere gebruikers van de HP kunt delen. Dit HP-systeem is uitgerust met een keur aan aansluitingen. Een deel bevindt zich aan de zijkant, maar het grootste deel is aan het oog onttrokken achter een kap. Gezien de prijs van de machine vallen de specificaties wel een beetje tegen: een Intel Core 2 Duo T6400 in combinatie met

MSI Wind Top AE1900

36



26-11-2009 12:50:58

Zijn nieuwe hart slaat alleen voor jou! Nu met en zonder

Probeer eens te kijken naar Uw voeding met onze ogen! Namelijk als het hart van Uw computer! Want de nieuwe STRAIGHT POWERE7 voorziet Uw systeem met energie, net zo betrouwbaar , efficient en krachtig als een hart bij het menselijk lichaam. ● ● ● ● ● ●

Multi-GPU door gebruik van 4x PCIe 80 PLUS® Bronze certificaat met efficientie tot 89% (bij 230V) Laag energie verbruik in stand-by mode minder dan 0.5W Extra stille be quiet! SilentWings fan Quad Rail voor stabiele stroom verzorging (vanaf 450W) Elegant uiterlijk en strak ventilatie design

Te koop bij: www.afuture.nl • www.asci.nl • www.azerty.nl • www.cdromland.nl • www.cool-prices.nl • www.salland.eu

www.be-quiet.com

SPE7 210x297c5 PC Active NL.indd 1

06.10.2009 13:59:57

Untitled-6 1

23-10-2009 13:18:12


MSI Wind Top AE2220M

een Nvidia-chipset. Hoewel de specificaties overeen lijken te komen met een aantal andere modellen in de test lijkt de HP toch wat slomer te zijn. Ook de Touchsmart heeft een full-hd-scherm, 23 inch (58 cm) groot. De beeldkwaliteit hiervan is bijzonder goed te noemen.

MSI WIND TOP AE1900 De twee modellen van MSI die aan bod komen, lijken als twee druppels water op elkaar, maar toch is er een wereld van verschil. Een doorzichtige rand rond het witte scherm. De MSI heeft een 19 inch (eigenlijk 18,5 inch) scherm met een resolutie van 1.366×768. Erg weinig gezien de grootte van het beeldscherm. De techniek van de Wind Top AE1900 is eenvoudig; ook dit is eigenlijk een netbook. We vinden een Atom-chip, 1 GB geheugen en een 160 GB harde schijf inclusief Windows XP Home. Weliswaar goedkoop, maar het laat ons hart niet echt sneller kloppen. Een upgrade naar 2 GB geheugen raden we u overigens direct aan. Goed genoeg als extra computer in huis, maar naar onze mening doet u een betere aanschaf met de luxere modellen in deze test, zoals de grotere broer van dit model. Die biedt toch wat meer mogelijkheden.

MSI WIND TOP AE2220M Het tweede model dat we van MSI bekijken, is de AE2220M. Het 21,5 inch (55 cm) grote scherm heeft een full hd-resolutie en hoewel dit model zeker niet de krachtigste is uit deze test is het opvallend hoe goed dit model op onze vingerwijzingen

38

reageert. Snel, alert en precies. De Intel Core 2 Duo T6600 in combinatie met een geïntegreerde Nvidia-chipset zorgen voor prima prestaties. Goed, dit is geen systeem om de nieuwste 3d-games te spelen, maar

de meeste andere toepassingen werken probleemloos. MSI heeft een soort 3d-interface toegevoegd waaruit programma’s opgestart kunnen worden, maar ook hier vinden we naast de standaard Microsoft-software

ALLES-IN-ÉÉN ZÓNDER AANRAAKOPTIE: APPLE IMAC 27 INCH Als er een merk patent lijkt te hebben op een computer uit één stuk, dan is het wel Apple. Als verre nazaat van de Apple Macintosh is de nieuwe 27 inch iMac wel een heel stuk gegroeid, en dat is voornamelijk te danken aan het werkelijk enorme (en fantastische) scherm. Het is niet alleen enorm in afmetingen, maar ook in resolutie: maarliefst 2.560×1.440 pixels. Net zoveel als op een 30 inch scherm aanwezig is, en veel meer dan de standaard full hd-schermen die u bij de meeste modellen in deze test aantreft. Ideaal om veel vensters tegelijk open te hebben. Ondanks het grote scherm oogt de iMac toch kleiner. Dat is voornamelijk te danken aan de slanke voet waar het systeem op is gemonteerd. Het lijkt zo wel een gewone monitor. Jammer is wel dat ook Apple heeft gekozen voor een glimmend scherm, waardoor u behalve uw software ook in de gaten kunt houden of uw kapsel nog wel goed zit. De cleane look is ook aan de achterkant zichtbaar. Achter de aansluiting voor de stekker naar het stopcontact zit een kabeldoorvoer in de voet en rechts daarvan bevinden zich de aansluitingen. Vier keer usb, firewire 800, Gigabit-netwerk én een Mini Displayport-aansluiting voor een tweede monitor. Hoewel de iMac standaard is voorzien van Mac OS X, kunt u – dankzij de Intel-hardware – ook prima Windows Vista of Windows 7 als primair besturingssysteem installeren. Wat we alleen nog missen op dit systeem is de aanraakmogelijkheid!



26-11-2009 12:51:38

Windows®. Life without Walls™. ASUS raadt Windows 7 aan.

Intel® Core™ 2 Duo Processor Technologie + ASUS Turbo Technologie Authentiek Windows® 7 Home Premium 12 uur batterijtijd minder dan 2.5 cm dun

Geeft je de kracht om ongekende prestaties te behalen- voorzien van Intel® Core™ 2 Duo SU7300 processor technologie om het uiterste te halen uit al de taken die je met je notebook wilt doen. De UL Series zijn uitgerust met Authentiek Windows® 7 Home Premium voor het beste mobiele entertainment in de relaxte uurtjes. De UL series zijn dunner dan 2,5 cm en uitgerust met de exclusieve GraphiX Boost die je in staat stelt om te schakelen tussen de discrete en de on-board videokaart. Hiermee kan je op het ene moment energiezuinig werken en op het andere moment genieten van uitstekende grafische prestaties. Al deze nieuwe technologieën resulteren in een batterijtijd tot wel 12 uur* voor ongelimiteerde productiviteit en entertainment de hele dag door. De nieuwe ASUS UL Series, Possibilities Unlimited.

210x297.indd 1 Untitled-3 1

18-11-2009 10:34:39 18-11-2009 11:24:09


Packard Bell OneTwo M U7641

weinig bijzondere extra’s. Aan de achterkant van de MSI vinden we een vga- en een hdmi-aansluiting. Hoewel de informatie op de handleiding en het scherm elkaar tegenspreken, zijn het ingangen. Zo kunt u hem gebruiken als tweede scherm voor de laptop of bijvoorbeeld het scherm gebruiken als monitor voor een moderne spelconsole of televisieontvanger. De relatief lage prijs van dit model is een van de sterke punten; zeker als u niet per se op zoek bent naar relatief dure extra’s als een ingebouwde bluray-speler.

PACKARD BELL ONETWO M U7641 Ook Packard Bell heeft zich op het strijdtoneel van de all-in-one pc’s begeven. Met de OneTwo M3700 biedt het merk een redelijk betaalbaar alternatief voor het grote aantal relatief dure modellen dat we in deze test beschrijven. Met een 20 inch (51 cm) scherm is dit model dan ook wel wat compacter dan de meeste andere modellen in de test en dat vertaalt zich ook in een wat lagere resolutie: 1.600×900 pixels. De styling van de Packard Bell is erg aantrekkelijk, maar één punt vinden we wel

een behoorlijke misser. Op het front aan de linkeronderzijde is de aan/uitschakelaar geplaatst. Daar bevinden zich twee logo’s: dat van Packard Bell en een symbool voor de schakelaar. Nu hebben ze bij Packard Bell bedacht dat u niet op de symbool van de schakelaar moet drukken, maar op het merklogo... Logisch is anders. Hoewel de vormgeving en de styling van de Packard Bell aantrekkelijk zijn, lopen we toch niet over van enthousiasme. Als we namelijk aan de slag gaan met het apparaat blijken de prestaties

Merk

Acer

Apple

ASUS

HP

M

Type

Aspire Z5610

iMac 27 inch 3.06 GHz

EeeTop ET2203T

TouchSmart 600

W

www.acer.nl

www.apple.nl

www.asus.nl

www.hp.nl

w

Prijs

€ 1.250

€ 1.499

€ 949

€ 1.399

€

Intel Core 2 Duo E7600

Intel Core 2 Duo T6600


In

Multitouch

Multitouch

si

27 inch

21,5 inch

23 inch

1

Processor

Intel Core 2 Quad Q8200

Aanraak

Multitouch

Beeldscherm

23 inch

Scherm

1.920×1.080

2.560×1.440

1.920×1.080

1.920×1.080

1

Webcam

Ja

Ja

Ja

Ja

J

-

Netwerk

1.000 Mbit

1.000 Mbit

1.000 Mbit

1.000 Mbit

1

1.000 Mbit

802.11n

802.11n

802.11n

802.11n

8

Afmetingen (cm)

57,1×8,5×48,6

65,1×21×52,1 cm

55×28,5×42,5

58,2×25,3×44,2

4

Optische Drive

bluray-speler/dvd-brander

dvd-brander

bluray-speler/dvd-brander

dvd-brander

Toetsenbord / Muis

Draadloos

Bluetooth

Draadloos

Draadloos

B

TV Kaart

-

-

-

Analoog / DVB-T

-

Besturingssysteem


Mac OS X 10.6



W

3.213

1.888

8

4.303

4.379

8

45 W | 76 W

80 W | 91 W

4

PRESTATIES 3DMark 06

6.801

-

Cinebench

9.966

-

Energieverbruik rust | gebruik

71,5 W | 126 W

40

145 W | 180 W



26-11-2009 12:52:14

Aanraakcomputers HARDWARE

Shuttle X5000 T

behoorlijk tegen te vallen. In tegenstelling tot de meeste andere modellen heeft de Packard Bell namelijk geen losse videochip, maar wordt er gebruikgemaakt van de slome grafische mogelijkheden van de Intel-chipset en dat wreekt zich vooral bij het gebruik van de leuke touchsoftware van Microsoft. Jammer, net als de Acer (Packard Bell is tegenwoordig onderdeel van de Acer Group) is al die software samengevat in een leuk vormgegeven startscherm. De extra software lijkt sterk op die van Acer. Een belangrijk voordeel is wel dat deze Packard

Bell standaard is voorzien van PhotoShop Elements 7.0.

SHUTTLE X5000 T Een van de meest bijzondere merken is Shuttle. Dit merk werd bekend met de compacte bijna vierkante computertjes. Ook voor een all-in-one-pc kunt u bij dit merk terecht. De Shuttle X5000 T is voorzien van een dualcore Atom-processor en die is een stuk krachtiger dan de singlecores die we aangetroffen hebben in de MSI AE1900 en de

MSI

MSI

Packard Bell

Shuttle

Wind Top AE1900

Wind Top AE2220M

OneTwo M U7641

X5000T

Averatec A1. Het is opvallend hoe dun de X5000 T wel niet is. Door de standaard aan de achterkant om te klappen is hij ook makkelijk te transporteren. Het beeldscherm van de X5000 T is de kleinste uit deze test: 15,6 inch (40 cm) en biedt een resolutie van 1.366×768. Ondanks de beperkte maten heeft Shuttle een mooie configuratie ingeleverd. De Atom wordt gecombineerd met 2 GB geheugen, een 500 GB harde schijf en Windows 7 Home Premium. Het nadeel hiervan is wel dat de prijs daardoor erg dicht in de buurt komt van bijvoorbeeld de 22 inch MSI die niet alleen groter, maar ook een heel stuk krachtiger is. Shuttle levert de X5000 T desgewenst ook als barebone: dan kunt u zelf aan de slag door er geheugen in te prikken en een harde schijf toe te voegen. Ook is het model in een Linux-versie leverbaar (met Suse Linux). Deze Shuttle is bovendien als tablet te gebruiken, een pennetje is meegeleverd. De Shuttle heeft geen dvd-brander aan boord.

www.msi.eu/nl

www.msi.eu/nl

www.packardbell.nl

www.shuttle.eu

€ 545

€ 799

€ 699

€ 770

Intel Atom N230


Intel Pentium T4300

Intel Atom N330

single-touch

Multitouch

Multitouch

single-touch

18,4 inch

21,5 inch

20 inch

15,6 inch

1.366×768

1.920×1.080

1.600×900

1.366×768

Ja

Ja

Ja

Ja

CONCLUSIE

1.000 Mbit

1.000 Mbit

1.000 Mbit

1.000 Mbit

802.11n

802.11n

802.11n

802.11n 39,2×17,6×31,1

De prijzen van de hier geteste alles-in-éénpc’s liggen behoorlijk uit elkaar. Hoewel de HP Touchsmart 600 erg duur is, heeft HP wel het meeste werk gemaakt van een goed werkende aanraakinterface. Natuurlijk kan het beter, mooier en uitgebreider, maar de Touchsmart verslaat de concurrentie op bijna alle fronten. Alleen de Acer heeft een snellere configuratie. Ondanks dat is de HP zonder twijfel de winnaar.

47,2×20,6×35

55,7×26,7×37

51,5×19,5×41,8

dvd-brander

dvd-brander

Bedraad

Draadloos

Draadloos

Draadloos

-

-

-

-

Windows XP Home



Windows 7 Home Pre.

80

1.778

851

151

831

4.456

4.348

1.523

40 W | 45 W

48 W | 65 W

36 W | 67,2 W

40 W | 47 W



41

26-11-2009 12:52:42

Apparaten met touchtechniek Leg uw vingers maar op het scherm!

Elders in deze PC-Active leest u een uitgebreide recensie van aanraakcomputers. Deze systemen zijn voorzien van een aanraakgevoelig scherm dat het toetsenbord en de muis eigenlijk overbodig maakt. Windows 7 is standaard voorzien van deze nieuwe manier van aanwijzen en invoer. We bekijken een aantal producten met touchtechniek. FR ANK EVER A ARDT

A

anraaktechnologie is niet alleen voorbehouden aan nieuwe computers, ook bestaande computers kunt u eenvoudig upgraden met een aanraakscherm of een los touchpad. Op dit moment is de keuze nog niet erg groot, maar de verwachting is 2010 voor een groot deel in het teken zal staan van aanraakgevoelige computerproducten. Het scherm van uw notebook vervangt u natuurlijk niet zo eenvoudig. Maar het is ook mogelijk te kiezen voor een los touchpad. Ook is het prima mogelijk om een los aanraakbeeldscherm aan te sluiten als tweede monitor. Als u op zoek gaat naar een nieuw notebook of netbook, dan kunt u nu al kiezen voor een model met touch, al geldt hier in het bijzonder dat het erg handig is als uw notebook behalve touch óók geschikt is voor

tablet pc-functionaliteit, want dan kunt u met het meegeleverde pennetje schrijven op het scherm en de laptop ook gebruiken als digitaal notitieblok. Zeker als het een licht, compact netbook of notebook betreft met een lang uithoudingsvermogen, is dat een nuttige toevoeging.

DELL SX2210T De Dell SX2210T met zijn 22 inch scherm maakt direct indruk. De bijzondere vormgeving is heel anders dan we van dit merk gewend zijn. Dit model kan met de full hd-resolutie overweg. Als monitor is het een prima keuze, mede vanwege de grote hoeveelheid digitale werkruimte die dit scherm biedt. De 1.920×1.080-resolutie geeft u voldoende ruimte om bijvoorbeeld in Word twee A4-tjes tekst tegelijk, leesbaar

Dell SX2210T Diagonaal: 21.5 inch Aansluitingen: HMDI, DVI, VGA Resolutie: 1920x1080 Responstijd: 2 ms Helderheid: 220cm/m2 Contrast: 50.000:1 Prijs: € 359 www.dell.nl

42

op het scherm te tonen. Het scherm kan via vga, hdmi of dvi met de computer worden verbonden en om gebruik te maken van de aanraakmogelijkheden, is het scherm voorzien van een usb-aansluiting. Daarmee is het een kwestie van koppelen met uw notebook of computer en drivers installeren. De aanraaktechniek lijkt op die HP toepast in zijn TouchSmart-systemen. In plaats van een aanraakscherm zitten er sensoren rond het scherm die de aanrakingen van uw vingers registreren. Hierdoor hebt u geen last van de ‘waas’ die vaak zichtbaar is op schermen met een aanraakgevoelige laag. Jammer is wel dat het scherm erg veel licht weerkaatst, waardoor het niet alleen dienst kan doen om de beelden te bekijken van uw computer, maar ook dienst kan doen als spiegel. De nauwkeurigheid is uitstekend; jammer is wel dat het scherm niet voorzien is van een pen en daardoor niet als Tablet bruikbaar is. Prettig is dat Dell een usb-hub heeft ingebouwd in het scherm, waardoor u bijvoorbeeld uw muis en toetsenbord op het scherm kunt aansluiten. Op die manier kunt u de wirwar van draden op uw bureau verminderen. Een webcam hebt u ook niet meer nodig, want een 2,0 megapixel exemplaar is in de bovenrand van het scherm verwerkt. Helaas levert Dell weinig extra software mee om kennis te kunnen maken met de mogelijkheden van het scherm. De prijs van dit scherm is niet heel erg hoog, waardoor het een interessante optie is als u op zoek bent naar een nieuw scherm, zeker als u de luxe extra voorzieningen als de vele aansluitmogelijkheden meetelt.


301a AanraakApparatuurExtra.indd 42

26-11-2009 12:53:55

Touchapparaten HARDWARE

HP PAVILION DV3-2250ED De Pavilion dv3-2250ed is een heel eigenzinnig in donkerblauw uitgevoerd notebook voorzien van een rijk versierde print in oosterse sferen. Het is een compact notebook (net 13 inch groot) en voorzien van redelijke specificaties. Voor € 899 kunt u echter ook een veel krachtigere computer aanschaffen. Met een gewicht van ruim 2 kg is dit notebook wel prima geschikt om mee te nemen. Het aanraakscherm heeft een resolutie van 1.366×768, hetzelfde als de meeste andere moderne notebooks. HP heeft, net als op de meeste andere computers die van een aanraakscherm en Windows 7 zijn voorzien, het Microsoft Touch Pack geïnstalleerd waar ook de virtuele globe van Microsoft Virtual Earth deel van uitmaakt. Ook leuk is het Magische Bureaublad waar kinderen kunnen kennismaken met de aanraakmogelijkheden en onder meer kunnen kleuren en rekenen met dit bijzondere scherm. Helaas is het scherm van de Pavilion niet draaibaar en wordt er geen pen meegeleverd waardoor het scherm niet bruikbaar is als digitaal notitieblok.

GIGABYTE T1028X Een tikje kleineris de Gigabyte T1028X. Deze is redelijk uniek, omdat hij wordt geleverd met een Engelstalige Windows 7 Starter en slechts één aanraakpunt ondersteunt. Het scherm is draaibaar en ook bruikbaar als tablet. Jammer dat Windows 7 Starter deze functies niet ondersteunt, waardoor u gebruik moet maken van de minder aansprekende software die Gigabyte zelf meelevert. Als het besturingssysteem Windows 7 Home Premium Nederlands was, had u wel bijvoorbeeld gebruik kunnen maken van

Gigabyte T1028X Processor: Intel Atom N280 Beeldscherm: 10,1 inch (1.366×768) Geheugen: 2 GB Harde schijf: 250 GB Draadloos: 802.11n / Bluetooth Gewicht: 1,45 kg Werktijd accu (intensief gebruik): 4 uur 10 minuten Prijs: € 700 www.giga-byte.nl

Nederlandstalige schriftherkenning en een aantal standaard Windows-toepassingen zoals de notatiesoftware Windows Journal. Als netbook met net dat beetje meer is deze Gigabyte een prima keuze. De hoge resolutie (1.366×768), 2 GB werkgeheugen en Windows 7 maken het een genot om mee te werken. Dankzij de hoge resolutie kunt u fatsoenlijk werken op dit netbook met 10 inch scherm, iets wat bij de meeste andere netbooks van dit formaat niet het geval is. Die hebben namelijk een resolutie van slechts 1.024×600 en dat is in de praktijk te weinig. Ook de werktijd op de accu stelt niet teleur. De Gigabyte houdt het ruim vier uur vol bij intensief gebruik. Dat zou ongeveer het dubbele zijn als de belasting minder intensief zou zijn. Dat betekent dat u een dag zou kunnen werken op deze laptop, zonder dat u een stopcontact hoeft op te zoeken. Hoewel de Gigabyte flink wat extra functionaliteit bevat, is het gewicht beperkt gebleven tot 1,45 kg. Helaas hebben de extra’s wel tot gevolg dat het prijskaartje van de Gigabyte aan de hoge kant is en eigenlijk zouden wij hem het liefste inclusief Windows 7 Home Premium hebben.

HP Pavilion dv3-2250ed Processor: Intel Pentium T4300 Beeldscherm: 13 inch (1366x768) Geheugen: 4 GB Harde schijf: 500 GB Draadloos: 802.11n / Bluetooth Gewicht: 2,35 kg Werktijd accu (intensief gebruik): 2 uur 8 minuten Prijs: € 899 www.hp.nl

TEN SLOTTE Touchtechnologie is hip, dat blijkt wel uit de vele producten voorzien van aanraakmogelijkheid. Wat ons betreft is van de hier besproken producten vooral het scherm van Dell een echte aanrader. Een mooi en praktisch design, en voorzien van alle mogelijkheden die u van een aanraakscherm verwacht.

XP, VISTA OF IS 7 VERPLICHT ? Om gebruik te maken van multitouch kunt u het beste kiezen voor Windows 7. Dit besturingssysteem ondersteunt vanaf de Home Premium-versie standaard deze technologie. De goedkope Starter-editie die u op veel netbooks aantreft, beschikt hier niet over. Wilt u een bestaande computer met bijvoorbeeld Windows Vista aan boord voorzien van bijvoorbeeld een aanraakscherm met multitouch, dan wordt dat niet door het besturingssysteem ondersteund. In dat geval is een specifieke driver nodig van de fabrikant van de hardware. De meeste fabrikanten leveren drivers mee voor oudere besturingssystemen, maar we raden u wel aan om goed op te letten of de hardware wel met geschikte drivers wordt geleverd als u XP of Vista gebruikt. Een goed voorbeeld zijn de touchpads van veel moderne notebooks. Sinds ongeveer een jaar zijn de muisvervangers van veel notebooks van het multitouch-type. Hierdoor kunnen ze slimme vingerbewegingen herkennen, zoals het bladeren in een verzameling. Deze functionaliteit werkt alleen als de driver van de achterliggende techniek van het touchpad is geïnstalleerd. Het is dus geen functionaliteit van het besturingssysteem.


301a AanraakApparatuurExtra.indd 43

43

26-11-2009 12:54:20

Touch in de praktijk Klikken met uw vingers

Bent u al overgestapt op een pc met een aanraakscherm of staat u op het punt zo’n scherm aan te schaffen, dan helpt PC-Active u alvast op weg met de ins en outs van de wereld van aanraakschermen. Windows 7 is in ieder geval compleet voorbereid op de nieuwe manier van interactie met de pc. FR ANK EVER A ARDT

D

e meeste computers met een aanraakscherm worden inclusief Windows 7 verkocht. De nieuwste versie van het besturingssysteem van Microsoft bevat niet alleen de technische ondersteuning om een scherm met aanraaktechniek te kunnen gebruiken, maar biedt ook de mogelijkheid om de techniek naar uw hand te zetten. Net als een muis is een aanraakscherm een aanwijsapparaat. Microsoft heeft er echter voor gekozen om de mogelijkheden onder een nieuw icoontje te plaatsen in het Configuratiescherm. Dit icoontje in de vorm van een pen heeft de naam Pen en Aanraken gekregen. Als u hierop klikt en naar de keuze Aanraken gaat, kunt u de touchinstellingen van uw computer aanpassen.

mando’s die Windows weet te herkennen: dubbelklikken is voor de vingers vertaald naar dubbeltikken, en tikken en vasthouden voor het slepen. Zeker in het begin kan het wel even wennen zijn om dat allemaal goed te timen. We kunnen ons voorstellen dat u dat een beetje wilt oefenen. Selecteer

dan een van de twee opties en klik op Instellingen. U krijgt dan de instellingen te zien die bepalen hoe snel en precies u de handeling moet uitvoeren. Om de instellingen direct te proberen, is er in beide gevallen een oefenafbeelding te zien. Bij het dubbeltikken is het een deur, die – als

Het instellen van de aanraakmogelijkheden

Oefenen en de timing aanpassen van het dubbeltikken

KWESTIE VAN WENNEN De belangrijkste keuze is natuurlijk de eerste, het inschakelen van uw vinger als invoermiddel. Wanneer deze keuze is uitgeschakeld, werkt het aanraakscherm niet meer. Dat is vooral handig als u niet wilt dat anderen van deze functie gebruikmaken. In het midden van het scherm vindt u de com-

44


401 AanraakSoftware.indd 44

26-11-2009 13:08:29

Touchsoftware SOFTWARE

u snel genoeg klikt – open gaat. Het tikken en slepen wordt verbeeld door een lamp waarvan u het koordje moet aantikken en naar beneden moet trekken om de lamp te laten branden. Naast het tabblad Aanraken is er ook de mogelijkheid om uw vingers te gebruiken om razendsnel door uw documenten te scrollen. Misschien kent u dat wel van de iPhone of iPod Touch, waar u met een vingerbeweging door bijvoorbeeld een muziekverzameling bladert. In Windows werkt dat net zo en als u snel uw vingers over het scherm beweegt, dan reageren de meeste programma’s zoals u zou verwachten. Hoewel het even wennen is, is deze functie eigenlijk best handig bij het doorkijken van documenten, maar bijvoorbeeld ook bij het bekijken van lange teksten op websites.

