Macrodoelmatigheid Creatieve Opleidingen MBO Noord-Holland 2014-2015 Jos Teunen GOC
Werkgelegenheidsontwikkeling In onderstaande grafiek is de ontwikkeling van de werkgelegenheid specifiek voor mbo’ers in de branches van de creatieve industrie in Noord-Holland over de afgelopen jaren uitgezet. Hieruit blijkt dat de werkgelegenheid al lange tijd daalt in de grafische industrie (grafimediabranche) en bij de uitgeverijen. In de andere branches van de creatieve industrie is, met uitzondering van de gamingbranche, eerder sprake van een stabiele ontwikkeling. Alleen in de gaming branche vindt een duidelijke groei plaats, die echter in de grafiek niet goed zichtbaar is. Vanaf het begin van de economische crisis in 2008 treedt er een algehele terugval in werkgelegenheid op, met uitzondering dus van de gamingbranche. Deze trends zijn overigens overeenkomstig de landelijke ontwikkelingen in de creatieve branches. De verwachting is dat met name door overheids- en gemeentelijke bezuinigingen op de kunst- en cultuursector en bij de publieke omroepen en de filmindustrie de werkgelegenheid in deze branches ook naar de toekomst verder zal dalen. Bij deze daling komt voor mbo’ers nog een verdringingseffect doordat hbo-opgeleiden bij sollicitaties mbo’ers verdringen. Dit verdringingseffect zien we zowel optreden bij het zoeken naar stageplaatsen en later bij het vinden van een baan.
Grafiek 1 Ontwikkeling werkgelegenheid op MBO-niveau in de branches van de creatieve industrie in Noord-Holland 7000 6000
B F
B F
B
B
B
F
F
F
5000
B
B
B
B
F
F
F
F
B
B
Reclame/vormgeving
F
F
J
J
J
Grafimedia Kunst en cultuur Audiovisueel Uitgeverij
F F
3J J
J
3J
3J
J
3
3
J
J
J
J
J J
3 J
3J
3
3
1
1
1 2012
3JJ
J 3J
2011
J 3J
J
2010
4000 3000
B
B
3
J
J
2000
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
0
2000
1000
Bron: CBS Statline
1
Productie games
Baanopeningen voor mbo’ers In de benadering van de macrodoelmatigheid van opleidingen gaan we uit van de normen die het Min. van OC&W daarvoor heeft aangereikt. Daarbij spelen drie uitgangspunten een belangrijke rol: 1. Mbo’ers die na hun afstuderen op zoek gaan naar een baan moeten niet (bovenmatig) werkloos blijven of er heel veel langer over doen om een baan te vinden. We meten dit af aan het werkloosheidspercentage ongeveer 1 jaar na uitstroom; 2. Mbo’ers komen grotendeels terecht in de beroepen waarvoor ze zijn opgeleid, dan wel in de branche(s) waar de opleiding op gericht is; We meten dit af aan het aandeel beginnende beroepsbeoefenaren die in een baan terecht komt die aansluit bij hun opleiding; 3. Mbo’ers hebben perspectief om via een loopbaan op het goede niveau binnen hun beroep werkzaam te zijn. Bij veel opleidingen geldt dat er binnen het beroep een ontwikkeling moet plaatsvinden van beginnende beroepsbeoefenaar naar ervaren en later senior beroepsbeoefenaar. Beginnende beroepsbeoefenaren moeten zo’n loopbaanperspectief ook ervaren. We meten dit door er bij beginnende beroepsbeoefenaren naar te vragen. Een belangrijke indicator voor het wel of niet kunnen vinden van een baan in het eigen beroep of in de branche is de match tussen het aantal berekende baanopeningen en de gediplomeerde uitstroom naar de arbeidsmarkt. Indien het aantal baanopeningen veel te klein is voor het aantal uitstromers uit de opleiding dan indiceert dit dat er grote problemen kunnen ontstaan op alle genoemde uitgangspunten van de macrodoelmatigheid. In onderstaande tabel geven we deze berekende match weer, in de bijlagen staan alle tabellen waarop deze match berekend is. Match baanopeningen en MBO-gediplomeerde uitstroom naar de arbeidsmarkt in Noord-Holland
