Martinique
Caraïbisch Frankrijk De Franse Caraïben, dan denken we natuurlijk aan palmstranden en azuurblauw water. Maar op dit tropische stukje Frankrijk overzee vind je ook koloniale souvenirs, rum, tabak en specerijen. Op Martinique gaan we op zoek naar de Franse sporen van de ‘DOM-TOM’.
Carole zet een dampend bord inktvis met gekookte platanes (lokale bananen), rijst en linzen voor mijn neus. De eigenaresse van restaurant Chez Carole maakt haar creoolse lekkernijen zelf. Ze deed ervaring op in Frankrijk, waar ze acht jaar aan haar kookkunsten werkte. We drinken er een glas planteur bij, oftewel rumpunch. Het toetje is een exotische variant op een Franse favoriet: flan de coco. ‘Met vanille, kaneel en nootmuskaat door de kokosmelk’, legt Carole uit. Heel smakelijk.
Slavernijverleden
‘B
Deze pagina boven, v.l.n.r.: lokale dame in traditionele madraskleding; de kleurrijke straten van Fortde-France; onder: zonsondergang bij het strand van Club Med aan de zuidkust. Rechterpagina: de tuin van Hotel Bakoua.
34 LEVEN IN FRANKRIJK
onjour!’ begroet Carole Michel ons vrolijk in roze keukenschort. Aan het uiteinde van de drukke overdekte markt in Fort-de-France, hoofdstad van Martinique, worden we aan lange gedekte tafels gezet. De markt, die uit 1891 dateert, barst uit zijn voegen van de vanille- en kaneelstokjes, bananen, lokaal gestookte rum, kokosmelk en hete pepers. Zwaarlijvige dames in kleurrijke kleding met doeken op het hoofd geknoopt prijzen hun waar aan. ‘Deux euros madame!’ Het is even wennen, maar zo’n 7100 kilometer van Europa wordt hier gewoon met de euro betaald. Immers, Martinique is net als zustereiland Guadeloupe lid van de Europese Unie. Goedkoop winkelen is er dan ook niet bij, de prijzen liggen rond hetzelfde niveau als in het moederland.
Even later slenteren we door de straten van Fort-deFrance met hun kleurrijke mix van lokale en Franse kledingwinkels, koloniale architectuur en overdekte winkelcentra. Op een plein prijkt het standbeeld van Victor Schoelcher, een abolitionistische Franse schrijver. ‘Schoelcher is een held in Martinique’, vertelt onze gids. ‘Hij heeft de Franse regering net zolang onder druk gezet totdat ze de slavernij afschafte.’ We bezoeken ook de beroemde 19de-eeuwse Schoelcher-bibliotheek, een eerbetoon aan de schrijver, gebouwd door Pierre-Henri Picq, een leerling van Gustave Eiffel. Ook de markt en de St. Louis-kerk zijn van zijn hand. Een minder geliefd standbeeld is dat van de Franse keizerin Joséphine de Beauharnais, dat wat afgezonderd in de schaduw van een parkje staat. Het is zelfs van het hoofd ontdaan. De op Martinique geboren creoolse Joséphine was erg populair, maar vijftien jaar geleden werd ontdekt dat zij degene was die haar echtgenoot Napoleon Bonaparte ervan heeft weer houden de slavernij af te schaffen, bij wijze van steunbetuiging aan haar vrienden en familie op >
Met de klok mee: de entree van Hotel Bakoua; kaneel en vanille op de markt van Fort-de-France; verse vis van chef-kok Guy Ferdinand; lokale siroop proeven op de markt in Fort-de-France.
36 LEVEN IN FRANKRIJK
Martinique die de slaven op hun plantages lieten werken. Sindsdien is het gedaan met haar populariteit. Het slavernijverleden ligt nog altijd erg gevoelig op Martinique. Gilbert Larose kocht in Trois-Îlets een voormalige plantage van een kolonist en bouwde er het nagebootste slavendorp Savane des Esclaves. Hier stellen hij en zijn team de bezoekers uitvoerig op de hoogte van de misstanden die op het eiland hebben plaatsgevonden. ‘De Franse kolonisten kwamen hier in 1635 en roeiden de inheemse Arawak-indianen uit’, vertelt hij. ‘Daarna gebruikten ze gevangenen uit Bretagne en Normandië voor het zware werk op de suikerrietplantages. Al snel bezweken ze en werden er slaven uit Afrika gehaald.’ Pas in 1848 kwam er een einde aan de slavernij op Martinique. Het onderwerp is nog steeds taboe, vertelt Gilbert. ‘Franse kinderen krijgen op school geen les over hun slavernijverleden. Daarom is dit dorp zo belangrijk.’