VISVIJVER Het grootste probleem met touch onder Windows is dat er nog relatief weinig echt leuke software beschikbaar is die gebruikmaakt van de techniek. Gelukkig krijgt u bij de meeste computers met aanraakscherm al flink wat software meegeleverd waarbij u uw vingers kunt gebruiken. Een van de aardigste en misschien wel meest basale mogelijkheden is het oude vertrouwde Paint. Zeker met kinderen is het digitaal vingerverven een groot feest. Serieuzer is het Microsoft Touch Pack. Dit softwarepakket wordt met veel touchcomputers met Windows 7 meegeleverd, maar is helaas niet los te downloaden als u het niet meegeleverd hebt gekregen. Dit pakket omvat een zestal toepassingen. Drie ervan zijn spelletjes, een spel met een schoolbord in Blackboard, vissen in Garden Pond en het balspel Microsoft Rebound. Bijzonder is de Microsoft Lagoon Screensaver, een

Microsofts Surface-tafel wordt ook gebruikt bij Koefnoen

digitale vijver met vissen. Wanneer deze geactiveerd wordt, kunt u met uw vinger over het scherm bewegen en dan reageert het scherm alsof u met uw vinger in het water zit. Kortom, grappige spelletjes, die een prima eerste kennismaking met een aanraakscherm vormen.

KOEFNOEN Ook het pakket Collage maakt deel uit van het Touch Pack. Deze software kent u misschien als u dit seizoen wel eens naar het televisieprogramma Koefnoen hebt gekeken. Hierbij worden de foto’s van bekende Nederlanders op een aanraakscherm (De Microsoft Surface-tafel) heen en weer geschoven. Wanneer u de foto’s zo hebt

geplaatst als u wilt, dan kunt u de collage opslaan. Grappig, maar ook niet veel meer dan dat. Het leukste onderdeel van het Microsoft Touch Pack is naar onze mening Surface Globe. Vergelijkbaar met Google Earth, maar dan voorzien van aanraakbesturing. De wereld draaien, inzoomen en bekijken; het blijft fascineren en is natuurlijk ook zeer leerzaam voor kinderen. Naast de software die de fabrikanten meeleveren met hun computers, is er helaas nog relatief weinig software in de winkel verkrijgbaar met ondersteuning voor een aanraakscherm. Uitzondering op de regel is Corel, producent van Paint It Touch. Dat pakket is echter nog niet op de Nederlandse markt te koop. Met dit pakket kunt u foto’s omzetten naar tekeningen of schilderijen en daar als een soort Bob Ross op verder borduren. Ook het totaalpakket Digitale Studio 2010, eveneens van Corel, speelt in op de bezitters van een computer met aanraakmogelijkheden onder meer met een slimme interface met wat grotere knoppen.

CONCLUSIE Een computer met aanraakscherm is leuk. Hoewel het gebruik in eerste instantie even wennen is, wil je al gauw niet meer zonder. Daarom is het erg jammer dat er nog erg weinig software is die inspeelt op deze nieuwe mogelijkheden.

Maak van uw pc een digitale wereldbol met Microsoft Surface Globe PC-ACTIVE | 01–2010

401 AanraakSoftware.indd 45

45

26-11-2009 13:08:49

Haal profijt uit uw bezoekersstatistieken Tools en technieken voor webverkeeranalyse

Hebt u een website, dan wilt u vast graag weten waar uw bezoekers vandaan komen en hoe lang of hoe vaak ze welke pagina’s bekijken. Al deze informatie en meer komt u met de juiste traceertools te weten. In dit artikel stellen we u een aantal (overwegend gratis) toepassingen en technieken voor. pieter - cornelis avonts

I

nternetpioniers zullen zich nog de bezoekerstellertjes herinneren die op tal van – niet alleen amateuristische – websites te vinden waren. De webbeheerder nam een link naar een kant-en-klaar scriptje op en telkens als de pagina werd opgevraagd, tikte de teller aan. Dat natuurlijk weinigzeggende informatie, temeer omdat zo’n tellertje doorgaans ook verhoogt wanneer eenzelfde bezoeker de pagina verschillende keren na elkaar opvraagt. Toch is het niet zo moeilijk echt zinvolle informatie uit een websitebezoek te halen. Iedere keer als een browser een webpagina opvraagt, stuurt deze namelijk standaard allerlei gegevens mee naar de webserver.

In de afbeelding onderaan deze pagina ziet u het resultaat van een verzoek aan www. pcactive.nl vanuit Firefox, opgevangen met netwerkprotocol-analyzer Wireshark (www. wireshark.org). U ziet dat daarin heel wat informatie wordt prijsgegeven, waaronder de opgevraagde pagina, de gebruikte browser (User-Agent), het besturingssysteem van de client en de talen waarmee de gebruiker blijkbaar overweg kan (hier Nederlands en Engels). Ook het veld Referer kan erg nuttige informatie opleveren: dat is de url van waaruit de bezoeker op de opgevraagde pagina is beland. In dit geval blijkt hij daarvoor de zoekterm pcactive op www. google.be te hebben ingetikt. Merk overigens wel op dat sommige gegevens mak-

kelijk te vervalsen zijn. In ons voorbeeld hebben we door het toevoegen van het item general.useragent.override via het configuratiepaneel van Firefox (about:config) de User-Agent gewijzigd in Zelfgemaakte browser. Naast deze metadata wordt er ook in de ip-header nog een belangrijk gegeven doorgestuurd bij elk bezoek aan de website: het ip-bronadres. Voor zover het niet om een dynamisch ip-adres gaat dat de provider intussen aan een andere klant heeft toegekend, kunt u hiermee een terugkerend bezoek van eenzelfde computer detecteren. Ook valt hieruit in principe de geografische locatie (van de provider) van de bezoeker te ontwaren – neem maar eens een kijkje op www.tracemyip.org.

Een browser stuurt heel wat metadata mee (die niet altijd 100% betrouwbaar is)…

46


405 webverkeeranalyse.indd 46

26-11-2009 13:13:52

Webverkeer SOFTWARE

Voorbeeld van een logbestand van webserver Apache

SERVERLOG ANALYZERS Op tracemyip.org leest u ip-adres, provider, locatie, browser, OS en schermresolutie af

APACHE LOGS Gaan we er even van uit dat uw website onder Apache draait, dan kunt u deze en dergelijke gegevens standaard terugvinden in het tekstbestand access.log. De kans is klein dat uw provider u directe toegang verleent tot dit bestand, maar het is niet uitgesloten dat die (al dan niet gratis) een analysetool aanbiedt die de bestandsgegevens kan interpreteren en uitlezen. Wilt u met deze data en met een of meer tools (eerst) lokaal experimenteren, dan raden we u onder Windows de installatie van de WAMP-server aan (www.wampserver. com/en). De standaard installatiemap is c:\ wamp en in de submap \logs treft u dan het bewuste logbestand aan. Een typische ingang in dit bestand ziet u in tabel 1 (bovenste rij) onderaan deze pagina. Op de onderste tabelrij staat de uitleg. Apache kan zo’n logbestand overigens in verschillende formaten schrijven (waaronder common & combined log format) en het is ook perfect mogelijk zelf aanpassingen aan te brengen aan het logformaat. Verder kan Apache onder meer ook referers bijhouden. Voor meer informatie kunt u terecht op httpd.apache.org/docs/2.0/logs.html. Deze logbestanden handmatig doorploegen is uiteraard een tijdrovende klus, maar zoals gezegd bestaan er verschillende tools waarmee u die op een geautomatiseerde manier kunt analyseren. We bespreken een paar van die tools.

127.0.0.1

--

Ip-adres van de client

Identificatie (via identd en httpverficatie)

Een oudje dat zich tussen meer geavanceerde analysetools nog behoorlijk kranig houdt, is Webalizer, waarvan ook een Windows-variant beschikbaar is (tinyurl.com/webalizer-win32). We vermelden deze toepassing omdat die geheel gratis is en omdat u die in een paar minuten aan de logs van uw WAMP-server hebt afgestemd (de tool kan trouwens ook overweg met IIS-logs). U stuurt de tool aan vanaf de opdrachtregel, hoewel u de configuratie ook via een configbestand kunt aanpassen. Webalizer werkt erg snel en levert verzorgde statistieken af, waaronder referers en het webverkeer gemeten over verschillende periodes. De installatie is eenvoudig: pak het gedownloade zipbestand uit naar een aparte map, ga naar de opdrachtregel en voer (vanuit die map) het volgende commando uit:

webalizer.exe C:\wamp\logs\access.log (vervang indien nodig het pad naar uw Apache-logbestand). Wilt u de uitvoer liever in een aparte map, dan zorgt de opdracht

webalizer.exe –o C:\wamp\logs\access.log daar voor. Door deze commando’s wordt er in de bewuste map een aantal bestanden gecreëerd, waaronder index.html en usage[…].html. Door deze webpagina’s te openen, krijgt u dan de grafische representatie van de loggegevens te zien. Merk hier wel de specifieke terminologie op. Onder ‘hits’ verstaat Webalizer alle objecten die worden opgehaald (ook af beeldingen, et

cteera), terwijl met ‘files’ alleen de effectief aangeleverde bestanden worden aangegeven. Een aanzienlijk verschil tussen beide waarden kan bijvoorbeeld wijzen op een groter aantal terugkerende bezoekers: zij zullen namelijk minder bestanden hoeven op te vragen aangezien die zich mogelijk al in de lokale browsercache bevinden. ‘Visits’ zijn pagina’s die (standaard over een periode van een halfuur) voor de eerste keer door een client met eenzelfde ip-adres zijn opgevraagd, en ‘pages’ (of page views) ten slotte zijn files waaruit ingebedde mediabestanden zijn uitgefilterd. Een krachtiger tool, die eveneens Apache en IIS (4 tot 7)-logs kan verwerken, is WebLog Expert (www.weblogexpert.com), waarvan u een uitgeklede Lite-editie gratis mag blijven gebruiken. De – uitgebreide – verschillen tussen de Professional-, Standard- en Liteversie vindt u op www.weblogexpert.com/ comparison.htm. Op de site kunt u tevens terecht voor een taalpakket, dat onder meer het Nederlands bevat. Na de installatie start u dan de WebLog Expert tool op en klikt u Options aan, waarna u bij Report | Format Dutch kunt instellen als rapporteringstaal. Handig is ook dat u hier bij Geolocation eigenhandig geografische locaties kunt koppelen aan specifieke ip-adressen – hoewel u op de site ook al een geodatabasebestand kunt downloaden met tal van locaties en bekende organisaties. Dat maakt het makkelijk om bij de rapportering een overzicht te krijgen vanaf welke locaties of organisaties uw website het meest wordt bezocht. In het hoofdvenster van WebLog Expert verwijst u dan via de knop New naar uw logbestand (access.log, …). In een lokale

[24/Sep/2009:18:20:01 “GET /phpbb3 / 200 +0200] http/1.1” Tijdstip van het verzoek Opgevraagde object (inclu- Statuscode van de server sief methode & protocol) (2xx is OK; 4xx is error)

11745 Grootte van het opgevraagde object

Tabel 1 PC-ACTIVE | 01–2010


47

26-11-2009 13:14:08

SOFTWARE Webverkeer

testomgeving kunt u op het tabblad General eventueel localhost invullen bij Domain. Kijk zeker ook even op de andere tabbladen; hier kunt u precies vastleggen welke informatie u hoe te zien wilt krijgen in het uiteindelijke rapport (html, pdf of csv). Dit rapport stelt u dan eenvoudig samen met een dubbelklik op het nieuw gecreëerde profiel. De weergave is erg overzichtelijk en uitgesplitst in diverse (sub)rubrieken. U krijgt op deze manier snel inzicht in het aantal spiderhits versus bezoekerhits, de gemiddelde bandbreedte (per dag/hit/bezoeker), de activiteit per dag/uur/week/maand, de populairste starten exitpagina’s, het aantal bezoekers opgesplitst per host, tld (top level domain), organisatie, et cetera. Uiteraard zijn er nog andere serverlog analyzers. Een bekende, gratis tool die al jaren meegaat en populair is, is Analog (www.analog.cx). Het gaat om een multiplatformtool die ook in het Nederlands beschikbaar is, en die vanwege zijn goede prestaties ook prima geschikt blijkt voor uitgebreide logbestanden. Vooral in combinatie met het eveneens gratis Report Magic (www.reportmagic.org) levert die bovendien fraaie statistieken af. Zowel Analog als Report Magic laten zich echter geheel vanuit de opdrachtregelprompt bedienen en configureren. Allereerst dient u het tekstbestand analog.cfg aan te passen, en met name achter de regel LOGFILE […] het pad naar uw lokale logbestand op te nemen (bijvoorbeeld: LOGFILE c:\wamp\logs\ access.log). Zodra u dan analog.exe uitvoert,

wordt standaard een rapport in het bestand report.html gegenereerd.

TRACEERTOOLS Serverlog analyzers kunnen weliswaar nuttige informatie opleveren, maar ze kennen ook hun beperkingen omdat ze volledig gebaseerd zijn op de data die webservers in hun logbestanden kunnen vastleggen. Professionele tracetools maken daarvoor liever gebruik van cookies, webbugs en/of javascripts. Het voordeel van deze aanpak is dat individuele pc’s – en zelfs afzonderlijke accounts – die achter eenzelfde wan ip-adres gegroepeerd zitten, toch als aparte bezoekers kunnen worden herkend. Er kleeft natuurlijk ook wel een duidelijk nadeel aan: bezoekers die in hun browser cookies of Javascript hebben uitgeschakeld, worden niet langer correct geïdentificeerd. U moet dus altijd wel rekening houden met een zekere foutenmarge in de gegenereerde statistieken. Interne oplossing De meest comfortabele oplossingen komen in de vorm van webservices, waarbij uw bezoekersgegevens dan automatisch ook op de servers van die aanbieders terecht komen. Vreest u voor (privacy-)misbruik, dan kiest u beter voor een oplossing-inhuis. Een tool van deze laatste categorie is PHP Web Stat (www.php-web-statistik.de/ index-english.html). Sinds kort vragen de makers een bescheiden bijdrage van € 6,99 voor het downloaden van het programma.

Hits, Files, Pages en Visits: niet onbelangrijke verschillen!

48

Het werkt als volgt (in combinatie met uw wampserver). Pak het gedownloade zipbestand uit naar \stat, een submap van c:\wamp\www. Vervolgens pakt u ook het gearchiveerde taalpakket uit en plaatst u de vier bestanden in de map \stat\language. Na installatie roept u dan de configuratiemodule op door naar het adres http://localhost/stat/config/setup.php?lang=en te gaan. Druk hier op Next en bepaal of u de logs in tekstbestanden wilt plaatsen dan wel in een sql-database wilt onderbrengen. In dit laatste geval dient u uiteraard wel ook de databasenaam en gebruikers-id voor uw databank op te geven (deze databank evenals het gebruikers-id kunt u creëren met behulp van http://localhost/phpmyadmin). Als alles goed is, belandt u nu automatisch in het Admin Center – desnoods surft u hiervoor zelf naar http://localhost/stat (het standaardwachtwood is admin). Hier opent u de rubriek Algemene instellingen en vult u (in uw testomgeving) http:// localhost in bij Wat is je domein (en bij Welke domeinen moeten worden geteld door de statistieken), en selecteer Dutch bij Taalbestand en Landenbestand. Open ook even de rubriek Advanced Settings en zorg dat de servertijd correct staat ingesteld. Op het tabblad Security kunt u dan het beheerderwachtwoord aanpassen. In het Admin Center vindt u weliswaar nog heel wat andere instellingsopties, maar in principe is alles nu in gereedheid gebracht om uw sitebezoek in kaart te brengen. Wel moet u nog een stukje javascript plakken tussen

WebLog Expert: analyses vanuit verschillende gezichtshoeken



26-11-2009 13:14:29

200 DAGEN +

RETENTIE

Beste usenet-provider van Nederland!! www.hitnews.eu

Untitled-2 1

25-11-2009 13:54:04

SOFTWARE Webverkeer

Een beheermodule laat u toe snel alle gewenste opties in te stellen

Analog: supersnel en mooi samen met Report Magic

de -tags van elke webpagina die u mee in de analyse wilt (uiteraard vervangt u hier www.uwdomein.com door het juiste webadres):

<script type=”text/javascript” src=”http://www.uwdomein.com/stat/ track.php?mode=js”> <noscript> Op www.php-web-statistik.de/manual/english/step_1.html vindt u nog stap-voorstap-instructies om het hele project goed online te krijgen. U leest hier onder meer ook welke bestand(smapp)en u van welke rechten moet voorzien (via chmod), en hoe u de traceercode in php-pagina’s krijgt. Externe service Hebt u PHP Web Stat bekeken, maar vond u het toch een beetje lichtjes en hebt u geen last van privacybekommernissen, dan kunt u de statistische analyse ook aan een externe aanbieder overlaten. Op http://tellertest. com/tellers.php worden al enkele jaren diverse ‘tellers’ beoordeeld en vergeleken. Het begrip ‘tellers’ mag u hier gerust als een understatement zien, want in het aanbod huizen ook uitgebreide en flexibele diensten. Op het moment van schrijven bekleed-

50

PHP Web Stat heeft zijn allereerste (test)bezoeker vastgelegd

de de Nederlandstalige dienst LetsStat X1 de eerste plaats (www.letsstat.nl). Het product is gratis voor niet-commercieel gebruik, en net als PHP Web Stat dient u ook hier een stukje javascriptcode op de webpagina’s te plaatsen die u wenst te meten. Voorwaarde is wel dat u het LetsStat-icoontje zichtbaar en aanklikbaar op uw website plaatst, wat de metingen meteen ook zichtbaar maakt voor elke bezoeker. Gelukkig kunt u wel het configuratiescherm van LetsStat met een wachtwoord afschermen. U komt onder meer de volgende informatie te weten: het (gemiddeld) aantal pageviews, het aantal (unieke en terugkerende) bezoekers, het land van herkomst en de provider, de referers en enkele technische gegevens zoals de browser en het OS. Wellicht de bekendste dienst voor webstatistiek is Google Analytics (www.google. com/analytics) die door een uitgekiend gebruik van cookies, webbug en javascript

tot erg gedetailleerde analyses komt en die zich bovendien nauwgezet laat afstemmen. Na het inloggen met uw Google-account hoeft u weinig meer te doen dan het bijhorende stukje Javascript op elke gewenste webpagina te plaatsen. Om uw statistieken te bekijken, hoeft u zich dan maar aan te melden en op de link Rapporten weergeven te klikken. Die voert u namelijk naar uw persoonlijke ‘dashboard’. Houd er wel rekening mee dat het enkele dagen kan duren vooraleer hier de eerste gegevens binnenrollen. Handig is wel dat u gebruikers kunt toevoegen waarbij u dan zelf beslist of ze u al dan niet ook tot beheerder promoveert. Na verloop van tijd zult u ongetwijfeld merken dat er overtollige of ongewenste informatie wordt bijgehouden. Dat voorkomt u echter door filters te activeren (klik hiervoor op Analyticsinstellingen en vervolgens op Filterbeheer). Hier kunt u dan bijvoorbeeld aangeven dat



26-11-2009 13:14:50

Webverkeer SOFTWARE

LetsStat X1: gratis, maar onder voorwaarden én met beperkingen

u verkeer van bepaalde ip-adressen wilt uitsluiten of alleen verkeer naar een specifieke subdirectory wilt opnemen. De rapportweergave is hoe dan ook indrukwekkend. Het is bijvoorbeeld mogelijk alleen de statistieken binnen een opgegeven periode van nieuwe of van terugkerende

bezoekers op te vragen, of alleen het (niet-) commercieel verkeer uitgewerkt te zien. Van ongeveer elk rapport kunt u bovendien meer detaillering opvragen. Klikt u bijvoorbeeld een url aan in het rapport Overzicht van de inhoud, dan komen voor die pagina details naar boven als het aantal (unieke)

paginaweergaves, de gemiddelde tijd die aan die pagina werd besteed evenals het uitstappercentage, zijnde het aantal bezoekers dat na die pagina uw site verliet. Heel wat rapporten laten zich bovendien in diverse formaten exporteren of kunt u makkelijk als bijlage doormailen. Google Analytics heeft ook behoorlijk wat functies in huis die met name voor uitbaters van commerciële sites interessant kunnen zijn. Die vindt u in het linkerpaneel gegroepeerd bij Doelen (waar u zogenoemde conversiedoelen en trechters kunt definiëren) en bij E-commerce. De rapporten van deze laatste rubriek zijn standaard leeg, aangezien u hiervoor eerst dient aan te geven dat uw site wel degelijke commerciële bedoelingen heeft. Dat kan op de instellingenpagina via de link Bewerken, naast uw websiteprofiel. En mocht u ook een account hebben bij Google AdWords (adwords.google.nl): de statistieken van Google Analytics laten zich netjes binnen uw AdWords-account integreren. Een heel krachtige tool dus, maar het is nog de vraag of wat Google – en dus ook u – doet allemaal perfect wettelijk is: zowel ip-adres als cookies komen immers op Amerikaanse servers terecht, en export van persoonlijke gegevens naar een niet EU-land is in principe alleen toegestaan na een expliciete opt-in…

HYPERLINKS WireShark www.wireshark.org WAMP-server www.wampserver.com/en Webalizer tinyurl.com/webalizer-win32 Expert www.weblogexpert.com Analog www.analog.cx Report Magic www.reportmagic.org PHP Web Stat www.php-web-statistik.de/index-english.html LetsStat X1 www.letsstat.nl Google Analytics www.google.com/analytics Google AdWords adwords.google.nl

Google Analytics: verrassend gedetailleerd, maar hoe zit het met de privacy?

Woopra www.woopra.com



51

26-11-2009 13:15:09

NEEM NU EEN

ABONNEMENT!

OF KIES VOOR DE KORTING! BETAAL VOOR HET EERSTE JAAR SLECHTS € 49,50 IN PLAATS VAN € 66,— BELGISCHE ABONNEES BETALEN SLECHTS € 54,— IN PLAATS VAN € 71,40

LEZERSVOORDEEL: Voor lezers van PC-Active tijdelijk 25% korting! Ga naar Freecom.nl, zoek de harde schijf (of een internetradio of mediaspeler) die bij u past en gebruik bij de kassa de actiecode PCAQ409! De actie is geldig tot en met 29 januari 2010. U krijgt dan 25% korting (exclusief verzendkosten en niet in combinatie met andere lopende acties).

PCA EW-231-A3.indd 72

26-11-2009 13:33:51

Bewaar en maak back-ups van alle bestanden die waardevol voor u zijn! Met één druk op de knop. Met de harde schijven van Freecom kan het allemaal. De drives werken naadloos met elke computer. Ze zijn stuk voor stuk betrouwbaar, compleet, stijlvol en vooral eenvoudig in gebruik. Uw data is veilig!

FREECOM MOBILE DRIVE CLASSIC II 160 GB T.W.V. € 69,- GRATIS Deze stijlvolle zwarte harde schijf van Freecom is ultracompact (formaat: 11,5 × 7,6 × 1,2 cm) en superstil. Ideaal dus voor netbook- en notebookgebruikers. En het handige is dat hij geen stroomadapter nodig heeft. De harde schijf bevat bovendien een Turbo USB 2.0-driver voor snellere dataoverdracht onder Windows en hij is gegarandeerd plug & play.

Maak nu uw keuze op www.hubstore.nl/pc-active Freecom Mobile Drive Classic II 160 GB € 69,— 11x PC-Active € 76,89 Totale waarde € 145,89

U betaalt slechts

*Exclusief € 7,50 verzendkosten

PCA EW-231-A3.indd 73

€ 66,—

*

Zolang de voorraad strekt!

26-11-2009 13:34:22

SHAREWARE Jan Roza

Kingston Office 2009 Made in China

Elke computer is tegenwoordig wel voorzien van een Office-pakket en in de meeste gevallen zal dit Microsoft Office zijn. Openoffice wint echter ook steeds meer aan populariteit, maar er is nog een goede optie, afkomstig uit China, genaamd Kingston Office. Een pakket dat zich wonderbaarlijk goed kan meten met Microsoft Office, er verbluffend gelikt uitziet en ook nog eens functionaliteit bevat die het Amerikaanse pakket niet heeft. Op zich ook niet zo gek dat zo’n pakket nu juist uit China komt, want om westerse invloeden buiten de deur te houden besloot China dat men dan zelf vergelijkbare producten moest ontwikkelen die minimaal net zo goed waren als die van de concurrentie uit het westen. Nu China de laatste jaren steeds commercieler wordt, krijgen deze producten van eigen bodem de kans om ook in de vrije westerse markt de concurrentie aan te gaan. Voor ons aanleiding dit Office-pakket eens nader te bekijken.

COMPACT, COMPATIBEL EN COMPLEET Kingston Office bestaat uit drie programma’s: Writer, Spreadsheet en Presentation, tegenhangers van Word, Excel en Powerpoint. Wat opvalt, is hoe compact dit pakket is, want het installatiebestand is slechts 50 MB groot. Na installatie bent u zo’n 110 MB schijfruimte kwijt aan Kingston Office. In grote lijnen komen alle drie de programmaonderdelen overeen met de programma’s van Microsoft, maar het Chinese pakket heeft een aantal extra zaken die het werken wel erg veraangenamen. Neem het Google-zoekvak bovenin de knoppenbalk dat bij gebruik het resultaat direct in een browservenster onder in het scherm toont, dus u hoeft niet langer te wisselen van programma om via internet zaken op te zoeken. Een tweede verschil met het Microsoft-product is dat de knoppenbalk een knopje bevat om documenten rechtstreeks op

54

te slaan als pdf-bestand. Een derde extraatje is de mogelijkheid om uw documenten versleuteld op te slaan. Deze 128-bits versleuteling heeft geen extra software nodig, maar is ingebouwd in Kingston Writer. Er kan gekozen worden uit verschillende beveiligingsalgoritmen, van zwak tot zeer sterke typen encryptie. Verder ondersteunt dit Office-pakket alle Microsoft-formaten voor zowel lezen als schrijven. Het nieuwe Office 2007-formaat kan wel worden gelezen, maar bij het opslaan kan dit formaat niet worden gekozen en bent u gebonden aan de oudere Microsoft-formaten of het eigen formaat van Kingston Office. Ook valt het op dat een met Word aangemaakt document soms wat problemen geeft of zelfs niet is te laden in Writer. Dit heeft meestal te maken met automatische functies of in het document opgenomen plaatjes. Bij de tegenhangers van Excel en Powerpoint traden deze problemen niet op, dus het beperkt zich tot een klein schoonheidsfoutje bij de Word-tegenhanger. Ook op het gebied van macro’s hoeft het gebruik van Kingston Office geen beperking te zijn, want

De tekst ‘Made in China’ had nog niet zo lang geleden een slechte reputatie: goedkope rommel. Maar Kingston Office laat zien dat tegenwoordig uit China ook weldegelijk kwaliteit komt.

ondersteuning voor Visual Basic-macro’s is gewoon aanwezig in alle onderdelen van dit pakket. Er is weinig wat u wel met Microsoft Office, maar niet met Kingston Office kunt doen.