Grafimedia
Uitgeverij
AV
Reclame en
Podium-
Podium-
Games
vormgeving
kunst
techniek
productie
Artiest
64
AV productie DTP
64
70
70
52
52
104
Game artist Mediamanagement
20
14
Mediatechnologie
14
10
20
20
Mediavormgeven
10
10
10
180
19
19
40
104
5
219
30
64 4
Podia & Ev.techn. Printmedia
Totaal
48
48
5
5
A. Totaal baanzoekers
101
34
100
282
64
52
64
697
B. Baanopeningen MBO
85
40
60
135
60
22
17
418
-16
6
-40
-147
-4
-30
-47
-279
Matc h B - A
Bron: GOC Schoolverlatersonderzoek
Uit de cijfers kunnen we concluderen dat in Noord-Holland er bij bepaalde opleidingen en in bepaalde branches geen goede match plaatsvindt. Dit is vooral het geval in de AV-branche en de reclame- en vormgevingsbranche, bij podiumtechniek en bij gaming. Opmerkelijk is dat het hierbij gaat om opleidingen die in de afgelopen jaren sterk in volume zijn gegroeid. Deze groei wordt vooral veroorzaakt doordat steeds meer mbo-instellingen deze opleidingen zijn gaan aanbieden. Dit is gebeurd zonder dat de arbeidsmarktperspectieven zorgvuldig zijn afgewogen. Men ging er veel te gemakkelijk vanuit dat de creatieve banen spectaculair snel zouden blijven groeien en dat er daardoor nauwelijks grenzen zouden zijn aan het opnemen van het snel groeiende aanbod. Deze ontwikkeling heeft inmiddels geleid tot een duidelijk overaanbod op de arbeidsmarkt die ook het 2
werkgelegenheidsperspectief aantast van opleidingen die wél rekening houden met de groeigrenzen van de creatieve branches. Door het voortdurend starten van nieuwe opleidingen en het ook in volume steeds groter worden van deze ‘nieuwe’ opleidingen wordt elke afstemming met branchepartijen voor de mbo-instellingen die altijd goede historische banden met deze branches hebben onderhouden sterk ontmoedigd. In onderstaande tabel is te zien wat de gevolgen zijn voor het overaanbod dat inmiddels ontstaan is bij verschillende opleidingen. In deze tabel is te zien dat ondanks dat een aanzienlijk deel van de uitstroom niet op de arbeidsmarkt komt maar voltijds doorstudeert, de werkloosheid onder schoolverlaters bij een aantal opleidingen hoog is en de aansluiting van de baan bij de opleiding gering is. Deze discrepanties zijn het rechtstreekse gevolg van het overaanbod op de arbeidsmarkt. Gelukkig kunnen uitstromers van bepaalde opleidingen zoals game artist wel andere banen vinden, maar slechts in geringe mate in banen die bij hun opleiding aansluiten.
Uitstroom naar voltijds vervolgopleiding en arbeidsmarkt % van doorstroom naar arbeidsmarkt
Opleidingen
Vervolg-
Arbeids-
opleiding
markt
ZZP'er
vaste
tijdelijke
uitzend
baan
baan
baan
aansluiting* baan bij Werkloos
opleiding
Artiest
53%
47%
40%
20%
21%
6%
13%
54%
AV productie
26%
74%
39%
28%
25%
3%
5%
71%
DTP
47%
53%
12%
40%
33%
1%
14%
53%
Game artist
61%
39%
19%
75%
6%
0%
0%
13%
Mediamanagement
55%
45%
8%
38%
42%
0%
13%
40%
Mediatechnologie
57%
43%
13%
54%
18%
5%
11%
94%
Mediavormgeven
51%
49%
21%
38%
27%
4%
9%
55%
Podia & Ev.techn.
