Lunetten leeft

Lunetten leeft 2001-2026

Adviseurs Geeresteinselaan 39 Postbus 57 3930 EB Woudenberg Telefoon (033) 286 81 50 Fax (033) 286 40 08

Amsterdam, Drachten,

Internet www.inbo.com

Eindhoven, Rijswijk, Woudenberg

Lunetten leeft 2001-2026

opdrachtgever

Overleggroep Lunetten p/a Musketon Hondrug 19 3524 BP Utrecht

datum

10 april 2001 project

Utrecht, Lunetten referentie

MO/410/P02095 status

definitief copyright

©Inbo adviseurs auteurs

ir. Alex Sievers en drs. Mariëtte Oldeman

Inbo Lunetten leeft 2001-2026

Inhoud Deel 1 0 1 2 3 4 5

Lunetten anno 2026 Inleiding Kwaliteitseisen Samenvattende analyse Lunetten anno 2001 Sterkten en zwakten Hoe nu verder

7 11 13 17 21 27

Deel 2 1

2 3 4 5 6

Algemene situatie 1.1 Bevolking 1.2 Woningvoorraad 1.3 Conclusie Identiteit Ruimte Maatschappij Doelgroepen Bronnen

33 33 35 37 39 43 49 61 67

project


MO/410/P02095

3/68


project


MO/410/P02095

4/68


DEEL 1 Lunetten anno 2026

project


MO/410/P02095

5/68


project


MO/410/P02095

6/68


0 Lunetten anno 2026 Er hangt een lichte nevel over het Prinses Beatrixpark. De eerste zonnestralen beschijnen Lunet 4. Het belooft een mooie dag te worden. Een enkele fietser komt voorbij over het grotendeels overdekte en helder verlichte fietspad dat Lunetten met het centrum van de stad en met Houten verbindt. Een fietser stapt af en koopt een ochtendkrant bij de mooi in het landschap passende kiosk op korte afstand van de Lunet. Het kleine terras is nog leeg. Dauwdruppels hangen aan de Parijse tafeltjes. De Lunetten 3 en 4 zijn vijf jaar geleden in samenwerking met de bewoners van de wijk gerestaureerd. De restauratie is gedeeltelijk gefinancierd door enkele overheden, waarnaast ook bewoners een financiële bijdrage hebben geleverd, waarmee ze tevens een Lunet-aandeel hebben verkregen. Bewoners hebben daarmee sinds een aantal jaren een vergaande zeggenschap over het Beatrixpark en de Lunetten 3 en 4. Het valt op dat het park er nog nooit zo mooi heeft bijgelegen sinds de bewoners zich er meer betrokken bij voelen en het hele Beatrixpark alweer anderhalf decennium geleden de status ‘beschermd stadsgezicht’ heeft gekregen. Nieuwe bebouwing is er uit den boze opdat de plek als groene long behouden kan blijven en de prettige ontmoetingsplek van vandaag de dag kan blijven. De beschermde status van het Beatrixpark ging ooit hand in hand met de ontwikkeling van het zorgbedrijvenpark Koningsweg, langs de weg naar Bunnik. Spoordriehoek heette dat vroeger, weten de oudere bewoners nog. Het gebied tussen de sporen is ontwikkeld voor bedrijven die actief zijn in de zorg. Het is de westelijke rand van Care Valley, de strook langs de snelweg A12 en de snelle spoorverbinding naar Duitsland, waar zorg, zorgwetenschap en zorgvoorzieningen de economische motor zijn. Er werken veel mensen uit Lunetten die het bedrijventerrein via de weg onder het spoor snel kunnen bereiken. In het hart van de wijk is zojuist een laatste nieuw woningbouwproject opgeleverd. Ook hier kan nu kleinschalig en veilig gewoond worden op een plek die vele decennia gedomineerd werd door anonieme en vaak kleurloze flats. Je zou haast zeggen dat de wijk nu pas is voltooid, zo’n vijftig jaar na de start van de ontwikkelingen. Pas nu is een wijk ontstaan die niet lijkt te zijn bedacht in de computer van een architectenbureau, maar gegroeid is in de loop van de jaren. Dat is vooral goed te zien aan de verschillende woonmilieus die, de één na de ander, als vanzelfsprekend zijn ontstaan. Zo zijn er nog vele buurtjes die sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw welhaast niet veranderd lijken. Je zou zeggen dat de geest van de vele biologen die vroeger Lunetten als woonplaats kozen nog rondwaart in de weelderige hoven tussen die oude woningen. Maar ook is goed te zien dat er eigenlijk elke paar jaar wel is gesloopt in vooral de van oudsher stenige buurten, en nieuw gebouwd. Er is vooral meer kwaliteit gebouwd, woningen met een frisse uitstraling waarin mensen comfortabel willen wonen. Het is opvallend dat er zo weinig flats in de wijk staan. Maar de paar die er staan, zijn een mooi baken in de wijk, kleurig en goed onderhouden. De woonomgeving is hier in eigendom van de corporaties die omgeving en gebouwen als één geheel beschouwen ten aanzien van onderhoud, beheer en investeringen. Er wonen veel ouderen, mensen die al lang in Lunetten hebben gewoond, maar steeds vaker ook ouderen van buiten die project