CONCLUSIE Er is niets goedkoops te vinden aan Kingston Office 2009, behalve dan de aanschafprijs. Dit is een volwassen pakket en een waardige concurrent voor Microsoft Office. Het enige wat onduidelijk blijft, is of en hoe u Nederlandse spellingcontrole kunt toevoegen. Voor ons was dit Chinese product een aangename verrassing..

KINGSTON OFFICE 2009 AUTEUR BINARYNOW, INC. TOEPASSING OFFICE SUITE SYSTEEMEISEN WINDOWS 2000 / XP / VISTA / 7 REGISTRATIE US$ 39,95 (≈ € 27)


400 shareware.indd 54

26-11-2009 13:07:15

ASTRA32 2.03 AUTEUR SYSINFO LAB TOEPASSING DIAGNOSE UTILITY SYSTEEMEISEN WINDOWS 2000/XP/ VISTA/7 REGISTRATIE US$ 29,95 (≈ € 20)

ASTRA32 – Uw hele computer doorgelicht Als u uw pc zelf samenstelt, weet u natuurlijk welke componenten er in uw computer zitten, maar als u een kant-en-klare-pc koopt, weet u dan exact wat er allemaal in zit? Welk

merk videokaart en met wat voor specificaties, hoe heet wordt de processor eigenlijk, hoe staat het met de gezondheid van de harde schijf, allemaal vragen waarop het programma ASTRA32 u het antwoord kan geven. Het programma benadert hiervoor de hardware zelf en

maakt vrijwel geen gebruik van informatie die hierover is opgeslagen in het Windows register. Alles wat ASTRA32 over uw systeem kan vinden, is ook vast te leggen in overzichten. Deze overzichten kunnen worden gemaakt als tekstbestand, maar ook als ini-, html-, xml- of csv-bestand. ASTRA32 doet meer dan enkel uitzoeken welke hardware aanwezig is, het kan namelijk door slim testen ook bekijken of uw harde schijf gezond is of aan vervanging toe is. Is de uitslag niet meer zo positief dan geeft dat u nog mooi de tijd om een back-up aan te maken van alle belangrijke data. Dit programma wordt regelmatig geactualiseerd zodat zelfs de nieuwste hardware correct wordt herkend.

CHAMELEON STARTUP MANAGER 3.1.0.636 AUTEUR NEOSOFT TOOLS TOEPASSING STARTUP UTILITY SYSTEEMEISEN WINDOWS 2000/XP/ VISTA/7 REGISTRATIE US$ 19,95 (STANDARD - ≈ € 13,50) $ 29,95 (PRO - ≈ € 20)

CHAMELEON STARTUP MANAGER Op een computer waarop Windows al wat langer is geïnstalleerd, begint de ergernis vaak al bij het starten van het systeem. U blijft maar wachten en wachten voordat het geratel van de harde schijf verstomt en u aan het werkt kunt. Chameleon Startup Manager kan hier op meerdere manieren verbetering in aanbrengen. Ten eerste geeft het u een overzicht van alle programma’s die tijdens het starten van Windows ook opstarten en biedt het u de

mogelijkheid om programma’s uit dit overzicht te blokkeren waardoor ze niet meer starten als u de pc hebt aangezet. Maar het kan ook zijn dat sommige programma’s voor u noodzakelijk zijn en toch moeten starten tijdens de start van Windows. Soms kan het al voldoende lucht geven door sommige programma’s met een bepaalde vertraging te laten starten waardoor ze elkaar niet meer in de weg zitten. Ook deze manier van stroomlijnen wordt door Chameleon Startup Manager mogelijk gemaakt. U selecteert simpelweg een programma

uit de lijst en versleept dit programma vervolgens naar een tijdlijn onder in het venster waar u tot op de seconde nauwkeurig de vertraging kunt instellen. Het verschil tussen de Standard-versie en de Pro-versie is dat u in de Pro-versie de instellingen voor alle Windows-gebruikers kunt aanpassen en geen herstart van Windows nodig hebt om de wijzigingen te activeren. Hebt u geen behoefte aan deze twee mogelijkheden dan kunt u prima uit de voeten met de Standard-versie.


400 shareware.indd 55

55

26-11-2009 13:07:40

Multifunctionele downloadmanager Flashget

Downloadmanagers benutten optimaal uw bandbreedte waardoor u aanmerkelijk sneller webdownloads binnenhaalt vergeleken met downloaden vanuit een browser. Het programma Flashget gaat echter nog een stap verder. Hiermee downloadt u naast webdownloads namelijk ook torrents en televisieprogramma’s. MAIKEL DIJKHUIZEN

H

et voordeel van een goede downloadmanager is dat het verschillende verbindingen maakt met een web- of ftp-server. Hierdoor downloadt u de bestanden veel sneller dan als u downloadt met een internetbrowser, die meestal maar een enkele verbinding maakt. Ook het Nederlandstalige Flashget beheerst deze kunst uitstekend via de zogeheten ‘Multi-Server Hyper-Threading Transportation-technologie’. Ons testbestand van 135 MB stond binnen twee minuten op de computer, terwijl de browser daar toch al gauw vier minuten over deed. Het programma werkt prima samen met Internet Explorer. Zodra u op een downloadlink klikt, dan wordt het downloadproces automatisch overgenomen door de software.

Flashget is volkomen veilig doordat het alle activiteiten laat controleren door de aanwezige virusscanner. Dit moet u wel aangeven via Opties en Anti-Virus; selecteer daar de juiste antivirussoftware. Het is handig dat – indien het programma onverwacht crasht – de downloads automatisch worden opgeslagen. Zodra u het programma weer opent, gaan de downloads weer verder waar ze waren gebleven. Wanneer u liever niet downloadt tijdens werkzaamheden op de computer, dan laat u de downloadmanager gewoon beginnen op een door u vooraf ingestelde tijd.

MULTIMEDIA Goede downloadmanagers zijn er al genoeg, maar deze tool bevat nuttige extra’s. U downloadt bijvoorbeeld muziek en films

met de ingebouwde Bittorrent-client. Zodra u een leuke film hebt gevonden op torrentwebsites, dan opent de software direct. Eventueel vinkt u nog apart aan welke onderdelen u wilt downloaden en welke niet. Wilt u een versleutelde verbinding gebruiken? Navigeer dan naar Opties | BT en plaats een vinkje voor Protocol Encryption. Naast Bittorrent kunt u ook een beroep doen op een ander bekend peer-to-peernetwerk. De software bevat namelijk een mogelijkheid om gebruik te maken van het eD2k-netwerk (ook bekend van eMule). U haalt ook gemakkelijk materiaal van videowebsites, zoals Uitzending Gemist, binnen. U hebt hiervoor wel de exacte locatie van het filmpje nodig. Dit achterhaalt u door tijdens het afspelen van de video er met de rechtermuisknop op te klikken en te kiezen voor Eigenschappen. U kopieert de volledige link van de locatie vervolgens naar Flashget. Via de knop Nieuw voegt u de link toe en het programma downloadt een klein bestand. Dit asf-bestand opent u daarna met Kladblok. Vervolgens kopieert u de gehele link vanaf mms:// tussen de aanhalingstekens en plakt u deze opnieuw in de downloadmanager. Afhankelijk van de bestandsgrootte staat het televisieprogramma binnen enkele minuten op uw computer. Vooral voor mensen waarbij gestreamde video’s nogal eens vastlopen, is het wellicht een serieuze optie. Flashget is tevens beschikbaar in een portable variant voor draagbare datadragers, zoals usbsticks en geheugenkaartjes.

HYPERLINKS

Flashget www.filehippo.com/download_flashget U downloadt met Flashget met gemak meerdere bestanden tegelijk

56


404 flashget.indd 56

26-11-2009 13:12:48

Software naar uw hand zetten

FILIP VERVLOE SEM

GIMP: NIEUWE EFFECTEN MET G’MIC PLUG-IN Gimps mogelijkheden kunnen sterk worden uitgebreid met plug-ins. Een interessant nieuw plug-inproject is GREYC’s Magic Image Converter of G’MIC (gmic.sf.net/gimp.shtml), dat ontwikkeld wordt in een Frans onderzoekscentrum voor informatica. Aanvankelijk beperkte de plug-in zich tot verschillende filters om ruis in afbeeldingen te onderdrukken of net toe te voegen, maar de laatste versie is al veel uitgebreider. U moet G’MIC wel als binary downloaden en installeren (er is voor Linux zowel een 32-bits als 64-bitsversie beschikbaar), maar de afzonderlijke plug-ins zijn gewoon eenvoudige scripts. Achteraf third-party plug-ins toevoegen is dus geen probleem. Nog handiger is dat u vanuit het plug-in venster automatisch de laatste nieuwe plug-ins van de website kunt laten downloaden en installeren.

FIREFOX: AUTO SHUTDOWN Als u vaak tabellen in een tekst gebruikt, gebruikt u daarvoor wellicht de sneltoets ctrl-F12 of het werkbalkpictogram. Nadeel is dat u meteen een tabel krijgt die de volledige paginabreedte inneemt, wat vaak niet gewenst is. Wilt u dat niet, voeg dan een tabel in door de gewenste breedte van de verschillende kolommen rechtstreeks op uw pagina in te geven met '+' en '-'-tekens, gevolgd door een return. De tabel uit de screenshot is bijvoorbeeld als volgt gemaakt: +----------+-----+ Dit trucje kunt u ook gebruiken om snel horizontale lijnen in te voegen. Typ driemaal één van de volgende karakters na elkaar, gevolgd door een return: * - = # ~ _ Zo resulteert '---' bijvoorbeeld in een dunne, enkele lijn, terwijl u met '===' een dubbele lijn maakt.

FIREFOX: AUTO SHUTDOWN In PC-Active 227 hebben we al laten zien hoe u via de commandline uw pc kunt uitschakelen onder Ubuntu (of elke andere Linux-distributie met Gnome als desktop). Zo kunt u uw computer automatisch laten uitschakelen nadat een (lange) download voltooid is, tenminste als u ook een commandline download-client gebruikt. Als het voor u allemaal niet zo ingewikkeld hoeft te zijn en u eigenlijk vooral downloadt via Firefox, moet u de extensie Auto Shutdown zeker installeren (https://addons.mozilla.org/en-US/firefox/addon/5452). Die zorgt ervoor dat na een druk op de shutdown-knop in de statusbalk Firefox uw computer uitschakelt als alle actieve downloads voltooid zijn. U moet in de voorkeuren wel nog een geschikt shutdown-commando ingeven: gebruik het voorgestelde commando voor Linux: shutdown -h now. Enerzijds moet u namelijk een (niet erg veilige!) wijziging aan uw systeem doorvoeren om dat commando als gewone gebruiker te kunnen uitvoeren. Anderzijds is dit een drastische manier om uw systeem uit te schakelen, waarbij uw huidige Gnome-sessie bijvoorbeeld niet bewaard wordt. Kies daarom voor 'Gebruikersopdracht 1', vul in het onderste tekstvak (onder 'Afsluitscript') in: <shell:/usr/bin/gnome-session-save> --shutdown-dialog en klik vervolgens op 'Opslaan'. PC-ACTIVE | 01–2010

402 tipsen.indd 57

57

26-11-2009 13:16:06

Travian browsergame Een nieuwe rage in gameland

Uw oude pc trekt dat moderne spel niet meer? Bent u de online werelden van World Of Warcraft zat? Dan is een browsergame misschien iets voor u. We verkennen het fenomeen aan de hand van een van de meer populaire titels: Travian. We geven meteen ook een waarschuwing mee: in deze relatief nieuwe wereld zijn ook cybercriminelen actief. y ve s suc aet

E

en browsergame richt zich op een breed publiek, maar misschien wel vooral op een niche van spelers die niet echt hun gading vinden in de traditionele desktopgames (gebrek aan interactie met andere spelers) of onlinegames (te veeleisend als het om tijd en hardware gaat). Travian is een van de populairste browsergames van het moment en wordt gemaakt en beheerd door het Duitse bedrijf Travian GmbH. Bedoeling van het spel is om – alleen of in groepsverband – een klein rijk uit te bouwen dat uiteindelijk een ‘Wereldwonder’ bouwt. Wie hier het eerst mee klaar is, wint. Er zijn verschillende servers beschikbaar over de hele wereld. Een prettig voordeel is dat waar u zich ook bevindt, er waarschijnlijk een versie van Travian is die in uw eigen taal – ook Nederlands – beschikbaar is. Let wel op hoe lang de server al actief is. Travian is vooral géén Simcity. Wordt u lid van een server die reeds een tijdje actief is, dan bestaat de kans dat u geen lang leven beschoren bent en enkel als kanonnenvoer voor anderen dient! Registratie is eenvoudig én gratis. Eerst dient u een volk

58

– Galliër, Germaan of Romein – te kiezen. Elk volk heeft zijn eigen voor- en nadelen. U krijgt een activatiecode toegestuurd die u invoert en u kunt aan de slag. U start met een maagdelijk leeg dorp op een willekeurige plaats op de kaart. Om u alvast op weg te helpen is er een stamhoofd of senator beschikbaar die u met een aantal missies door de voornaamste onderdelen loodst. Zo kunt u de opdracht krijgen een houthakkersbedrijf of een kleiafgraving te starten. Ook het verkennen van uw buren en interactie – vreedzaam of militair – komt aan

bod. Bent u door de lessen heen, dan gaat u aan de slag.

Spelverloop Grondstoffen Zoals bij elk strategiespel dient u er in Travian voor te zorgen dat u voldoende grondstoffen hebt. Er zijn er vier: graan, hout, klei en ijzer. Rond uw dorp vindt u dan ook akkers, bossen, landerijen en bergen. Deze kunt u exploiteren om er de nodige materialen uit te halen. Bij uw eerste dorp krijgt u een beperkt aantal van elk,

Kies een volk – Galliër, Germaan of Romein – voordat u aan de slag gaat


402 travian.indd 58

26-11-2009 13:10:37

Browsergame SOFTWARE

maar door middel van upgrades kunt u er meer uithalen: een houthakkersbedrijf op niveau 1 levert u slechts 5 eenheden hout op, maar niveau 10 geeft u er maarliefst 200. Natuurlijk, die upgrades kosten op zich ook grondstoffen. Hoe langer u het spel speelt, hoe meer de investering dan ook rendeert. Bouwen Als uw grondstofproductie op een degelijk niveau is – u hebt bijvoorbeeld alles op niveau 3 of 4 – kunt u zich concentreren op het dorp. De basis opslagplaatsen hebt u reeds geplaatst tijdens de tutorial. Nu is het tijd om troepen op te bouwen, want hoewel het in principe mogelijk is de vreedzame handelaar uit te hangen, houdt u dat in de praktijk niet lang vol: er zijn gewoon te weinig grondstoffen om snel vooruitgang te boeken. De enige manier om dan vooruit te komen, is anderen aan te vallen. Hebt u deze fase onder de knie, dan kunt u ‘settlers’ aanmaken. Deze speciale eenheden kunnen er dan op uit trekken en nieuwe dorpen stichten, die u opnieuw kunt uitbouwen tot dominerende steden, enzovoorts. In de buurt van elk dorp vindt u ook oases. Door deze te veroveren krijgt u een bonus bovenop uw grondstoffen, zoals bijvoorbeeld 25% meer opbrengst voor uw akkers. Let echter op: de oases zijn in het begin bezet door wilde dieren, die u eerst moet verjagen. En daar hebt u soms heel wat troepen voor nodig! Vechten Er zijn verschillende vormen van militaire actie in Travian. Als ze niet in beweging zijn, bevinden de troepen zich in een dorp. Val dus gerust een dorp aan; mogelijk dat u de daar gestationeerde troepen uitschakelt! De aanvallen zelf ziet u niet: resultaten van acties worden berekend via een algoritme – de sterkste partij wint uiteraard – en de resultaten en slachtoffers worden getoond. Als variant hierop kunt u ook vooraf verkenners sturen. Zij rapporteren dan wat voor troepen een tegenstander voorhanden heeft. Verkenners kunnen op hun beurt onderschept worden door zelf verkenners in uw dorp te houden. Naast aanvallen is het ook mogelijk ‘raids’ uit te voeren: dit zijn snelle bewegingen waarbij u er niet zo zeer om geeft dat u de vijand een stevige tik uitdeelt, maar wel dat u zoveel mogelijk grondstoffen kunt meegraaien op de terugtocht. Ook dit levert risico’s op, want door de tegenstander niet rechtstreeks te confronteren, kan het dat deze een tegenoffensief begint.

Allianties Als u een aantal dorpen hebt gesticht en een respectabel leger commandeert, wordt het tijd uit te kijken naar partners die u verder kunnen helpen. In Travian kunnen groepen spelers zich verenigen in allianties. Allianties kunnen vredesakkoorden met elkaar sluiten, maar ook elkaar de oorlog verklaren. Vindt u zichzelf het doelwit van een bepaalde tegenstander die u niet alleen kunt overwinnen, dan is het mogelijk voor de andere leden in de alliantie extra troepen te sturen om u te verdedigen. Bent u dapper genoeg, dan kunt u natuurlijk een eigen alliantie starten, maar het leiden van een alliantie is eigenlijk een voltijdse baan die enkel door de meest geharde spelers kan uitgevoerd worden. Goud Vindt u Travian een leuk spel, dan kunt u overwegen virtueel goud te kopen – met baar geld weliswaar. Zo wordt het mogelijk Travian Plus te activeren, waardoor een aantal handige functies beschikbaar komen. Bijvoorbeeld bouwacties in een wachtrij plaatsen of grondstoffen herschikken. Een probleem van teveel graan en te weinig ijzer is ook zo makkelijk opgelost. Sommige functies kosten een aantal goudstukken, andere weer niet. Einddoel Al dat bouwen, stelen en vechten leidt uiteindelijk tot een ultieme fase in het spel: het Eindspel of de ‘Endgame’. Nadat een server een aantal maanden actief is, komt er een vierde volk bij: de Nataren – een duidelijke woordspeling op de Katharen die eens Europa onveilig maakten. Dit is een computergestuurd volk. Elke speler – meestal in alliantieverband – heeft nu als doel om plannen van de Nataren te stelen om een Wereldwonder te bouwen. Dat is geen sinecure en vereist tienduizenden troepen, alleen maar om de oorspronkelijke plannen te verkrijgen. Wie deze bemachtigt, kan beginnen met bouwen, maar zo gauw er vijf niveaus bijkomen kunt u zich een tegenaanval verwachten. Wie het eerst zijn Wereldwonder tot niveau 100 weet te verheffen, wint de server. Daarna herstart de server en begint het hele scenario opnieuw!

SPELERS Op de redactie speelden we mee op twee servers voor een aantal maanden. De eerste server die we probeerden (s7.travian.us) speelde erg lekker. We waren in staat een eigen rijk uit te bouwen van vier dorpen,

om vervolgens de (BLK-)alliantie te vervoegen. Met de alliantie slaagden we er in om de plannen voor het Wereldwonder te veroveren, maar een andere alliantie was ons voor om zijn eigen bouwsel te volmaken. We wisselden af tussen gratis en Plusversie, en beide werkten prettig. Wanneer de Plus-versie vervalt, is het wel weer wennen zonder alle handigheidjes. We besloten nog eens te proberen op een gloednieuwe installatie (s1.travian.us). We belandden in de KoN-alliantie – een verwijzing naar Monty Python’s Knights of Ni. Deze keer brachten we het er minder goed van af. Onze eigen dorpen opbouwen, bleek onmogelijk, want we werden constant aangevallen door minder vriendelijke buren uit andere allianties. Onze eigen alliantie bleek heel sterk, maar het nadeel is dat individueel zwakkere spelers binnen de groep op die manier makkelijke doelwitten worden om op in te hakken. Een aanval afslaan om 2 uur in de ochtend... zoveel energie wilden we niet spenderen... Dat illustreert goed dat er verschillende niveaus van toewijding zijn in dit soort spelen: de aanvallen betekenden niet alleen dat we constant op onze hoede moesten zijn; het betekende ook dat iemand anders bereid was om rond middernacht een aanval uit te sturen! Tijdens het spel komt u in contact met andere spelers. Zo heeft elke alliantie een leider, die instaat voor gecoördineerde aanvallen, verdediging en eventuele herverdeling van grondstoffen onder de leden. Dit is eigenlijk een voltijdse baan op zich, zo blijkt. U kunt de leden van uw eigen alliantie volgen, en de meest succesvolle – aan de top van de lijst – zijn vrijwel continu online. We hielden ook een kleine enquête binnen onze alliantie, wat een behoorlijk goede representatie van de gemiddelde speler bleek te zijn. Sommigen spelen op meerdere servers tegelijk, anderen houden het bij één. Ondanks het feit dat dit geen SimCity is, zijn er toch leden die zich voornamelijk met vreedzame activiteiten bezighouden: ze breiden hun grondstofproductie uit zo snel ze kunnen en sturen dan extra voorraad naar steden binnen de alliantie die zich specialiseren in het opleiden van troepen. Anderen concentreren zich dan weer op één soort troepen – bijvoorbeeld Gallische phalanxen – en sturen die naar vrienden ter verdediging.

ECHTE WERELD Wanneer een spel populair wordt, komen er snel extra infrastructuurbehoeften: bandbreedte, servers, eventueel een helpdesk om PC-ACTIVE | 01–2010

402 travian.indd 59

59

30-11-2009 09:17:11

SOFTWARE Browsergame

houden. Dat leidt tot een hele groep leuke start-ups. Op de site van Travian GmbH lezen we bijvoorbeeld dat nieuwe concepten voortvloeien uit een combinatie van creatief denken en koffie.

DONKER KANTJE

De Plus-functie laat een gedetailleerdere kaart zien (21x21 in plaats van 7x7)

vragen te beantwoorden, enzovoorts. In de echte wereld betekent dat centen op tafel, en het is dan ook een terechte vraag hoe de makers achter de browsergames het virtueel plezier in euro’s of dollars denken om te zetten. In het geval van Travian werden de kosten oorspronkelijk gedragen door banneradvertenties. Intussen is het spel volledig vrij van reclame en worden inkomsten enkel gegenereerd door het verkopen van virtueel goud. Dat enkel dit systeem – dat

uiteindelijk puur vrijwillig is – het bedrijf overeind houdt, is een indicatie van de kwaliteit van het spel. Spelers betalen immers alleen als ze het spel ook echt leuk vinden. Dat houdt natuurlijk ook risico’s in: als het spel flopt, heb je geen alternatieve bron van inkomsten. Ondermeer vanwege dit risico zijn heel wat browsergames gestart als tijdverdrijf door studenten. Het is vaak pas nadat een spel voldoende succes heeft dat iemand besluit er zich voltijds mee bezig te

Travian is een mooi gebalanceerd spel. Het goud dat u koopt dient om extra functies te verwerven, en ook zonder goud kunt u prima aan de slag en valt er lekker te spelen. Maar sommige spelen zijn minder gebalanceerd: hoewel oorspronkelijke registratie gratis is, kunt u enkel vooruit komen door permanent geld te besteden aan extra’s, die de naam eigenlijk niet waard zijn. Verder dient duidelijk aangegeven te zijn wanneer u een bepaalde ‘extra’ actie uitvoert. Niet elke muisklik mag in een debitoperatie resulteren, en indien wel, dan hebt u het recht dit te weten. Ook zijn er spelen waar u uw overwinning kunt ‘kopen’: hoe meer u spendeert, hoe sneller u groeit. In Travian maakt het niet uit of u € 5 of € 20 besteedt: er zijn slechts twee bouwoperaties in de wachtlijn te plaatsen. En valt u iemand aan die gratis speelt, dan kan die persoon even makkelijk de overwinning behalen mits een sterk genoeg leger voorhanden is. Als deze balans verstoord lijkt,

CYBERCRIMINALITEIT: GOLDFARMING Cybercriminelen zijn malafide individuen die het internet terroriseren. Zo is er het Koobface wormvirus dat verspreid wordt via populaire sociale netwerken zoals Facebook, Myspace en Twitter. Cybercriminaliteit is lucratief: de meest ‘succesvolle’ personen kunnen in korte tijd veel geld verdienen en hebben het dan vooral op uw creditcard gemunt. Professor Richard Reeds van Manchester University heeft onderzoek gedaan naar één veelgebruikte techniek die ‘goldfarming’ wordt genoemd. Er zouden maar liefst 400.000 mensen werken zijn in deze industrie – voornamelijk in Azië –, die zich bezighoudt met het ontwikkelen van extra gadgets voor online games. Hebt u dringend een magisch zwaard nodig of extra ‘ore’? Geen probleem, er is wellicht wel ergens een bedrijfje dat u voor een paar dollar meteen naar het volgende level verheft. Dat lijkt handig, maar het valt eigenlijk onder ‘zeuren’: u gebruikt namelijk technieken die door de oorspronkelijke ontwikkelaars van het spel niet voorzien zijn. Uiteindelijk dreigen spelers op die manier gegijzeld te worden door minder gereputeerde miniondernemingen. Als uw tegenstander het immers niet erg vindt te betalen voor extra’s, dan kunt u dat natuurlijk niet over uw kant laten gaan en koopt u zelf al snel ook een – bij voorkeur groter en gemener – zwaard of kanon. Wat als er nu een browsergame op de markt komt waarbij het enkel nog te doen is om het verkopen van die extra’s? Goldfarmers zijn namelijk afhankelijk van per ongeluk geïntroduceerde bugs van andere ontwikkelaars bij gereputeerde bedrijven zoals Activision of Electronic Arts. Het is dan eigenlijk maar een logische stap om zelf producten uit te brengen die opzettelijk getruceerd zijn om zoveel mogelijk gadgets en extra’s te verslijten tegen betaling. Dat lijkt op een commercieel model, maar is het niet, want de gebruiker heeft geen keus als hij vooruit wil geraken. Meer geavanceerde opties kosten uiteraard ook meer, en zo komt u al gauw uit op iets dat nog het best beschreven wordt als een piramidesysteem, wat in de meeste landen wettelijk verboden is. Aankondiging van het einddoel bereikt

60


402 travian.indd 60

26-11-2009 13:11:21

Browsergame SOFTWARE

Een succesvol browsergame met een virtuele wereld kan zich vertalen in een leuke bankrekening in de echte wereld. Het concept kent dan ook navolging en er is vandaag de dag een ruim aanbod voor verschillende interesses

gaat het niet noodzakelijk om kwaad opzet, maar om slecht ontwerp. Er is evenwel voldoende keuze uit servers en spelconcepten zodat u niet in die val hoeft te lopen. Even googelen kan later tandengeknars voorkomen. Maar de lokroep naar winst betekent helaas dat er ook minder eerbare spelen op de markt voorhanden zijn. En soms gaan de makers nog een stap verder. Dit is het geval met Evony. Op het eerste gezicht maakt het bedrijf zich enkel schuldig aan agressieve en platvloerse – ‘sex sells’ – banneradvertenties. Dan blijkt dat er meerdere spelers klachten hebben over onaangekondige kosten eens ze opteren voor een activatie van een soortgelijke Plus-optie in het spel. Het versturen van een bericht naar een andere speler kost plots geld, zonder dat de speler daarvan op de hoogte wordt gesteld. Erger wordt het wanneer spelers ook nog eens klagen over trager werkende computers of ongewoon webbrowsergedrag. Wanneer ten slotte blijkt dat sommige virusscanners Evony identificeren als een

Trojaans paard is het hek helemaal van de dam. De kritiek die Evony losmaakt, kan de makers niet van hun stuk brengen. Dezelfde personen achter Evony hebben al een nieuw spel op de markt: Empire Craft.