Mix van culturen
‘We rijden door naar het prachtige natuurgebied Presqu’île de la Caravelle voor een bezoek aan de ruïne van Château Dubuc. Het 17de-eeuwse kasteel ligt pal tegenover Senegal, waar de slavenschepen vroeger vandaan kwamen. ‘De Martiniquanen kijken
erg verschillend tegen het slavernijverleden aan’, zegt onze gids Murielle Thermed. ‘Je hebt mensen die nog steeds boos zijn op de blanken, er zijn mensen die er helemaal niets meer over willen horen, bijvoorbeeld oud-veteranen uit het Franse leger, en een grote groep zit daartussenin. Die meerderheid weet eigenlijk niet wat ze ervan moet vinden.’ De Martiniquanen zijn op meerdere vlakken divers. ‘We zijn niet Frans of Afrikaans’, vertelt Murielle. ‘We zijn een mix van verschillende culturen en rassen, van Afrikaans, Indiaans tot creools.’ Martinique heeft geen duidelijke eigen identiteit, gaat ze verder. ‘Guadeloupe heeft sterk vastgehouden aan zijn eigen tradities, daar lopen de vrouwen meer in traditionele kleding en wordt op bijzondere dagen op de drums gespeeld. Wij zijn dichter tegen Europa aangekropen. Hier spreekt men eigenlijk nauwelijks creools, we praten liever Frans.’ We lopen over het grote gazon van de kasteelruïnes, waar zich vroeger een belangrijke suikerrietplantage bevond. Daarna rijden we door naar de top van het natuurgebied om te genieten van het weidse uitzicht over de baai en de blauwe zee. Als het niet geregend heeft, is het prachtig wandelen in het mangrovebos. ’s Avonds schuiven we aan op het terras met verlicht zwembad van restaurant >
Met de klok mee: chefkok Guy Ferdinand bereidt ‘acras de morue’ op het strand; het strand van Pointe du Bout; een markt in Fort-de-France; bamboe in Le Jardin Balata; champagne bij restaurant Le Petibonum.
LEVEN IN FRANKRIJK 37
wel een stevige bodem gebruiken, want vandaag maken we kennis met de grote trots van het eiland: rum. Volgens onze gids komt de allerbeste van La Favorite, een kleine lokale rumstokerij die alleen de eilanders zouden weten te vinden. Toch is rum niet de meest gedronken drank op Martinique. ‘Slaven mochten geen champagne drinken,’ vertelt de gids, ‘maar nu is Martinique de Franse provincie die de meeste champagne consumeert!’ Met oud en nieuw drinken de eilanders ook vermout met mandarijnen. De pitjes van de mandarijnen bewaren ze in hun portemonnees, die brengen geluk.
Planteur en Ti Punch
Met de klok mee: Carole aan het werk in haar keuken; aan tafel bij Chez Carole; lekker vers: kokosmelk en limoen; een meisje speelt bij de receptie van het slavernijmuseum.