MO/410/P02095

7/68


de flexibele en zelf in te vullen combinatie van wonen, comfort en zorg zeer aanspreekt. Naast de 65-plussers wonen er vooral whizzkids die studeren aan de Universiteit in de flats. Ze hebben voor de wijk een internetgemeenschap gebouwd, waarop alle bewoners met elkaar kunnen chatten, verenigingen hun agenda’s en programma’s presenteren, waarop klachten kunnen worden besproken en het gehele wijkbeheer wordt georganiseerd. Het is ook aardig om op het beeldscherm te zien dat de milieukwaliteit van de wijk is verbeterd sinds de overkapping van het snelwegknooppunt in het zuiden, en dat het energie- en waterverbruik elk jaar een nieuw minimum bereikt ondanks de florerende economie.

Verderop, in de wijk Klaverblad op het overkapte snelwegknooppunt Lunetten staan ze wel, de flats, in ranke hoge torens. Hier ligt de hoogstedelijke en interactieve buurt waar de 24-uurseconomie leeft, en waar alle denkbare functies in elkaars nabijheid te vinden zijn. Toch gek eigenlijk, dat vele Klaverbladers toch nog elke lunchpauze naar de terrassen rond De Musketon of in het Beatrixpark komen om uit te blazen, en genieten van de vriendelijke sfeer.

project


MO/410/P02095

8/68


Daar rond het winkelcentrum De Musketon is een veelkleurige buurt ontstaan, waar oudere en jongere bewoners goed hun weg vinden. Op het plein dat zich uitstrekt van de winkels tot het buurtcentrum is een gezellig terras dat zeker op zonnige dagen de klandizie niet aankan. Ooit was er een scheiding bedacht tussen buurtcentrum en winkels met een stenige gracht. Die is er gelukkig hier niet meer. Nu ligt er een parkeergarage onder het plein. Verderop langs de Hondsrug is het water er nog wel. Het straatprofiel is er ruim, en de woningen en bedrijfjes die er aan liggen, zien er allemaal anders uit. De één is wat hoger, de ander ligt iets naar achteren. Deuren en kozijnen zijn allemaal anders, maar passen binnen eenzelfde context en stijlfiguur. De Hondsrug is een dynamische stadsstraat geworden, één van de vijf tussen De Musketon en het station. Levendig en met woningen, winkels en bedrijfjes kris kras door elkaar. Een plek voor consumenten en ondernemers. De straat vormt de heldere route tussen De Musketon en het station voor auto’s en langzaam verkeer. Bij het station eindigt de Hondsrug op het intieme stadsplein dat wordt gedomineerd door een fontein met een kunstwerk van hogere en lagere kolommen. Kinderen klimmen er graag. Ouders zitten op de kolommen of ertegen aan.

De wijk is gegroeid en de bewoners zijn meegegroeid. De verregaande woonmilieudifferentiatie die in het begin van de eeuw is ingezet, heeft geresulteerd in een wijk waar veel verschillende mensen zich thuis voelen. Een snelle blik door Lunetten laat dynamische, veelkleurige en actieve milieus zien, die vooral rond De Musketon en nabij het station liggen. Frans Lunetten, dat al van oudsher een buurt was met een mix van leefstijlen, is een expressieve buurt. Al enkele jaren geleden is de laatste vrije kavel hier bebouwd met een experimentele boomwoning. Het is een vreemd gezicht, al moet gezegd dat de woning niet eens echt opvalt in deze kakofonie van stijlen en vormen. De vrijheid die ooit werd gegeven aan de bewoners die hier een kavel wilden kopen, is met recht wild wonen te noemen. Het is bijzonder te zien dat de mensen die hier wonen vaak een functie hebben in de wijkraad of zich op andere manieren sterk maken voor de andere mensen in Lunetten. Aan de rand van Park De Koppel en het Beatrixpark wonen mensen echt in het groen in lucratieve woonmilieus. Rond de Betuwe ligt een ontspannen groene woonbuurt waar de gemeenschappelijke binnentuinen het goed doen bij families met jongere kinderen. Hier en daar liggen kleine exclusieve buurtjes met dure vrijstaande en geschakelde woningen in een rustige omgeving. Maar niet alleen in de exclusievere delen, ook project


MO/410/P02095

9/68


elders is duidelijk aandacht uitgegaan naar woonvormen die privacy combineren met de mogelijkheden mensen uit de buurt te ontmoeten.