TEN SLOTTE Browsergames zijn een interessante nieuwe klasse van computerspelen die het midden houden tussen ouderwets MUDden en het grafisch geweld van World of Warcraft en Warhammer Online. Er is voor elk wat wils. Sommige spelen zijn meer georiënteerd naar samenwerken, terwijl andere spelen vooral rond oorlogvoering gebouwd zijn. Omdat alleen de zon voor niets opgaat, dient er ook een commercieel model ontwikkeld te worden dat de bedrijfjes achter de spelen kan ondersteunen in zaken zoals personeel en hardware. Travian is een van de populairdere – en bekroonde – titels in het genre. Interactie met andere spelers verloopt prettig, wat belangrijk is in een spel waar u zich uiteindelijk verenigd in

allianties met anderen. Het spel biedt een mooie balans tussen gratis en betalende functies. Afhankelijk van de fase van het spel kunt u ervoor opteren om bijvoorbeeld de Plus-functie te activeren. Dan krijgt u handige extra’s, maar u kunt niet uw weg naar de overwinning kopen! En laat het nu daar precies fout lopen, want tussen de vele titels die intussen beschikbaar zijn, blijken er ook wel een paar met minder eerbare bedoelingen tussen te zitten. Sommigen zouden zelfs vermomde virussen zijn. Dat hier een georganiseerde schaduw-economie achter zit, maakt het fenomeen alleen nog maar verontrustender. Gelukkig heeft de gebruiker vooralsnog het laatste woord, en caveat emptor geldt zoals altijd: voor u lid wordt van een browsergame, toch maar even die zoekmachine raadplegen…

HYPERLINKS

www.travian.nl www.bruceongames.com


402 travian.indd 61

61

26-11-2009 13:11:44

Muziek van uw computer.

NIEUW!

BOSE SoundLink ®

™

wireless music system

BOSE_SL_420x297_PCactive11.indd 1 Untitled-5 1

10/27/09 12:21 PM 27-10-2009 14:28:51

Speelt hier draadloos af.

U kunt overal in huis draadloos genieten van de muziek op uw computer. Luister in elke gewenste ruimte naar iTunes, internetradio of een andere muziekbron. Het is simpel. U hoeft geen software te laden. De installatie is eenvoudig. Sluit gewoon de compacte SoundLink

™

USB-sleutel aan op uw computer, kies uw favoriete muziek en geniet draadloos met het BOSE

®

SoundLink system. Waar u ook naar luistert, van internetradio tot elk nummer in uw digitale ™

discotheek, alles komt tot leven dankzij het kwaliteitsgeluid van Bose. Het systeem bevat een oplaadbare lithium-ionbatterij en een handige afstandsbediening. Waarom zou u zich beperken tot uw computer? Ervaar zelf het SoundLink wireless music system en ontdek hoe eenvoudig draadloos ™

genieten met Bose-geluid is.

Thuis. Op het werk. Onderweg. Maak kennis met Personal Audio van Bose. ®

Bel 0299 390290, bezoek www.sounddock.nl, of ga naar uw geautoriseerde BOSE Personal Audio-dealer. ®

BOSE_SL_420x297_PCactive11.indd 2 Untitled-5 1

®

10/27/09 12:21 PM 27-10-2009 14:29:22

Dwars door de tijd 

Windows: van 16-bits naar 64-bits

In bijna geen enkel opzicht lijkt de eerste versie van Windows op het besturingssysteem van Microsofts jongste die onlangs uitkwam. In bijna 25 jaar tijd is er op softwaregebied veel veranderd. In Dwars door de tijd schieten we door de wereld van het Windows-besturingssysteem. rené janssen

20 november 1985 20 november 1985 is een datum die van grote invloed is geweest voor computergebruikers. Op die datum introduceerde Microsoft namelijk de allereerste versie van Windows. Onder de toepasselijke naam Windows 1.0 kwamen Bill Gates en zijn collega’s met de opvolger van MS-DOS, het besturingssysteem waarmee we ons tot op dat moment moesten behelpen. Hoewel, behelpen? Sommige computergebruikers zweren nog altijd bij die goeie ouwe DOS-omgeving en moeten eigenlijk niets hebben van de nieuwerwetse Windows-fratsen. Het belangrijkste nieuwtje aan die eerste Windows-versie was natuurlijk de grafische gebruikersinterface. Toch was Windows 1.0 niet veel meer dan een grafische schil die rond MSDOS was opgetrokken.

VisiCorp Voordat Windows 1.0 op de markt kwam, was er trouwens al zo’n grafische schil op de markt gebracht. Deze was nota bene afkomstig van een destijds belangrijke con-

Het Visi On-besturingssysteem van VisiCorp

64

current van Microsoft, het bedrijf VisiCorp. Al in 1982 kwam dit bedrijf, dat onder andere bekend was geworden als de maker van het populaire spreadsheetprogramma VisiCalc, met Visi On. Net als het latere Windows was Visi On gebaseerd op vensters die als een overlay over MS-DOS was gelegd. Door met de muis op uitklappende menu’s te klikken, konden gebruikers programma’s starten. De gebruikers van MS-DOS startten immers programma’s op vanaf een commandoprompt. Microsoft zag al snel de voordelen van zo’n grafische schil en begon te werken aan een eigen versie. Deze werd aangeduid met Windowing Interface Manager, een naam die door Microsofts marketingafdeling gelukkig later werd afgekort tot Windows. Versie 1.0 werd trouwens met veel bombarie al in 1983 aangekondigd op de Comdex, maar het duurde nog tot november 1985 voordat het product daadwerkelijk kon worden uitgeleverd. In de maanden voorafgaand aan de lancering van het nieuwe OS stuurde de marketingmachine van Microsoft zogenoemde ‘press kits’ voor journalisten uit: een doos met daarop de tekst: ‘Look inside for news about a major announcement of the future of software’. In de doos zat een zeem en een ruitenwisser... De systeemeisen van dit 16-bits besturingssysteem waren naar onze

maatstaven vandaag de dag erg mild: MSDOS 2.0 en 256 kB intern geheugen (al was die eis een lachertje, want met 256 kB was Windows niet vooruit te branden) en twee diskettestations. De software ging toentertijd voor US$ 100 over de toonbank. Omgerekend naar de prijzen van tegenwoordig, kostte Windows 1.0 ongeveer evenveel als waarvoor Windows 7 Home Premium nu wordt verkocht.

Opstartscherm van Windows 1

Vooraankondiging van Windows 1.0

Windows 2.0 en verder In 1987 volgde Windows 2.0 (in twee uitvoeringen, voor 80286- en 80386-gebaseerde Intel-processors). In tegenstelling tot Windows 1.0 konden vensters elkaar op het computerscherm nu ook overlappen. In de vorige versie was dit niet mogelijk, omdat Apple hiervoor het patent bezat. Pas met de introductie van Windows 95 brak Windows echt door en werd het popu-


500 internetgeschiedinis.indd 64

26-11-2009 13:17:06

get no satisfaction’ en ‘Sympathy for the devil’) en volgden komische parodieën.

20 NOVEMBER 2009

Voor velen een nog een in het geheugen gegrift beeld: opstarten van Windows 95

lair onder consumenten. Of we daar echt blij mee waren, was maar zeer de vraag. In Microsofts reclamecampagnes speelde het Rolling Stones-nummer ‘Start me up’ een belangrijke rol (vanwege de link met de in Windows 95 geïntroduceerde Start-knop). Al snel wezen Windows 95-gebruikers op een regel in de tekst van dit nummer: ‘you make a grown man cry...’, stelden ze alternatieve Stones-nummers voor (zoals ‘I can’t

Toch moet gezegd worden dat Gates en consorten zich niet uit het veld lieten slaan door de kritiek op Windows. Inmiddels zijn we toe aan Windows 7, oftewel de Windows waarvan velen zeggen dat die Windows Vista eigenlijk had moeten zijn. De eerste ervaringen zijn veelbelovend, al is de kans altijd aanwezig dat er weer de nodige bijna-rampen gebeuren met en dankzij dit OS. De systeemeisen zijn vergeleken met Windows 1.0 wel ‘iets’ zwaarder geworden. Het goede nieuws is dat MS-DOS niet meer nodig is (al bevindt zich dat in feite nog altijd in Windows, zij het in een uitgeklede vorm en goed verstopt), maar met 256 kB geheugen redt u het echt niet meer. 1 GB ram is wel de ondergrens voor de 32-bits versie, en 2 GB voor de 64-bits uitvoering.

Ook vergt Windows 7 net wat meer opslagruimte, met 16, respectievelijk 20 GB. Grote vraag is trouwens waarom Windows 7 zo is genoemd, en bijvoorbeeld niet Windows 2009. Die vraag wordt op het officiële Windows Blog beantwoord door Microsofts Corporate Vice President Mike Nash. Volgens hem is het heel simpel: Windows 7 is de 7e versie van Windows, dus Windows 7 was gewoon een logische keus. Mmm, even tellen dan. Als we Windows NT, 2000 en Server even buiten beschouwing laten, is Windows 7 na Windows 1.0, 2.0, de 3-serie (3.0, 3.1 en 3.11), 98, Me, XP en Vista dus de.....8e Windows-versie. Maar zowel Microsoft als de Windows-gebruiker wil liever niet meer herinnerd worden aan Windows Me, dus dan komen we inderdaad uit op zeven.

BLUE SCREEN DF DEATH Beroemd en berucht: het Blue Screen Of Death (BSOD) in Windows. Vanaf versie 3.0 van het besturingssysteem konden gebruikers van het OS geplaagd worden door deze fatale foutmelding. Een BSOD geeft een kritische systeemfout aan, die bijvoorbeeld kan worden veroorzaakt door een probleem met een stuurprogramma voor hardware of door een geheugenfout. Hoewel het aantal BSOD’s de afgelopen jaren sterk is afgenomen (in ieder geval in ons testlab op de redactie!), zijn ze nog steeds aanwezig. Maar in de oude besturingssystemen Windows 95 en 98, die nog niet waren voorzien van geavanceerde geheugenbescherming, kwamen ze veelvuldig langs.

BSOD in Windows XP

Beroemd is het BSOD dat de kop opstak tijdens de presentatie van een bèta van Windows 98 door Bill Gates op de Comdex in april 1998. De demo-pc crashte voor het grote publiek toen de assistent een scanner aansloot. Bill Gates reageerde snel met de mededeling: ‘That must be why we’re not shipping Windows 98 yet’. Zie ook http://www.youtube.com/ watch?v=RgriTO8UHvs. Als u de bèta’s van Windows Vista hebt gebruikt, dan bent u misschien wel eens het Red Screen of Death tegengekomen. Vanaf build 5112 heeft Microsoft de kleur weer aangepast naar het oude vertrouwde blauw. (RvE)

RSOD in Windows Longhorn


500 internetgeschiedinis.indd 65

65

26-11-2009 13:17:38

Mark Gamble

Nu Windows 7 snel begint op te komen, verschijnen er allerlei tools om het besturingssysteem nog beter te beheren en te optimaliseren. Tweak-7 is een van die tools, die verschillende onderdelen van het besturingssysteem kan versnellen. Verder op de cd-rom een aantal handige en gratis programma’s, de maandelijkse shareware-selectie, en de allerlaatste versies van onze essentiële software-selectie.

Windows 7 verbeteren met Tweak-7 WINDOWS 7 OPTIMALISEREN MET TWEAK-7 Steeds meer Windows-gebruikers stappen over naar de laatste versie: Windows 7. Omdat het besturingssysteem steeds meer wordt gebruikt, verschijnen er ook meer en meer tools om het besturingssysteem naar eigen hand te zetten. Een van die tools is Tweak-7. Met dit programma kunt u de interface, instellingen en meldingen van het besturingssysteem geheel naar eigen hand zetten. Zo kunt u Windows 7 versnellen en optimaliseren op de gebieden waar dat nodig is. Tweak-7 geeft bovendien automatisch aan wanneer een bepaald Windows 7-onderdeel onderhoud behoeft.

GRATIS: VIRTUALBOX 3.0.10 Bent u nog niet over op Windows 7, maar wilt u het nieuwe besturingssysteem wel eerst nog even rustig en veilig kunnen testen? Dan is het gebruik van een virtuele computer aan te raden. Met VirtualBox kunt u meerdere computers binnen uw huidige besturingssysteem emuleren, zodat u naar hartenlust kunt experimenteren. VirtualBox kan overweg met alle huidige besturingssystemen, waaronder Windows 7, alle Linux- en Unix-varianten en alle bekende versies van Mac OSX.

VIRTUALDRIVE PRO 12 Als u veel werkt met ISO-bestanden - bijvoorbeeld als u een dvd of besturingssysteem hebt gedownload in deze vorm, dan kunt u deze met Virtual Drive Pro 12 koppelen aan een virtuele cd-rom- of dvd-speler. Virtual Drive Pro 12 maakt een door u opgegeven aantal virtuele stations aan, die u direct kunt gebruiken. Handig, want nu kunt u - zonder dat u een dvd hoeft te branden - de inhoud van het ISO-bestand gebruiken. In het geval van een dvd kunt u deze dan direct afspelen, zonder dat er fysiek een dvdschijf wordt gebruikt. VirtualDrive Pro 12 werkt zonder problemen onder Windows 7.

66


inhoud cd_dvd.indd 66

26-11-2009 12:24:19

DAEMON TOOLS LITE 4.35.5 Daemon Tools Lite 4.35.5 is eveneens een virtuele dvdemulator, maar is - in tegenstelling tot VirtualDrive Pro 12 - geheel gratis. Wel is het aantal stations dat u onder Daemon Tools Lite kunt instellen beperkt: u kunt maximaal vier stations aanmaken. Daemon Tools Lite werkt zonder problemen onder Windows 7.

SHAREWARE: KINGSTON OFFICE Kingston Office 2009 kan zich zeker meten met de kantoorproducten van Sun en Microsoft, en ziet er bovendien ook nog eens gelikt uit. Er is zelfs een aantal functies aanwezig die u niet eens in Microsoft Office terugvindt. Het basis-pakket van Kingston Office bestaat uit drie programma’s: Writer, Spreadsheet en Presentation. Het complete pakket is lekker compact en gebruikt ook niet veel geheugen. Bovendien kent het pakket handige functies, zoals het direct opslaan van bestanden in het pdf-formaat. De software kunt u 30 dagen uitproberen.

SHAREWARE: ASTRA32 Als u zelf uw eigen computer hebt samengesteld, weet u meestal wel welke hardware er in de kast aanwezig is. Bij een kant-en-klare computer is dat anders, want van de buitenkant kunt u niet zien welk merk en type hardware de fabrikant in uw computer heeft geplaatst. Met ASTRA32 komt u erachter. ASTRA32 is een handige tool waarmee alle gegevens van de hardware in de computer worden uitgelezen. De software benadert de hardware direct en leest de gegevens uit van chipsets, geheugen, harde schijven, controllers, grafische processor en nog veel meer. Naast het uitlezen kan ASTRA32 ook controleren of uw hardware nog in goede staat is. Zo wordt de SMART-functionaliteit van de harde schijven uitgelezen en aangegeven wanneer een apparaat aan vervanging toe is.

GRATIS ANTI-VIRUSPAKKET: AVG 9.0 Een virusscanner is en blijft een must voor iedere computergebruiker. Een van de meestgebruikte - en gratis - virusscanners, is AVG. Deze nieuwste versie is ook compatibel met Windows 7. AVG biedt al geruime tijd gratis software aan in de vorm van een anti-viruspakket. AVG 9 is de nieuwste versie van deze snelle virusscanner, die bovendien als een van de eerste virusscanners, compleet gecertificeerd is voor Windows 7. AVG scant uw e-mail, website-links en bestanden op de aanwezigheid van virussen, malware, trojaanse paarden en andere gevaarlijke code. Eenmaal geïnstalleerd hebt u er nagenoeg geen omkijken meer naar, en wordt de software op gezette tijden automatisch bijgewerkt met de nieuwe definitiebestanden voor de anti-virusdatabase.

WINNEN!

Deze maand maakt u met de prijsvraag op de cd-rom kans op een A.C. Ryan Playon!HD mediaspeler ter waarde van € 149,-. De Playon!HD is een een High Definition 1080p mediaspeler waarmee u vanaf de interne harde schijf, usb-opslagapparaat of streaming via het netwerk films op uw televisie kunt bekijken. Dankzij de HDMI 1.3-aansluiting wordt audio en video zonder verlies van kwaliteit op een full-hd-televisie afgespeeld. Voor meer informatie: www.playonhd.com PC-ACTIVE | 01–2010

inhoud cd_dvd.indd 67

67

26-11-2009 12:23:08

Browsen door usenet Download veel sneller dan met torrents

Hoewel Stichting BREIN er alles aan doet om het te voorkomen, maken film- en muziekliefhebbers veelvuldig gebruik van usenet. En dat is zeker niet ten onrechte! Met deze downloadmethode beschikt u namelijk over een gigantisch aanbod en haalt u razendsnel de gewenste bestanden binnen. MAIKEL DIJKHUIZEN

O

orspronkelijk werd usenet, of ‘nieuwsgroepen’ zoals we het ook wel eens in het Nederlands willen noemen, uitsluitend als platform gebruikt om tekstberichten te plaatsen. Eigenlijk diende het vooral als discussieplaats waar verschillende onderwerpen in duizenden nieuwsgroepen ter sprake kwamen. De nieuwsgroepen werden op onderwerp gesorteerd in een hiërarchie, zodat het eenvoudig was om de juiste informatie te vinden. Een groep studenten van

LEGAAL OF ILLEGAAL? Op dit moment is het downloaden van films en muziek volkomen legaal. U mag volgens de auteurswet een kopie voor eigen gebruik maken. Een uitzondering hierop vormen commerciële software en games. Deze mag u onder geen beding downloaden. Ook het verspreiden van auteursrechtelijk materiaal is niet toegestaan. Zorg er dus voor dat u zelf geen beschermde bestanden op usenet plaatst. Bent u een fanatieke downloader? Houd dan de ontwikkelingen omtrent dit onderwerp de komende tijd nauwlettend in de gaten. Als het aan Stichting BREIN en aan sommige partijen in de Tweede Kamer ligt, wordt downloaden van auteursrechtelijk materiaal namelijk op korte termijn wel strafbaar.

68

een particuliere onderzoeksuniversiteit uit North Carolina ontwikkelde het communicatiesysteem al in 1979. Daarmee is usenet zelfs ouder dan het World Wide Web. Om die reden verliep usenetverkeer in eerste instantie via UUCP (Unix-to-Unix Copy Program), wat min of meer een methode is om bestanden van de ene naar de andere computer te kopiëren via modemverbindingen. Tegenwoordig verloopt het verkeer via NNTP (Network News Transfer Protocol) dat gebruikmaakt van het tcp/ipprotocol. Iedere gebruiker met toegang tot de nieuwsgroepen post eenvoudig tekstberichten. Vervolgens worden ze op verschillende nieuwsservers ondergebracht. Deze opslagplaatsen synchroniseren de gegevens onderling, waardoor ook andere gebruikers toegang hebben tot de posts. Hoewel usenet dus eigenlijk bedoeld is als discussieplaats, wordt het sinds de opkomst van breedbandverbindingen hoofdzakelijk gebruikt voor het downloaden van films, muziek en software. Hierbij worden binaire bestanden omgezet naar heel veel kleine tekstbestandjes (articles). Grote databestanden zijn op deze manier via usenet uitwisselbaar. Een nieuwsreader creëert van deze articles vervolgens weer bruikbare bestandsformaten. Wanneer een bepaalde nieuwsgroep op een server ‘vol’ is, worden de oudste berichten automatisch verwijderd. De lengte van deze zogenoemde retentie is verschillend, vari-

erend van enkele dagen tot meer dan een jaar. Met andere woorden; hoe hoger de retentie is van de nieuwsserver die u gebruikt, hoe langer u de mogelijkheid hebt om een bepaalde post te downloaden. Usenet is uitermate geschikt voor de uitwisseling van bestanden met een grote omvang en heeft een streepje voor op andere downloadmethoden. Waar uw downloadsnelheid bij peer-to-peer netwerken grotendeels afhankelijk is van de uploadsnelheid door andere gebruikers, downloadt u via usenet op een constante snelheid. Deze is afhankelijk van uw internetverbinding en de kwaliteit van de nieuwsserver die u gebruikt. In de praktijk komt het er op neer dat u zelf de controle hebt over welk deel u van de bandbreedte voor usenetverkeer reserveert. Ook niet onbelangrijk; downloaden via usenet is toegestaan (zie ook het kader ‘Legaal of illegaal’)! In tegenstelling tot Bittorrent-cliënts verspreidt u namelijk zelf geen auteursrechtelijk materiaal terwijl u downloadt. Peer-to-peer-netwerken kunnen immers niet voortbestaan, zonder dat gebruikers direct bestanden met elkaar delen.

SABNZBD+ Downloaden uit de binaire nieuwsgroepen bestaat uit meerdere stappen. Allereerst zult u toegang moeten krijgen tot een nieuwsserver. De meeste internetproviders


503 usenet.indd 68

26-11-2009 13:21:58

Usenet ONLINE

bieden dat als extra dienst aan. Een overzicht van serveradressen vindt u op www.binaries4all.nl/serveradressen. Uiteraard dient u wel abonnee te zijn van de desbetreffende aanbieder. Sommige internetproviders geven geen ondersteuning of ze hebben een datalimiet. Ook valt de kwaliteit door een beperkte retentie en lage downloadsnelheid soms wat tegen. Om te proberen, is het prima, maar als u de smaak eenmaal te pakken hebt, kunt u beter overstappen op een payserver. Deze diensten hebben een veel langere retentie (vaak 200 dagen of meer) en ze ondersteunen hogere downloadsnelheden tot maximaal 120 Mbit/s. Daarnaast is de kans op incomplete bestanden veel kleiner. De kosten van een payserver vallen erg mee. Afhankelijk van welke aanbieder u kiest, betaalt u ongeveer tussen de € 5 en € 10 per maand. Voor dit bedrag hebt u onbeperkte toegang tot usenet. Enkele populaire payservers zijn: Eweka, Hitnews, Giganews, Astraweb en XSnews. Het mooie aan Hitnews is, dat u deze dienst drie dagen vrijblijvend kunt proberen. Als u zich hebt aangemeld en de juiste inloggegevens hebt gekregen, kunt u starten met downloaden. U hebt namelijk

Bij sommige aanbieders moet u het serveradres aanpassen als u wilt downloaden via ssl, zoals in dit geval Eweka

een newsreader nodig om verbinding te maken met de nieuwsserver. Er bestaan verschillende freewareprogramma’s die deze functie naar behoren vervullen, zoals GrabIt, Alt.Binz en SABnzbd+. Vooral de

NZB DOWNLOAD CHECKER De volledigheid van een post is essentieel voor een succesvolle downloadactie. Als een nzb-bestand namelijk veel gegevens mist, dan is mogelijk het hele bestand niet afspeelbaar. Zeker met oudere posts loopt u een risico. Om dergelijke teleurstellingen te voorkomen, bekijkt u met het programma NZB Download Checker (www.brothersoft.com/nzb-download-checker-264057.html) of een nzb-bestand volledig is. Deze tool stuurt alle Message-ID’s naar de nieuwsserver en controleert of alles aanwezig is. Het werkt kinderlijk eenvoudig. U vult de gegevens van uw nieuwsserver in en selecteert het juiste nzb-bestand via de knop Load NZB. Ten slotte klikt u op check NZB en het programma doet voor u de rest.

Binnen enkele minuten weet in hoeverre een post compleet is

laatstgenoemde wordt veel gebruikt omdat het volledig op de achtergrond van uw computer draait. Bovendien vraagt dit programma weinig van uw systeembronnen en bevat het een aantal handige geavanceerde mogelijkheden. U downloadt de nieuwste versie vanaf de website www.sabnzbd.org. Bijzonder is dat SABnzbd+ via uw internetbrowser wordt bediend. U vult allereerst bij Config en Servers de accountgegevens van uw nieuwsserver in. Houd er overigens rekening mee dat u het juiste serveradres en poortnummer invult als u wilt downloaden via een ssl-verbinding. In plaats van de standaardpoort 119 wijzigt u het poortnummer in 563. Bij Connections geeft u het maximaal aantal toegestane verbindingen van uw nieuwsserver aan. Bij meerdere verbindingen gaat het downloaden vaak net iets sneller. U hebt ook de mogelijkheid om meerdere nieuwsservers toe te voegen. Dat is handig als u gratis nieuwsservers gebruikt, die kwalitatief niet zo goed zijn. Wanneer uw primaire nieuwsserver een bepaald bestand niet downloadt, dan waagt de volgende nieuwsserver een poging. Dit verkleint de kans dat u incomplete bestanden binnenhaalt. Als u een payserver gebruikt, is het vaak niet nodig om meerdere nieuwsservers in te stellen. U geeft verder bij Config en Folders aan in welke map u de gedownloade en tijdelijke bestanden wilt opslaan. Voor het downloadproces is het nuttig om in dit scherm bij de optie Watched Folder een gemakkelijk bereikbare map te selecteren. Maar voordat u daadwerkelijk begint


503 usenet.indd 69

69

26-11-2009 13:22:30

ONLINE Usenet

STICHTING BREIN VERSUS FTD

Als u nzb-bestanden wilt aanmaken, bent u bij Binsearch.info aan het juiste adres

met downloaden, moet u natuurlijk eerst weten waar u interessante content kunt vinden.

