ma at schappij ter be vordering van de or thomolecul aire genee skunde
Voor u allen een gezond en orthomoleculair goed 2009
magazine december
2008
Lustrumcongres Symposium ‘vrouw zijn’ osteoporose kruidenkarakters voeding en psyche ‘zin in gezond’
lustrumcongres
Voor u allen een gezond en orthomoleculair goed 2009 gewenst.
Dit 22e Congres van de MBOG kunnen we beschouwen als een bijzonder Congres. De voorbereidingen van de Lustrumcommissie hebben, om dit Congres vorm te geven, een goed fundament gelegd om samen met de 25 deelnemende stands, 30 gasten en 230 congresdeelnemers er een leerzame en gezellige dag van te maken. Door Lineke Reerink
Er was veel in ‘de markt’ om kennis over supplementen en diagnosemogelijkheden op te doen, naast een goede nering voor de boekverkoop van diverse schrijvers. Na de opening door onze voorzitter Anne Jans gaf de dagvoorzitter Gert Schuitemaker een historisch overzicht van de ontwikkelingen in de Orthomoleculaire geneeskunde waarin Linus Pauling in beeld werd gezet als inspirator van het orthomoleculaire concept als basis voor de behandeling van ziekte met voeding en voedingssupplementen. De eerste spreker Prof. Dr. Frits Muskiet nam ons aan de hand mee om het conflict te ontrafelen tussen ons oeroude genoom en tenminste zeven grote fouten in de huidige voeding waardoor ons fenotype in ongunstige zin verandert. Deze ingrijpende omslag maakt het ontstaan mogelijk van typisch westerse ziektes waarvan het ‘metabool syndroom’ de kroon spant. Dr. Bert Verhage benadrukte in zijn inleiding het belang en effect van hoge doses vitamine D bij de behandeling van osteoporose. Al lang is bekend dat calcium en vitamine D deficiëntie sterk gerelateerd zijn aan het voorkomen van osteoporose.
Hypovitaminose van vitamine D3 zo wordt aangetoond in recente studies speelt ook een belangrijke rol in de ontwikkeling en onderhoud van de spiercellen terwijl calcium de aanspanning in de spieren kan bepalen. Het effect van vitamine D3 op de spieren onderhoudt en effectueert de calciumspiegels en heeft direct effect op onderhoud en aanmaak van spiercellen. Ook wordt er een verband gelegd tussen lage D3-spiegels en het voorkomen van kanker. Marijke de Waal Malefijt gaf aan de hand van een nieuw model van voedingsvoorlichting dat aansluit op de ‘genetische’ kijk van de Ayurveda en het energie(Qi)model van de Chinese geneeskunde ons inzicht om via een 8 stappenplan energie te kunnen herstellen. Een lege accu doet lijden en als ook de reserve-energie is uitgeput volgt ziekte. Drs. Gabriël de Vriendt gaf aan dat het de laatste jaren steeds duidelijker wordt dat omgevingsfactoren zoals voeding en stress biologische consequenties hebben en worden doorgegeven aan nakomelingen zonder één enkel gen te wijzigen. Aangetoond is dat de epigenetische setting die gecreëerd wordt in de vroege ontwikkeling levenslange implicaties heeft. Het gefixeerde genetische model komt hiermee in een ander daglicht te staan. Methylatieproblemen, het onvermogen om het DNA te beschermen (DNA methylatie) of te detoxificeren (fase II methylatie) geven aanleiding tot genetische ziektes, waarvan borstkanker er één van is. Vrouwen met een ‘missing gene’ hebben een verhoogd risico op borstkanker, maar borstkanker is duidelijk gerelateerd aan hyperoestrogenisme waarvan de klassieke behandeling gericht is op het blokkeren van endogene oestrogenen, maar
lustrumcongres de realiteit is dat de probleemoestrogenen van buitenaf komen en wel de xeno-oestrogenen in de voeding die in vetten (o.a. borst en eierstokken) worden opgeslagen. Detoxificatie is derhalve van groot belang! Drs. Anna Kruyswijk – v.d. Heijden wekte onze aandacht op een belangrijk onderdeel van ons leven, de slaap die 1/3 van ons leven in beslag neemt. Hoe onze biologische klok, ons interne dagnachtritme vanuit de suprachiasmatische nucleï in de hypothalamus door genen wordt aangestuurd evenals de stijging en/of daling van neurotransmitters en melatonine. Tegelijkertijd heeft melatonine zelf subtiele effecten op de gen-expressie van vele intercellulaire processen. Als laatste spreker benadrukte Dirk Zoutewelle in zijn voordracht de neurotoxiciteit van adrenochroom, dat gevormd wordt uit adrenaline. Adrenochroom kan gezien worden als een antagonist van glutathionperoxidase, T3 en serotonine. Overproductie van adrenochroom kan bijdragen aan de ontwikkeling van schizofrenie. Een pleidooi voor kansen om de biologische aanpak in de psychiatrie te introduceren om adrenochroom te ontgiften met behulp van orthomoleculaire geneeskunde. Een levendige forumdiscussie met interacties vanuit de zaal
over ‘zin en onzin van orthomoleculaire suppletie’, voortreffelijk geleid door Marjolein Uitzinger maakte de tongen los. Wetenschappelijk onderzoek werd verdedigd maar ook gerelativeerd en de zorgen om de kwaliteit van onze voeding werd door voor en tegenstanders van suppletie gedeeld. In een mooi uitgevoerde syllabus van dit 22e Congres staan de voordrachten van alle sprekers waarvan de onderwerpen in goed onderbouwde teksten zijn weergegeven. De moeite waard om deze nog weer eens te lezen!! Veel lof en aandacht voor beide trofeewinnaars: Prof. dr. Frits Muskiet en Rita Eissens – van Goor en om niet te vergeten de aanwezige trofeehouders vanaf 1996, die allen op het podium werden uitgenodigd om de sjerp met het jaar van uitreiking in ontvangst te nemen. Boven: De lezing van Dirk Zoutewellle in het decor dat ontworpen is door Ryan Horstman Onder: Anne Jans en Peter Tolsma die de gasten verwelkomen in slot Zeist.
Foto’s: Jan Eissens
Een bijzonder moment van onderscheiding viel drs. Gert Schuitemaker en drs. Robert Linschoten ten deel toen zij met het erelidmaatschap van de MBOG werden onderscheiden. Ook de oprichting bestuursleden werden in de bloemen gezet. Aan onze secretaris Rita Eissens en haar man Jan Eissens werd de grote waardering van de leden omgezet in een cheque om deze naar eigen keuze te besteden. Dit alles in een prachtig door vormgeefster Ryan Horstman in MBOG kleuren aangekleed Figi. Voor de partners was er een zeer aangename tocht naar Utrecht verzorgd met rondvaart, lunch en museumbezoek. Een gedenkwaardige dag de 4e oktober 2008, een dag die er in de annalen van de MBOG zal uitspringen. Na afloop een ongedwongen samenzijn in Slot Zeist met een borrel opgeluisterd door Anne Jans en Peter Tolsma uit de 21ste eeuw getreden als slotsvrouwe en heer in passende kledij. De avond, opgeluisterd met een dinerdansant, lifemuziek en goede wijn maakte deze MBOG-dag tot een feest. Fotoalbum en de lezingen kunt u vinden op de website www. mbog.nl. DEC 2008
Osteoporose, steeds meer mensen krijgen ermee te maken Osteoporose, in de volksmond botontkalking genoemd, komt op dit moment voor bij één op de vier vrouwen boven 55 jaar en bij één op de twaalf mannen boven deze leeftijd. Elke 6 minuten is er in Nederland sprake van een fractuur. En het RIVM heeft al geprognosticeerd dat in 2025 meer dan 1,2 miljoen mensen osteoporose hebben. Voordat ik in ga op de oorzaken, wil ik eerst uitleggen wat osteoporose eigenlijk is.
Boven: De aanwezige trofeewinnaars van 1996 tot en met 2008. Links: Prof. Dr. Frits Muskiet, trofeewinnaar 2008. Onder: Rita Eissens, trofeewinnaar 2008. Foto’s: Jan Eissens.
