Marja Cozijn MSc o.l.v. Dr. Peter van den Bergh Universiteit Leiden In opdracht van Pleegzorg Advies Nederland

E e n p r e s e n ta t i e va n kw a l i ta t i e f o n d e r z o e k Symposium Pleegzorg 2014 te Ede

Marja Cozijn MSc o.l.v. Dr. Peter van den Bergh – Universiteit Leiden In opdracht van Pleegzorg Advies Nederland

© Marja Cozijn 2012-2014

2012: 20.949 kinderen woonachtig in pleeggezinnen (Bron: Brancherapportage Jeugdzorg, 2013)

Marja Cozijn, Peter van den Bergh | Universiteit Leiden

Bron afbeelding: Haarlems Dagblad

2011: 10.906 kinderen woonachtig in residentiële instellingen (Bron: Brancherapportage Jeugdzorg, 2012)

Bron afbeelding: Entréa

•Pleegzorg: vergoedingen worden

beëindigd •Jeugdzorg: vaak uitstroom en hulp

in het vrijwillige kader • Soms verlening mogelijk met

indicatie Bureau Jeugdzorg Bron afbeelding: www.keesverkade.com

Bij meerderjarigheid of toch (nog) niet..?

Bron afbeeldingen: www.martijnplanken.nl, www.loesje.nl

Fase van ontluikende volwassenheid (Arnett, 2010)

Bron afbeelding: www.ikkangeenurlkiezen.blogspot.com

Ontwikkeling van de hersenen

Bron afbeelding: www.azlink.be

Hersenen en trauma Traumatische ervaringen in de kinderjaren hebben invloed op de ontwikkeling van de hersenen op de lange termijn (Bron: Childwelfare Information Gateway, 2009)

Dit uit zich bij adolescenten o.a. door:  Focus op overleving  Impulsief gedrag  Tekorten in sociale vaardigheden  Moeite met taken die ingewikkelde denkprocessen

vereisen

Literatuuronderzoek  Tot op heden nauwelijks Nederlands onderzoek

beschikbaar  Wel signalen over de zorgelijke situatie van pleegkinderen en residentieel geplaatste kinderen  Kortom: reden tot onderzoek!

Bron afbeelding: vanloevezijnprotect.nl

Het in beeld brengen van:  De ervaringen van de jongvolwassenen  De visies over de hulpverlening  De transitie naar volwassenheid


Vraagstelling ‘Hoe hebben jongvolwassenen, opgegroeid in pleeggezinnen of residentiële instellingen, de transitie naar volwassenheid bereikt, hoe reflecteren zij op hun jeugd en wat is hun mening over de hulpverlening’


•Kwalitatief en exploratief design: Kwalitatief onderzoek bestaat uit het verkennen van de te onderzoeken situatie, het beschrijven van vermoedens, het definiëren van problemen en het krijgen van ideeën over mogelijke verbanden (Baarda, De Goede & Teunissen, 2005)

•Retrospectief design: Het onderzoek betreft grotendeels een terugblik op het verleden

•Semigestructureerde interviews (1,5 à 2 uur) •Voorbeeldvragen: • •

• •

Wat was de aanleiding tot de uithuisplaatsing? Hoe verliep het contact met je ouders toen je niet meer thuis woonde? Heb jij je veilig gevoeld? Had je het gevoel dat je voldoende gesteund en gehoord werd?


• Jongvolwassenen tussen 18 en 30 jaar afkomstig uit

pleeggezinnen en residentiële instellingen

•Totaal 18 respondenten waarvan 7 man en 11 vrouw Tabel 1. Aantal respondenten (n=18) onderverdeeld naar sekse en hulpverleningsachtergrond Sekse Pleegzorg Man 1 Vrouw 3 Totaal (n) 4


Residentieel 2 3 5

Residentieel en Pleegzorg 4 5 9

Totaal (n) 7 11 18

Verdeling respondenten  Man:

7 respondenten  Vrouw: 11 respondenten


Verdeling respondenten  Pleeggezin:

4 respondenten  Residentiële instelling: 5 respondenten  Beide: 9 respondenten*

*Het aantal plaatsingen varieert tussen drie en veertien plaatsingen in zowel één of meerdere residentiële instellingen als één of meerdere pleeggezinnen. © Marja Cozijn 2012-2014