NZB-BESTANDEN Bent u specifiek op zoek naar films en muziek dan vindt u waarschijnlijk veel van uw gading in de nieuwsgroepen met de toevoeging ‘binaries’, zoals alt.binaries.boneless of alt.binaries.dvd. Als u het totale aanbod wilt bekijken, haalt u met een speciaal programma de headers van verschillende nieuwsgroepen op. Een groot nadeel is wel dat het doorspitten hiervan een tijdrovende bezigheid is. Gelukkig bestaat er een veel betere methode dan deze traditionele manier van zoeken, namelijk met behulp van zogenoemde nzb-bestanden. Dit zijn indexbestanden die de informatie bevatten die een nieuwsreader nodig heeft om alle articles van een post te downloaden. Elk article namelijk heeft een uniek nummer (message-id), waarvan in het nzb-bestand een verwijzing staat. Uw newsreader zet de articles dan om naar het oorspronkelijke bestand. Via een verzameling van verschillende verwijzingen downloadt u dus gemakkelijk die gewenste dvd of cd.

zijn heel nuttige bestanden die uw nieuwsreader eventueel gebruikt om ontbrekende of beschadigde gegevens te herstellen. Om een nzb-bestand aan te maken, surft u naar www.binsearch.info. U zoekt bijvoorbeeld op de titel van een bekende speelfilm. In de zoekresultaten ziet u bij elk onderdeel uit hoeveel rar- en par-bestanden het bestaat en hoeveel capaciteit de totale omvang in beslag neemt. Verder ziet u naar welke nieuwsgroep een post is geüpload en hoe lang deze al op de server staat. Vooral dit laatste is belangrijk om te weten met betrekking tot de retentie van uw nieuwsserver. Als u wat hebt gevonden, zet u het vinkje op de juiste plaats en klikt u op de knop Create NZB. Gevorderde computergebruikers zien aan de gegevens van Binsearch.info meestal wel of het om een bruikbare post gaat. Toch blijft u met vragen achter als: wat is de kwaliteit van de film? Heeft hij Nederlandse ondertiteling?

In januari van dit jaar kondigde Stichting BREIN aan dat het maatregelen ging nemen tegen het downloaden uit de nieuwsgroepen. Als grootste usenetcommunity van Nederland werd eerst FTD aangesproken. Beide partijen overlegden enige tijd en de makers hebben de community zelfs op een aantal punten aangepast om de Stichting tegemoet te komen. BREIN bleef FTD echter beschuldigen van het ‘faciliteren van illegaal uploaden’ en noemde de activiteiten ‘zonder meer strafbaar’. Dat ging de usenetcommunity veel te ver, waardoor ze de antipiraterijstichting voor de rechter sleepten. FTD eist door middel van een bodemprocedure een publieke rectificatie van deze uitlatingen en wil een verklaring van de rechter dat zij gewoon legaal handelt. Als reactie hierop heeft ook BREIN een aantal eisen bij de rechter neergelegd. Zo eist het onder andere een dwangsom van € 50.000 voor iedere dag dat FTD zijn activiteiten voortzet. Wanneer de rechter uitspraak doet, is nog niet bekend.

Is het een retailbron? Bovendien weet u nooit of u te maken hebt met een geïnfecteerd bestand. Films worden tenslotte vaak onder een vreemde naam gepost, waardoor het geen zin heeft om in Binsearch.info op de titel van de film te zoeken. Om dit soort redenen brengen gebruikers elkaar op de hoogte van het actuele aanbod in zogeheten usenetcommunity’s

USENETCOMMUNITY’S De grootste en oudste usenetcommunity van Nederland is FTD met meer dan 450.000 geregistreerde gebruikers. U downloadt dit

STUKJES Als iemand een film heeft geüpload, bestaat deze uit meerdere delen. Het is namelijk meestal gearchiveerd in rar-bestanden. Grote bestanden worden op deze manier in brokjes op nieuwsservers geplaatst. Het maakt de kans op beschadigingen aanmerkelijk kleiner dan wanneer er grote hoeveelheden data in één keer worden geupload of gedownload. Naast rar-bestanden bevat een post vaak ook par-bestanden. Dit

70

Via FTD vindt u alles wat u over een post moet weten


503 usenet.indd 70

26-11-2009 13:23:02

Usenet ONLINE

programma via www.ftd.nu. Hier vindt u een gigantisch aanbod van muziek, films, afbeeldingen en software die zijn ondergebracht verschillende rubrieken. Mist u een bepaalde rubriek? Geen probleem, want in het configuratiemenu voegt u ze gemakkelijk toe door het aanmaken van filters. Als u een bepaalde post hebt gevonden, bekijkt u allereerst de spotinformatie. U controleert hier nuttige zaken, zoals: ondertiteling, bron, formaat en het aantal bestanden. Eventueel laat u uw waardering blijken door een berichtje achter te laten. Wanneer u de post wilt downloaden, kopieert u de bestandsnaam en plakt u deze in het tekstveld van Binsearch.info. Op deze manier creëert u van de post een nzb-bestand, dat u eenvoudig importeert in SABnzbd+. U kunt ook een nzb-knop in FTD maken via de add-on NZBuddy (www.nzbuddy.nl). Hiermee belandt u rechtstreeks vanuit de community op de juiste pagina van een nzb-zoekmachine. Als u zeldzaam materiaal zoekt, is FTD Watchdog een handig hulpmiddel. U downloadt de nieuwste versie via ftd.tsutrecht.nl. Normaalgesproken controleert u regelmatig in een usenetcommunity of het materiaal aanwezig is. Bent u immers te laat, dan bestaat de kans dat u misgrijpt. Dit speelt zeker een rol als u gebruikmaakt van een nieuwsserver met een beperkte retentie. In FTD Watchdog stelt u eenvoudig een lijst samen van cd’s, dvd’s, of andere type mediabestanden die u graag wilt hebben. Als er bijvoorbeeld een film is gepost die in de lijst voorkomt, dan laat de add-on dat aan u weten via een melding rechtsonder op het Bureaublad. Naast FTD bestaan er nog heel veel andere usenetcommunities, zoals: FTN, FTA, Usenet-World, D4D, Usenet2day en XxiBiTe.

Dankzij FTD Watchdog-add-on verspilt u geen tijd met zoeken in FTD!

DOWNLOADEN In SABnzbd+ importeert u eenvoudig een nzb-bestand, waarna u alle onderdelen van de post binnenhaalt. Bij Home en de optie Add File selecteert u het juiste bestand. Als u nzb-bestanden in de map plaatst die u eerder bij Watched Folder hebt aangegeven, dan voert uw nieuwsreader automatisch de opdracht uit. Bij Queue bekijkt u de voortgang van het downloadproces. Het programma controleert of alle rarbestanden zonder beschadigingen op uw harde schijf terechtkomen, waarna ze automatisch worden uitgepakt naar een bruikbaar bestandsformaat. Indien er gegevens ontbreken of zijn beschadigd, voert SABnzbd+ een reparatie uit met behulp van meegeleverde par-bestanden. Downloaden is op deze manier een simpele klus, aan-

gezien de nieuwsreader u veel werk uit handen neemt. Verder bedient u SABnzbd+ eventueel op afstand met een computer of ander apparaat dat op internet is aangesloten. Zo zet u de thuiscomputer eenvoudig aan het werk en bekijkt u bij thuiskomst direct een goede speelfilm. Hiervoor vult u bij General en Host het ip-adres van uw computer in. Ook bedenkt u in dit scherm een gebruikersnaam en wachtwoord. U herstart vervolgens het programma, zodat alle gewijzigde instellingen actief zijn. Het is noodzakelijk dat u uw firewall en/of router openzet voor poort 8080. Via internet bedient u de nieuwsreader nu op iedere computer buiten uw eigen netwerk met de volgende url: http://[uw publieke IP-adres]:8080/sabnzbd.

HYPERLINKS SABNZBD+ www.sabnzbd.org serveradressen van providers www.binaries4all.nl/serveradressen FTD www.ftd.nu NZBuddy www.nzbuddy.nl FTD Watchdog ftd.tsutrecht.nl

Met SABnzbd+ downloadt u alle rar- en par-bestanden van een post

NZB Download Checker www.brothersoft.com/nzb-download-checker-264057.html


503 usenet.indd 71

71

26-11-2009 13:23:23

Baas op eigen website Kies het cms dat bij u past Het opzetten van een website, weblog, video- of fotogalerie is nog nooit zo eenvoudig geweest. De basisinstallatie van de meeste cms’en is binnen enkele minuten te doen. Veel lastiger is het om een goede keuze te maken uit de meer dan honderd beschikbare pakketten die u gratis of voor zeer weinig geld kunt gebruiken. Waar moet u nu op letten bij de keuze voor een cms? RINIE HOOIJER

E

en moderne website bouwen en onderhouden is zonder contentmanagementsysteem (cms) bijna niet meer te doen. U kunt namelijk allang niet meer af met alleen de beheersing van html. Zeker als u op uw website gebruik wilt maken van dynamische, multimediale of social network-functionaliteiten is beheersing van een programmeertaal, Flash en Javascript een minimale vereiste. En dan nog is het bouwen en onderhouden van een dergelijke website een tijdrovende klus waarbij het lang niet altijd zeker is dat de website in iedere browser werkt en goed geïndexeerd wordt door de zoekmachines. Maar waarom moeilijk doen als het makkelijk kan? Een bezoekje aan cmsoverzicht.nl of php.opensourcecms.com laat zien dat er meer dan honderd gratis te gebruiken

cms’en zijn waarmee u in een oogwenk een fantastische moderne website kunt opzetten. U moet alleen nog even het juiste cms uitkiezen dat aan al uw wensen en toekomstige plannen voldoet. Dit is geen eenvoudige opgave, maar wel een belangrijke omdat u er niet na een paar maanden achter wilt komen dat bepaalde functionaliteiten niet beschikbaar zijn voor uw cms.

BASISPRINCIPES CMS Ieder cms maakt min of meer gebruik van dezelfde basisprincipes. In het administratieve deel, ook wel de achterkant van het cms genoemd, regelt u onder meer de rechten van de gebruikers, kunt u opties of modules voor de website in- of uitschakelen, installeert u add-ons of plug-ins of verandert u bijvoorbeeld het ontwerp.

In het contentgedeelte worden teksten aangemaakt, multimediabestanden geselecteerd en kunt u hier aangegeven binnen welke rubriek de content moet worden gepubliceerd. Het cms zorgt er voor dat alle webpagina’s keurig en eenduidig volgens de gekozen template worden opgemaakt en gepubliceerd. De voordelen van een cms zijn hiermee direct duidelijk. Door het administratieve gedeelte van het contentgedeelte te scheiden en te kunnen beschermen door middel van gebruikersrechten kunnen meerdere mensen content produceren zonder dat dit een gevaar betekent voor de lay-out en functionaliteit van de website. Daarnaast zorgt de template ervoor dat de teksten op een eenduidige manier worden opgemaakt en op de juiste plek op de website verschijnen. Er is geen technische kennis meer vereist en het cms is door gebruik te maken van plug-ins en add-ons uit te breiden met nieuwe functionaliteiten. Kortom, een goed gekozen cms kan u veel tijd besparen waardoor u meer aandacht kunt schenken aan de inhoud.

VERSCHILLENDE SOORTEN

Op php.opensourcecms.com staan de verschillende soorten cms’en keurig onder elkaar.

72

Ondanks dezelfde basisprincipes zijn er grote verschillen in cms’en. Op hoofdniveau zijn er drie verschillende soorten te onderscheiden. Met traditionele cms’en, zoals Joomla, Drupal en E107, kunt u veelzijdige websites opzetten en beheren. Of u nu een online tijdschrift, een webshop of community wilt starten of liever een website maakt met foto’s, video’s en interactieve mogelijkheden, het is allemaal te realiseren. Daarnaast beschikken deze cms’en over een


502 CMS - deel 1.indd 72

26-11-2009 13:18:59

CMS ONLINE

king er van en dat ze, indien noodzakelijk, als zelfstandige website kunnen voortleven. In een selectie voor een cms moet u dus eerst kijken wat uw uiteindelijke doel is. Wilt u een gevarieerde website met statische en dynamische pagina’s, forums en bijvoorbeeld een webwinkel dan moet u één van de traditionele cms’en kiezen. Wilt u alleen maar regelmatig u mening ventileren of nieuwsberichten schrijven, dan is een weblog een goede keuze. Als u alleen maar een forum wilt of foto’s wilt tonen, dan bent u beter af met een specifiek cms. Als u een keuze hebt gemaakt voor het soort cms dat u wilt gebruiken, begint pas het echte vergelijkingswerk. De tientallen traditionele cms’en en weblogs mogen in de basis dan wel op elkaar lijken, wat functionaliteit en uitbreidingsmogelijkheden betreft, zijn er grote verschillen. Voor specifieke cms’en geldt dit een stuk minder, maar ook daar moet u nog een aantal keuze maken. Met PHP Melody hebt u binnen enkele minuten een eigen YouTube-kloon

AANDACHTSPUNTEN uitgebreid gebruikersrechtensysteem zodat meerdere mensen kunnen bijdragen aan het onderhoud van de website. Weblog-cms’en, zoals Wordpress, Pivot en Flatpress zijn daarentegen een stuk beperkter. Primair is een weblog bedoeld om een online dagboek bij te houden, maar tegenwoordig kunnen veel weblogs ook al overweg met statische pagina’s en kunnen meerdere gebruikers een account krijgen zodat samenwerking mogelijk is. Een weblog kenmerkt zich meestal door zijn opiniërende, nieuwswaardige en vluchtige karakter. De berichten worden op datum gepubliceerd en verouderde berichten verdwijnen al snel in een archief. Een sterk punt van weblogs is dat bezoekers direct kunnen reageren op berichten in het weblog. Deze interactieve mogelijkheid met de bezoekers is nog lang niet altijd standaard aanwezig in de traditionele cms’en. Onder de derde categorie cms’en vallen de beheerssystemen met een zeer specifieke functie. Denk hierbij aan software voor het beheren van een forum (UBB), een fotogalerie (Gallery) of videowebsite (PHP Melody). Het grote voordeel van deze cms’en is dat u niet wordt geconfronteerd met overbodige functies en mogelijkheden die u toch nooit gaat gebruiken.

menwerking met een traditioneel cms. Veel bedrijfswebsites maken gebruik van forums en weblogs om de interactie met de gebruiker te vergroten en persoonlijke meningen te kunnen ventileren. Daarnaast genieten losstaande forums en weblogs het voordeel dat veel gebruikers bekend zijn met de wer-

Het is onmogelijk om alle verschillen tussen cms’en hier aan te stippen, maar we kunnen wel vijf algemene aandachtspunten benoemen die u kunnen helpen makkelijker een keuze te maken. Wilt u daarna toch nog in detail individuele cms’en vergelijken, dan kunt u terecht op cmsmatrix.org (zie kader).

CMS’EN VERGELIJKEN Cms’en vergelijken is een lastig karwei. Niet alleen krijgt u te maken met veel verschillende onderdelen en functies, maar deze wijzigen ook continu door updates en nieuwe versies. De website cmsmatrix.org heeft voor iedere cms de belangrijkste functies per onderdeel op een rij gezet. Met de uitgebreide zoeken vergelijkfunctie kunt u op die manier alle cms’en met elkaar vergelijken. Daarnaast geeft de vergelijkingstabel keurig voor ieder cms weer of bepaalde diensten via een plug-in zijn te installeren.

DOEL Het is heel gebruikelijk dat specifieke cms’en en weblogs worden gebruikt in sa-



73

26-11-2009 13:19:54

ONLINE CMS

3) Ontwerp Het standaard ontwerp van de meeste cms’en is niet echt fantastisch. Als u zelf erg handig bent in het vormgeven van websites, kunt u overwegen zelf een nieuwe template voor het cms te ontwerpen. Hebt u daar geen zin in, dan doet u er verstandig aan om vooraf goed te controleren of er genoeg lay-out-templates gratis te downloaden zijn. Is dit niet het geval, dan kunt u kijken of er commerciële templates worden aangeboden en hoeveel u daarvoor moet betalen. De bedragen voor commerciële templates vallen doorgaans wel mee en u bent dan tevens verzekerd van support. Daarnaast u dan ook beschikt over de originele bronbestanden die het veel makkelijker maken om de template naar eigen inzicht aan te passen.

Veel providers bieden cpanel aan om informatie over uw webserver te achterhalen en om databases en e-mailadressen aan te maken

1) Installatie Afhankelijk van uw hostingomgeving kunt u voor een cms kiezen dat op Apache draait of Internet Information Server (IIS). Daarnaast werken de meeste cms’en met een database. MySQL is de meest gebruikte, maar er zijn er ook die op Oracle of MSSQL draaien. Hebt u niet de mogelijkheid om van een database gebruik te maken, dan wordt de keuze beperkt tot een kleine aantal cms’en.

dit ook vaak dat er een enthousiaste groep Nederlandse gebruikers is waar u met uw vragen terecht kunt. Voor een groot aantal cms’en kunt u apart Nederlandse taalmodules installeren en in een enkel geval wordt er op de Nederlandse gebruikerssite van het cms al een compleet Nederlands installatiepakket aangeboden.

4) Plug-ins Vrijwel ieder cms is modulair opgebouwd. Grote voordeel hiervan is dat derden plugins of add-ons kunnen ontwikkelen die u vervolgens eenvoudig kunt installeren in uw cms. Voor de bekendere cms’en zoals Joomla, Wordpress en Drupal zijn er honderden plug-ins verkrijgbaar die u vaak gratis of voor een klein bedrag kunt downloaden. Met deze plug-ins kunt u uw cms voorzien van allerlei nieuwe functies zoals geavanceerde formulieren, forums, webshops, fotoalbums en videogalerijen. Daarnaast zijn er ook plug-ins om uw cms beter te beveiligen, beter te laten indexeren door zoekmachines of om de administratieve mogelijkheden van het cms te vergroten. Hoe groter het aanbod van plug-ins, hoe meer vrijheid u hebt om uw cms uit te breiden. Check daarom van te voren altijd of er voldoende aanbod is.

2) Taal Het is natuurlijk prettig als het cms dat u wilt gebruiken in het Nederlands is. Behalve dat het u een stuk makkelijker maakt om met het cms te werken, betekent

Een cms wordt een stuk eenvoudiger in gebruik als het naar het Nederlands is vertaald

74

Keuze in templates is belangrijk zodat u niet vast zit aan de standaardopmaak van het cms



26-11-2009 13:20:30

CMS ONLINE

Het Joomla cms is met meer dan 1.500 plug-ins te verrijken

5) SEO Het is verstandig een cms te kiezen dat verschillende mogelijkheden biedt voor Search Engine Optimization (SEO). U hebt er namelijk niets aan als uw website slecht wordt geindexeerd door zoekmachines. Een modern cms biedt u de mogelijkheid om metatags per pagina aan te passen, zoekmachinevriendelijke url’s te genereren, specifieke zoekwoorden te koppelen aan artikelen en om een sitemap te genereren. Een rondgang op de forums van de verschillende cms’en maakt vaak direct duidelijk wat het cms allemaal kan en niet kan.

GEBRUIKSVRIENDELIJKHEID Net zoals de functies per cms sterk kunnen verschillen, geldt dat ook voor het

Het zelf bepalen van metatags en zoekwoorden is goed voor de indexering in zoekmachines

gebruiksgemak. Sommige cms’en hebt u na enkel uren al onder de knie, terwijl u voor andere cms’en dagen of zelfs weken nodig hebt om er vertrouwd mee te raken. Dit hangt natuurlijk niet alleen af van het cms, maar ook van uw persoonlijke ervaring met cms’en. De enige manier om erachter te komen of een cms iets voor u is, is door het te proberen. Veel cms-ontwikkelaars hebben een demonstratieomgeving, waar u uw eerste verkenning kunt uitvoeren. Beter is het om zelf het cms te installeren. U kunt dit bij uw provider doen, maar ook lokaal. De bekende en meestgebruikte cms’en draaien allemaal op een Apache-webserver. In het kader over Xampp kunt u lezen hoe u een lokale installatie van een cms kunt uitvoeren.

Neem vooral de tijd om verschillende cms’en te proberen, want met een juiste keuze kunt u voorkomen dat u alsnog over een jaar moet overstappen op een andere cms met meer mogelijkheden. Behalve dat overstappen veel tijd en energie kost, betekent het vaak ook een duikeling in de zoekresultaten van de zoekmachines met alle gevolgen van dien.

CMS ONDER DE LOEP Volgende maand zullen we verschillende cms’en en weblogs onder de loep nemen. We kijken dan onder meer naar het gebruiksgemak, de belangrijkste mogelijkheden en de beschikbare plug-ins. Daarnaast hebben we ook aandacht voor een aantal specifieke cms’en.

XAMPP Een lokale versie installeren voor cms’en die draaien op een Apache-webserver en gebruikmaken van een MySQL-database is binnen enkel minuten te realiseren. Download Xampp voor het besturingssysteem dat u gebruikt op apachefriends.org/en/xampp.html. Installeer het pakket en bij de vraag of u het control panel wilt starten, zegt u ja. Start de Apache-webserver en de MySQL-database door op de startknop naast de naam te klikken. Om een database aan te maken, klikt u op de admin-knop naast MySQL. De browser opent met de beheeromgeving van phpMyAdmin. Onder het kopje MySQL localhost kunt u in het linkerinvoervak een naam opgeven voor de database. Klik vervolgens op de knop aanmaken. Er verschijnt een nieuwe pagina met de bevestiging dat de database is aangemaakt. Klik vervolgens op het tabblad ‘rechten’ om een nieuwe gebruiker aan de database te koppelen. Vul een naam in bij ‘gebruikersnaam’, selecteer bij ‘machine’ de optie lokaal en geef twee keer een wachtwoord op. Druk rechtsonder in het scherm op de startknop om de gebruiker aan te maken. Wilt u verschillende cms’en installeren, dan maakt u voor iedere cms een nieuwe database aan met gebruiker. INSTALLATIE CMS

Download het installatiebestand van het cms dat u wilt installeren en pak dit uit in de map xampp/htdocs. Open een browser en tik als url http://localhost/naamvancmsmap-in-htdocs en klik op enter om de installatie te starten. U geeft de naam van de database en gebruiker op en vult het juiste wachtwoord in. Na de installatie kunt u uw lokale website bekijken door dezelfde url nog eens te gebruiken.

Via het Xampp-controlepaneel kunt u de Apache-webserver en MySQL starten en beheren



75

26-11-2009 13:21:03

Open desktop niet zo open Het echte prijskaartje van de overheidsdesktop

De Rijksoverheid is stevig aan het vernieuwen geslagen en daarbij investeert het honderden miljoenen euro’s. Goed nieuws voor ict-bedrijven in slechte economische tijden, maar het is maar de vraag of ook de burger profiteert van een ‘modernere’ overheid. Want voor ons is de vraag hoeveel efficiënter er uiteindelijk gewerkt wordt en of we hier nou beter van worden. BRENNO DE WINTER

V

oor het verbeteren van de desktop van rijksambtenaren is 65 miljoen euro beschikbaar gemaakt. Er is de zogenoemde pot met Bekker-gelden, die is vernoemd naar Secretaris-generaal Roel Bekker. Hij schreef een plan voor de ict-vernieuwing bij het Rijk. Voor de desktop is het plan om de ambtenaar altijd en overal zijn werkplek met gegevens te kunnen aanbieden. De natte droom van iedere mobiele werker, maar heeft de gemiddelde ambtenaar dat wel nodig. Juist die beroepsgroep is erg honkvast. Het project heeft uiteindelijk de naam DWR of Digitale Werkomgeving Rijksdienst gekregen.

DWR-ARCHITECTUUR Er wordt een architectuur ontwikkeld die voldoet aan de wensen van ieder ministerie. Dat is geen eenvoudige opgaaf, maar ook niet onmogelijk. Het projectteam van zo’n 110 mensen gaat vrolijk aan de slag om een open desktop te bieden. Zo zit de overheid niet te vast aan een enkele technologie. Open standaarden spelen hierin een belangrijke rol; dit is de wil van de Tweede Kamer is. Zij steunden een plan van staatssecretaris Heemskerk om open standaarden de norm te laten zijn. Zo ben je minder afhankelijk van leveranciers, kun je nog eens een migratie doen zonder al te veel hoofdpijn en wordt het uitwisselen van gegevens een stuk eenvoudiger. Dat is het idee. Tot zover is alles rozengeur en maneschijn. Maar toen wilde het Ministerie van Financiën een nieuwe desktopomgeving; immers,

76

de ambtenaren betrekken toch een nieuw pand. Voor de aanbesteding van nieuwe computers worden de andere departementen uitgenodigd om mee te doen. Ze doen dat uiteindelijk ook en project GOUD (Gezamenlijke Ontwikkeling Uniforme rijksDesktop) is daarmee geboren. Het gaat in totaal om 20.000 desktops.

TPM-CHIP Het duurt niet lang voordat uw verslaggever de specificaties in handen krijgt. Bij nadere bestudering blijkt er een ‘bom’ onder de plannen van Heemskerk en DWR te liggen. In de aanbesteding vraagt het ministerie namelijk ondubbelzinnig om versleuteling die gebruik maakt van de Trusted Platform Module. Dat betekent dat je in de praktijk, bij gebruikmaking van deze beveiliging, op dit moment alleen nog maar met Windows Vista Enterprise Editie op de proppen kan komen, in combinatie met Microsoft Office. Windows en het bijbehorende Office zijn verre van een open standaard. In de Tweede Kamer wordt heftig gereageerd en na een spoeddebat moet de aanbesteding op sommige punten verduidelijkt worden (lees: aangepast op geldend beleid). Twee leveranciers haken af en uiteindelijk dingen er nog twee mee naar de jackpot. Uiteindelijk wint Getronics de race. GOUD wordt overgeheveld naar DWR en heet nu DWR Client 1.0. De moderne ambtenaren gaan met Windows Vista aan de slag; en dat terwijl Microsoft inmiddels openlijk toegegeven heeft dat Windows Vista het toch niet helemaal is en dat Windows 7 toch veel beter is.