Beste leden Totaal overdonderd en confuus was ik aan het einde van het congres op 4 oktober. Een complete verrassing voor mij, de rest van de familie was op de hoogte dat er iets ging gebeuren, maar ik niet. Dank voor de trofee en om in de eregalerij van de MBOG te worden opgenomen. Dank voor jullie prachtige cadeau, een door u bij elkaar gebracht bedrag voor ons. We
DEC 2008
gaan er vouwfietsen voor aan boord van onze kotter Eyseend aanschaffen. Plan voor de toekomst is: met de boot naar Parijs en dan op de fiets door Parijs. We sturen een foto als het zover is over een paar jaar. Het fijne congres, alle leuke contacten, en dit bijzondere gebaar geven ons wel weer de power om nog een paar jaar door te gaan met het werk voor de MBOG. Hartelijk dank, ook namens Jan, Rita Eissens
Door Irma Kromhout – van Cappelle, orthomoleculair therapeut
Wat is osteoporose? Het woord osteoporose komt uit het Grieks. Osteon betekent bot en poros betekent opening. Osteoporose is een aandoening waarbij het bot steeds meer openingen bevat, het wordt dus poreuzer. Doordat het bot poreuzer is, kunnen er, zelfs al bij geringe belasting fracturen ontstaan. Heup- en polsfracturen komen het meest voor. Tevens krimpen mensen met osteoporose doordat de wervels inzakken. Er wordt gesproken van osteoporose als de botmineraaldichtheid meer dan 2,5 standaarddeviatie (dat betekent een T-score van kleiner of gelijk aan -2,5) onder het gemiddelde van jong volwassen vrouwen ligt. Bij een T-score tussen -1 en -2,5 wordt gesproken van osteopenie. Het ontstaan van osteoporose Bot is levend weefsel. Voortdurend worden oude botcellen afgebroken en nieuwe botcellen aangemaakt. Tot ongeveer het 35e levensjaar neemt de botmassa toe. Tot de leeftijd van 40-45 jaar is de af braak en opbouw in evenwicht en daarna gaat de botaf braak sneller dan de opbouw waardoor de botmassa afneemt. De af braak wordt bij vrouwen in de overgang versterkt doordat in de menopauze minder oestrogeen wordt geproduceerd. Oestrogeen en progesteron bieden namelijk bescherming tegen botontkalking. Daardoor zie je bij vrouwen die tijdelijk niet gemenstrueerd hebben vanwege een tekort aan geslachtshormonen dat de piekbotmassa vaak lager is dan bij vrouwen die wel normaal gemenstrueerd hebben. Bij mannen kan een tekort aan testosteron osteoporose veroorzaken. Naast deze oorzaken van het ontstaan van osteoporose zijn de volgende risicofactoren van belang: erfelijkheid, te weinig beweging (met name beweging waarbij de botten belast worden, zoals lopen, dansen, touwtje springen), verkeerde voeding (veel kant en klaar maaltijden, veel zout en verzadigd vet), roken en drinken, te weinig buitenlucht en vitamine D en ouderdom. Kijkend naar deze risicofactoren zal het niemand verbazen dat het aantal mensen met osteoporose de komende jaren zal toenemen. Onze leefstijl is dusdanig dat we niet genoeg bewegen, veel vlees eten, roken en alcohol drinken. Daarnaast neemt onze levensverwachting nog steeds toe. Door er al van jongs af
aan een gezonde leefstijl op na te houden, kun je ervoor zorgen dat je minder kans op osteoporose krijgt. Behandeling osteoporose Bij de behandeling van osteoporose is het zeker zinvol om naar de leefstijl te kijken en deze, indien nodig, aan te passen en de behandeling daarop af te stemmen. De leefstijl is niet alleen belangrijk om osteoporose te voorkomen, maar ook om de schade te beperken. Verder is er de mogelijkheid van suppletie. Hierbij is het niet alleen de calcium die gesuppleerd dient te worden maar onder andere ook magnesium, vitamine D en vitamine K. Regulier werd er tot voor kort alleen calcium in de vorm van calciumcarbonaat gegeven als iemand osteoporose had. Op het Lustrumcongres van de MBOG op 4 oktober 2008 echter sprak Drs. Bert Verhage, internist in het St. Lucas Ziekenhuis in Winschoten over de relatie tussen vitamine D en osteoporose. Hij pleit ervoor dat bij mensen bij wie osteoporose geconstateerd is voordat er medicijnen gegeven worden, eerst de vitamine D-spiegel bepaald wordt. Uit onderzoeken blijkt namelijk dat indien men een 25(OH)D-serumwaarde van minstens 80 nmol/l heeft, er fractuurreductie optreedt. Bovendien blijkt uit onderzoek dat veel mensen met osteoporose een ernstig tekort hebben aan vitamine D. In het serum werden regelmatig 25(OH)D-waarden van 25 nmol/l gemeten. Ook is de inname van calcium bij osteoporose van belang, geeft Verhage aan. Omdat vitamine D een in vet oplosbare vitamine is, bestaat bij veel mensen de angst dat bij een te hoge inname van deze vitamine toxiciteit kan optreden. Hiernaar is onderzoek gedaan en het blijkt dat indien er langere tijd 1000 IE vitamine D wordt ingenomen, de serumwaarde wel iets verhoogd wordt, maar ruim onder 80 nmol/l blijft steken. Wordt er dagelijks 4000 IE vitamine D3 ingenomen, dan verhoogt de serumwaarde naar 100 nmol/l. Dus ook hier blijft de waarde niet stijgen. Er is ook gekeken naar het serum calcium bij deze suppletie van vitamine D3. Hieruit blijkt dat de serum calciumwaarde rond 2,20 nmol/l blijft. Suppletie van 4000 IE vitamine D3 blijkt niet toxisch te zijn. Door het bepalen van de 25(OH)D-waarde bij mensen met osteoporose kan in ieder geval gefundeerd vitamine D3 gesuppleerd worden. De kosten van deze bepaling bedragen slechts € 7,33! Van nature komt vitamine D onder andere voor in verschillende vissoorten (zalm, haring, sardines), visolie, eigeel, orgaanvlees en boter. Uit een ander onderzoek1) blijkt dat de werking van vitamine K1, D3 en calcium elkaar versterken. In een Schots onderzoek onder 244 vrouwen van 60 jaar en ouder werden deze vrouwen in vier groepen ingedeeld. De ene groep kreeg een placebo, een andere groep kreeg 200 mcg vitamine K1 gesuppleerd, de derde groep kreeg 400 IE vitamine D en 1000 mg calcium en de laatste groep kreeg
DEC 2008
Osteoporose, steeds meer mensen krijgen ermee te maken
Verslag Congres Nutramin
vervolg
Op zaterdag 1 november vond er in Geldrop een congres plaats. De mooie locatie op landgoed Kasteel Geldrop was gekozen vanwege de centrale ligging om ook de Belgische genodigden te kunnen ontvangen en een interessante dag voor mij vlak in de buurt.
de vitamine K1, D3 en calcium gecombineerd. Bij aanvang en tijdens het twee jaar durende onderzoek werd elk half jaar de botmineraaldichtheid en de botmineraalconcentratie in de heup en de pols gemeten. Ook werd de zogenaamde bot-turnover (snelheid waarin het bot zich vernieuwt) gemeten. Aan het eind van het onderzoek werd er geen significant verschil in verlies van botmassa gemeten. Wel werd er een significante verhoging van BMD en DMC in het spaakbeen gemeten bij de vrouwen die de combinatie vitamine K1, D3 en calcium geslikt hadden. Daarnaast werden significante stijgingen van vitamine K en D in het bloed gemeten, bleek de bot-turnover verhoogd en was de absorptie van calcium uit de botten verlaagd.
Bron: 1) Bolton-Smith C, McMurdo ME, Paterson CR, Mole PA, Harvey JM, Fenton ST, Prynne CJ, Mishra GD, Shearer MJ. Two-year randomized controlled trial of vitamin k(1) (phylloquinone) and vitamin d(3) plus calcium on the bone health of older women. J Bone Miner Res 2007; 22(4):509-19
Kort bericht
Door Clemens van de Pavert Onderwijscommissie.
Het onderwerp van het congres is “State of the Art in detoxification”. Deze morgen bespreekt Dr. Abbas Qutab (uit Amerika) in zijn lezing ontstekingsprocessen en toxinen in het lichaam. Het gebruik van NSAID’s en belangrijke diagnostische bepalingen van o.a. TNF-alfa. Ontstekingsprocessen controleren en corrigeren vormt samen met ontgiften tegenwoordig een belangrijk onderdeel in de orthomoleculaire behandeling van vele ziektebeelden. Het ontgiftingsprogramma is hierin van groot belang. Na de pauze bespreekt Dr. Abbas Qutab zijn protocol dat bestaat uit een 3-stappenplan: 1- verminder de ontsteking, 2- reinigen en ontgiften en 3- regeneratie en herstel. Dit stappenplan is door Nutramin uitgebreid en in een handzaam formaat op schrift gezet. Het is verkrijgbaar onder de naam Detox-protocol. ’s Middags volgde een presentatie van een tweede Amerikaan: Dr. David Baltimore over zijn werk met de Solaris apparatuur. Daarbij kan speeksel, urine en bloed van de patiënt energetisch getest worden, waarbij men tot een diagnose kan komen. Belangrijke punten zijn verzuring en oxidatieve stress.
Bron: www.nu.nl
DEC 2008
Sonja Bakker-dieet werkt maar even Vrouwen die het dieet van Sonja Bakker volgen, vallen in de eerste weken veel af. Daarna komt het gewichtverlies tot stilstand. Wie serieus wil afvallen, kan het best een programma met intensieve begeleiding en bewegingsoefeningen volgen. Dit is de conclusie van voedingswetenschappers van de Wageningen Universiteit, die 39 vrouwen 40 weken hebben gevolgd bij diverse pogingen om gewicht kwijt te raken. De vrouwen die het intensieve programma van Ladyline volgden, verloren ongeveer 12% van hun lichaamsgewicht. Vrouwen die de boeken van Sonja Bakker gebruikten, kwamen uit op 4% gewichtsafname. Voedingsdeskundige Jeanne de Vries constateert dat een langdurig programma met regelmatige controles en bewegingsoefeningen essentieel is om af te vallen. De onderzoekers bepleiten langduriger en meer onderzoek naar overgewicht en afvallen.
Het symposium ‘Vrouw-zijn’
In het laatste deel van de dag demonstreert Eric van Schijndel bij een vrijwilliger de werking van de Prognos en geeft hij uitleg over mogelijke diagnose en therapieën, energetisch en orthomoleculair. Tot slot wordt de verwachting uitgesproken dat door middel van de ontwikkelingen en mogelijkheden van de energetische diagnostiek het in de toekomst zeer belangrijk zal worden blokkades in het autonome zenuwstelsel op te sporen en dat er mogelijkheden gevonden worden deze te corrigeren. Al met al een interessante dag voor orthomoleculaire en energetische behandelaars.
Fotocollage: Ryan Horstman
Het symposium ‘Vrouw-zijn in diagnose en therapie van FoliaOrthica op 18 september 2008 werd bezocht door bestuurslid Lineke Reerink.
of zij gezond eet, maar dat nog geen 2% van de hele bevolking voldoet aan Richtlijnen Gezonde Voeding. Aandacht werd geschonken aan preconceptuele voeding en vruchtbaarheid, voeding tijdens de zwangerschap en Tijdens dit symposium werd de relatie belicht tussen zwangerschapsuitkomst, waarbij de consequenties van een vrouw-zijn, voeding en gezondheid, waarbij de kwaliteit vitamine B12-tekort tijdens de zwangerschap voor het kind van zorg voor vrouwen sterk kan verbeteren door bij de onomkeerbaar blijken en blijvende schade en achterstand diagnose en behandeling in te spelen op fysieke en menhet gevolg is. tale aspecten die het vrouw-zijn met zich meebrengt. Gezondheidsproblemen tijdens de overgang en menopauVrouwen gaan anders om met hun klachten dan mannen, ze werden belicht in samenhang met hormoontherapie en hebben te maken met sterke hormoonschommelingen, complementaire therapie. Cultureel zijn er grote verschilslikken vaak lange tijd de anticonceptiepil. Voor een betere len en een opmerkelijk feit dat het placebo-effect 50% is interpretatie en begrip van de klachten bij vrouwen is het omdat de endorfinen toenemen. De voor- en nadelen van van belang bewust te zijn en kennis te hebben van de verhormoontherapie, fabels zoals ‘hormonen maken dik’ en schillen tussen mannen en vrouwen als het gaat om risico- de bijwerkingen en risico’s van hormonen werden breed factoren en uitingsvormen van klachten. besproken. Met dit symposium werden verschillende specialismen Hoe voeding het hormonale systeem vice versa beïnvloedt, belicht op het gebied van cardiologie, gynaecologie, psywerd aan de hand van een casus illustratief bevestigd. Dat chologie, natuurgeneeskunde, voeding en suppletie. hormonale klachten op voeding en supplementen reageIn onze westerse wereld zijn hart- en vaatziekten zowel bij ren, zoals hop tegen opvliegers werd aan de hand van de mannen als vrouwen de belangrijkste doodsoorzaak, maar resultaten duidelijk. het proces van aderverkalking begint bij vrouwen echter Het innerlijk van de vrouw werd op grond van eeuwenougemiddeld 10 jaar later door de beschermende effecten de alchemistische principes bloot gelegd waarbij ingegaan van oestrogenen, maar als het om roken gaat dan hebben werd op de betekenis van de (onverzadigbare) draak in de vrouwen jonger dan 50 jaar juist een twee maal groter rivrouw waarmee de vrouw zichzelf opzadelt met de kans sico op een hartinfarct dan mannen. In meerdere studies op een burn-out door niet los te kunnen laten, te veel te is vastgesteld dat maar 5% van alle vrouwen een gezonde zorgen, moeilijk te kunnen ontspannen. Grijpen en vastleefwijze heeft en is aangetoond dat juist een gezonde houden is het wezen van deze draak. leefstijl, gezond eten en sporten zelfs 80% van alle hartEen interessant symposium waarin specifieke klachten en infarcten kan voorkomen. Alarmerend is de constatering problemen die met het vrouw-zijn te maken hebben seridat ruim 95% van de Nederlandse bevolking vindt dat hij eus werden genomen.
DEC 2008
'KRUIDENKARAKTERS' Valeriana officinalis l. ~ valeriaan Andere benamingen: All-heal, Amantilla, Baldrian, Heliotroop, Herbe aux cats Overige benamingen: Wilde valeriaan, Nardostachys jatamansi
DEC 2008 10
Vervolgens talrijke enzymen, choline (3%), suikers, flavonoïden, aminozuren (o.a. GABA en glutaminezuur), vrije vetzuren, aromatische carbonzuren, sterolen, enige alkaloïden en chatinine, (0,1%), sesquiterpenoïden en lignanen.