Gegevens onderzoeksgroep Woonsituatie

Gemiddelde Leeftijd Uithuisplaatsing

Gemiddelde Duur plaatsing

Gemiddelde Leeftijd Zelfstandig wonen

Pleeggezin

3.4

16

19.4

Residentiële instelling

13.4

4.9

18.1

Beide

4.3

13.4

18.5


• Transcriberen van de interviews

• Coderen van de informatie

• Gebruik van labels • ‘Grounded theory’

www

Bron afbeelding:www.dicteer.nu

Gevoelens kunnen delen/ emotionele steun ‘Kon jij je gevoelens delen als je daar behoefte aan had?’ ‘Ja, met de

leiding meestal. Niet met allemaal, sommige mensen vind je gewoon minder leuk dan anderen. Ik deed het niet altijd, maar het kon wel’. ‘Waar had dat mee te maken dat je het niet altijd deed?’ ‘Weet ik niet, weet ik nog steeds niet. Ik heb het jaren gewoon niet gedaan. Weet je, thuis kon ik het nooit, en zie het dan maar ineens wel te doen. Mijn begeleider heeft me echt aan het praten gezet’. © Marja Cozijn 2012-2014

Labels Contact (pleeg)ouders tijdens plaatsing

Positieve aspecten pleeggezin/instelling Gevoelens kunnen delen/emotionele steun

Voorbereiding zelfstandig wonen Sociaal netwerk © Marja Cozijn 2012-2014

Aanleiding tot uithuisplaatsing Combinatie factoren waaronder:  Opvoedproblemen  Psychische problemen  Huiselijk geweld  Verwaarlozing  Dakloosheid

 Financiële problemen  Overlijden ouder © Marja Cozijn 2012-2014

Bron afbeelding: www.metronieuws.nl

Pleegkinderen  ‘Het was niet zo

pleegzorg voor mijn gevoel’  ‘Ik zie mijn pleegouders

Bron afbeelding: www.kindtemperament.nl


als echte ouders en heb het verblijf heel prettig ervaren’

Pleegkinderen  ‘Het besef dat je anders bent’  ‘Het pleeggezin geen ‘echte’

familie is’  ‘Ze soms strenger waren tegen

mij dan tegen hun eigen kinderen’ Bron afbeelding: www.ikleerinbeelden.nl


Pleegkinderen Transitie naar volwassenheid:  Vaak een geleidelijk proces  Pleegkind: ‘Ik studeerde al, dus het was een

logische stap om op kamers te gaan’  Intensief contact met pleegouders tijdens transitie  Vaak financiele ondersteuning door pleegouders


Residentieel geplaatste kinderen (vanaf 12 jaar)  ‘Tussen vier muren kon ik

kind zijn’  ‘De structuur was fijn, je

kon goed afspraken maken’  ‘Met de mentoren kon je

soms goed praten’ Bron afbeelding: www.mugweb.nl


Residentieel geplaatste kinderen  ‘Een gebrek aan privacy’  ‘Opdraaien voor andermans fouten in een groep’  ‘Het bedenken van leerdoelen vond ik zinloos’


Residentieel geplaatste kinderen Transitie naar volwassenheid:  Vaak een geleidelijk proces  Residentieel geplaatste jongere: ‘Eigenlijk was mijn hele verblijf een voorbereiding’  Vaak weer contact met ouders  Ouders bieden vaak (financiële) ondersteuning


Combinatie pleeggezinplaatsing(en) en residentiële plaatsing(en) Verschillen met de andere onderzoeksgroepen:  Meer verplaatsingen  Negatieve ervaringen in pleeggezinnen (gebrek aan

emotionele steun, seksueel misbruik, conflicten pleegouders en pleegkinderen)  Breakdown in puberteit  Vaker (sociaal) emotionele- en psychische problemen


Combinatie pleeggezinplaatsing(en) en residentiële plaatsing(en) Gebrek aan stabiliteit  ‘Als je elk jaar verhuist dan kun je niet echt een geregeld leven opbouwen’  ‘Ik werd als postpakketje overal heen gestuurd’ Aanleidingen tot breakdown  ‘Ik moest daar weg omdat ik homo was en dat accepteerden ze daar niet’  ‘Ik ging mijzelf zoeken en mijn pleegouders konden dat niet aan’ © Marja Cozijn 2012-2014