LASTIG LOSKOMEN Om toch te voldoen aan de plannen van Heemskerk moet DWR 2.0 open standaarden en wat open source brengen voor de overgebleven departementen. Dat komt in 2012. Maar uit andere documenten die uw verslaggever te pakken heeft, blijkt dat ook die ambities niet worden gehaald. Deze open desktop gaat er niet komen. Wat er wel gaat komen, moet nog duidelijk worden als de architectuur voor de volgende versie van de overheidsdesktop is vastgesteld. En dat kan nog eventjes duren. Het projectteam erkent dat het lastig is om nu nog veel in de architectuur te veranderen. De desktop en de mogelijke keuze voor Microsoft-technologie maakt Windowsservers onmisbaar. Die ook weer op hun beurt vragen om een Microsoft-desktop. Hoe die cirkel doorbroken moet worden, is volgens medewerkers ‘een lastig probleem’. Misschien is dat op zich niet erg, maar voor een standaard Microsoft-oplossing is dan een projectteam van 65 miljoen wat prijzig. Wat kost dit alles verder? Als er niets verandert en alle 109.000 werkplekken van ministeries overgaan een kleine 139 miljoen euro per jaar, vermeldt een ander niet-openbaar document. Plus het opgeven van de ambitie om minder afhankelijk van leveranciers te zijn.

INFORMATIE De documenten zijn terug te lezen op www.bigwobber.nl onder de tag DWR.


607 Brenno.indd 76

26-11-2009 13:28:02

10x Super Speed

4x Speed via RAID 0

USB 3.0 / 2.0

USB 3.0 / 2.0

World’s first USB 3.0 logo certified solution from NEC

Utmost compatibility with 3x USB power boost

World’s First SATA Revision 3.0 solution provider from Marvell

certified solution from NEC World’s first USB 3.0 logo

USB power boost Utmost compatibility with 3x

solution provider from Marvell World’s First SATA Revision 3.0

GA-P55A-UD6

GA-P55A-UD4/UD4P

GA-P55A-UD3R / UD3

P55 Motherboards Accelerated Edition www.giga-byte.nl︱forum.giga-byte.nl These speed settings are not guaranteed by GIGABYTE. The specifications and pictures are subject to change without notice. All trademarks and logos are the properties of their respective holders. Any overclocking is at user’s risk, GIGABYTE Technology shall not be responsible for any damage or instability to your processor, motherboard, or any other components.

Distributed computing Uw cpu ingezet voor het goede doel

Staat uw pc aan terwijl u dit artikel leest? Dan gaat er heel wat potentiële rekencapaciteit verloren. Jammer, want die had u net zo goed ten dienste kunnen stellen van wetenschappelijk onderzoek – in de strijd tegen kanker, bijvoorbeeld. Het sleutelbegrip: distributed computing. pieter - cornelis avonts

I

n de wetenschap zijn vaak uiterst complexe berekeningen nodig. Die vergen een gigantische rekencapaciteit die u eigenlijk alleen maar in supercomputers aantreft. Grote universiteiten en multinationals zijn zowat de enige instanties die zich zulke systemen kunnen permitteren. Minder kapitaalkrachtige organisaties zoeken daarom een uitweg in het zogenoemde utility computing met behulp van service grids. Het komt erop neer dat de resources (systeembronnen) van verschillende genetwerkte computers – desnoods op diverse geografische locaties – gelijktijdig worden aangesproken om een enkel probleem op te lossen. Binnen zo’n cluster van computers kopen en verkopen organisaties vervolgens systeembronnen naargelang de behoefte. Het voordeel van zo’n systeem is bovendien de geringere kwetsbaarheid en de grotere fouttolerantie: wanneer een knooppunt uit het grid (letterlijk: raster) wegvalt, wordt de opdracht eenvoudigweg aan een andere computer doorgegeven. In zo’n professionele omgeving hoort er uiteraard een vertrouwensrelatie (trust) te bestaan tussen degene die de applicatie of opdracht indient en diegenen die hun systeembronnen ter beschikking stellen om

In een service grid vinden authenticaties met behulp van een VOMS-server plaats

78

die taak mee te helpen uitvoeren. Hiervoor is dus een vorm van authenticatie vereist en die wordt gewoonlijk geregeld door een VOMS-server (Virtual Organization Management System) op basis van X509 proxy-certificaten. Een van de bekendste service grids in Europa is EGEE, Enabling Grids for E-sciencE (www.eu-egee.org), die zich van de gLite middleware op Scientific Linux bedient (zie glite.web.cern.ch en www. scientificlinux.org). Dit project wordt gesponsord door de Europese commissie en heeft als voornaamste doel een service grid infrastructuur non-stop ter beschikking te stellen van – intussen meer dan 10.000 – wetenschappers.

Desktop grid Niet alleen in bedrijven en andere organisaties blijft computercapaciteit vaak onbenut, ook in de huiskamer draaien pc’s heel vaak op een laag pitje of blijven die zelfs ongebruikt. De potentiële rekenkracht van zulke thuiscomputers zijn de laatste jaren bovendien exponentieel toegenomen: volgens de Wet van Moore geldt tot vandaag nog altijd dat de prestatie van processors ongeveer om de 18 maanden verdubbelt. Daar komt bovendien nog bij dat steeds meer consu-

menten breedbandinternetaansluitingen krijgen. Dan is het best verleidelijk om zo’n gigantisch potentieel aan ongebruikte rekenkracht voor allerlei wetenschappelijke doeleinden in te zetten en het rekenwerk dat normaliter door een supercomputer dient te worden uitgevoerd, over honderden of duizenden computers te verspreiden. Dat is meteen ook het basisbeginsel van Distributed Computing (DC), letterlijk ‘gedistribueerd rekenen’. Anders dan bij een service grid echter, kunt u binnen zo’n desktop grid van thuisgebruikers moeilijk van de bereidwillige deelnemers (volunteer computing) verwachten dat ze zich via een X509-certificaat authenticeren bij een gridserver. Toch dient ook hier zoveel mogelijk in een fail safe-systeem te worden voorzien, alleen al om te voorkomen dat deelnemers al dan niet bewust ongeldige rekenresultaten naar de opdrachtgever terugsturen. Laten we daarom even van naderbij bekijken hoe zo’n systeem van distributed computing in een desktop grid wordt opgezet.

DC: de opzet In essentie onderscheiden we bij DC twee systemen: een gridserver en de (vaak erg

In massa’s thuiscomputers blijft de processorkracht vaak grotendeels onbenut


606 distributed computing.indd 78

26-11-2009 13:35:04

Distributed computing SOFTWARE

stelling tot een service grid gaat het hier namelijk niet om een push-, maar om een pull-systeem. Dat heeft ook te maken met het feit dat heel wat thuiscomputers zich achter een firewall bevinden die standaard geen inkomende connecties accepteren.

(bron: EDGeS)

DC MET BOINC

DC op een desktop grid

talrijke) clients in het desktop grid, waarbij – in tegenstelling tot een service grid – een vertrouwensrelatie met (de gebruikers van) die clients moeilijk haalbaar is. Dat betekent echter niet dat er binnen een desktop grid helemaal geen vertrouwensmodel is. In de praktijk komt het erop neer dat een application manager of grid operator de grid server beheert. Dat zijn gewoonlijk universiteiten of wetenschappelijke organisaties en zij beslissen, bij voorkeur na het opzetten van testgrid (op http://server1. almeregrid.nl/testgrid vindt u zo’n testomgeving voor het AlmereGrid), welke work units betrouwbaar werken en een plaats krijgen op de server van het ‘echte’ grid.

VALSSPELERS… Het vertrouwen van thuisgebruikers in de organisaties die zo’n desktop grip hebben opgezet, mag dan veelal terecht zijn, omgekeerd blijkt dat niet altijd het geval. Gebruikers die hun bijdragen aan een of ander project willen opkrikken om zo prijzengeld in de wacht te slepen of om bovenaan de lijst met grootste ‘weldoeners’ te prijken, schrikken er niet voor terug een resultatenbestand terug te sturen zonder het nodige rekenwerk effectief zelf te hebben uitgevoerd. Zogenoemde spoilers gaan nog een stap verder en trachten de resultaten bewust te vervalsen in de hoop het project te doen ontsporen. Het is ook nooit uitgesloten dat het resultatenbestand niet 100% betrouwbaar blijkt ten gevolge van ongewilde fouten aan clientzijde – denk aan misrekeningen met floating-point getallen. Precies om dergelijk onheil te voorkomen stuurt een gridserver eenzelfde werkeenheid gewoonlijk naar verschillende, toevallig gekozen clients. Pas wanneer dat telkens dezelfde uitkomst oplevert, worden de resultaten als betrouwbaar beschouwd.

Zo’n werkeenheid kunt u zien als een applicatie samen met de nodige invoergegevens. Een van de vereisten is alvast dat zo’n applicatie zich leent voor DC. Anders geformuleerd: de opdrachten moeten vlot kunnen worden opgesplitst in deeltaken. Een taak in de vorm van een lineaire sequentie waarbij het resultaat van de vorige stap nodig is om de volgende te kunnen uitvoeren, is niet meteen een geschikte kandidaat. Is de werkeenheid eenmaal beschikbaar gesteld, dan kunnen gebruikers als u en ik op die server terecht om die met behulp van clientsoftware te downloaden en op de lokale pc te verwerken. Wanneer deze opdracht is uitgevoerd, worden de resultaten via de clientsoftware opnieuw richting gridserver gestuurd, alwaar (een medewerker van) de opdrachtgever die kan ophalen en analyseren. Vervolgens herhaalt dit proces zich; althans zolang de thuisgebruiker via diezelfde software aangeeft dat hij nieuwe werkeenheden wil ontvangen. In tegen-

Net als bij service grids is er ook hier dus middleware nodig om het hele proces tussen het uitsturen van werkeenheden en het ophalen en verwerken ervan te stroomlijnen. In vroegere volunteer computing-projecten was het vaak zo dat de opdrachtgever hiervoor in eigen, propriëtaire software evenals in de nodige DC-infrastructuur voorzag. Zulke systemen bleken echter weinig flexibel en daarom zocht men een oplossing in een systeem met middleware die de eigenlijke infrastructuur loskoppelt

EEN DAGELIJKSE BIJDRAGE AAN HET GOEDE DOEL? DAT HOEFT U NAUWELIJKS IETS TE KOSTEN! van de uit te voeren applicaties. Bekende middleware-systemen binnen een desktop grid zijn onder meer Parabon (www.parabon.com), XtremWeb (www.xtremweb.net) en BOINC (boinc.berkeley.edu). Deze laatste twee zijn open-sourceplatformen, maar BOINC kan op veel meer populariteit bogen.

Een gewetensvolle grid operator zet eerst een testgrid op PC-ACTIVE | 01–2010


79

26-11-2009 13:35:36

SOFTWARE Distributed computing

EEN BRUG SLAAN… Aangezien service grids en desktop grids technisch gezien anders in elkaar steken, blijven zulke grids van elkaar gescheiden. Wel jammer, omdat wetenschappers die zich nu van een service grid bedienen, verstoken blijven van het potentieel aan computercapaciteit binnen desktop grids. Voor de thuisgebruiker betekent deze scheiding dat hij niet kan deelnemen aan interessante projecten die zich binnen een service grid voltrekken. Om een brug te slaan tussen beide gridsystemen werd met hulp van de Europese Commissie begin 2008 het EDGeS-project gelanceerd (Enabling Desktop Grids for e-Science), met aangepaste trust-mechanismen (http://edges-grid.eu). De bridge-software draait momenteel op servers van de Hongaarse Academie der Wetenschappen. In principe loopt het project eind 2009 af, maar het is wel de bedoeling intussen een betrouwbare infrastructuur te hebben uitgebouwd die permanent actief kan blijven.

EDGeS: een Nederlands desktop grid (AlmereGrid) slaat een brug…

Toen wij de site bezochten, bleken er meer dan 320.000 vrijwilligers met zo’n 554.000 computers actief voor de diverse ondersteunde projecten. Omwille van die populariteit concentreren we ons in de rest van dit artikel op deze middleware. BOINC, dat staat voor Berkeley Open Infrastructure for Network Computing, maakt het de geïnteresseerde vrijwilliger alvast makkelijk… Om te beginnen gaat het om een multiplatformsysteem waarbij de clientsoftware het zowel onder Windows, Mac als Linux doet. Blijven we even bij Windows, dan kunt u al de software al installeren onder Windows 98, bij voorkeur op een Pentium 500 MHz en 128 MB ram. Het is echter niet uitgesloten dat specifieke projecten die zich van het BOINC-platform bedienen, bijkomende eisen stellen (zie boinc.berkeley.edu/ wiki/List_of_projects_by_system_requirements). Zo ondersteunt het populaire World Community Grid bijvoorbeeld Windows 9x/ Me niet. Het spreekt echter voor zich dat krachtigere computers tot snellere resultaten zullen leiden. Met name zogenoemde streaming-processors, die simultaan talloze floating point-berekeningen weten uit te voeren, blijken erg geschikt. Voorbeelden hiervan zijn Nvidia’s gpu’s (graphics processing unit) met cuda-technologie (www.

80

nvidia.com/object/cuda_what_is.html), en de Cell Processor uit Sony’s Playstation 3. Projecten als het populaire SETI@home en Folding@home kunnen met een dergelijke technologie overweg. Zodra u dan de BOINC-clientsoftware op uw pc hebt geïnstalleerd, hoeft u maar op Add Project te drukken en het gewenste project uit een lijst te selecteren. Vervolgens volstaat in principe een registratie met e-mailadres en wachtwoord bij het geselec-

teerde project, waarna de werkeenheid van de gridserver wordt opgehaald en de berekeningen op uw pc van start kunnen gaan. Zodra die zijn afgelopen, worden de resultaten terug naar de server gestuurd en een nieuwe werkeenheid opgehaald, etcetera. Het is overigens ook mogelijk twee of meer projecten (tegelijk) actief te hebben.

WAAROM (NIET)? U aansluiten bij een project vergt dus nauwelijks moeite of kennis, maar waarom zou u dat nu eigenlijk overwegen? Heel eenvoudig: omdat u zo een bijdrage levert aan een goed doel. Bijna alle BOINC-projecten trachten namelijk op een of andere manier de mensheid te dienen: of nu om een zoektocht naar buitenaards leven gaat (SETI@ home), om het vouwen van eiwitten voor het bestrijden van hardnekkige ziektes als Alzheimer of Parkinson (Folding@home), of om klimaatvoorspelling op langere termijn (Climateprediction.net). Een direct voordeel voor uzelf hoeft u dus niet meteen te zoeken, of het zouden de soms fraaie screensavers van de projecten moeten zijn . Het is natuurlijk ook nooit uitgesloten dat op uw pc het definitieve bewijs van buitenaards leven wordt gevonden of dat u met een nog groter Mersenne-priemgetal komt aandraven (het grootste staat momenteel op een getal met 12.837.064 cijfers; www.mersenne.org). Veel DC-participanten vinden echter wél hun kick in een hoge score in de stats van een of meer projecten. Die houden namelijk nauwkeurig bij welke deelnemers het hoogste puntenaantal – grootste aantal rekenresultaten, zeg maar – hebben behaald. Om sneller bovenaan de ranglijsten te drijven, zijn er zelfs heuse

Vanuit de BOINC-client voegt u heel snel een (ander) DC-project toe



26-11-2009 13:36:11

Good

Better

Wireless N router WNR1000 Draadloos 150 mbit/sec wireless N 4-poort switch 100mbit/sec

Even better RangeMax Wireless N Dual Band router WNDR3300 Draadloos 300 mbit/sec wireless N over 2.4 of 5GHz band, 4-poort switch 100mbit/sec

Wireless N router WNR2000 Draadloos 300 mbit/sec wireless N 4-poort switch 100mbit/sec

Best

RangeMax Wireless N router WNR3500 Draadloos 300 mbit/sec wireless N 4-poort switch 1000mbit/sec. Voor de snelste ‘fiber’ breedband abonnementen met >50mbit WAN

Insane!

RangeMax Wireless N Dual Band router WNDR3700 Dual Band Wireless N router. Tegelijk op 2.4 en 5 GHZ Guest network. Snelle USB poort >80mbit voor gedeelde harde schijf Live Parental Controls. Download meter 4-poort gigabit ethernet switch. >500mbit/sec datadoorvoer LAN-WAN De snelste router voor gamers en prosumers

NETGEAR was de eerste producent die Wireless N routers in de Benelux introduceerde, inmiddels zijn we al toe aan de vierde generatie. In 2008 stonden 3 NETGEAR routers in de top 4 van de algemene jaarlijkse routertest van www.hardware.info. Sindsdien heeft NETGEAR de producten verder doorontwikkeld. NETGEAR routers blinken uit in doorvoersnelheid, draadloos bereik, installatie-gemak en stabiliteit. NETGEAR routers kunt u verkrijgen bij de betere electronica- en computerwinkels, online, of bij uw internetprovider. http://www.netgear.com Alle Wireless N modellen zijn voorzien van: Push ’N Connect Verbind uw draadloze apparatuur veilig met 1 druk op de knop (maakt gebruik van WiFi Protected Setup technologie) Meta-material antennes Aantoonbaar minder onderlinge interferentie: daardoor meer bereik en stabiele verbinding IEEE 802.11N standaard Tot 15x hogere doorvoersnelheid en tot 10x meer bereik Fraaie vormgeving Hoogwaardig afgewerkt, ingebouwde antennes, logisch gemerkte aansluitingen en LED-indicatie Goede ondersteuning 24 x 7 technische support, goede documentatie en uitgebreide website, goed getest met alle Benelux internetproviders Intelligent ‘groen’ ontwerp Mogelijkheid tot uitschakelen gehele apparaat of het wireless gedeelte, energiezuinig. Gecertificeerd door Energy Star, RoHS, WEEE, CEC (California Efficiency). De verpakking bestaat voor meer dan 80% uit gerecyclede materialen.

Good Better Untitled-4 1 Best 5 Routers 210x21 1

13-08-2009 14:46:14 27-8-2009 9:55:09

SOFTWARE Distributed computing

NEDERLANDSE PRIMEUR

Het oog wil ook wat: de kleurrijke schermbeveiliger van SETI@home...

teams gevormd, niet zelden met een eigen website waar u zich bij het team kunt aansluiten. Een van de bekendste groepen in Nederland zijn de ‘Dutch Power Cows’ (www.dutchpowercows.org) en in België BOINC.BE (www.boinc.be). Er zijn echter ook teams die zich uitsluitend op een enkel project focussen. Zo heeft SETI@home-teams in verschillende landen, waaronder ook Nederland en België. Dat zegt u allemaal wel iets, maar u vreest toch voor de kleine lettertjes – lees: mogelijke nadelen? Die zijn er inderdaad, want al dat rekenwerk kan tot een verhoogd stroomverbruik en tot verminderde prestaties van de pc leiden. Tenzij u de pc speciaal laat aanstaan met het oog op zulke projecten hoeft u echt geen opvallend hogere energierekening te verwachten. Kort door

Deelnemers sluiten de rangen in heuse teams

82

de bocht laat een actievere cpu zich wat meerverbruik betreft vergelijken met het verbruik van een gewone gloeilamp. Daar komt bij dat zo’n applicatie gewoonlijk als een proces met een lagere prioriteit – en dus met minder processortijd – draait. Vertrouwt u het toch niet helemaal, weet dan dat u via de Preferences van de BOINCmanager allerlei opties kunt instellen zoals de periode waarbinnen een proces (niet) actief mag zijn of het maximale percentage cpu-gebruik. Hoewel, wij ondervonden toch dat hiermee niet altijd rekening werd gehouden, althans niet tijdens de berekeningen voor projecten binnen het World Community Grid. Het is overigens wel mogelijk vanuit de BOINC-manager op elk moment de berekeningen (tijdelijk) stop te zetten.

Een van de BOINC-projecten met een (nog) bescheiden aantal leden (532 volgens de BOINCstats) is het Nederlandse AlmereGrid (almeregrid.nl). Dit kleinschalige grid mag echter een primeur op zijn naam schrijven: het is ’s werelds eerste city grid, waarbij in eerste instantie deelnemers uit de eigen stad worden aangesproken en waarbij men tevens focust op regionale wetenschappelijke projecten. Ad Emmen, directeur van de stichting, heeft bewust voor zo’n lokale aanpak gekozen, aangezien – ook niet-technisch onderlegde – deelnemers zich daarmee beter kunnen identificeren. Dat gevoel wordt nog aangescherpt door lokale projecten, zoals Aexact, een expositie die de diverse wetenschappelijke activiteiten belicht die in Almere op AlmereGrid plaatsvinden (bijvoorbeeld onderzoek naar botontkalking). Overigens is de stichting ook druk bezig allerlei ‘virtuele’ plannen uit te vouwen: zo maakt AlmereGrid deel uit van het EDGeS-project (zie artikel) en heeft men net een testproject afgerond met een grid, bedoeld voor back-up- en recovery-doeleinden voor het mkb. In zo’n project wordt dus niet alleen de cpu van de deelnemers aangesproken, maar ook (een stukje van) hun opslagruimte. Wordt vervolgd…

Ad Emmen: ‘Een meer lokale focus verhoogt het identificatieproces’

BOINC-PROJECTEN Vanuit de BOINC-manager kunt u uit een dertigtal projecten kiezen, maar er zijn er heel wat meer. Op boincstats.com/index.

Het eeuwige gevecht om de hoogste plaatsen in de ranglijst: Nederland op nummer 3!



26-11-2009 13:36:40

Distributed computing SOFTWARE

EXTRA’S VOOR

BOINC

BOINC stelt diverse api’s (application programming interface) ter beschikking voor het ontwikkelen van (web)applicaties die met BOINCcomponenten overweg kunnen. Een overzicht hiervan vindt u op boinc.berkeley.edu/trac/ wiki/SoftwareAddon. Zowel voor Windows als voor Linux kunt u inmiddels terecht voor circa 15 add-ons. U vindt ze op boinc.berkeley.edu/ addons.php. Zo haalt u zich met BoincView een BOINC-manager in huis waarmee u alle BOINC-clients binnen uw netwerk remote kunt beheren. Met tools als BoincSpy kunt u dan op elk moment de BOINC-stats opvragen en met SETI@BOINCWatch doet u ongeveer hetzelfde, maar dan specifiek gericht op het SETI@ home-project. U treft hier verder nog browsertoolbars en Yahoo-widgets aan die de stats van uw BOINC-projecten in beeld brengen. Op bam. boincstats.com en gridrepublic.org dan weer kunt u terecht voor BOINC Account Managers: tools die u bijstaan bij het beheren van uw BOINC-projectaccounts en die u helpen bij het creëren of lid worden van teams en het instellen van voorkeuren.

php?list=full&or=0 vindt u een min of meer compleet overzicht van de BOINC-projecten. U leest hier ook hoeveel gebruikers en teams elk project telt en in hoeveel landen er deelnemers te vinden zijn. Door een specifieke projectnaam aan te klikken krijgt u nog veel meer details te zien. U kunt de gegevens overigens makkelijk opnieuw sorteren door een andere kolomtitel aan te klikken. Klikt u bijvoorbeeld Users aan, dan leest u meteen de meest ‘populaire’ projecten af. We bekijken de top drie.

u dat het hier om een speurtocht naar buitenaards leven gaat. Dat gebeurt met behulp van radiotelescopen. In dit geval is dat de Arecibo-telescoop in Puerto Rico die de ruimte voortdurend afspeurt naar afwijkende signalen, zoals pulses (plotse verhogingen van de signaalsterkte). Aanvankelijk gebeurde dit met behulp van supercomputers, maar in 1999 werd het SETI@home DCproject opgestart met eigen middleware. In 2005 gebeurde dan de overstap naar het BOINC-platform. Er zijn intussen wel al ‘interessante’ signalen opgedoken, maar die hebben nog niet tot een bewijs van buitenaards leven geleid. Het is ook nog maar de vraag of dit project zal overleven, want Arecibo schreeuwt om extra geld.

ROSETTA@HOME

 260.000 gebruikers met 770.000 hosts in 220 landen  boinc.bakerlab.org/rosetta

De BOINC-manager in een skin van het World Community Grid

Rosetta@Home laat zich goed vergelijken met een ander, uitzonderlijk populair DCproject, Folding@Home (deze laatste werkt echter los van het BOINC-platform). Het project tracht het driedimensionale vouwproces van proteïnen (eiwitten) in kaart te brengen en zelf ook nieuwe eiwitten te ontwerpen met als uiteindelijke bedoeling hardnekkige ziektes als hiv, kanker, malaria en Alzheimer uit te roeien. Dergelijke ziektes hebben namelijk dikwijls te maken met verkeerd gevouwen eiwitten. Wie aan dit project meewerkt, simuleert het vouwen van zulke eiwitten op zijn eigen pc – wat soms wel fraaie beelden oplevert.

bundelt verschillende wetenschappelijke, humanitaire deelprojecten. Deze projecten worden goedgekeurd door een raad van advies waarin leden van verschillende onderzoeksinstellingen en universiteiten zetelen evenals vertegenwoordigers van de Amerikaanse regering en de WGO. Op het moment van dit schrijven was deze grid onder meer bezig met research naar musculaire dystrofie, (kinder)kander en Aids, en was men op zoek naar voedzamer rijstsoorten.

WORLD COMMUNITY GRID

SETI@HOME

 1 miljoen gebruikers met 2,4 miljoen hosts in 234 landen  setiathome.ssl.berkeley.edu SETI is een acroniem voor Search for ExtraTerrestrial Intelligence en meteen weet

 249.000 gebruikers met 760.000 hosts in 216 landen  www.worldcommunitygrid.org Het World Community Grid werd in 2004 gelanceerd en kent een gestage groei. Het project wordt gesponsord door IBM en

HYPERLINKS EGEE, Enabling Grids for E-sciencE www.eu-egee.org Scientific Linux bedient glite.web.cern.ch www.scientificlinux.org Parabon www.parabon.com XtremWeb www.xtremweb.net BOINC boinc.berkeley.edu Dutch Power Cows www.dutchpowercows.org BOINC.BE www.boinc.be AlmereGrid almeregrid.nl

De BOINC stats vermelden circa 60 projecten PC-ACTIVE | 01–2010


83

26-11-2009 13:37:08

Open-sourcewetenschap Het Polymath-project

Op 27 januari 2009 startte de Britse wiskundige Timothy Gowers een experiment: het Polymath-project. Het doel hiervan was het bewijzen van een wiskundige stelling, maar op een speciale manier: het project gebruikte blogs en een wiki waar wiskundigen van over de hele wereld aan konden meewerken. Het resultaat was een wiskundig bewijs dat op de ‘open source’-manier ontstond. KOEN VERVLOE SEM

G

owers raakte geïnspireerd door het succes van open-sourceprojecten zoals Linux en Wikipedia, waar iedereen, ongeacht zijn diploma’s of andere geloofsbrieven, aan kan meewerken. De Britse wiskundige dacht dat dit model ook wel geschikt zou zijn voor de ontwikkeling van nieuwe wiskunde en hij probeerde dit uit met zijn Polymathexperiment. Iedereen in de wereld, ongeacht of hij of zij een wiskundeprofessor of amateurwiskundige was, kon zijn ideeën op de blog van het project spuien. Deze samenwerking bleek uiteindelijk het gewenste resultaat te hebben, en zelfs meer. Onlangs blikte Gowers terug op zijn experiment in het wetenschappelijke tijdschrift Nature.