Klinische werking en farmacologische eigenschappen Drs. Anna Kruyswijk - v.d. Heijden, orthomoleculair De sederende eigenschappen berusten op de activiteit van arts heeft op het lustrumcongres van 4 oktober jl. meerdere bestanddeelgroepen (holistisch principe). een interessante bijdrage geleverd over de betekenis Van valeriaan is een groot aantal farmacologische efvan de slaap voor onze genen. In aansluiting hierop fecten aangetoond, zoals normalisering van het centraal vindt u hieronder een plantenbeschrijving uit de serie zenuwstelsel, wat kan worden teruggevoerd op twee hoofd‘kruidenkarakters’, over de alom bekende Valeriana werkingen: 1: centraal dempend en spasmolytisch door de officinalis. etherische oliën valeriaanzuur en valerenal (sederende eigenschappen treden langzaam op maar zijn duurzaam), Door Fred Blaauw en 2: vegetatief dempend door valepotriaat (sterkst sederende activiteit). Hierdoor kunnen we valeriaanproducten Valeriaan is een winterharde, inheemse plant die veel bijv. inzetten bij toestanden van opwinding; valeriaan voorkomt in Noord-Amerika, Noord-Azië, China, Japan, werkt sederend en het stimuleert bij extreme vermoeidMidden-Europa , en is familie van de ruim 250 leden telheid, het verlaagt de bloeddruk, vergroot de galvloed lende Valerianaceae. Valeriaan groeit graag in vochtige (cholereticum), het relaxeert de intestinale musculatuur gebieden, langs de sloot e.d. Het medicinaal gebruikte en vertoont zelfs een antitumorale en een antibiotische plantendeel is de rhizoma (wortelstok). Men heeft ontdekt activiteit. dat de vers uitgeperste of uitgetrokken wortels het hoogEr zijn interessante studies gaande naar de effecten van ste gehalte aan werkzame stoffen bevatten. De gehaltes valeriaanzuur op de melatoninereceptoren. Het primaire werkzame stoffen verschillen naargelang de herkomst en farmacologische effect is, parallel met het historisch gede ouderdom van de plant, het jaargetijde en de wijze van bruik, de toepassing als sedativum en licht hypnoticum. bereiding. Soms wordt er gebruik gemaakt van de o.a. in Het primaire aangrijpingspunt is de formatio reticularis India, Pakistan en Mexico voorkomende valeriana walen niet het limbische systeem zoals voor meprobamaat lichii, de valeriana edulis (Mexico, tot 8% valepotriaten!) of diazepam. Een farmacologische studie indiceert dat en de valeriana japonica; bij deze soorten ziet men een zowel valepotriaten als valeriaanzuur zich aan dezelfde verschillende dominante aanwezigheid van werkzame hersenenreceptoren binden als valium en andere benstoffen. Mannen reageren over het algemeen beter op vale- zodiazepinen, waardoor een remming optreed van de riaanpreparaten dan vrouwen. Traditioneel wordt valeriaan neuronenactiviteit (GABA- en adenosinereceptoren). Valegebruikt als een sedativum, ter verbetering van de slaap, riaanzuur remt de af braak van de inhiberende neurotransbij opwinding, en condities die geassocieerd worden met mitter GABA; recent is aangetoond dat het de uitscheiding pijn (bv. migraine, intestinale spasmen en neuralgieën). van GABA verhoogt en de heropname afremt. Ook de Het werd ook toegepast bij hysterie en oververmoeidheid. glucoseomzetting in de hersenen wordt geremd (glucose allocatie; dierexperimenteel, ratten). Valeriaan zou vooral Belangrijkste actieve werkzame inhoudsstoffen geschikt zijn voor oudere, medicamentaf hankelijke patiënMeer dan 100 verschillende bestanddelen zijn inmiddels ten met inslaapstoornissen. De hypnotische bijwerkingen geïdentificeerd in de wortel van valeriaan. De belangrijkvan (lichte doses) benzodiazepinen en barbituraten zoals ste actieve bestanddelen van valeriaan zijn de valepotribewustzijnsvernauwing, ochtendkater en af hankelijkheid aten (iridoide moleculen, verzamelnaam van valeriaanzijn echter niet gerapporteerd bij valeriaan. epoxy-tri-esters) en valeriaanzuur; de commerciële hydro- De primaire klinische toepassing van valeriaan is als fiele extracten (verse wortels) zijn tegenwoordig gestansedativum bij insomnia-klachten, stress en onrust. Verdaardiseerd op het gehalte valeriaanzuur. Etherische olie: schillende klinische studies bevestigen het vermogen van (0,3-1,5%) met bornylacetaat, sesquiterpeencarbonzuren en valeriaan om de kwaliteit van slaap te verbeteren; ook het acetoxyvaleriaanzuur (0,1-0,3%). Volatielolie (0,5-2%) bevat slaap (dag-nacht)ritme wordt significant verbeterd en het valepotriaat; deze stof is chemisch instabiel (zuurgraad- en reduceert nachtelijk ontwaken door geluidsoverlast en ochthermolabiel i.v.m. de aanwezigheid van enzymen) waartendslapeloosheid. door de wortels onder de 40NC gedroogd moeten worden. Vooral na de droging van de wortels komt de specifieke Aanwending en toepassing valeriaangeur vrij uit het uiteengevallen valepotriaat. • insomnia t.g.v. nerveuze spanningen, verbetering van
Valeriana officinalis
de slaapkwaliteit • verbetering van het wel bevinden, ook overdag • (motorische) onrust, opwinding • intellectuele en nerveuze overspannenheid, oververmoeidheid, prikkelbaarheid • mentale zwakte, concentratie- en coördinatiezwakte • stress, angst, agressiviteit en overspannenheid • neurasthenie • indigestie, flatulentie, kramp en kolieken • nerveuze klachten van de urinewegen • cor nervosum • milde vormen van spierpijn en -kramp • sommige vormen van depressiviteit • adjuvans bij lichte vormen van hyperthyreoïdie. Hoge doseringen verminderen zenuwoverprikkelingen zo sterk, dat ze de aanvallen van epilepsie, hysterie en stuipen kunnen onderdrukken; dit effect kan worden gepotentieerd door gelijktijdig (indien geïndiceerd dus bij deficiëntie) magnesium te gebruiken (anticonvulsief). Deze toepassing dient uitsluitend te geschieden onder begeleiding van de (huis)arts of andere deskundige. Therapeutische dosering Als thee: 1-2 gram, is ongeveer 2 volle theelepels kruid per theekop (150ml), 5 minuten afgedekt laten trekken. (Extract)tinctuur: bij inwendig gebruik; overdag 1-3 x daags 5-15 druppels aanhouden. Voor het slapen 25-50 druppels, met wat (lauw) water. Algemeen: dosis naar wel bevinding. Valeriaanaf kooksel wordt ook gebruikt in de balneotherapie (baden); men moet dan wel letten op een juiste concentratie, want men kan tijdens het baden reeds in slaap vallen! Bestaande preparaten en dosering Baldrian-Phyton Tropfen, Baldrisedon, Nervipan, Orasedon, Bunetten, Kneipp valeriaan, Recvalysat, Valdispert (-forte), Zirculin, Benedorm, Sedonium en vele andere (extract)tincturen, dragees enz. Valeriana officinalis laat zich prima combineren met Kawa kawa, Corydalis cava /bulbosa, Humulus lupulus, Melissa officinalis, Escholtzia
californica en Passiflora incarnata. Bij depressiviteit kan men valeriaanextract goed combineren met Hypericum perforatum-extract.
Foto: Antonie van den Bos
Contra-indicaties, (ongewenste) bijwerkingen en toxicologie Toxische en/of graviditeit-gerelateerde bijwerkingen zijn tot op heden niet bekend, evenmin als wisselwerkingen met geneesmiddelen. Valeriaanpreparaten kunnen veilig worden aangewend bij zuigelingen en kinderen. Valeriaan wordt algemeen als een veilig kruid voor inwendig gebruik beschouwd door de United States Food en Drug Administration. Als relatieve contra-indicatie gelden zwangerschap en lactatie (alleen lage dosis toegestaan), allergie voor valeriaan en sommige, daaraan verbonden hepatische aandoeningen. Enige voorzichtigheid is geboden bij het bedienen van machines en bij autorijden, men dient de dosis dan eventueel aan te passen. De volksgeneeskunde leert ons, dat een klein percentage valeriaangebruikers (vnl. vrouwen) overstapt op een ander fytosedativum zodra valeriaan bij hen maagklachten geeft. Een enkele keer is hoofpijn als bijwerking gerapporteerd. Een hoogst enkele keer wordt, na langdurig en overdadig gebruik, zgn. valerianomanie waargenomen (onbedwingbare behoefte aan valeriaan). Dit manifesteert zich door hoofdpijn en onrust. Een acute overdosis van valeriaan geeft een scala aan symptomen: tachycardie, nausea, vomitis, mydriasis, confusie, afwezigheid, hallucinaties, hoofdpijn, hypersensitiviteit en slapeloosheid. Na het staken verdwijnen deze symptomen echter weer volledig, binnen 24 uur. Interacties Zijn tot nu toe niet gemeld of bekend. Er is geen potentiërend effect bekend van valeriaan en alcohol. In theorie kan het effect van synthetische sedativa en/of hypnotica worden versterkt.
DEC 2008 11
‘Zin in gezond’ Dit artikel gaat vooral in op hoe ik vanuit mijn bevlogenheid voor een goede gezondheid kinderen en hun ouders bij dit onderwerp betrek. Tot slot doe ik een oproep aan geïnteresseerde collega’s via een rondetafelconferentie met mij na te denken over hoe we ‘zin in gezond’ onder de aandacht van het brede publiek kunnen brengen.
Door Philomena Steinfort, orthomoleculair therapeut
Passie voor gezondheid Eerst zal ik me even voorstellen. Ik heet Philomena Steinfort, ben 45 jaar, getrouwd en ik heb drie kinderen. Twee ervan studeren(21 en 19) en onze surprise is bijna zes jaar oud en zit op de basisschool. Oorspronkelijk kom ik uit Duitsland. Sinds 1983 ben ik getrouwd met een Nederlander. Inmiddels woon ik dus al 25 jaar in Nederland. Gezondheid en voeding hebben sinds mijn middelbare schooltijd mijn interesse. Via allerlei vormen van scholing, een opleiding aan de Open Universiteit, kon ik mijn bevlogenheid uiteindelijk kwijt in de orthomoleculaire geneeskunde. In 2002, toen de oudste twee naar het voortgezet onderwijs gingen, heb ik mijn eigen orthomoleculaire praktijk. De patiënt staat bij mij centraal. Daarnaast geef ik lifestyle training, doe aan personal coaching en geef gezondheidsadviezen. Voor de firma Orthica geef ik als freelancer voorlichting aan artsen, therapeuten en apothekers in Duitsland. Daarnaast, als de tijd het toelaat, vervang ik ook wel eens in Nederland een collega. Naast voorgaande is mijn grootste passie het verzorgen van cursussen en workshops aan ouders en verzorgers over voeding en gedrag. Wie de jeugd heeft, heeft de toekomst. Daarom maak ik ook graag kinderen bewust van het effect van voeding op hun lichaam en geest. Dit doe ik door als gastdocent op te treden in het onderwijs. Projectweken, met als thema voeding of gezondheid, zijn uitermate geschikt om aanschouwelijk en interactief met kinderen hierover in gesprek te gaan. Ik bloei keer op keer op wanneer de vonk overslaat en ik een sprankeling zie in de ogen van kinderen, hun ouders of mijn patiënten. Dat beschouw ik altijd als de mooiste indicator dat de vonk is overgeslagen. Ik zie dan ‘zin in gezond’. Zo draag ik mijn steentje bij. Hierna beschrijf ik hoe ik bij kinderen en ouders zin maak. Het inspireerde mij in ieder geval dit artikel te schrijven. In het verlengde hiervan wil ik u als lezer inspireren.