Combinatie pleeggezinplaatsing(en) en residentiële plaatsing(en) Ervaringen in residentiële instellingen  ‘Ik had een bang en angstig gevoel’ (bij 2-jarige leeftijd)  ‘Ik heb veel liefde en aandacht ervaren’ (bij 6- en 9jarige leeftijd


Combinatie pleeggezinplaatsing(en) en residentiële plaatsing(en) Ervaringen in pleeggezinnen  ‘Een verademing!’  ‘Wij hebben het heel erg getroffen.. ik vond het beter dan het kindertehuis’  ‘Het was bed, bad en brood’  ‘Ik ben seksueel misbruikt door mijn pleegbroer’


Combinatie pleeggezinplaatsing(en) en residentiële plaatsing(en) Transitie naar volwassenheid  Soms geleidelijk, soms abrupt  Vaak (weer) contact met (pleeg)ouders  (Pleeg)ouders bieden vaak (financiële) ondersteuning  Aanwezigheid van emotionele en/of psychische problemen


Voortdurende hulpverlening Voortdurende hulpverlening of nazorg na achttien jaar is:  In de praktijk nauwelijks geboden  In vijf gevallen op eigen initiatief ingezet  In drie gevallen mogelijk toekomstige hulpverlening gewenst


Bron afbeelding: www.stichtingwivi.nl

... lijkt niet zonder risico! © Marja Cozijn 2012-2014

Conclusies Transitie lijkt voorspoediger te verlopen indien er sprake is van de volgende factoren:  Aanwezigheid sociaal netwerk (pleegkinderen kunnen

vaker een beroep doen op hun pleegouders)  Stabiele periodes in de jeugd  Jongvolwassenen op een voor hen geschikt moment zelfstandig gaan wonen


Conclusies Factoren die mogelijk een ongunstige uitwerking hebben op het verloop van de transitie:  Discontinuïteit in de opvoedsituatie

 Traumatische ervaringen gedurende de jeugd  Plaatsing in residentiële instelling op zeer jonge leeftijd


Conclusies Jongvolwassenen zijn positiever over de hulpverlening naarmate:  Hulpverleners langer in beeld zijn

 Zij actief bij het proces betrokken worden  Er naar hen geluisterd wordt en interesse getoond


•Veerkracht? •Persoonlijkheid?

•Temperament? •Ontwikkeling hersenen?


Aanbevelingen  Voortdurende hulpverlening tot 23 jaar bieden  Mate van zelfredzaamheid in kaart brengen d.m.v.

van risicotaxatie of screeningsinstrument  Streven naar stabiliteit en continuïteit (qua plaating/hulpverleners)  Betrek wens van de jeugdigen bij het hulpverleningsplan


Bron afbeelding: www.iadb.be

Aanbevelingen Medewerkers pleegzorg of jeugdzorg  Streven naar match pleegkind en pleegouder  Ga regelmatig in gesprek met een (pleeg)kind  Betrek wensen (pleeg)kind bij beslissingen  Passende ondersteuning aan pleegouders bieden (o.a.

over de ontwikkeling en trauma’s) en indien nodig verwijzen


Aanbevelingen Pleegouders  Vraag tijdig om hulp of expertise bij opvoedingsvragen, gedragsproblemen of sociaalemotionele problemen van pleegkinderen  Blijf vooral emotionele steun bieden door met hen te praten!


Bron afbeelding: www.theguardian.com

Aanbevelingen Vervolgonderzoek  Grootschalig onderzoek  Longitudinaal onderzoek


Bron afbeelding: www.nederlandvve.nl

Over de interviews..  Jongvolwassenen vertellen soms voor het eerst hun

levensverhaal  Zij voelen zich gehoord  Therapeutische werking?


Bron afbeelding: www.work-buddies.com

Contact Voor meer informatie over dit onderzoek kunt u gerust contact opnemen met: Marja Cozijn [email protected] of [email protected] www.uwpedagoog.nl D r. P e t e r v a n d e n B e r g h [email protected] © Marja Cozijn 2012-2014 De informatie uit dit onderzoek mag niet gereproduceerd of verspreid worden zonder voorafgaande (schriftelijke) toestemming van de auteurs en bronvermelding .

Marja Cozijn MSc o.l.v. Dr. Peter van den Bergh Universiteit Leiden In opdracht van Pleegzorg Advies Nederland

Recommend Documents