ELEMENTAIR BEWIJS Het doel van het Polymath-project was een elementair bewijs van een speciaal geval van de zogenaamde dichtheidsstelling van Hales-Jewett (DHJ). Het is voor ons verhaal niet relevant wat die stelling juist inhoudt, dus we besparen u dit. Wiskundigen wisten al dat deze stelling waar is, maar ze waren in het algemeen niet echt tevreden met het

84

enige bewijs dat ervan bestond: dit was lang en ingewikkeld en gebruikte heel wat geavanceerde wiskundige methodes die niets met de stelling te maken hadden. Van de meeste vergelijkbare stellingen waren echter meerdere bewijzen bekend. Volgens Gowers zou een zogenaamd elementair bewijs van DHJ, één dat slechts een beperkt aantal eenvoudige wiskundige methodes gebruikt, nieuwe ideeën moeten bevatten, wat op zich al een mooi doel was voor het Polymath-project. Een tweede reden was dat DHJ een andere beroemde stelling impliceert, de stelling van Szemerédi. In het verleden bleken nieuwe bewijzen van deze stelling tot nieuwe wiskunde te leiden, dus Gowers verwachtte dat dit ook zou gelden voor een nieuw bewijs van DHJ. Gowers beschreef het probleem dus op zijn blog, verwees naar achtergrondinformatie en stelde regels op voor samenwerking aan een bewijs. Zo raadde hij aan om in elke commentaar op een blogpost zich slechts op één idee te focussen, zelfs als het nog niet helemaal uitgewerkt was. Daardoor bleef de drempel om deel te nemen laag.

Andere grootschalige samenwerkingen in wetenschap en wiskunde verdeelden het werk altijd hiërarchisch in afgesloten onderdelen, die elk achter gesloten deuren gebeurden. In het Polymath-project daarentegen kon iedereen aan elk aspect van het bewijs meewerken en gebeurde alles openbaar.

SAMENWERKING LOONT De eigenlijke samenwerking bleek trager op gang te komen dan Gowers verwachtte. Op 1 februari publiceerde hij zijn eerste blogpost over het probleem, en pas zeven uur later kwam de eerste commentaar. In de volgende 37 dagen bleken echter 27 personen in totaal zo’n 800 keren commentaar geleverd te hebben, in totaal zo’n 170.000 woorden. Daar zaten onder andere Terence Tao tussen, een winnaar van de Fields-medaille, maar ook wiskundeleraren van middelbare scholen en wiskundestudenten. Michael Nielsen vulde de blog van het project aan met een wiki waarop hij de interessantste inzichten uit de blogdiscussies plaatste. Hoewel het project wat traag op gang kwam, was het


602 denkwerk.indd 84

26-11-2009 13:24:20

Denkwerk ACHTERGROND

sneller succesvol van verwacht. Op 10 maart kondigde Gowers aan dat de Polymathdeelnemers een elementair bewijs voor het speciale geval van DHJ hadden gevonden, maar ook dat het bewijs eenvoudig kon worden gegeneraliseerd voor het algemene geval. Het bewijs werd daarna in een artikel uitgewerkt, en een tweede artikel beschreef gerelateerde resultaten die tijdens het project behaald werden. Bovendien gebruikte promovendus Tim Austin van de University of California (Los Angeles) ideeën van het Polymath-project voor een nieuw, maar niet-elementair bewijs van DHJ. Polymath was dus op alle vlakken een succesverhaal van samenwerking in de wiskunde. Het Polymath-project was niet alleen succesvol en een interessante ervaring voor deelnemende wiskundigen, de blogs en wiki’s zijn ook achteraf nog interessant voor studenten wiskunde en voor wetenschapshistorici en -filosofen. Zij kunnen immers tot in detail zien hoe de ideeën achter het bewijs ontstaan zijn, welke strategieën er gebruikt zijn en welke pogingen er misliepen. Het hele ontdekkingsproces van het bewijs is gewoon online te volgen. We zien er hoe de oplossing niet door één geniale inval gevonden wordt, maar door de opeenvolging van kleine inzichten en verfijningen. We zien er ook hoe zelfs de beste wiskundigen van de wereld ideeën hebben die niet blijken te lukken en hoe ook zij wel eens fouten maken. Het Polymath-project toont wiskunde van zijn meest menselijke kant.

aanbracht, wordt die persoon als auteur aanvaard? En wat met iemand die heel veel werk geleverd heeft, maar slechts middelmatige inzichten aanbracht? Het is moeilijk om een regel voor auteurschap te krijgen die eerlijk is voor iedereen. Het Polymathproject heeft er voor gekozen om de resulterende artikels te ondertekenen met ‘DHJ Polymath’, een pseudoniem voor de groep

HET POLYMATH-PROJECT TOONT WISKUNDE VAN ZIJN MEEST MENSELIJKE KANT van deelnemers, en een link naar de website waarop alle deelnemers te vinden zijn. Daar kan eenieder met eigen ogen zien hoe belangrijk de bijdragen van de deelnemers zijn geweest. Een ander probleem waarmee zo’n project te maken heeft, is het behouden van de informatie. Op dit moment zijn alle bijdragen te vinden op twee blogs en een wiki, maar als deze websites ooit verdwijnen, dan verdwijnt een groot deel interessante informatie van het project. En er moet een manier zijn om betrouwbare timestamps aan blogposts aan te brengen en om wijzigingen te traceren, om het achteraf vervalsen van de totstandkoming van een collaboratief project tegen te gaan.

POLYPOLYMATH WIE IS DE AUTEUR? Een probleem voor zo’n projecten is natuurlijk wie je dan als auteur in het uiteindelijke artikel opneemt. Iemand die slechts één keer commentaar op de blogs naliet, maar daarin wel een belangrijk inzicht

tijd een priemgetal te vinden van een gegeven aantal cijfers lang. En daarbij komen vragen naar voren over de aanpak. Zo was het DHJ Polymath-project eigenlijk nog vrij beperkt met enkele tientallen deelnemers. En de manier waarop het gebeurde, was eigenlijk niet zo geschikt om veel meer deelnemers aan te trekken. Zo was de blog lineair opgezet, waardoor het heel moeilijk

Het Polymath-project is al de inspiratie geweest voor vervolgprojecten om andere wiskundige stellingen aan te pakken. Zo is er in augustus 2009 een Polymath-project gestart om te bewijzen dat er een deterministisch algoritme bestaat om in redelijke

was voor laatkomers om in de discussie in te pikken, omdat ze alle blogposts en commentaren vanaf het begin moesten lezen om te controleren of hun bijdragen nieuw waren in de discussie. Een oplossing hiervoor is om toekomstige Polymath-projecten effectief te organiseren zoals dat met open-sourcesoftwareprojecten gebeurt, onder andere met zogenaamde ‘issue-tracking software’. In softwareprojecten wordt die gebruikt om bug reports en feature requests in een lijst op te nemen, waar programmeurs die willen meewerken eenvoudig kunnen kijken welke taken ze kunnen oppakken zonder dat ze de hele code moeten lezen. Een gelijksoortige opzet zou voor Polymath-projecten kunnen helpen, door de bewijsvoering in verschillende ‘issues’ op te splitsen. Het zou de drempel nog verlagen. Als er aan dit soort zaken gewerkt wordt, kan de aanpak van Polymath voor veel grotere wiskundige problemen gebruikt worden, misschien ooit zelfs voor grote open problemen zoals degene waarvoor het

Google Wave is ook een manier om samen aan iets te werken PC-ACTIVE | 01–2010


85

26-11-2009 13:24:40

ACHTERGROND Denkwerk

Clay Mathematics Institute prijzen van een miljoen dollar uitlooft. Maar dan zal er ook wel een eerlijke manier gevonden moeten worden om de prijs evenredig te verdelen tussen de mensen die bijdragen hebben geleverd. Wie geef je een groter aandeel van het prijzengeld? Degene die één keer een belangrijk inzicht bijdroeg, of degene die duizenden kleine hulpstellingen bewees?

OPEN-SOURCEWETENSCHAP Ook buiten de wiskunde kunnen dit soort grootschalige samenwerkingsprojecten tot nieuwe wetenschappelijke ontdekkingen leiden. Zo heeft het Massachusetts Institute of Technology (MIT) een ‘Registry of Standard Biological Parts’, een bibliotheek van DNAfragmenten voor het ontwerpen van nieuwe organismen. Onderzoeksgroepen kunnen deze fragmenten gebruiken en hun verbeteringen aan de MIT-collectie toevoegen. Op dit moment bevat de collectie zo’n 3.200 DNA-fragmenten die door meer dan honderd onderzoeksgroepen bijgedragen zijn. Op basis van de collectie zijn meerdere ontdekkingen gedaan en ook wetenschappelijke artikelen gepubliceerd. Een gelijksoortige aanpak kan zeker ook toegepast worden in wetenschapstakken zoals de theoretische fysica en de computerwetenschappen. Bij experimentele wetenschappen gaat het iets moeilijker,

omdat een belangrijk onderdeel van de wetenschapsbeoefening daar afhangt van toegang tot experimentele apparatuur, die niet zomaar op internet kan worden gedeeld. De gegevens die uit experimenten met die apparatuur komen, kunnen echter wel openlijk gedeeld worden, zodat andere onderzoeksteams er hun eigen analyse op kunnen loslaten. Gowers en Nielsen denken dat we uiteindelijk in heel wat takken van de wetenschap naar een open-sourceaanpak gaan, omdat het nu eenmaal zijn voordelen heeft. Grootschalige samenwerkingsverbanden kunnen tot heel wat ontdekkingen leiden die afzonderlijke teams niet zouden vinden. Alleen vereist het wel de ontwikkeling van nieuwe tools om mee samen te werken.

GOOGLE WAVE Volgens biomoleculair wetenschapper Cameron Neylon is Google Wave het soort toepassing waar wetenschappers al lang op hebben gewacht om efficiënt samen te kunnen werken. Google omschrijft Wave als ‘hoe e-mail eruit zou zien als het vandaag werd uitgevonden’. Het mengt de mogelijkheden van e-mail, instant messaging en online samenwerken aan teksten. Het document of de ‘wave’ wordt gedeeld tussen verschillende personen en updates worden in real-time weergegeven.

Twee geavanceerde functies in Wave zijn speciaal voor wetenschappers interessant. De eerste functie zijn de robots: geautomatiseerde programmaatjes die je in je wave kunt uitnodigen. Zij kunnen in een artikel waaraan de wetenschappers werken bijvoorbeeld automatisch zoeken naar codes voor genen en die linken naar een DNA-databank. Robots kunnen ook allerlei dashboards in de wave-inbox installeren om parameters over de toestand van het artikel te tonen. De tweede functie in Google Wave die volgens Neylon belangrijk is voor wetenschappers is versiebeheer. Elke wave houdt immers alle stappen bij die genomen zijn door de verschillende deelnemers in het samenwerken aan het document. Zo kan later worden gecontroleerd met welke gedachtegang een wave ontstond, van de datacollectie tot het tekenen van grafiekjes, het afleiden van conclusies en het finaliseren van het artikel. Neylon heeft samen met een vijftigtal wetenschappers en wetenschappelijke uitgevers Google Wave getest voor hun doeleinden. Het protocol en de programmeertools voor Wave zijn open source, dus iedereen kan er zelf mee experimenteren en uitbreidingen schrijven. Het groepje wetenschappers heeft dan ook Wave-robots gebouwd die automatisch links naar chemische informatie leggen, gegevens visualiseren en referenties bij artikels genereren. Neylon schrijft over zijn ervaringen met Google Wave en andere manieren om wetenschap op een open-sourcemanier te ontwikkelen op zijn blog ‘Science in the open’. Dankzij dit soort initiatieven kunnen de nieuwste Web 2.0-snufjes uiteindelijk tot betere wetenschap leiden.

HYPERLINKS Polymath blog polymathprojects.org/ Polymath wiki michaelnielsen.org/polymath1/ Polymath1 wiki michaelnielsen.org/polymath1/index. php?title=Polymath1 “Massively collaborative mathematics”, Nature 461 (15 oktober 2009) www.nature.com/nature/journal/v461/n7266/ full/461879a.html Science in the open blog.openwetware.org/scienceintheopen/

86



26-11-2009 13:25:08

Untitled-4 1

27-10-2009 10:13:49

Henk van de Kamer [email protected]

Het upgraden van Debian Etch naar Arch Linux zonder noemenswaardige downtime is geen sinecure. Deze maand ontdekken we de juiste route om geleidelijk te migreren. Als extra bonus ontdekken we ook nog eens het nodige over de werking van Linux in het algemeen. ArchDebian Na het uitstapje van vorige maand gaan we zoals beloofd weer verder met onze migratie van Debian naar Arch Linux. In de eerste aflevering gaf ik aan dat er twee routes zijn: alle machines opnieuw installeren of langzaam maar zeker Debian packages vervangen door die uit Arch Linux. De eerste route viel wat mij betreft meteen af omdat dit te veel downtime met zich mee zou brengen. Een ander nadeel is dat we een flinke sprong maken in functionaliteit en dat betekent dat we ook nog eens in één klap de complete configuratie moeten aanpassen. De andere route klinkt complex, maar is uiteindelijk veel praktischer. Zoals gezegd zijn de meeste Arch Linux-pakketten nog niet gesplitst en ik wil verder sowieso alles strippen wat overbodig is. Beide eisen betekenen automatisch dat ik alles zelf moet compileren en tot pakketten moet verwerken. Tijdens dat werk kan ik dan meteen per pakket de configuratie op orde brengen. Uiteindelijk maak ik dus mijn eigen distributie die losjes is gebaseerd op Arch Linux.

Twee mogelijkheden Om de tweede route uit te voeren, zijn weer twee mogelijkheden beschikbaar om alle benodigde pakketten te verkrijgen. De eerste is via een Arch Linux-systeem dat we langzaam maar zeker aankleden met onze eigen versies. Of we gebruiken een Debian-systeem waarin we meteen ook de langzame upgrade doorvoeren. Omdat ik al een Arch Linux-template had gemaakt, leek die gebruiken mij veel simpeler. Zo gezegd, zo gedaan. Als eerste stond php op stapel omdat ik hiervan onder Debian met veel pijn en moeite een eigen pakket maakte om zo een halve X11-omgeving te voorkomen. Er was een security-bug gevonden en alhoewel deze voorzover ik kon nagaan op mijn servers niet misbruikt kon worden, zou de enige nette oplossing zijn om toch door de zure appel heen te

88

het lab.indd 88

bijten. Of toch niet? Debian Etch gebruikt versie 5.2.0 en patcht daarin dus de securityproblemen. Ondertussen is versie 5.3.0 uit en een van mijn klanten vroeg of we die al konden gebruiken. Kortom, waarom veel tijd besteden aan het maken van een gepatchte verouderde versie minus halve X11-omgeving als we ook de allernieuwste versie die compleet aan mijn eisen voldoet, kunnen gebruiken? Nu is php een behoorlijk complex pakket dat afhankelijk van de wensen ook nog eens de nodige andere bronnen gebruikt om te kunnen compileren [1]. Door het aanpassen van de configure-stap wist ik al snel het geheel te vereenvoudigen met alleen zaken die volgens mij zinnig zijn. Die versie [2] heeft ook nog eens een stuk minder afhankelijkheden dan onder Debian en dat is pure winst. Ik heb in Het Lab al eens uitgelegd [3] hoe de beveiliging op Hoefnix I in elkaar steekt. Dat komt dus neer op een hele serie miniservers met elk hun eigen Lighttpd webserver en twee – plus twee controle threads, dus eigenlijk vier – PHP FastCGI threads. Bij de meeste shared webhosters draait één Apache-installatie waarin via mod-php een thread wordt opgestart zodra deze nodig is. In dat laatste geval zullen alle afhankelijkheden maar één keer in het geheugen geladen hoeven te worden, terwijl dat in mijn veel veiliger systeem dus één keer per miniserver is. Een besparing van een paar afhankelijkheden tikt op Hoefnix I dus veel meer aan dan op een gewone server. Ik heb ooit uitgerekend dat ik met de 1 GiB geheugen in Hoefnix I zo’n dertig miniservers kan opstarten waarbij elk zo’n 20 MiB geheugen verbruikt. Als ik daar dus 10% vanaf kan halen, kan ik opeens datzelfde percentage aan extra miniservers opstarten.

Problemen De volgende stap is natuurlijk het testen van het zojuist gemaakte pakket – om alle misverstanden voor te zijn: gecompileerd

onder Arch Linux – in een Debian Etch miniserver [4]. Tijdens het compileren heb ik de depends-regel uiteraard leeg gelaten omdat we in onze transition repository – ook die zijn zeer gemakkelijk te maken met Arch Linux – nu een viertal pakketten hebben. Namelijk pacman, twee bibliotheken en het zojuist gemaakte php. De afhankelijkheden moeten we dus nog even handmatig regelen, maar dat hoeft geen probleem te zijn. Hoeft, want al snel ontdekten we dat onze php-cgi graag een libpcre.so.0 wil hebben en die bestaat onder Debian niet. Daar levert een iets oudere versie namelijk een libpcre.so.3 op. Blijkbaar compileert Debian – versie 6.7+7.4 volgens de broncode – het geheel iets anders dan onder Arch Linux en levert dat een andere symlink op:

/usr/lib/libpcre.so.3 -> libpcre. so.3.12.0 /usr/lib/libpcre.so.3.12.0 Onder Arch Linux – versie 8.00 volgens de sourcecode – is dit als volgt: /usr/lib/libpcre.so -> libpcre. so.0.0.1 /usr/lib/libpcre.so.0 -> libpcre. so.0.0.1 /usr/lib/libpcre.so.0.0.1 Het Debian-systeem is logisch vanuit zijn manier van werken. Zodra namelijk een nieuwe release uitkomt, kan het gebeuren dat een deel van de pakketten al met versie 3 van de API – deze is namelijk tussen versie 2 en 3 veranderd en niet backwards compatibel – en een ander deel nog met de oudere versie 2. Tijdens het compileren vertellen we dan dat als bibliotheek libpcre. so.2 of libpcre.so.3 moet worden gebruikt. Zodra er een kleine upgrade in versie 3 plaatsvindt, kunnen we die symlink aanpassen. Ofwel keihard libpcre.so.3.12.0 gebruiken, is minder handig. Ook het Arch Linux-systeem is logisch omdat we hier


26-11-2009 13:26:21

steeds kleine stapjes nemen. Zodra we van versie 2 naar 3 gaan, compileren we eerst de bibliotheek en vervolgens alles wat hier van afhangt. Lighttpd zou dan van zeg versie 1.4.22-1 naar 1.4.22-2 gaan en zo tegelijk met de bibliotheek worden geüpgraded. Omdat na versie 3 de API niet meer is veranderd, is de oplossing van het huidige probleem gewoon een extra symlink:

/usr/lib/libpcre.so.0 -> libpcre. so.3.12.0 Daarmee kan php het geheel gewoon vinden en gebruiken. Waarna we in een veel groter probleem [5] terechtkomen. Arch Linux heeft namelijk Glibc – lees de basisdll’s van een Windows-systeem als u niet

bekend bent met Linux – met versie 2.10 en die is backwards compatibel met versie 2.7. Debian Etch gebruikt echter versie 2.3 en dat is dus te oud.

Van de wal... In de loop der jaren heb ik geleerd om zo snel mogelijk aan te sturen op een werkende situatie. Daarin experimenteren is namelijk veel gemakkelijker dan een systeem waarin het geheel niet werkt. Tenslotte kan het nog steeds aan onze gecompileerde php-omgeving liggen. Die willen we dus eerst werkend zien, daarna gaan we dan wel zorgen voor een nette upgrade. Dat verklaart mijn volgende, vrij botte stap: upgraden van Glibc door gewoon het Arch Linux-pakket in de root van

de miniserver uit te pakken. Op dat punt maakte ik echter een gedachtefout [6]. Na het vervangen van Glibc is een reboot de snelste manier om deze door te voeren. In het geheugen blijven de oude versie namelijk gewoon beschikbaar, maar zodra we een nieuw programma starten, zal deze de nieuwere versie zien en willen laden. Zelfs dat kan goed gaan, maar soms zullen de reeds geladen programma’s struikelen over de nieuw geladen versie. Een reboot na het vervangen van de kernel of Glibc is de netste manier om dit soort vage problemen te voorkomen. Helaas is de ‘Glibc’ van Windows vele malen groter dan de nog relatief klein te noemen versie in Linux en dat is de reden dat Windows voor elk wissewasje wil herstarten.


het lab.indd 89

89

26-11-2009 13:26:44

Onder Linux is dat gelukkig nergens voor nodig zoals we later zullen zien. Hoe dan ook, ik besloot om het vervangen van Glibc door te voeren op de fysieke server. Uiteraard in de juiste subdirectory... ...of toch niet? Na het uitpakken ging elk commando dat ik op Hoefnix II gaf, de fout in:

hoefnix2:/var/lib/vz/private/65# vi .INSTALL -bash: /usr/bin/vi: Too many levels of symbolic links Uiteraard raak ook ik op zo’n moment lichtelijk in de paniek. Het eerste wat ik op zo’n moment doe, is koffie gaan zetten en eens nadenken of ik kan verklaren wat er aan de hand is. Na een half uurtje had ik de dader gevonden. Net zoals onder Windows moeten we in een 64-bits omgeving af en toe ook 32-bits bibliotheken gebruiken. In eerste instantie had men daarvoor naast de lib ook een lib64-directory bedacht. Achteraf niet handig en in Debian heeft men van de laatste dan ook een symlink gemaakt. Op zich nog steeds geen probleem, behalve dat hierin /lib staat. Ofwel de lib64 symlink in bovenstaande directory verwijst dus naar de lib-directory van Hoefnix II. Als we de operatie binnen ve65 hadden uitgevoerd was er niets aan de hand geweest omdat OpenVZ de directory var/lib/vz/private/65 omtovert naar /. Ook als we een Debian-pakket hadden uitgepakt, was er geen man overboord. Het grootste probleem is namelijk hoe Debian en Arch Linux over de lib64-directory denken. Onder Arch Linux is dit namelijk een echte directory en staan hierin alleen de loader-bestanden. En die zijn dus door de Debian symlink terechtgekomen in de /lib van Hoefnix II en dat betekent dat we daar nu opeens een veel nieuwere loader hebben dan de rest van de bibliotheken. De ‘Too many levels of symbolic links’ komt omdat Debian nog een paar symlinks gebruikt en die zijn dus overschreven waardoor het alles nu in een oneindige doorverwijzing zit.

Oplossing Nu we weten wat er is gebeurd, is de oplossing simpel. Of beter: de oplossing is simpel als we Hoefnix II herstarten met het rescue-systeem van Hetzner. Zoals gezegd is herstarten een Windows-oplossing en aangezien alles verder gewoon bleef werken, besloot ik om nog wat verder na te denken. Hetgeen door de uitgebreide

90

het lab.indd 90

analyse minder dan tien minuten heeft gekost:

hoefnix2:~# cd /lib hoefnix2:/lib# /lib/ld-2.3.6.so /bin/ ln -s ld-2.3.6.so ld-linux-x86-64.so.2 U ziet het goed. Het ln-commando in /bin heeft de loader-bibliotheek nodig. En die kunnen we dus gewoon als eerste aangeven zonder de rest van het systeem te gebruiken. Via deze truc kan ln weer geladen worden en de belangrijkste symlink herstellen. De rest repareren was vervolgens simpel en een reboot was niet nodig. Probeer dat maar eens met een overschreven Windows-dll . Nu alles weer draaide, werd het tijd om te kijken of de veroorzaakte paniek in ieder geval iets had opgeleverd [7]. Een herstart van Lighttpd gaf netjes de vier verwachte php threads zonder enge foutmeldingen. Helaas ging het mis toen we een webpagina wilden opvragen. Ook hier besloot ik even bot een oude php.ini te gebruiken waarvan ik weet dat deze werkt. Op een paar deprecated – in php 5.3.0 is men aan het toewerken naar de komst van php 6.0 – meldingen na, hadden we eindelijk een werkende situatie. Zoals gezegd, is dat een perfect uitgangspunt voor verder sloopwerk. Als namelijk een nieuwe versie met aangepaste zaken niet werkt, weten we zeker dat alleen die aanpassingen de oorzaak kunnen zijn. Dat is vele malen makkelijker dan in het wilde weg van alles moeten proberen omdat we niet weten waarom het niet werkt. In dit geval leverde het vergelijken van beide php.ini-bestanden al snel de boosdoener op [8].

Nettere oplossing Het grootste probleem om een veel nieuwer php-pakket via de Arch Linux manier te gebruiken onder Debian Etch is dus de benodigde Glibc-versie. Het botte upgraden daarvan gaf nog een paar problemen [9] met andere software op de server, dus moest ik op zoek naar een betere truc. Na een paar dagen rustig nadenken had ik de volgende vier opties bedacht [10]: 1) upgradet alle servers naar Debian Lenny (heeft glibc 2.7) 2) downgrade Arch Linux op compileerbak naar glibc-versie 2.3.6 3) compileer Arch Linux-pakketten onder Debian Etch 4) migreer in één klap naar Arch Linux Optie vier is wederom de route waarmee ik deze aflevering begon. Het is echter nog

steeds een mogelijkheid waar ik rekening mee moet houden. Vandaar dat ik het blijf noemen. De eerste optie is ook niet echt serieus. Het plan was tenslotte om niet weer de nodige tijd aan een Debian-upgrade te besteden, maar de vrijgekomen tijd juist te besteden aan een upgrade naar Arch Linux. Maar ook al is deze optie niet mijn eerste keuze, is het wel een weg uit het huidige dilemma. De opties twee en drie zijn echter in mijn ogen als eerste aan de beurt om uit te zoeken. Mochten deze namelijk niet lukken, dan is optie vier denk ik de juiste van de overgebleven twee. Tegen optie twee zag ik om een aantal redenen op. Ten eerste is bijna alles afhankelijk van Glibc en is de kans groot dat we soortgelijke problemen gaan krijgen als in mijn botte upgrade, maar dan natuurlijk vanwege de downgrade. Maar zelfs als dat niet het geval zou zijn, is er een kans dat we tegen soortgelijke problemen met andere afhankelijkheden aanlopen. Alhoewel ik het niet hard kan bewijzen, heb ik het sterke vermoeden dat upgraden met versies die gecompileerd zijn tegen oudere bibliotheken die ook op het doel systeem nog aanwezig zijn, een betere route is dan wat ik nu met php heb gedaan. Het is jammer dat ik dat niet eerder heb bedacht, maar uiteindelijk heb ik er wel weer het nodige van geleerd. En hopelijk u ook. Volgende maand zullen we zien dat de huidige route verbazend goed werkt en dat ik al redelijk ver ben in het maken van mijn eigen distributie.