DEC 2008 12
Voedingslessen om anders naar je eten te kijken Dit afgelopen voorjaar stond op de basisschool van ons jongste kind een project over gezonde voeding drie weken centraal. Ik bood mijn hulp aan als voedingsdeskundig
therapeut en heb in elke groep een les over gezonde voeding verzorgd. De basis van de lessen vormde de Piramide van Willet, van de onderste laag over bewegen tot goede vetten, veel groente en fruit, volle graanproducten en de plantaardige en dierlijke eiwitten. De hoeksteen van de piramide staat voor geraffineerde producten en rood vlees. Elke laag heb ik met foto’s geïllustreerd, zodat de betrokkenheid van de kinderen werd vergroot. Bij iedere laag liet ik ze zelf vertellen welk voedsel zij kenden, waarom zij het wel of niet gezond vonden en waarom onder aan de piramide er geen eten maar bewegen stond. Met een prachtig anatomieboek voor kinderen, waar in de lichaamsmodellen als bewegende delen te zien en aan te raken waren. Zo kregen ze stukje voor stukje meer zicht op de werking van het lichaam. Door de lessen met vijf minuutjes actief bewegen te starten, voelde elk kind dat het lichaam zuurstof nodig heeft. Dit vergrootte weer het inzicht, dat ons lijf een heleboel behoefte heeft aan goede lucht, water en brandstoffen. Een goed functionerend lichaam heeft naast goede voeding ook onderhoud en dus beweging, spel en slaap nodig. Poep en pies Kinderen vinden het leukste om over ‘poep en pies’ te praten. Wanneer het onderwerp van gesprek daar belandt vraag ik altijd wie er wel eens last heeft bij het naar de wc te gaan. Soms wordt dit gevisualiseerd met een knalrood hoofd en alle bijbehorende geluiden…… En ja hoor, na veel gelach en hilariteit komen dan ook de pijnverhalen. Hier kan ik dan eenvoudig het belang van vezels in ons voedsel uitleggen; dat onze darm, die net zolang is als een klaslokaal breed is, wel genoeg werk te doen moet krijgen. Voedsel dat niet genoeg vezels bevat, leg ik uit, gaat heel erg plakken; net als lijm aan een muur en dan kan het resterende gedeelte dus ook niet gemakkelijk naar buiten! Samen ontdekken wat gezond voedsel precies inhoudt en dat snoep en frisdrank eigenlijk wel mogen als je het maar met mate gebruikt. Kinderen leren dan dat je het als een extraatje moet zien en niet als regelmatig bestanddeel in je dagelijks voedselpakket. Met sommige klassen ga ik ook wel eens samen broodjes bakken. Ze leren dan het verschil tussen volgraan en gezeefd meel, de verschillende graansoorten en zaden en waarom een bruin brood niet per se een echt volkorenbrood is. Ook neem ik altijd een potjes verse zuurdesem mee als voorbeeld van de oudste manier om brood te laten rijzen en om eraan te laten ruiken… De zuurdesem deed menigeen rillen vanwege de sterke lucht. Naast brood en de meest uiteenlopende soorten koeken en snoep, dat de kinderen zelf meenemen, neem ik ook altijd fruit mee. Veel kinderen hadden nog nooit van som-
BSN en AGB code mige fruit soorten gehoord of ze gezien. Iedere les is weer anders, levert weer nieuwe vragen op of heeft een andere insteek.
Informatie Burgerservicenummer in de zorg Op 1 juni 2008 is de Wet gebruik burgerservicenummer (Wbsn-z) in de zorg in werking getreden. Deze wet heeft gevolgen voor alle zorgverleners, indicatieorganen en zorgOuderbetrokkenheid verzekeraars in Nederland. Met die inwerkingtreding zijn Kinderen kunnen nog zo enthousiast zijn, echt effect heb alle zorgverleners verplicht om binnen een jaar het BSN je pas als je ook de ouders mee krijgt. Het drie weken van patiënten vast te leggen in hun administratie en te durende project op de school van onze jongste werd met gebruiken bij gegevensuitwisseling met andere zorgverleeen markt afgesloten. Iedere klas had iets met betrekking ners en met zorgverzekeraars. tot voedsel met hun leerkracht voorbereid. En de ouders Het ministerie van WVS geeft rondom de invoering kwamen kijken. In het koffielokaal stond ik met een kleine van BSN in de zorg een Nieuwsbrief uit, zie: www.inmarktkraam om aan de ouders en hun kind(eren) te laten foBSNzorg.nl/nieuwsbrief bsn. Ook is er een handboek zien wat we er zo in iedere groep was gedaan. Zo kregen uitgegeven dat u kunt downloaden via dezelfde website of de ouders de kans om vragen over voeding en gedrag te bestellen bij Postbus 51, telefoonnummer 0800-8051. kunnen stellen. Na de zomervakantie gaf de directeur van In de aanloop van 1 juni 2009 moet iedereen met het BSN de school mij nog eens de mogelijkheid om tijdens een werken. ouderavond een workshop te verzorgen en vragen te beant- Wanneer mag u vergewissen? woorden over voeding en gedrag en om het geleerde nog Om er zeker van te zijn dat met het betrouwbare BSN eens onder de aandacht de brengen. De aanwezige ouders wordt gewerkt moet u als zorgverlener uw patiënt of cliënt waren zeer geïnteresseerd en betrokken. identificeren. Bij mensen met wie u al wel een behandelrelatie hebt, heeft u geen identificatieplicht maar een Prioriteit nr: 1 vergewisplicht. Vergewissen kan bijvoorbeeld doordat u de Ik vind projecten, zoals hiervoor beschreven, een must patiënt herkent van eerdere contacten. Of u kunt controvoor alle scholen. Soms lijkt het wel of iedereen denkt te levragen stellen, zoals vragen naar de achternaam, voorweten wat gezonde voeding is, terwijl de overheid moord namen, geboortedatum of postcode en huisnummer van en brand schreeuwt over stijgende kosten in de gezondhet woonadres. Vraag bij twijfel altijd naar een wettelijk heidszorg en een bevolking die letterlijk uit zijn voegen identiteitsdocument. dreigt te barsten van over- en ondervoeding…. Aan de anCIZ en Univé-VGZ-IZA-Trias voeren in de aanloop van dere kant zien we in de media steeds meer dat er commer- 1 juni 2009 het BSN geleidelijk in. cieel op gezondheid en voeding wordt ingespeeld. Je kunt hierbij denken aan Sonja Bakker, Jamie Oliver, maar ook AGB code verplicht per 1 januari 2009 aan hoe de voedingsindustrie hierop inspeelt met functio- Op de declaraties die bij de zorgverzekeraars ingediend nele voedingsmiddelen. worden is per 1 januari een AGB code verplicht. Veel van u hebben dit al toegestuurd gekregen door Vektis. Mijn benadering is gebaseerd op idealisme, om zo bij jon- Heeft u er nog geen een ontvangen, dn kunt u zelf een geren en hun ouders een denkomslag te bewerken en zo AGB code aanvragen via www.agbcode.nl denkprocessen op gang te brengen. of telefonisch 0900 2422633 Rondetafelconferentie ‘Zin in Gezond’ Waarom kom ik nu met mijn verhaal juist bij jullie als mijn collega’s? Ik wil een dringend beroep doen om vanuit onze maatschappelijke opdracht de krachten te bundelen. Ik wil jullie vragen samen met mij te brainstormen en zo tot goede ideeën te komen om ‘zin in gezond’ vanuit onze orthomoleculair visie te promoten. Daarom stel ik voor om 2008 met een goed voornemen te eindigen! Op donderdagavond 15 januari 2009 organiseer ik van 19.30 – 21.30 uur een rondetafelconferentie in Vredenburgh te Utrecht. Geef je deelname z.s.m. aan mij per email door:
[email protected]. Kennis moet circuleren in het belang van de gezondheid. Draag ook je steentje bij aan ‘zin in gezond’ en begin 2009 weer goed.
Aktie Met financiële steun van de Europese Gemeenschap is er een Campagne gestart met Nederland, België en Frankrijk als samenwerkende partners om Groenten onder de aandacht van het publiek te brengen. Het motto is: ‘Verwerkte GROENTEN ook voor jou!’ Lekker en gezonder dan je denkt. Slimme trucjes zijn er bedacht om kinderen vertrouwd te maken met groenten en het nog lekker gaan vinden ook. Kijk verder op www.verwerktegroenten.nl
DEC 2008 13
Verslag Zesde Zeeuwsedag
te Vlissingen
De 6e Zeeuwse Dag was dit jaar op de mooie zonnige zaterdag van 13 september. Deze informatieve dag wordt traditioneel georganiseerd door RP Vitamino, Nutramin en Energetica Natura. Dit jaar is de titel: ‘Vrouwenkwalen op natuurlijke wijze in gezondheid vertalen’. In het Arsenaal-theater te Vlissingen ontvingen zij meer dan 100 enthousiaste bezoekers. Omdat er parallel een partnerprogramma liep, krioelde de restauratieve gelegenheid ook geregeld van de kinderen; heel gezellig. De lunch was ook voortreffelijk verzorgd en zoals van de Vlissingse kok was te verwachten; naast heerlijke verse salades, veel verse vissoep, visfilets en garnalenkroketjes.
De behandeling bij een verstoorde fosforylering –en vaak daarbij verstoorde methylering- vraagt om aanpassing van het dieet; minder koolhydraten en deze goed verdelen over de dag; sterk ophogen van dagportie groenten en eiwitten, en wat fruit. Daarnaast bewegingsadvies op geleide van lactaatbepalingen. CAVE; hoe ernstiger de klachten, hoe lager de startdoseringen. Deze opbouwen op geleide van de klachtverbetering. Met name psychische klachten kunnen sterk gaan spelen bij een te hoge startdosis. Zink is onmisbaar bij mensen met HPU. Vaak is een dosis van 50 mg per dag nodig. CAVE; bij HPU-patiënten een ijzerkopervrije multi geven in verband met verstoorde intracellulaire enzymwerking. Een goed voorbeeld is Multi-Mins van Biotics. Ondersteun de suikerhuishouding en schildklierfunctie. Ook de leverfunctie vraagt om aandacht. En bij dit alles is een gezonde darmflora essentieel.