38 LEVEN IN FRANKRIJK
Le Zandoli, (‘De Hagedis’) in hotel La Suite Villa. Het is een opmerkelijk etablissement, met gifgroene en knalrode stoelen, moderne kunst, glazen vloeren, beeldhouwwerk en een verlichte bar. De kaart, met verse vis en lokale specerijen, is al even creatief. Overal om ons heen horen we Frans geroezemoes. Terwijl we op het terras smullen van pompoencappuccino en zeewolf met eend, zien we de lichtjes in de baai van Fort-de-France fonkelen. Nog nagenietend lopen we in het donker over het strand, op zoek naar onze kamers in Hotel Bakoua op La Pointe du Bout. ’s Ochtends worden we wakker van het ruisen van de zee. Vanaf de ontbijttafel hebben we een prachtig uitzicht op de baai van Fort-de-France. We kunnen
Een bekende rumstokerij is Clément, maar wij bezoeken de kleinere plantage van Le Depaz, in de buurt van Saint-Pierre. De kustplaats is beroemd door de vulkaanuitbarsting van de Mont Pelée in 1902. Alle dertigduizend inwoners kwamen daarbij om, behalve twee gevangenen in een ondergrondse gevangenis. De plantage is uitgestrekt en groen, met lange, ranke palmen aan de randen. In de stokerij staan grote houten tonnen opgestapeld, waarin de rum wordt gestookt en bewaard. Hij wordt gemaakt van suikerriet, samen met bananen nog steeds een belangrijk landbouwproduct van het eiland. Ver achter de stokerij ligt een grote koloniale villa, de residentie van de vroegere plantage-eigenaar, ver van de stank en de viezigheid van de slavenvertrekken. Het is nog wat vroeg voor rum, maar we doen een dappere poging. Naast de planteur, die we al kennen, drinken ze op Martinique graag Ti Punch. Pure rum met een beetje siroop en limoen erbij. Even later rijden we naar het strand van Coin au Carbet om te lunchen bij het fameuze Le Petibonum. De flamboyante eigenaar Guy Ferdinand is een Caraïbische versie van de excentrieke basketballer Dennis Rodman, met zijn geblondeerde haar en komische hotpants. In zijn bar op het strand laat hij ons uit een grote bowl zijn planteur proeven. Gemaakt
met verse guave, roept hij vrolijk. Hij serveert er een schaal acras de morue bij, warme gefrituurde stokvisballetjes, een lokale specialiteit. We verslinden ze terwijl Ferdinand achter de bar een stuk verse tonijn in mootjes hakt en samen met wat bosui en rode peper aanmaakt met vers limoensap. Zijn collega met rieten hoed doet ondertussen grote langoustines in een pot kokend water op het vuur. ‘Alle ingrediënten in ons restaurant zijn lokaal geproduceerd’, vertelt Ferdinand trots als hij ons aan een lange tafel met uitzicht op zee een glas bubbels inschenkt. Ook het niet te versmaden chocoladepotje toe is van lokale oorsprong. Als we na de lunch over de onverharde wegen naar het zuiden hobbelen, passeren we het idyllische strand van Les Salines. Lokale vrouwen spelen met hun kinderen in de branding terwijl de golven bijna tot aan de lange palmen stuiven. ‘Lait de coco!’ roept een oudere dame die met een karretje voorbijkomt. In de traditionele madraskleding is ze een kleurrijke verschijning. ‘Eigenlijk is het de kleding die de blanke Franse vrouwen vroeger droegen’, vertelt de gids. ‘Na de slavernij wilden de zwarte vrouwen er net zo uitzien, nu zijn er nog maar weinig vrouwen op Martinique die het dragen.’ Onderweg proeven we wat van de lokale visserscultuur in plaatsjes als Grande Anse en Sainte-Luce, met gekleurde vissersbootjes en boothuisjes. We zien langs de weg opvallend veel croissanteries en crêperies. Een eilander komt zelfs met een stokbrood onder zijn arm voorbij; ’s ochtends eten ze hier ook graag een croissantje en een baguette.
Transparante kano’s
De volgende dag rijden we naar Le Vauclin om te gaan kajakken. We worden verwelkomd door Max Ménir en Marc-Marie Magdeleine van Fleurdo, een organisatie die tochten in transparante kano’s organiseert. Een speedboot brengt ons naar het mangrovebos, waar we een uitgebreide uitleg krijgen over het natuurgebied. Daarna nemen we een duik in het blauwgroene water,
terwijl Max en Marc-Marie een paar flessen zelf gemaakte Ti Punch en rum en lokaal pruimensap uit de koelbox trekken. Gelukkig wordt het geen liquid lunch en kunnen we onze trek stillen met heerlijke visballetjes en kipsatés met kokos. Even later glijden we in de doorzichtige kano’s over het rustige water. Helaas valt er weinig koraal te bewonderen, want we zijn er net aan het einde van de drie maanden durende regentijd. ‘Pani pwoblem’, lachen de bootmannen. ‘De rest van het jaar is het prachtig weer. Als jullie terugkomen zul je in het helderblauwe water de vissen onder je boot door zien zwemmen!’ >
tekst en foto’s Anne-Lot Hoek
Met de klok mee: een lokale visser maakt zijn vis schoon; een oude dame in de St. Louis-kerk in Fort-de-France; een stadsscène in Fort-deFrance; lokale groenten en fruit op de markt in Fort-de-France; het strand aan de zuidkust.