Literatuur Oude afleveringen zijn ook na te lezen op de officiële Het Lab-website. De url is www.hetlab.tk/ afleveringen/hetlab-jjjjmm waarin jjjj natuurlijk het jaar en mm de maand met voorloopnul is. Het juli/augustus-nummer is 07. [1] www.hetlab.tk/arch-linux/new-php-2 [2] www.hetlab.tk/arch-linux/new-php-3 [3] Het Lab, Henk van de Kamer, PC-Active januari 2007 (#199), pag. 60-62 [4] www.hetlab.tk/arch-linux/ uittesten-php-530 [5] www.hetlab.tk/arch-linux/ uittesten-php-530-2 [6] www.hetlab.tk/hoefnix2/paniek-2 [7] www.hetlab.tk/arch-linux/ uittesten-php-530-3 [8] www.hetlab.tk/arch-linux/open _ basedir-2 [9] www.hetlab.tk/arch-linux/ experimenten-php-530 [10] www.hetlab.tk/arch-linux/ mogelijke-oplossingen


26-11-2009 13:26:59

U

NU WORD EE! ABONN

N WORD

! ONNEE

EE! ABONN

RD NU O W ! NU ONNEE WORD B A ! EE ABONN

EE!

ABONN

WORD NU ABONNEE! WORD

NU

WORD

NU

NU WORD U N NNEE! O WORD B A EE! ABONN

EE!

ABONN

RD NU ABONNEE! O NU W WORD ! NU E E D R N U O N N ABO ORD NNEE! U W O W ! N B E A E D R N U ! N N WO ONNEE WORD ! ABO B E A E N U ! N N E RD NE U ABO ORD N U WO NEE! ABON W N D R U ! O N N ONNEE WORD NU W NNEE! ABO B A D R U ! O N E W E BO WORD ABONN EE! A N U ! N N E O E D B A OR NN NU W NNEE! ABO D R U O ABO ORD N U W W ! N E E D R N U ! N N WO ONNEE WORD ! ABO B E A E N U ! N N E E ABO WORD RD NU ABONN O U W ! N E E D ! OR NN NU ONNEE WORD NU W NNEE! ABO B A D R U ! O N E O W WORD BONNE E! AB A E N U ! N N E O E D R N U AB ORD N U WO NEE! ABON W N D R U O N N WORD NU W NNEE! ABO O WORD AB

B

EE!

ABONN

1 JAAR

NU WORD EE! ABONN

(26X)

WORD U N ON WORD E! AB E N N O AB WOR U N D WOR EE! ABONN

VOOR MAAR

 39,50

ABONN

NU WORD E! BONNE A ! E E ABONN

c Haal meer uit uw p ! met Computer Idee eken ● Verschijnt elke 2 w n ● Tips & achtergronde software ● Tests van hard- en ● Koopadviezen ps ● Duidelijke worksho

NU WORD EE! ABONN

NNEE!

EE

ABONN

ABO NNEE! NU O D B R A O U ORD N RD N NEE! U W W ! O N N E O W E D B R N U A O N N U WORD ORD N NNEE! NU W NNEE! ABO BONNE O A D B R U A ! O N E O W bijna E! RD NE AB BONNE RD NU ABONNEE! U WO NEE! ABON O N W D R O N N U WORD ORD N NNEE! NU W NNEE! ABO O W D B R U A O N U W N BO E! WORD ABONN WORD EE! A D NU BONNE R N U A ! O N N E O W E D ! B E R N A E RD NU ABONNEE! U WO NEE! ABON ABONN O N W D R O N ! NU WORD NU W NNEE! ABO ONNEE WORD D B R U A O N U O W D ! N B R A EE WORD RD NU ABONNEE! U WO NEE! ABON ABONN O N W D ! E R E O ABON RD NU ABONNEE! U W ABONN ! O N E W E D R N RD NU ABONNEE! U WO NEE! ABON WOR O N W D R U O N N U O W D ! N B E R A E O U WORD ABONN ORD N NNEE! NU W NNEE! ABO O W D ! B E R A E O N U RD N NEE! U W ABON ! ABO O N N E O W E D B R N A O N W NU ABO WORD

40% korting op de winkelprijs!

Surf naar www.computeridee.nl/abonneren EW_CID 09-10 210x297.indd 4 Untitled-5 1

WORD

11/10/09 2:58:32 PM 10-11-2009 15:25:04

NU

DOSgg.indd 92

26-11-2009 12:33:57

DOSgg.indd 93

26-11-2009 12:34:19

In Zoek & Surf nemen we u elke maand mee op een virtuele speurtocht, langs bekende en onbekende websites het door ons uitgezette spoor volgend. Voor de doorzetters is er zelfs een prijs aan verbonden! RENÉ JANSSEN

Zoek, Surf en Win! Aanwijzing 1

Gestoord spel In oktober stond een man terecht die eerder dat jaar een langdurige stroomstoring had veroorzaakt in een ziekenhuis. Hij had zich toegang verschaft tot de kelder van het ziekenhuis. Daar begon hij allerlei knoppen in te drukken en schakelaars om te zetten. Hij dacht hiermee namelijk een puzzel op te lossen!

VRAAG 1: De man vond zijn acties heel normaal. Hij meende in een computerspel te leven, waarin ook regelmatig op vergelijkbare wijze puzzels moeten worden opgelost. Het spel in kwestie speelt zich uiteraard niet af in Zwolle, maar in een Amerikaans stadje. De speler moet voorwerpen vinden en verzamelen om een eind te maken aan bovennatuurlijke gebeurtenissen. In 1999 verscheen het eerste spel uit een reeks van zes. Van het spel is ook een

gelijknamige horrorfilm gemaakt. Deze film kwam in 2006 uit, en is ruwweg gebaseerd op het eerste deel uit de spelserie. Wel hebben de makers enkele belangrijke feiten aangepast, zoals het vervangen van de mannelijke hoofdpersoon door een moeder die op zoek gaat naar het geheim achter de nachtmerries van haar geadopteerde dochter. Wij willen graag de naam van het spel weten, maar dan wel de oorspronkelijke Japanse naam.

Aanwijzing 2

Voor het eerst in 3d

VRAAG 2:

3d in spellen is heel gewoon, maar dat is niet zo geweest. Diverse spellen hebben geclaimd als eerste in 3d beschikbaar te zijn. Dat heeft alles te maken met de manier waarop 3d wordt gedefinieerd. Veel spellen gebruikten technologieën die meer op semi-3d neerkwamen, zoals King’s Quest uit 1984. Semi-3d omdat de achtergronden in het spel opgebouwd waren uit verschillende lagen. De sprite die de hoofdpersoon voorstelde, kon daardoor zowel voor als achter voorwerpen in de achtergrond langslopen, wat met een beetje fantasie inderdaad als 3d kon worden gezien.

Wat het eerste 3d-spel was, wordt verder ook bepaald door het platform waarop het draaide. Zoeken we het eerste 3d-spel ooit (Spasim uit 1974, draaiend op de grafische terminals van een universiteitscomputer), het eerste 3d-spel uit de speelhallen (Sega’s Sub-Roc 3D?), het eerste 3d-spel voor een console (Star Raiders op de Atari), het eerste 3d-spel voor de pc (Wolfenstein?) of het eerste 3d-spel dat we op een thuiscomputer konden spelen? Weet u wat, we kiezen het laatste. Om het u wat gemakkelijker te maken, geven we nog enkele hints. Het spel dat we zoeken, werd begin jaren tachtig ontwikkeld als een test om te zien waar de computer waarop het spel werd geprogrammeerd in staat was. Dat was om precies te zijn in 1981, een jaartal dat ook meteen een duidelijke verwijzing is naar de computer waarop dit ‘meesterwerk’ werd geprogrammeerd. Hoe heette dit eerste 3d-spel?

WINNEN! Stuur uw antwoorden naar [email protected] met als onderwerp ‘zoek en win 232’. Vergeet niet uw adresgegevens te vermelden. Als u alle antwoorden goed hebt, maakt u kans op deze Sitecom Home Storage Center ter waarde van € 179,99. Voeg zelf nog een harde schijf toe en u hebt een complete thuisserver die ook als centrale back-upopslag dienst kan doen. Deel uw digitale foto's, muziek en video's met alle gebruikers thuis. Meer informatie vindt u op www.smart-living.tv.

94


105 Speurtocht.indd 94

26-11-2009 12:25:27

Aanwijzing 3

Wiskundige kennis vereist Een van de belangrijkste ontwikkelingen in het ontwerpen van spellen was het gebruik van wiskundige vergelijkingen, die leiden tot een heel nieuw genre spellen. In plaats van afbeeldingen pixel voor pixel te tekenen, gebruikten de ontwerpers lijnen die twee punten op een scherm met elkaar verbonden. Het gebruik van wiskundige vergelijkingen zorgde ervoor dat die lijnen niet alleen recht hoefden te

zijn, maar ook andere vormen konden aannemen. Bekende spellen die in een ver verleden in deze stijl werden geprogrammeerd zijn Asteroids, Battlezone, Star Wars en Tempest.

VRAAG 3: In 1982 kwam er zelfs een spelconsole op de markt met een eigen, in de kast geïntegreerde monitor die speciaal was ontwikkeld voor het tonen van dergelijke beelden. Het systeem werd geleverd inclusief een spel, een speciale lichtpen om de spellen te kunnen bedienen en een accessoire dat spelers de illusie van 3d gaf. Een echt succes werd deze console niet. Een van de redenen daarvoor was dat het ingebouwde spel op de meeste systemen crashte zodra niveau 13 werd bereikt. Hoe heette deze spelconsole?

Aanwijzing 4

Zelf doen is leuker Het 3d-spel uit vraag 2 draaide op de ZX81, een thuiscomputer met maarliefst 1 kB intern geheugen. Tegenwoordig is dat niet meer voor te stellen natuurlijk, maar in die tijd was men er erg blij mee. Toch kwam er al snel een 16 kB geheugenuitbreiding, die met de nodige voorzichtigheid moest worden behandeld. Een iets te hard tikje tegen de computer en het in de achterzijde gestoken geheugenblok en de computer resette zichzelf spontaan! Normaal al niet leuk, maar helemaal vervelend als dit gebeurde tijdens het programmeren van een toepassing. Jawel, in die tijd deed men dat nog zelf en wel in het onvolprezen BASIC.

VRAAG 4: Good old BASIC komt niet zo vaak meer voorbij, maar toch kan niet iedereen er afscheid van nemen. Zo af en toe duikt er opeens weer een nieuwe programmeertaal op die losjes gebaseerd is op BASIC. Een van die talen werd in eerste instantie ontwikkeld voor de Atari Mega ST-thuiscomputer, dat met Atari ST BASIC

overigens zelf ook al een BASIC-omgeving was. De bedenker van de taal wilde zien of het mogelijk was om een nieuwe programmeertaal te ontdekken die simpeler te leren en te gebruiken was dan BASIC. Zijn eerste poging op de Atari Mega ST zag nooit officieel het levenslicht. Dat gold wel voor een versie die in juli 1993 verscheen voor het 32-bits DOS-platform. In 2006 volgde versie 3.0, een open-sourceversie. Een versie 4 is in bèta beschikbaar. Echt doorgebroken is deze programmeertaal overigens nooit, hoewel de gebruikers ‘euforisch’ zijn over de snelheid en het gebruiksgemak. De vraag stellen we deze keer in de vorm van een regel in deze programmeertaal: puts( 1, “Hoe heet deze programmeertaal, en waarvan zijn de letters een acroniem?\n” )

Aanwijzing 5

Kunstmatige intelligentie Het eerste product van een in Oxford en San Francisco gevestigd bedrijf draagt dezelfde naam als de programmeertaal uit de vorige vraag. Dit product combineert kunstmatige intelligentie, biomechanica en dynamica simulaties om de productie te versnellen van de animatie van 3d-karakters in spellen. De technologie zorgt voor volledige simulatie van 3d-spelkarakters, waarbij geen voorgeprogrammeerde bewegingen worden

gemaakt, maar constant nieuwe animaties. Dit maakt unieke spelmomenten mogelijk die gamers nooit eerder zijn tegengekomen, en daarna ook nooit meer zullen tegenkomen. Veel spelontwikkelaars (onder andere bij Sony, EA, Namco en Konami) maken inmiddels gebruik van deze technologie.

VRAAG 5: Het product maakte z’n debuut in Grand Theft Auto IV, en is ook gebruikt in Star Wars: The Force Unleashed. Nieuwe titels die ook gebruik gaan maken van deze technologie zijn Red Dead Redemption en Backbreaker. Wij willen uiteraard niet de naam weten van dit product, maar wel de naam van het bedrijf dat dit (en andere) producten voor spelontwikkelaars op de markt brengt.

OPLOSSING SPEURTOCHT PC-ACTIVE 230

ANG 21 | 2009

20 JAAR E PC-ACTIV S 7 | ALL| WINDOW

20 TEM GJURBO ILERUAAG

IN-ONES | YOUTUB

€ 1AAN PR

S DOW N | COR NLOADE

E i5

105 Speurtocht.indd 95

Jaar

LICHT DOORGE OWS 7 • WIND GETEST N-ONES • ALL-I R VOOR SNELLE I5: • CORE EN GELD? WNLOAD MINDER PJES DO N UBE-FILM G BEVEILIGE • YOUT LO PRESS-B JAAR PC • WORD VAN 20 HT  6,99 ZIC • OVER EN MET UALISER • VIRT LBOX 3.0 VIRTUA ! ER ME UG! EL CCES TER • EN VE MET SU

JSV 0! PRI 3.0IJ0 ZEN

E-FILMPJE

EN DE PRIJSWINNAAR IS M. VISSER UIT ALKMAAR. VAN HARTE GEFELICITEERD MET UW GEWONNEN PRIJS: DE COWON /I AUDIO S9 MP3-SPELER TER WAARDE VAN € 249.

JAARG

1575,42 MH Z

EODETISCH DATUM / ED 50 ( LET OP : GEODETISCHE DATUM IS DUS FOUT ! ) GERARDUS MERCATOR 86-74-75-99-48-96-4-95-9-7-50-47-48-49-71-72-86 (=2 PUNTEN ) 86 (=1 PUNT )

230

SELECTIVE AVAILABILITY

PAG. 66

RA EXTK DIMNU!MMER

U JUBILE

2009

1: 2: 3: 4: 5:

WAREN ALS VOLGT :

| NOVEMBER

VRAAG VRAAG VRAAG VRAAG VRAAG

PC-ACTIVE 230

OM:

PC-ACTIVE

DE ANTWOORDEN VAN DE SPEURTOCHT IN

GR

R 20 JAA

OP CD-R

P ZIE BOEKEN LUISTER

OP GINA'S 116 PA

ING S KORT PLU66 EK G. BOPA PERZIE XXIST S LU ATIXX

na 34 pagi Zie

BETA SENA:

K PC-AC N MUZIE AFSPELE AL VOOR

AT TIVE SLA


95

26-11-2009 12:26:12

Untitled-2 1

19-11-2009 14:04:13

Wammes Witkop

Chrome, een OS? Google wist de gemoederen stevig in beroering te brengen met de aankondiging van een eigen besturingssysteem. Gratis nog wel, daar valt moeilijk tegen op te bieden voor – ik noem eens een naam – Microsoft. Goedkoper wordt wel erg lastig… Maar wie even dieper kijkt, ziet al snel dat Chrome OS eigenlijk geen volwaardig Operating System is. Althans, niet zoals we die term tot nog toe hanteren. Want feitelijk is Chrome OS een op zichzelf staande browser. En dat is iets om ons toch eens achter de oren te krabben, moeten we dat willen? Eerst maar eens de voordelen op een rij zetten. Heel veel mensen zien hun pc tegenwoordig voornamelijk als toegangspoort tot het internet. Snel wat nakijken, opzoeken, ophalen. E-mail, VoIP-telefoon, chatten al dan niet met webcam, buienradar, 9292ov, uitzending gemist, dat soort mogelijkheden en diensten hebben zichzelf vrijwel ongemerkt weten te nestelen in het dagelijks leven. De pc staat al lang niet meer op die koude zolder, maar ligt als netbook op de bank klaar. En wie nog wel een briefje wil schrijven of een spreadsheet gebruiken, kan dat ook al zonder daar software voor te installeren, met Google Apps. Wat heet, de opslag van de docjes is dan ook meteen goed geregeld, Google zorgt daar graag voor. Handig, want je kan ze meteen ook met anderen delen, zodat je er niet alleen zelf op alle plekken waar je een computer tot je beschikking hebt bij kunt, maar ook samen aan de spullen kan werken. En nog handiger is de Google Agenda: als je die eenmaal gaat delen met vrienden, familie en collega’s, wordt het leven alweer een stuk handiger. Alleen, ’t duurt zo verdraaid

lang als je even snel wat doen wil, dat opstarten. Voordat Windows – of een modale Linux – geladen is zodat je de browser kunt starten, ben je al snel een minuut of meer verder en dat is in deze hectische tijden voor veel mensen blijkbaar te lang. Vandaar Chrome. Want de browser die Google onder de naam Chrome gratis uitdeelt, is een poging om een snellere browser te maken, voor zowel het opstarten – binnen Windows of Linux, nu nog – als voor het verwerken. De hedendaagse browser is al lang niet meer alleen een stuk software om html-pagina’s mee te bekijken en hyperlinks te volgen, ze kunnen tegenwoordig ook dansen en zingen door de ingebouwde programmeertalen. Ooit was Java bedoeld om mooie effecten op webpagina’s mogelijk te maken en wat rudimentaire intelligentie in te bouwen voor bijvoorbeeld formulieren – nu schrijven Google en anderen er complete tekstverwerkertoepassingen in. Tekstverwerkers die qua mogelijkheden voor verreweg de meeste gebruikers volstrekt afdoende zijn. Maar om er dan nog een beetje tempo in te houden, dat heeft wel de nodige voeten in de aarde. Want Java-code staat wel erg ver van de processor af en de overhead bij het uitvoeren kan gigantisch uit de klauwen lopen. Zodanig, dat je een hypermoderne en dus dure machine neer moet zetten om een nogal basale tekstverwerker nog vooruit te kunnen branden, zodanig dat de gebruikerservaring acceptabel blijft. Vandaar Chrome OS. Waarmee Google feitelijk zich helemaal meester maakt van de pc. Chrome OS is namelijk een browser die geen onderliggend Windows of Linux meer nodig heeft. En aangezien die browser dan

allerlei legacy-toeters en -bellen kan laten vallen, wordt het ding radicaal sneller. Sneller qua verwerking van de Java programmatuur, maar vooral ook veel sneller in het opstarten van de computer. Binnen enkele seconden is het apparaat upand-running en kan de browser tekstverwerken, spreadsheeten maar ook gewoon pagina’s doorbladeren. Ideaal! En gratis ook nog eens! Wat zou je daar nu op tegen kunnen hebben? Nou, er is één heel groot nadeel. Want je drijft de duivel uit met Beëlzebub, om eens een oud spreekwoord op te poetsen. We maken ons onderhand al vele jaren druk om de hegemonie van Microsoft, die onze machines voorziet van Windows en Office en zo de markt feitelijk heeft weten dicht te timmeren. Sorry, Linux- en opensourcefans, maar de facto doet Microsoft meer dan 90% van alle pc-systemen, dus ik tel jullie even niet mee, hoe goed de bedoelingen ook zijn. Want tot nog toe ligt Microsoft er echt niet wakker van en dicteren ze de prijzen zonder enig echt tegenspel. Van Chrome OS ligt MS denkelijk wel wakker. Het speelveld verandert opeens ingrijpend. Geen Windows, geen Office. Ook hardwareboeren zullen na moeten denken, want ook lichte processoren met weinig geheugen of harddisk kunnen straks prima uit de voeten met de nieuwe benadering: alles via de stand-alone browser. Alleen, ruilen we nu niet de ene marktgigant in voor de andere? En leveren we niet meteen een flink stuk autonomie in, als straks alles via het browser OS gaat draaien? Ik word er niet erg blij van…


205 wammes.indd 97

97

26-11-2009 12:44:24

volgende keer In het volgende nummer dat rond 29 januari 2010 verschijnt, komen onder meer de volgende onderwerpen aan bod (onder voorbehoud): NAS-devices met ruimte voor 4 schijven Veel ruimte nodig voor uw video’s, foto’s en muziek? Dan is een NASdevice een prima keuze. Voor wie zeer veel ruimte nodig heeft zijn er modellen op de markt met ruimte voor vier schijven waarvan we er vijf aan de tand voelen.

Downloaden: bescherm uw privacy! Het is ontzettend belangrijk om zorgvuldig met uw privacy om te gaan. Zeker nu een meerderheid in de Tweede Kamer het er over eens is dat downloaden van auteursrechtelijk materiaal binnen afzienbare tijd (eigenlijk) strafbaar moet worden, is het handig dat u alvast maatregelen neemt.

Gratis professioneel gebruikersforum U wilt zoveel mogelijk bezoekers aan uw website ‘binden’? Een stevig opgezet gebruikersforum is daarvoor een prima middel. Het hoeft u trouwens niet eens iets te kosten, want met phpBB beschikt u geheel gratis over uitstekende forumsoftware.

Dit tijdschrift is een uitgave van PC-Active BV en verschijnt 11 maal per jaar, compleet met cd. Januari 2010 hoofdredacteur Rob Coenraads redactie Rick van Eeden (adjunct-hoofdredacteur / eindredacteur) Mark Gamble (coördinator cd-rom / web) Henk van de Kamer (technisch redacteur) vormgeving Daniel Amoako fotografie Ton Bloetjes (Bloonie Fotografie) medewerkers Pieter-Cornelis Avonts, Eric van Ballegoie, Koen Crijns, David van Dantzig, Frank Everaardt, Dirkjan van Ittersum, René Janssen, Hans Niepoth, Jan Roza, Yves Sucaet, Martijn Verkuil, Filip Vervloesem, Koen Vervloesem, Bartjan Wattel en Wammes Witkop uitgever Martin Smelt traffic Marco Verhoog mediacontroller Bob Bottelier, Mirella van der Willik boekhouding Geeta Hobo, René de Muijnck, Irene Prass marketing Johan van Dijk (manager), Miranda Mettes, Judith Sturk directie Raimon Gort, Wouter Hendrikse, Richard Mul, Hans Nusselder

98

redactieadres PC-Active Postbus 3389 2001 DJ Haarlem Telefoon 023-543 00 00 Fax 023-535 96 27 www.pc-active.nl Over de inhoud van blad en cd-rom: E-mail: [email protected] Persberichten per e-mail: [email protected] advertentie-exploitatie HUB Uitgevers Danny Francken Ivo Meijer Postbus 3389 2001 DJ Haarlem E-mail [email protected] Telefoon 023-543 00 04 Fax 023-535 96 27 druk Senefelder Misset BV, Doetinchem distributie Nederland: Betapress BV, Gilze, Tel. 0161-45 78 00 België: Imapress N.V., Turnhout, Tel. 014-42 38 38 ISSN 0925-5745

abonnementen Ingrid van der Aar, Tanja Ekel, Marja Haakmeester Voor vragen over uw abonnement of doorgeven van adreswijzigingen PC-Active, Tav abonnementenadministratie Postbus 3389 2001 DJ Haarlem E-mail: [email protected] Fax: 023 - 545 18 43 Telefoon op werkdagen tussen 10 en 14 uur: 023 – 536 44 01 Opgeven van een abonnement of nabestellen van oude nummers kan via de website: www.hubstore.nl PC-Active verschijnt 11 maal per jaar en een jaarabonnement kost € 66 (België: € 71,50). Een abonnement kan op elk moment ingaan en wordt automatisch voor eenzelfde periode verlengd, tenzij er twee maanden voor vervaldatum schriftelijk wordt opgezegd.

© 2010

Uiterste zorg wordt besteed aan het vervaardigen van PC-Active. Desondanks zijn fouten niet uit te sluiten. De uitgever kan derhalve niet aansprakelijk worden gesteld voor eventuele fouten in artikelen, programma’s of advertenties. Overname van artikelen of andere redactionele bijdragen is slechts toegestaan na voor afgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Tenzij uitdrukkelijk anders is overeengekomen heeft de redactie het recht om vrijelijk te beschikken over alle haar toegezondenmateriaal.


107 volgende keer.indd 98

26-11-2009 12:33:00

Untitled-1 1

24-9-2009 15:51:05

.nl vanaf € 4.75 www.yourhosting.nl/pca2009

Of het nu gaat om een webshop, blog, forum of succesvol zaken doen:

Bel gratis 0800-1213 en ervaar zelf hoe bereikbaar échte service is.

uw website en e-mail staan veilig gehost bij Yourhosting met een uptime

U hoeft niet in de wacht te staan en professionele medewerkers geven

van 99,999% en extra beveiligde backups.

uitstekende support op al uw vragen.

Yourhosting werd de afgelopen jaren in verschillende onafhankelijke

Yourhosting is ook ‘s avonds en in het weekend telefonisch bereikbaar

imago-onderzoeken tot meest klantvriendelijke hostingprovider met de

voor vragen of bestellingen. Daarnaast is er een 24/7 storingsdienst die

beste prijs-kwaliteitsverhouding gekozen.

uw server continu in de gaten houdt.

Untitled-1 1

19-11-2009 9:09:55

MEDIASPELERS Sneller, goedkoper, maar ook beter? DUALBAND ROUTERS MET 5 GHZ Sneller dankzij extra frequentie

Recommend Documents