Jacqueline Gerrits, Onderwijscommissie
Nu de inhoud. De vier sprekers vertelden ieder een stuk over de biochemie. De informatie gaf een goed inzicht in het waarom van de verschillende klachten waarmee vrouwen onze praktijk bezoeken. Door dit inzicht is het mogelijk een meer effectieve therapie samen te stellen. De heer Ralf Abels, directeur van het RP Vitamino laboratorium, heeft voor zijn lezing Slijmvliesproblematiek als motto: ‘Grenzen moeten verdwijnen – tussen de oren, niet in het organisme.’ We hebben slijmvliezen met daarin immuunfuncties die zich van de ‘normale’ immuunfuncties onderscheiden. De darm speelt door zijn enorme oppervlak en mucosale immuunsysteem (MIS) een belangrijke rol. Er zitten veel lymfocyten die het gehele stoftransport in de gaten houden en intensief communiceren met de immuuncellen in het milieu externe (lumen) en met de cellen van het milieu interne (darmwandcellen). Ook de darmflora communiceert met de darmcellen en speelt zo een rol in het geheel. Verstoringen in dit systeem kunnen zich zowel intestinale als extra-intestinale klachten tot uiting komt. Hieronder vallen ook diverse hormonale klachten en dat is waar veel vrouwen mee te maken hebben. Typische vrouwenklachten die een relatie hebben met slijmvliesproblematiek: PMS, vaginale mycosen, opgezette buik, nekpijn en matheid. Deze vrouwen hebben vaak premenstruele drang naar zoet en soms zout, wat leidt tot snoepen wat weer leidt tot tekort aan vitale nutriënten. Voedingsinterventie (gezonde voeding) en orthomoleculaire suppletie (omega-3, zink, seleen, mangaan, chroom) kunnen de klachten duidelijk minderen. De heer Abels waarschuwde dat u als therapeut uw cliënt erop attent moet maken dat de vruchtbaarheid tijdens de behandeling stijgt en daarmee de kans op zwangerschap.
DEC 2008 14
Yvonne van Stigt gaf haar lezing de titel Verstoorde fosforyleringsprocessen; de stofwisselingsstoornis HP bij vrouwen biochemisch benaderd. Tijdens haar lezing
werd duidelijk fosforylering (PO4 koppelen) onder invloed van kinasen ervoor zorgt dat de receptoren in de celwand worden geactiveerd en via defosforylering (PO4 af koppelen) onder invloed van fosfatasen weer worden gedeactiveerd. Bijna elke enzymatische stap is af hankelijk van deze (de)fosforylering. Via deze twee processen reguleert de cel wat naar binnen kan en wat naar buiten. Mevrouw Van Stigt wees erop dat het jammer is om alleen aandacht te besteden aan methylering en problemen met (de)fosforylering over het hoofd te zien. Oxidatieve fosforylering maakt mogelijk dat in de mitochondriën via de citroenzuurcyclus ATP wordt gevormd. Voor een goed verloop van de citroenzuurcyclus is ijzer, glutathion, vitamine B3 (NAD), magnesium, mangaan, vitamine B1 en vitamine B2 nodig (FAD). Glucose wordt omgezet in pyrodruivenzuur en co-A, waarna de citroenzuurcyclus start. Aminozuren, glycerol en vrije vetzuuren worden ook via –zij het andere startstappen- in de citroenzuurcyclus verbrandt. Door het bloed en urine van een vermoeide hpu-patiënt(e) te onderzoeken op de onderdelen van de citroenzuurcyclus, kan duidelijk worden welke stappen niet goed verlopen, waarna specifiek kan worden ingegrepen. Er zijn veel mineralen als co-factoren nodig om de enzymen van de citroenzuurcyclus middels fosforyleren te activeren. Een relatief tekort aan een of meerdere co-factoren resulteert in een gebrekkige APT-producten en daarmee een vermoeide patiënt(e). De vitamines worden pas actief na fosforylering. Een voorbeeld is pyridoxine dat na fosforylering is omgezet in het actieve pyridoxal-5-fosfaat (P5) en het riboflavine dat na fosforylering actief wordt als flavineadenindinucleotide (FAD) en als riboflavine-5-fosfaat (FMN). Voor al deze fosforyleringen is een fosfaatdonor nodig, het ATP. Die moet er dus wel zijn. Voor in de praktijk adviseerde mevrouw Van Stigt om naast de anamnese de vragenlijst van het KEAC/HPU-patientenvereniging te gebruiken om de waarschijnlijkheid van HPU in te schatten. Bij twijfel over de te volgen behandeling kan daarnaast is een vitamine/mineralenonderzoek van bloed en intracellulaire waarden worden gedaan van vitamine B6, vitamine B2, foliumzuur en zink. Bij homocysteïne waarden boven 6 in het bloed en/of een hoge waarde van aminozuur 3 methylhistidine in de urine kunt u alert zijn op een gebrekkige methylering. Let erop dat de afwijkingen in het bloed - of juist normaalwaarden bij klachten - te maken kunnen hebben met de buffercapaciteit van het bloed.
Marijke de Waal Malefijt, orthomoleculair diëtiste, informeerde ons over de verschillende menstypen en de dieetadviezen die bij ieder type horen. Zij presenteerde het 8-stappen energie herstelplan dat zij samen met collega Tanja Visser heeft ontworpen. Via dit plan kan de patiënt de verschillende energiestromen; de verteringenergie - leverenergie en nierenergie, optimaliseren. Dat wil zeggen de ene keer activeren, de andere keer remmen. Met name als de energie-accu van de nier uitgeput raakt, verliest het lichaam zijn compensatiecapaciteit met klachten en ziekte als gevolg. Met veel praktische voorbeelden geven Marijke en Tanja aan hoe de verschillende energiesystemen weer kunnen worden geoptimaliseerd. In hun boek geven zij hiervoor praktische informatie en recepten. Het onderwerp van de lezing van dr Pieter Lanoye is CVS en de vrouw. Dr Lanoye concludeert naar aanleiding van de nieuwe inzichten die hij in het congres Oslo 2007 opdeed, dat de oude benaming Myalgic Encephalomyelitis (ME) eigenlijk zeer correct is. Als duidelijk criteria voor chronisch vermoeidheidssyndroom (CVS) geeft hij aan: koorts na inspanning bij een patiënte met cognitieve, endocriene, immunologische symptomen en klachten die horen bij een ontregeld autonoom zenuwstelsel (zweten, diarree e causa ignota = zonder bekende oorzaak). Lanoye geeft aan dat een juridisch geaccepteerd argument voor CVS is een aantoonbare faseverschuiving van alfa-bètagolven tijdens de slaap. Omdat vrouwen met CVS concentratie- en geheugenstoornissen hebben, is het zinvol om alle informatie die zij krijgen op schrift te stellen, zodat zij dit thuis rustig en meerdere keren kunnen nalazen. Vrouwen met CVS hebben vaak ook hypoglykemie, hypothyreoïdie, allergieën en voelen zich grieperig. De symptomen ontstaan vaak vrij plotseling en houden meer dan zes maanden aan.
De nieuwe inzichten; bij ME zijn drie belangrijke lichaamsfuncties gestoord: 1. het immuunsysteem, waarschijnlijk door een erfelijk bepaalde aanleg tot Th2-stijging met een omgekeerde relatie tussen het aantal NK-cellen en de ernst van de klachten. 2. het falen van de hypothalamus-hypofyse-bijnier-as, waardoor er frequent een DHEA-gehalte onder 40 µg is (te laag). Juridisch geaccepteerd argument voor diagnose ME. 3. cerebrale en ruggenmergbeschadiging. Op een MRI-afbeelding zijn fouten in cortex cerebri en medulla spinalis te zien. Te veel triggers overbelasten deze drie verzwakte lichaamsfuncties waardoor een te veel aan ontsteking, oxydatieve stress en materieel defect in de vorm van onder andere een leaky gut ontstaat. Dit resulteert in het syndroom ME. De pijn rond de gewrichten reageert slecht op pijnstillers en tricyclische antidepressiva. De pijn reageert meestal goed op biofeedback, acupunctuur en cognitieve training waarbij de patiënte de fysieke grens van de beweging leert kennen en verleggen. Verstoorde slaap door verschuiving van de alfa-beta golven is objectiveerbaar; de REM-slaap (droomslaap) wijkt af. Naar aanleiding van de observatie dat tijdens de droomslaap de ogen snel bewegen, is het idee ontstaan om de Eye Movement Desensilization and Reprocessing (EMDR) als therapie in te zetten. In het geheel een interessante dag.
DEC 2008 15
Verslag
inhoudsopgave
Korte berichten
Lustrumcongres Verslag
Bron: www.nu.nl
3/4/5/6
‘Evolutiestop’
Osteoporose, steeds meer mensen krijgen ermee te maken
7
Verslag Congres Nutramin
8
Het symposium ‘Vrouw-zijn’
9
Kruidenkarakters Zin in gezond BSN en AGB code Aktie
10/11 12 13 13
Verslag Zesde Zeeuwsedag
14/15
Korte berichten
16/17
Boekentip
18
Voeding en psyche
19
Zorgverzekeraars in 2009
20
Agenda
22/23
Mededelingen
27/28
Alle foto’s in dit magazine zijn gemaakt door Jan Eissens
Oproep Ledenvergadering 7 maart 2009 in Congrescentrum Woudschoten in Zeist. Noteert u die datum vast in uw agenda. Voor bestuur zijn we dringend op zoek naar aanvulling/vervanging. Twee artsen voor de MOA en 1 licentie lid uit de therapeuten groep. Meer info over inhoud functie en werk? neem even contact op met het secretariaat. DEC 2008 16
De evolutie van de mens is tot stilstand gekomen, zo concludeerde de gerenommeerde Britse geneticus Prof. Steve Jones van het University College in Londen. Deze opmerkelijke visie presenteerde hij in zijn lezing: ’De menselijke evolutie is voorbij’. Jones baseert zijn voorspelling op het feit dat de belangrijkste voorwaarden voor een evolutieproces niet meer aanwezig zijn in de menselijke samenleving, omdat er in de westerse wereld geen sprake meer is van natuurlijke selectie. Vroeger stierf de helft van de kinderen voor de leeftijd van 20 jaar en nu wordt 98% ouder dan 21 jaar. Onze levensverwachting is ingrijpend veranderd, want er is geen vorm van natuurlijke selectie meer. Als andere oorzaak van de ‘evolutiestop’ laat Jones weten, is de leeftijd waarop mannen gemiddeld vader worden in vergelijking tot vroeger. Volgens de geneticus is er bij jong vaderschap een kleinere kans op genetische ‘foutjes’ bij het kind. Minder oudere vaders leiden tot minder mutaties. Maar evolutie heeft juist voordeel bij genetische veranderingen, omdat in de overlevingsstrijd zich nieuwe eigenschappen kunnen ontwikkelen.
Slaapziekte Japanse wetenschappers hebben ontdekt welke genvariant mogelijk verantwoordelijk is voor de slaapziekte ‘narcolepsie’. Van de 222 onderzochte patiënten had 45% deze genvariant. De genvariant kan helpen om geschikte medicatie voor narcolepsiepatiënten te ontwikkelen. Patiënten met narcolepsie vallen overdag in slaap en kunnen ’s nachts niet goed doorslapen. De oorzaak is dat de neurotransmitter hypocretine in de hersenen ontbreekt, de stof die het waak- en slaapritme regelt. Eén op de 2500 Europeanen en Amerikanen heeft last van deze slaapziekte, maar in Japan is deze slaapziekte 4 keer zo hoog.
Rokende ouders De Nederlandse vereniging voor Kindergeneeskunde gaat artsen trainen in gesprekken met rokende ouders. Het is de bedoeling dat de vaders en moeders stoppen met roken in het bijzijn van de kinderen. Kinderen hebben door meeroken een grotere kans op wiegendood en mogelijk vormen van kinderkanker.