LEVEN IN FRANKRIJK 39
tips & adressen
Deze pagina, linksboven: het strand van Les Salines; rechtsboven: het strand van Le Carbet; linksonder: het onthoofde standbeeld van Joséphine de Beauharnais. Rechterpagina, links boven: uitzicht op de zuidkust van het eiland; rechts: de beroemde Schoelcher-bibliotheek.
40 LEVEN IN FRANKRIJK
Er is elke zaterdag een directe aansluiting van Charles de Gaulle in Parijs naar Martinique. Het hoogseizoen loopt van december tot april. Het hele jaar ligt de temperatuur tussen de 22 en 28 graden, van augustus tot en met oktober is het regenseizoen. www.franceguide.com/nl, www.airfrance.nl www.martiniquetourisme.com
slapen
☛ Hotel Bakoua
Mooi gelegen oud-koloniaal hotel met uitzicht op de baai van Fort-de-France en kamers aan het strand. Het interieur is wel een beetje aan een update toe. La Pointe du Bout, 97229 Les Trois-Îlets, tel. +596 596 660202. ☛ Club Med, Les Boucaniers Groot villadorp aan witte palmstranden met een all-inclusive vakantieformule. www.clubmed.nl
☛ La Suite Villa
☛ Fleur de Sel
Luxe hotel met bijzondere stijl. De kamers dragen namen van snoepjes. Route du Fort d’Alet - Anse Mitan, 97229 Les Trois-Îlets, tel. +596 596 598800, www.la-suite-villa.com.
eten
☛ Le Petibonum
Levendig en smakelijk creools-Frans restaurant, met een bar op het strand. Plage Coin au Carbet, Le Carbet, tel. +596 596 780434, www.babaorum.net. ☛ Babaorum Restaurant van dezelfde eigenaar als Petibonum. 42, route de Châteauboeuf, Fort-de-France, tel. +596 596 750332, www.babaorum.net. ☛ Club 123 Driesterrenrestaurant met een prachtige wijnkaart en ruime keuze aan cocktails. Route de Didier, 972 Fort-de-France, tel. +596 596 567875.
Sfeervol en goed restaurant in een 19de-eeuws pand. 27, avenue de l’Impératrice Joséphine, Bourg, 97229 Les Trois-Îlets, tel. +596 596 684211. ☛ Le Zandoli Een van de beste restaurants van Martinique in een chique, levendige ambiance. Route du Fort d’Alet - Anse Mitan, 97229 Les Trois-Îlets, tel. +596 0596 598800, www.la-suite-villa.com. ☛ Chez Carole Heerlijke creoolse specialiteiten in een simpel maar smaakvol eettentje op de overdekte markt in Fort-de-France. Rue Blenac, 97200 Fort-de-France.
zien & doen ☛ Château Dubuc
Mooie oude kasteelruïne in een bijzonder natuurgebied. Mogelijkheden tot
☛
☛
☛
☛
wandelen in het mangrovebos. Presqu’île de la Caravelle, Tartane, 97220 Trinite, tel. +596 596 580900. Kanoën Met een doorzichtige kano langs mangrovebos, inclusief lunch. Pointe Chaudiere, 97280 Le Vauclin, tel. +596 696 502535, www.fleurdo.com. Jardin de Balata Bijzondere botanische tuin van een Franse botanist bij het huis van zijn grootouders. km 10, route de Balata, Fort-de-France, tel. +596 596 644873, www.jardindebalata.fr. Rumplantages Bezoek een van de vele rumplantages op het eiland, zoals Clément of Depaz. www.rhumclement.net, www.depazrhum.com. Musée de la Pagerie Het geboortehuis van Joséphine de Beauharnais, de latere keizerin. 97229 Trois-Îlets, tel. +596 596 683834.
LEVEN IN FRANKRIJK 41