23%
77%
23%
31%
33%
9%
3%
66%
Printmedia
23%
77%
2%
64%
24%
2%
8%
58%
Totaal
46%
54%
20%
39%
28%
4%
10%
57%
*aansluiting: doe je in je huidige functie (helemaal/grotendeels) datgene waarvoor je bent opgeleid? Bron: GOC Schoolverlatersonderzoek
Ten slotte het loopbaanperspectief dat beginnende beroepsbeoefenaren voor zichzelf zien. Dat is af te lezen in onderstaande tabel. Uit de cijfers is af te lezen dat het aandeel dat de huidige activiteiten wil continueren relatief laag is. Dit kan verklaard worden uit het feit dat (nog) velen niet in het beroep en/of op het niveau werkzaam is waarvoor men is opgeleid. Dit is ook een direct gevolg van verdringing door hoger opgeleiden en door overaanbod van gelijk opgeleiden. Velen wijken daarom uit naar naastgelegen banen, al dan niet in tijdelijke dienst. Uit de tabel blijkt ook het hoge ambitieniveau van veel beginnende beroepsbeoefenaren. Mediatechnologen willen doorgroeien naar meer uitdagende banen, veel game artists en artiesten willen voor zichzelf beginnen. Slechts een heel klein deel van de mbo’ers denk niet na over zijn of haar loopbaan. Dit betekent dat er veel ambitie is en een sterke behoefte om deze te kunnen realiseren. Een voortdurende groei van nieuwe instroom waarvoor binnen de branches en beroepen geen voldoende opnamecapaciteit bestaat zal dit hoge ambitieniveau ernstig kunnen frustreren.
3
Tabel 8 Welk loopbaanperspectief zie je in je huidige baan? (meerkeuze)
k er
en nd vi
w
ik at
an ba
w
e st va
en do
de al ta be
en
t ch da ge na er t ov ui k et ni va p/ oe er g tb in he ag i td ru ee m en et i jv m dr tie be nc e fu er rd n ar ee ke na er n jm w ie bi oe n en e gr jv i do or bl id n/ op do le g ne ge in ri n op eg va er fb en b el k ez en ri m nd oo vi or rv vo aa
w n ee ijv bl
nu e do
Artiest
35%
15%
20%
53%
26%
21%
6%
0%
AV productie
21%
29%
10%
48%
24%
29%
14%
3%
DTP
37%
17%
13%
31%
22%
40%
5%
0%
Game artist
25%
0%
0%
50%
25%
25%
0%
0%
Mediamanagement
22%
19%
23%
46%
42%
37%
11%
0%
Mediatechnologie
23%
0%
0%
36%
13%
58%
6%
0%
Mediavormgeven
18%
21%
17%
43%
28%
38%
10%
2%
Podia & Ev.techn.
30%
27%
3%
34%
41%
40%
10%
5%
Printmedia
33%
17%
11%
20%
20%
48%
19%
0%
Totaal
24%
20%
14%
40%
27%
38%
10%
2%
Bron: GOC Schoolverlatersonderzoek
4
BIJLAGE 1 Match vraag - aanbod arbeidsmarkt creatieve opleidingen Totaal aantal mbo-baanzoekers versus beschikbare baanopeningen Reclame en vormgeving GEEN BANEN Grafimedia AV Games productie Podiumkunst Totaal baanzoekers
Podiumtechniek
Baanopeningen MBO Uitgeverij 0
50
100
150
5
200
250
300
BIJLAGE 2
Aantal bedrijven en werkzame personen creatieve branches in Nederland en Noord-Holland sbi:
181
branche: Grafimedia
581
5911-5912
7311
9001
OSAT
GOC
Uitgeverij
AV
Reclame en
Podium-
Podium-
Games
vormgeving
kunst
techniek
productie