Jicht Onderzoekers van het Erasmus Medisch Centrum hebben twee nieuwe genen voor jicht ontdekt. Personen met deze genvariant blijken 70% meer risico op gewrichtaandoeningen te hebben. Deze onderzoeken zijn gepubliceerd in The Lancet. Jicht is een pijnlijke ontsteking die ontstaat door afzetting van urinezuurkristallen in een gewricht, meestal
in de grote teen. De aandoening komt bij zo’n 225.000 volwassenen in Nederland voor. Personen met bepaalde genvarianten hebben meer kans op het krijgen van jicht. De nieuwe genvariant ABCG2 komt voor bij 1 op de 10 personen en het voorkomen van de genvariant SLC17A3 zelfs 1 op de 2 personen. Deze ontdekking draagt er aan bij om het ontstaan van jicht beter te begrijpen.
Paarse tomaat biedt bescherming tegen kanker Britse en Wageningse wetenschappers hebben een nieuwe, paarsgekleurde tomaat ontwikkeld. Uit onderzoek is gebleken dat deze tomaat extra gezond is en bescherming biedt tegen de ontwikkeling van bepaalde vormen van kanker. Volgens het onderzoeksinstituut Plant Research International van de Wageningen Universiteit zijn via genetische modificatie twee genen van het leeuwenbekje aan de tomaat toegevoegd. Deze genen zijn nodig om anthocyanen te maken, paarskleurige antioxidanten die ook in zwarte bessen, aardbeien en cranberries voorkomen. Deze stof beschermt niet alleen tegen bepaalde kankersoorten maar ook tegen hart- en vaatziekten. Tevens werken anthocyanen ontstekingsremmend. Van tomaten is al bekend dat deze vrucht gezond is vanwege lycopeen, een stof die zorgt voor afweer tegen een aantal ziektes. De nieuwe paarse tomaat is twee keer gezonder dan de rode.
Levenslange verandering door honger Kinderen die in de hongerwinter van de IIe WO zijn verwekt zijn genetisch anders. Wetenschappers vonden bij hen een andere afstelling van een gen (onderzocht is IGF2-gen) dat de groei beïnvloedt. Het is voor het eerst dat wordt aangetoond dat epigenetische factoren in de baarmoeder levenslang veranderingen in het genetische materiaal teweeg kunnen brengen. Uit de studie blijkt dat de honger van de zwangere moeders het genetische materiaal bij prille embryo’s heeft veranderd. Deze wijzigingen zijn ruim 60 jaar later nog waarneembaar. Het gaat om een andere moleculaire afstelling van de code die aangeeft of een gen aan- of uitstaat. Een gen dat uitstaat is verpakt in methylmoleculen. De zestigers die tijdens de hongerwinter zijn verwekt, hebben minder methylmoleculen op het gen.
Vroege kaalheid bij mannen Internationale onderzoekers hebben 2 nieuwe variaties van genen gevonden die vroege kaalheid bij mannen kunnen veroorzaken. Voorheen was er alleen een kaalheidsgen bekend dat wordt overgeërfd via de moeder, maar nu blijken er ook 2 genvariaties op chromosoom 20 te zijn die door zowel de moeder als de vader wordt doorgegeven. Voor het onderzoek werden de genen van ruim 5000 mannen bestudeerd. Eén op de zeven mannen wordt voor het
Leeuwenbekje (crotalaria retusa) Foto: Antonie van den Bos
vijftigste levensjaar kaal als deze man over 2 genvariaties èn het al eerder bekende gen beschikt.
Roken vermindert denkvermogen Het denkvermogen van rokers neemt sneller af dan dat van niet-rokers blijkt uit een onderzoek van het RIVM. Het cognitief functioneren van rokers is vergelijkbaar met dat van mensen die 3 tot 7 jaar ouder zijn en nooit gerookt hebben. Al op middelbare leeftijd scoren rokers op verschillende onderdelen als geheugen, flexibiliteit en snelheid slechter dan niet-rokers. Uit het onderzoek blijkt dat in 5 jaar tijd het denkvermogen van rokers 2 keer zo snel afneemt als dat van niet-rokers. Ook de hoeveelheid sigaretten is bepalend: hoe meer men rookt hoe sneller het bergafwaarts gaat. Volgens de onderzoekers loont het om te stoppen met roken, want mensen die al langere tijd gestopt waren met roken hadden een zelfde graad van vermindering van het denkvermogen als mensen die nog nooit hadden gerookt.
Beroepgerelateerde risico’s bij kappers Mensen die het beroep van kapper uitvoeren lopen meer risico om kanker te ontwikkelen dan anderen waarschuwt de kankerafdeling van de WHO. Kappers staan dagelijks bloot aan chemische bestanddelen, vooral die van haarverf. Het Internationaal Onderzoekscentrum voor Kanker deed onderzoek naar de beroepsgroep en concludeerde dat de kleurstoffen en chemicaliën waarmee kappers werken uiterst kankerverwekkend zijn. Vooral de donkere haarkleurproducten zoals zwart, bruin en rood bevatten veel kankerverwekkende stoffen. Voor mensen die zelf hun haar verven is geen aantoonbaar bewijs gevonden voor een verhoogd risico op kanker. verzameld door Lineke Reerink, cie PR
DEC 2008 17
boekentip
Voeding en psyche
Een pleidooi voor echt eten
De Revolutionaire aanpak van onze Gezondheid
Michael Pollan ISBN 978 90 295 6633 9 2008 € 17.50
Walter O. M. Faché en Jenni Thys ISBN 978-90-79410-01-9
De medische kennis staat op hoog niveau, maar het meest fundamentele, de basisvoeding, wordt door dezelfde hoogstaande medische wereld vaak uit het oog verloren. De auteurs willen met dit boek, de consument opnieuw bewust maken van de ontoereikendheid van de dagelijkse voeding, maar ook de overheid, de voedingsindustrie en de werkers in de gezondheidszorg hebben hun verantwoordeOnze dieetregels worden bepaald door de voedingsmidlijkheid te nemen om een betere en gezondere voeding te delenindustrie, farmaceutische industrie, gezondheidsrealiseren. voorlichters, voedingsdeskundigen en de media. Het gevolg Dit boek biedt een praktische leidraad om de revolutionaire is dat de winkels vol liggen met voedselachtige substanties bevindingen van de orthomoleculaire wetenschap daadwerdie om het hardst schreeuwen dat ze gezond voor ons kelijk in praktijk te brengen. zijn. Echt eten verdwijnt uit ons beeld en dreigt te worden vervangen door ‘voedingsstoffen’. De consument raakt steeds meer in verwarring over wat nu echt gezond is. De belangrijkste adviezen van dit boek zijn, “Eet Echt Voedsel, vooral Planten, en Niet te Veel”. Het hoe en waarom wordt allemaal duidelijk uitgelegd, enkele regels uit zijn boek: “Eet niets wat niet kan rotten”, “Mijd voedingsmiddelen met gezondheidsclaims”, en “Mijd voedingsmiddelen met ingrediënten die je niet uit kunt spreken”. Een pleidooi voor echt eten adviseert ons na te denken bij wat we eten, of je overgrootmoeder het ook als voedsel zou herkennen, en om weer van ons eten te gaan genieten. Stanley Coren ISBN 90-5018-319-0 Door: Jetty van der Graaf Opwekkende en alarmerende berichten over slaap en slapeloosheid Michael Pollan is journalist en filosoof. Hij geeft les aan Berkeley en schrijft regelmatig voor ‘The New York Times’ en heeft al meerdere prijzen gewonnen voor ‘Food Writing’.
Slaaprovers
Probiotica, op zoek naar bacteriële balans Irma Kromhout-van Cappelle ISBN 978 90 202 0283 0 € 4,95
DEC 2008 18
Tegenwoordig horen en lezen we veel over probiotica. Maar wat zijn probiotica eigenlijk? Deze en andere veelgestelde vragen over probiotica worden in dit boek behandeld. Daarnaast worden ook de opbouw van het maag-darmkanaal en de darmflora beschreven. Kortom: een goed leesbaar boek voor iedereen die geïnteresseerd is in het balans brengen en houden van de darmflora (van zowel zichzelf als zijn of haar patiënten).
Stanley Coren is hoogleraar psychologie aan de Universiteit van British Columbia Dit boek met de titel ‘Slaaprovers’ is een verslag van een diepgaand onderzoek naar het mysterie van de slaap. De verrassende wetenswaardigheden over de slaap maken het boek tot een ongekende bron van leesplezier, voor slaapwandelaars en dromers. Maar het boek geeft ook stof tot nadenken, in het bijzonder voor politici, wetenschappers, (para)medici, therapeuten en andere hulpverleners, werkgevers en werknemers. Als het natuurlijke ritme van slapen en waken door onze jachtige manier van leven wordt verstoord zijn de gevolgen voor het individu en de samenleving rampzalig. Eet- en/of snoeplust, slechte werkprestaties, psychisch en/of lichamelijke onbalans zijn te wijten aan chronisch slaaptekort. In het boek worden nuttige tips en adviezen beschreven om slaapstoornissen te voorkomen.
Ortho Science organiseerde op 1 november 2008 het symposium Voeding en Psyche in het Universitair Medisch Centrum te Utrecht. Er was weer een volle collegezaal en in de hal vele stands.
ningen, stofwisselingsziekten. Depressie; lichamelijk ziek zijn is de psychische factor. Depressie is het gevolg van een stofwisselingsziekte. Controleer daarom ook de bijnierfunctie en schildklierfunctie.
Door Jacqueline Gerrits, onderwijscommissie
Prof. Dr. Witte Hoogendijk besprak de functie van vitamine D en de rol bij depressie. Ook een milde depressie kan een behoorlijk invloed hebben op het dagelijks leven. Duidelijk werd dat de kans op een tekort aan vitamine D in dit geval veel groter is dan op een overdosering. Hoogendijk wees op het belang van voldoende direct zonlicht om vitamine D te maken in de huid.
Verschillende sprekers die goede onderwerpen bespreken. Dagvoorzitter Gert Schuitemaker gaf een overzicht van alle grote namen die een rol spelen bij de huidige orthomoleculaire kennis op het gebied van voeding en psyche. Vele van hen merkte op dat voeding een belangrijke rol speelt bij het ontstaan en in stand houden van psychische klachten. Goed gevoede hersenen en een stabiel bloedsuikergehalte helpen psychisch welzijn te behouden. Prof.Dr. Trudy Dehue gaf een kritisch geluid over de invloed die commerciële organisaties hebben op de visies op en behandeling van verschillende psychische ziekten. Zij vroeg zich af hoe zuiver de uitkomsten zijn van onderzoeken die gefinancierd worden door de farmaceutische industrie. Zijn er nu meer mensen depressief dan vroeger of heeft het aantal te maken met welke medicijnen verkocht moeten worden. Dehue benadrukte daarnaast dat labeling via DSM IV meer gaat over het maken van afspraken voor de communicatie en geen oorzaak geven.
Bo H. Jonsson, MD, PhD besprak welke nutriëntentekorten een rol spelen bij de hersenwerking die angst laat ontstaan en onderhouden. Ruim gebruik van suiker, zout, vet, alcohol en cafeïne kunnen invloed hebben op het in stand houden van angst. Bij langdurige of irreële angst is het ook zinvol om onderzoek te doen naar voedselovergevoeligheid, coeliakie, hyperglykemie (behalve paniek), lactoseen fructose intolerantie. Drs. Annelies van Ommering; besprak verschillende casussen waarin zij illustreerde welke mogelijkheden er zijn om op orthomoleculaire wijze verschillende psychische klachten aan te pakken.