Nederland - bedrijven totaal
3.520
3.445
10.595
27.845
22.805
285
182
- bedrijven 1 wp
1.795
2.430
9.535
23.355
21.435
135
nb
- bedrijven >1 wp
1.725
1.015
1.060
4.490
1.370
150
nb
- wp totaal
25.000
30.000
27.000
92.000
91.000
4.000
3.000
- banen werknemers
23.000
28.000
19.000
40.000
46.000
nb
nb
3.000
2.000
8.000
52.000
44.000
nb
nb
- bedrijven totaal
725
985
4.995
7.785
7.395
75
55
- bedrijven 1 wp
370
695
4.495
6.530
6.951
36
nb
- banen zzp'ers Noord-Holland
- bedrijven >1 wp
355
290
500
1.255
444
39
nb
- wp totaal
4.348
7.434
8.841
11.029
14.864
882
907
- banen werknemers
4.000
6.938
6.221
4.795
7.677
nb
nb
522
496
2.620
6.234
7.187
nb
nb
- zzp'ers Bron: CBS; OSAT; gamesindustrie.nl
Werkgelegenheid, mbo-banen en baanopeningen creatieve branches in Noord-Holland sbi:
181
branche: Grafimedia
581
5911-5912
7311
9001
OSAT
GOC
Uitgeverij
AV
Reclame en
Podium-
Podium-
Games
vormgeving
kunst
techniek
productie
Werkgelegenheid - wp totaal
4.348
7.434
8.841
11.029
14.864
1.082
1.107
- banen werknemers
4.000
6.938
6.221
4.795
7.677
882
907
522
496
2.620
6.234
7.187
200
200
60%
20%
25%
35%
15%
75%
15%
2.400
1.388
1.555
1.678
1.152
662
136
313
99
655
2.182
1.078
150
30
3.392
1.487
2.210
3.860
2.230
812
166
2,5%
2,7%
2,7%
3,5%
2,7%
2,7%
10,0%
85
40
60
135
60
22
17
- zzp'ers MBO-niveau - Aandeel MBO-niveau - banen werknemers - banen zzp'ers - banen MBO totaal Baanopeningen MBO-niveau - baanopening% - Baanopeningen MBO
Bron: GOC vacatureonderzoek 2014 en ROA-R-2013/11: De Arbeidsmarkt naar opleiding en beroep tot 2018
6
Leerlingen MBO in Noord-Holland
Creatieve opleidingen
2009
2010
2011
2012
2013
Artiest
626
700
735
499
510
AV productie
424
444
439
386
334
DTP
137
208
300
300
326
Game artist
187
184
182
200
176
Mediamanagement
188
201
279
246
290
Mediatechnologie
156
238
490
843
1.248
Mediavormgeven
1.515
1.384
1.325
1.313
1.296
233
233
252
242
278
39
17
11
19
7
3.505
3.609
4.013
4.048
4.465
Podia & Ev.techn. Printmedia Totaal Bron: DUO
Gediplomeerde uitstroom MBO in Noord-Holland
Creatieve opleidingen
2009
2010
2011
2012
2013
Artiest
40
48
55
53
106
AV productie
64
54
121
82
115
DTP
26
34
37
75
118
Game artist
6
29
29
29
23
Mediamanagement
7
6
11
27
70
26
119
Mediavormgeven
299
313
298
258
278
Podia & Ev.techn.
34
47
65
54
63
Mediatechnologie
Printmedia Totaal
5 476
531
616
Bron: DUO
7
604
897
Uitstroom naar branche (excl. werkloosheid) Branche Grafimedia Uitgeverij
AV
Opleidingen Artiest
17%
AV productie
63%
DTP Game artist Mediamanagement
kunst
Podium-
Games
techniek productie
33%
Buiten sector 50%
10%
22%
32%
29%
2%
37%
9%
45%
29%
17%
9% 5%
11%
4%
12%
45%
26% 84%
48% 1% 50%
3%
Bron: GOC Schoolverlatersonderzoek
8
36% 48%
52%
Podia & Ev.techn. Printmedia
Podium-
6%
Mediatechnologie Mediavormgeven
Reclame vormgeving
1%
27% 24% 14%