Het was weer een informatief symposium waarin ook voldoende handvatten voor behandeling werden aangegeven. D. Kupfer gaf aan dat iemand pas (psychisch) ziek is als diens klachten/symptomen onaanvaardbaar zijn; als de geneeskunde de klachten moet verhelpen en als de maatschappij besluit om de klachten als zijnde een ziekte te bestempelen. Depressie is daar een voorbeeld van. We moeten ons ook bewust zijn dat de maatschappij hierbij ook een rol speelt; we gaan er nu vanuit dat je niet kunt bepalen met welke genen je wordt geboren, maar dat je wel invloed hebt op hoe je ermee omgaat tijdens je leven; wat een grote druk kan leggen op de individu. De marketing van de farmaceutische industrie wekt de indruk dat ieder mens zich altijd geweldig moet voelen; als mensen zich Isbn 987-90-761-6110-5 eens niet lekker voelen, zouden zij zich hierdoor sneller Dr. Gert Schuitemaker depressief voelen.
boekentip
Nieuw licht op vitamine D en chronische ziekten
Dr. John Kamsteeg verzorgde twee lezingen; hij belichtte de invloed van het schildklier functioneren op gevoelens van depressie. Naar aanleiding van laboratoriumuitslagen kan de therapeut alert zijn op een afwijkende schildklierfunctie en op afwijkende bloedwaarden van schildklierhormonen. Zowel een tekort als een teveel heeft invloed op energie, denken en voelen. Vergelijk: stemmingsstoornis; lichamelijke ziek zijn heeft invloed op stemming. Ziekten die met depressie gepaard gaan; endocrinologie, infecties (oa borrelia), kanker, kopervergiftiging, hersenaandoe-
Schuitemaker beschrijft op leesbare wijze de nieuwe inzichten van met name Amerikaanse en Canadese deskundigen op het gebied van vitamine D met de onderbouwing waarom de adh van vitamine D flink omhoog zou moeten. In zijn boekje geeft Schuitemaker een overzicht van de functies van vitamine D, de lage intake van vitamine D van de gemiddelde Nederlander, gevolgen dit heeft en welke orthomoleculaire aanbevelingen voor de Nederlandse patiënten zouden kunnen gelden.
SEPT DEC 2008 19
Zorgverzekeraars in 2009 Bij het schrijven van dit stuk zijn van vrijwel alle zorgverzekeraars de voorwaarden voor 2009 bekend. Vooruitlopend op het definitieve overzicht op de website van de MBOG hier een overzicht van de belangrijkste wijzigingen tot nu toe. Voedingssupplementen werden in 2008 door 6 zorgverzekeraars vergoed, in 2009 zijn er 3 overgebleven: De Amersfoortse en Fortis ASR, (feitelijk één partij) en PNO Ziektekosten. De eerste twee hebben voor 2009 de voorwaarde toegevoegd dat de voedingssupplementen geleverd moeten worden door een apotheek of apotheekhoudend huisarts. PNO Ziektekosten kent deze voorwaarde al en eist bovendien dat een arts voorschrijft. De vergoeding is vervallen bij Confior en Menzis (feitelijk één partij) en Anderzorg. Veel ziektekostenverzekeraars geven weliswaar een vergoeding voor alternatieve geneesmiddelen, maar beperken dit tot geregistreerde homeopathische en antroposofische geneesmiddelen.
advertentie
DEC 2008 20
Het beeld voor 2009 ten opzichte van 2008 geeft voor de vergoeding van de consulten van MBOG-leden het volgende beeld: 1. Ongewijzigde vergoeding 20 56 % 2. Ongewijzigd geen verg. 7 19 % 3. Verslechterd 4 11 % 4. Verbeterd 5 14 % In het totaal van 36 zorgverzekeraars geven 29 (81 %) een vergoeding voor de consulten van MBOG-leden. Onder 3. vallen De Amersfoortse, Fortis ASR, Menzis (vermindering vergoeding) en ProLife (geen vergoeding). Onder 4. vallen Avéro Achmea, Trias, Univé, VGZ en United Consumers. Met verdwenen en nieuwe partijen is in dit overzicht geen rekening gehouden.
Door Bob Besseling, verzekeringscommissie
advertentie
DEC 2008 21
Agenda bedrijven en instituten
voor bij- en nascholing
Datum Locatie
Punten
Datum Locatie
Januari 9 Harderwijk 19 Rotterdam 17 Olst 23 Harderwijk 24 Harderwijk 26 Roosendaal 31 Geldrop 31 Utrecht
Chakra psychologie in relatie tot de biochemie Advies op maat, speciaal voor vrouwen Huidaandoeningen en Ayurveda Bron-denken vanuit PNI 1 – basis Bron-denken vanuit PNI 2 – basis FytOrtho Kruiden workshop Schildklierproblemen type1 en type2 Epigenetica en Borstkanker
5 16 30 5 5 28 18 15
1 o. per effectief uur 1 o. per effectief uur 1 a.m 1 o. per effectief uur 1 o. per effectief uur 3 a.m
16 26 28 29
Utrecht Nootdorp Nootdorp Nootdorp
de gulden snede Onze dagelijkse voeding orthomoleculair bezien opleiding Afslank-consulent opleiding (Top)sportconsultant
15 2 2 2
1 o. per effectief uur 5 o. totaal opleiding 5 o. totaal opleiding 5 o. totaal opleiding
Februari 2 Zwolle 5 Doorn 6 Harderwijk 9 Amersfoort 10 Dordrecht 11 Brugge (BE) 21 Eindhoven 28 Utrecht
Advies op maat, speciaal voor vrouwen Immuunsyteem Cellulaire Immunologie FytOrtho Kruiden workshop Immuunsyteem Immuunsyteem Epigenetica en Borstkanker Schildklierproblemen type1 en type2
16 4 5 28 4 4 15 18
1 o. per effectief uur 1 o. per effectief uur 1 o. per effectief uur 3 a.m 1 o. per effectief uur 1 o. per effectief uur 1 o. per effectief uur
Juni 5 5 9 12 13 16 19 23
Harderwijk Nootdorp Nootdorp Nootdorp Eindhoven Nootdorp Harderwijk Nootdorp
Chronische pijn opleiding (Top)sportconsultant Onze dagelijkse voeding orthomoleculair bezien opleiding (Top)sportconsultant De gulden snede opleiding Afslank-consulent Aminozuren opleiding Afslank-consulent
5 2 2 2 15 2 5 2
1 o. per effectief uur 5 o. totaal opleiding 5 o. totaal opleiding 5 o. totaal opleiding 1 o. per effectief uur 5 o. totaal opleiding 1 o. per effectief uur 5 o. totaal opleiding
Maart 2 Urmond 7 Zeist 7 Nootdorp 9 Eindhoven 12 Leiderdorp 13 Harderwijk 18 Meppel 20 Utrecht 24 Nootdorp 25 Eindhoven 26 Stein 28 Utrecht 28 Utrecht
FytOrtho Kruiden workshop 28 Ledenvergadering 1 Natuurlijke voeding en supplementen voor de hond 2 Advies op maat, speciaal voor vrouwen 16 Immuunsyteem 4 Zuur-Base evenwicht 5 Immuunsyteem 4 Samen genezen, een gezonde zaak- ABB www.samen-genezen.nl Onze dagelijkse voeding orthomoleculair bezien 2 Immuunsyteem 4 Immuunsyteem 4 Epigenetica en prostaatkanker 15 Specerijen als orthomoleculaire producten 2
Onderwerp
Bedrijven/instituten
1 o. per effectief uur
Onderwerp
1 o. per effectief uur 1 o. per effectief uur 1 o. per effectief uur 1 o. per effectief uur
1 2 3 4 5
4 a.m 5o 1 o. per effectief uur 1 o. per effectief uur 1 o. per effectief uur
6 7 8 9 10 11 12
MBOG, www.mbog.nl SOE, www.soe.nl, tel. 070 3549958 Bio Vitaal, www.biovitaal.nl, tel. 0317 319084 Bonusan, www.bonusan.nl, tel. 0186 651022. www.vannature.nl, tel. 0186 577177 Cell Care Healthgroup Practica, www.cellcaresupplements.com tel. 0341 414324 Coherence in Health, www.coherenceinhealth.nl/
[email protected] ELN, www.healthdiagnostics.nl, tel. 030 2871492 Energetica Natura,
[email protected], tel. 0114 321461 Heel, www.heelbv.nl Holisan, www.holisan.nl, tel. 0320 251313 Holland Pharma, www.hollandpharma.nl ISOM www.isom.eu
4 16 2 2 5 4 2
1 o. per effectief uur 1 o. per effectief uur 5 o. totaal opleiding 5 o. totaal opleiding 1 o. per effectief uur 1 o. per effectief uur 5 o. totaal opleiding
de website.
20 25
Nootdorp Eindhoven
Basisopleiding Orthomoleculaire Voedingsleer Epigenetica en prostaatkanker
2 15
5 o. totaal opleiding 1 o. per effectief uur
SOE, www.soe.nl, 070-3549958 Van Nature, www.vannature.nl, 0186-577 177 Ortho Linea, www.ortholinea.nl, 079-3290115
DEC 2008 22
Mei 14
Nootdorp
opleiding Afslank-consulent
2
5 o. totaal opleiding
Verzameld door Jetty van der Graaf
punten kunt u ook vinden bij
Punten
3 a.m 3 a.m
Immuunsyteem Advies op maat, speciaal voor vrouwen Basisopleiding Orthomoleculaire Voedingsleer Onze dagelijkse voeding orthomoleculair bezien Bron-denken vanuit PNI 3 – verdieping Immuunsyteem Specerijen als orthomoleculaire producten
accreditatie-
Bedrijven/instituten
Aanvullingen kunt u op de website www.mbog.nl onder agenda vinden.
April 1 Tienen (BE) 6 Amersfoort 6 Nootdorp 7 Nootdorp 10 Harderwijk 14 Akersloot 18 Nootdorp
Toegekende
Erkende opleidingen
de agenda op
13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
Metagenics (Biodynamics), www.metagenics.eu,
[email protected], tel. +32 59 550944 Nutramin, www.nutramin.nl /
[email protected], tel. 033 4220044 Nutriphyt, www.electrum.nl,
[email protected], fax. +32 50 201602 Folia Orthica,
[email protected], tel. 036 5460911 Ortho www.ortho.nl, www.voedingenpsyche.nl Ortholon, www.ortholon.com , tel. 040 2811551 SanoPharm, www.sanopharm.com, tel 0342 420714 SGFB , www.congresfusion.nl . tel. 035 656 0392 Solgar, www.solgar.nl Soy & Health, www.prosoy.org Springfield,
[email protected], tel. 0186 626173 Timm Health Care www.timmhealthcare.nl, tel. 030 2814472 TS products, www.tsproducts.nl, tel. 0341 427626 Vitakruid, www.vitakruid.nl, tel. 0252 534883 Vitals,
[email protected], tel. 075 6476051, www.orthokennis.nl, tel. 075 6408180 VitOrtho, www.vitortho.nl tel. 070 3010703 DNH research, www.dnhresearch.com, tel. 0348-475211 Premdani Health Clinic tel. 0570 5646 36 www.premdani.nl
SEPT DEC 2008 23
;njhWWWdZWY^jleehZ[ X_`pedZ[h[b[l[di\Wi[i lWd[[dlhekm
,AMBERTS§ LEADING THE WAY IN RESPONSIBLE NUTRITION
#OLLADEEN§ $UBBELE 3TERKTE 'OED VOOR (UID EN "LOEDVATEN
%EN KRACHTIGE /0# MG PER TABLET 'UNSTIGE PRIJS PER GRAM ANTHOCYANIDINEN
!NTHOCYANIDINEN PLANTENFLAVONOÆDEN WORDEN AL EEUWENLANG TOEGEPAST OM HUN STERKE ANTIOXIDATIEVE EIGENSCHAPPEN EN OOK VOOR HUN BELANGRIJKE ROL IN HET BEHOUD VAN GEZONDE BLOEDVATEN IN ONS LICHAAM #OLLADEEN® BEVAT EEN HOGE CONCENTRATIE VAN DEZE ANTHOCYANIDINEN AFKOMSTIG UIT BLAUWE BOSBES EN DRUIVENPIT EXTRACT !NTHOCYANIDINEN ZORGEN VOOR EEN GROOT AANTAL POSITIEVE EFFECTEN WAARDOOR #OLLADEEN® EEN WAARDEVOL SUPPLEMENT IS VOOR DIVERSE TOEPASSINGEN
4OEPASSINGSGEBIEDEN ZIJN
> Orthica ontwikkelt uiteenlopende voedingssupplementen voor iedereen die, in welke fase van het leven dan ook, wel een steuntje kan gebruiken. Het leven
s 6ERZORGENDE INVLOED OP DE BLOEDVATEN EN VOOR HET BEHOUD VAN EEN STERKE VAATWAND "IJ ONTSIERENDE ADEREN s "EVORDERT DE DOORBLOEDING "IJ KOUDE HANDEN EN VOETEN s "IJ ZWARE EN VERMOEIDE BENEN EN VOETEN s /NDERSTEUNT HET IMMUUNSYSTEEM s 6OOR HET BEHOUD VAN SOEPELE SPIEREN EN GEWRICHTEN s 4ER VERZORGING VAN DE OGEN EN BIJ VERMOEIDE OGEN COMPUTER s "ESCHERMT TEGEN OUDERDOMSVERSCHIJNSELEN OA HUID "IJ VERLIES AAN VITALITEIT s 6OOR EEN GOEDE VOCHTHUISHOUDING
0RESENTATIE TABLETTEN
'EBRUIK Í TABLETTEN PER DAG
van een vrouw bevat een aantal duidelijk te onderscheiden fases; zoals de menstruatie-, de zwangerschaps- en de overgangsfase. Extra aandacht voor goede, uitgebalanceerde voeding is dan belangrijk. In onze drukke maatschappij hebben echter weinig vrouwen een optimaal uitgebalanceerd voedings- en leefpatroon. Dan is het verstandig om een goede aanvulling te adviseren, zoals de Orthica producten speciaal voor vrouwen. Alleen u, met uw kennis van uw
WWWTIMMHEALTHCARENL
cliënt, kan bepalen welke producten het meest geschikt zijn. Onze deskundigen helpen u daarbij graag, bel de informatielijn: 036 - 546 09 09.
Er Is nOg zOvEEl mOgElIjk
'OED VOOR HUID EN BLOEDVATEN
GOED
Lidmaatschap 2009
A: B
E IO-FLORA XL EN DE ANDER
PRO
BI
OTOCA-PRODUCTEN VAN N
UTR
IN. DE PROBIOTOCA-LIJ N AM
V AN
NU
TRAMIN: GOED VOOR HET
BAC
RIEEL MILIEU IN DE DAR M TE
E N. G
O ED VOOR DARMFLORA: BIO
-FLO
-PRODUCTEN VAN NUTRAMIN. DE PROBIOTOCA A C
R DARMFLOR
BACTERIEEL MILIEU IN DE DARMEN. GOED VOOR DARM
VOO
IJN VAN NUTRAMIN: GOED VOOR HET -L
Licentie – lid Contributie Kandidaat lid ( max. 3 jaar) Voor beide éénmalig entree geld Senior licentie Senior Student lid (max. 2 jaar) Donateur
€ 450, € 150. € 75, € 225, € 75,
€ 50, € 40,-
1e jaar € 150,2e jaar € 100,-
Starterkorting (Zie HR)
Licenties worden verstrekt voor 3 jaar. Criteria hiervoor zijn opgesteld door de Onderwijscommissie.
Oneigenlijk gebruik van lidmaatschap: Het komt voor dat het secretariaat gebeld wordt voor informatie over een lid. Prima natuurlijk, maar we horen dan dat b.v. mensen die donateur, student of kandidaat lid zijn zich uitgeven als erkend lid van de MBOG. Dat kan niet. Daarmee zet de behandelaar cliënten op een dwaalspoor en maakt men misbruik van de goede naam van de MBOG. Gebruik van logo MBOG Op diverse websites van leden en niet- leden duikt het logo van de MBOG op. Daar is het niet voor bedoeld, de licentieleden mogen het logo ‘erkend door MBOG’ gebruiken. Het MBOG logo is specifiek van de vereniging. Het kan niet zo zijn dat we verantwoordelijk zijn voor uw doen en laten.
Beëindiging lidmaatschap uitsluitend schriftelijk voor 1 december. Collectieve WA en Rechtsbijstand verzekeringen 2009 Deze verzekeringen zitten niet bij de contributie in.
MBOG_nieuwAOV
19-11-2008
15:24
Pagina 1
advertentie
RA XL E N DE ANDERE PROBIOTO
R FLOR A : BIO-F L O
A
XL
Zes nieuwe AOV-producten
Met Bio-Flora XL en Pro-Flora Balance is de N u t r a m i n - p ro b i o t i c a l i j n o p v o l l e s t e r k t e . B i o - F l o r a X L b e v a t n a a s t 2 0 m i l j a rd b a c t e r i ë n v a n v e r s c h i l l e n d e s t a m m e n o o k p re b i o t i c a d i e d e werkzaamheid ondersteunen. Pro-Flora Balanc e i s e e n s y n b i o t i c u m d a t n a a s t e e n p ro p r i ë t a i r mengsel van verschillende probiotica ook glutam i n e e n s i l i c i u m b e v a t . S a m e n m e t B i o - A c i d o p h i l u s
AOV slaat met u de handen ineen voor de beste nieuwe producten: Groente & fruit optimaal; Vitamine K 2 45 mcg/ vitamine D3 5 mcg; Vegetarische Glucosamine-Mix; Liponzuur Extra Forte (250 mg); D-mannose en Ortho-Basis ® Prenatal.
Fos en Lactozym e b i e d t N u t r a m i n d a a r m e e e e n b re d e r a n g e v a n kwalitatief hoogs t a a n d e p ro d u c t e n , a l l e m a a l g e p ro d u c e e rd v o l g e n s dezelfde farmac e u t i s c h e k w a l i t e i t s n o r m e n . N u t r a m i n b v, H o g e w e g 2 2 8 a , 3 8 1 5 L Z
Adv Darmflora.indd 1
N AT U U R L I J K
A m e r s f o o r t , T. 0 3 3 - 4 2 2 0 0 4 4 , F. 0 3 3 - 4 2 2 0 0 4 0 , E . i n f o @ n u t r a m i n . n l , w w w . n u t r a m i n . n l
13-01-2008 13:04:41
Koperslager 17
2631 RK Nootdorp
T 070 352 00 74
aov
®
natuurlijk gezond
F 070 350 68 57
E
[email protected]
www.aov.nl
DEC 2008 27
Logo voor de Licentieleden Logo 'erkend door MBOG’.
Muurschildje Muurschildje voor de Licentieleden Afmetingen: 200 x 300 mm. Kostprijs € 50,-, borg € 114,-, verzendkosten. U tekent voor de condities, bij beëindiging lidmaatschap krijgt u de borg retour. Verkrijgbaar via het secretariaat.
Bestuur Mw. A.L. Jans, arts voorzitter, CAM overleg Mw. Dr. F.T. Russchen, arts vice-voorzitter, congres, wetenschap Mw. F.J.A. Eissens- van Goor secretaris, secretariaat, financiën, congres, leden, nieuwsbrief, website, visitatie, KAB Mw. H. Lanting- Nieuwenweg 2e secretaris, algemeen ondersteunend, visitatie verzekeringen Dhr. N. Doorn penningmeester Dhr. A.W.C. Schreuder KAB Mw. J.C. Ludwig algemeen lid, wetenschap Mw. E. Reerink - de Noord PR, nieuwsbrief coördinator werkgroepen Vacature: MOA
Welkom
Licentie lid Mw. ir. B.M.B. Baumeister Haaksbergen Mw. M.M.C. Brautigam Truyens Amstelveen Mw. drs. M.C. van Dinter Drunen Dhr. H.C. van Egmond Boskoop Mw. M. Elmendorp Brunssum Mw C.G.M. van der Kaay Hilversum Mw. H. Knoop Assen Drs. P.S. Musarella, arts Zeist Mw. S. Scheper Heerenveen Dhr. A.H.A. Sibilo Hillegom Drs. A.M. Windgassen, arts Amstelveen
Colofon
MBOG Magazine december 2008 jaargang 11, nummer 4 Uitgave van de Maatschappij ter Bevordering van de Orthomoleculaire Geneeskunde Secretariaat/Redactieadres Zuiderstraat 4 9479 PP Noordlaren telefoon 050 409 27 17 fax 050 409 27 38 e.mail:
[email protected] http:// www.mbog.nl
magazine
Logo
Bijdragen van:
Student lid Mw. G. van Es Zierikzee Dhr. H.T.A.G. van de Langenberg Maartensdijk Senior lid Mw. F. Reimert Almere
Bob Besseling Fred Blaauw Jacqueline Gerrits Jetty van der Graaf Irma Kromhout - van Cappelle Clemens van de Pavert Philomena Steinfort
Bijscholen via internet Algemeen Medisch bijscholen via het Internet. Via www.accredidact.nl modules voor huisarts of fysiotherapeut.
Website
Wilt u wijzigingen of aanvullingen op de website van uw gegevens? Reacties graag per e.mail. Eigen controle van uw gegevens is noodzakelijk, foutjes zijn zo gemaakt! Voor het afgesloten ledengedeelte kunnen de licentie, kandidaat, senior en student leden een persoonlijk wachtwoord krijgen door het sturen van een e.mail met eigen adres naar:
[email protected] We gaan het ledengedeelte meer Telefonische bereikbaarheid gebruiken, ook voor tussentijdse mesecretariaat dedelingen. Dus kijkt u regelmatig . Op maandag, tot een uur of vier, is het Ook is het mogelijkheid om binnen de secretariaat in principe rechtstreeks artsen en therapeutenlijsten meerdere bereikbaar. Verder staat er een ant(praktijk)adressen aan te geven. woordapparaat aan. Boodschappen kunt u doorgeven. Bij vragen proberen we om binnen twee werkdagen terug te bellen.
Eindredactie: Jan Blaauw Rita Eissens Lineke Reerink Vormgeving
Schrijf, mail of
Ryan Horstman
bel het secreta-
[email protected]
riaat van de MBOG als u
Oplage 450 Advertentietarieven op aanvraag.
wilt reageren of zelf iets wilt melden.
Niets in deze uitgave mag worden gepubliceerd zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. Aan deze publicaties kunnen geen rechten worden ontleend. Deze Nieuwsbrief is een uitgave van de Maatschappij ter Bevordering van Orthomoleculaire Geneeskunde (MBOG). Hoewel deze Nieuwsbrief met de grootst mogelijke zorgvuldigheid is samengesteld, is het niet uitgesloten dat de geboden informatie, door welke oorzaak dan ook, niet geheel juist is. Noch de MBOG, noch de auteurs, noch de medewerkers aan deze Nieuwsbrief aanvaarden enige aansprakelijkheid, uit welke hoofde dan ook voor enig gevolg rechtstreeks of indirect voortvloeiend uit het gebruik ervan.
DEC 2008 28