In de hier en daar meer dorpse delen van Lunetten, in de stadsstraten en in het centrum zijn vaak mensen op straat. De wijk leeft en wordt door de heldere structuur, de goede verlichting en de onderlinge contacten als veilig ervaren. Niettemin gaat er wel eens wat mis of signaleren bewoners overlast. Daarvoor is een meldpunt ingericht dat zowel via het internet alsook door persoonlijk contact kan worden bereikt. Desgewenst kan elke nieuwe bewoner in de wijk door een langer wonende worden geïntroduceerd. Zaken als het bestaan van het meldpunt, gemeentelijke diensten maar ook de openingstijden van de bibliotheek, de beste huisarts of tandarts in de wijk en de jaarlijkse buurtevenementen kunnen dan worden besproken. Water en groen nemen grote delen van de openbare ruimte in. Wat dat betreft is ook zestig jaar naar dato Lunetten trouw gebleven aan haar uitgangspunten. Sinds de vernieuwing van het rioleringsstelsel is ook een tweede watersysteem aangelegd voor aan- en afvoer. Langs enkele wadi’s wordt gewoond met een ruim uitzicht. Op andere plekken liggen woningen direct aan het water. Kinderen spelen op de vijvers en de grachten, ze varen de hele wijk door.

Lunetten staat hoog op de lijst bij andere Utrechtenaren als woonwijk. Ruim 70% van de bewoners heeft dan ook een eigen woning. De mensen zijn investeringsbereid in de wijk die gekenmerkt wordt door saamhorigheid en hulpvaardigheid. Anonimiteit en eenzaamheid zijn in grote lijnen verdrongen. Het denken naar de menselijke maat, kleinschaligheid en geborgenheid in combinatie met eigen identiteit en expressie, heeft daarvoor een blijkbaar nog steeds zinnige basis gelegd. project


MO/410/P02095

10/68


1 Inleiding aanleiding Lunetten is de uitbreidingswijk uit de jaren zeventig aan de zuidoostkant van Utrecht. Er wonen ruim 11.000 mensen. De wijk wordt gekenmerkt door een sterke menging van grondgebonden woningen met tuin en appartementen. Het huursegment heeft door de jaren heen de boventoon gevoerd, maar de laatste jaren is er door corporaties uit het grondgebonden aandeel veel verkocht aan bewoners. De ruimtelijke structuur ademt de jaren zeventig, met een strikte scheiding tussen de hoofdinfrastructuur en de doodlopende erven waaraan de woningen zijn gesitueerd. Lunetten is een relatief groene wijk, mede door de opzet van de bouwblokken in de vorm van een hof waarbinnen speel- en andere soms groene voorzieningen zijn gerealiseerd. De grondgebonden woningen zijn alle rijwoningen, opgetrokken in baksteen. Ook in de gestapelde voorraad is baksteen het voornaamste gevelmateriaal. Het is belangrijk om nu aan de hand van een analyse een visie op de wijk neer te leggen die de kwaliteit van Lunetten voor de toekomst garandeert. Zowel de fysieke als de procesmatige zaken komen aan bod. Het onderhoud van de openbare ruimte, differentiatie van woningaanbod en de woonmilieus, de vraag vanuit de bewoners, de ruimtelijke structuur, de verkeersveiligheid en de kwaliteit van het winkelcentrum en andere voorzieningen behoeven zeker een toekomstgerichte beoordeling. opzet rapportage Deze rapportage bestaat uit twee delen. In het eerste deel staat de toekomstvisie voor Lunetten centraal. Allereerst is een beeld geschetst van Lunetten in 2026. In hoofdstuk 2 wordt aangegeven aan welke kwaliteitseisen moet worden voldaan om het gewenste toekomstbeeld te realiseren. De huidige situatie in de wijk staat in hoofdstuk 3 centraal. Hierbij is de wijkanalyse als uitgangspunt genomen. Op basis van de uitkomsten van de wijkanalyse wordt in hoofdstuk 4 een overzicht van de sterke en zwakke punten van de wijk gegeven evenals mogelijke operationaliseringsrichtingen voor de toekomstvisie. Omdat niet alle acties tegelijkertijd kunnen en hoeven worden opgestart zijn prioriteiten aangegeven. Aan de verschillende acties zijn tevens actiehouders gekoppeld. Het eerste deel wordt afgesloten met een voorstel voor het verdere te volgen proces. Deel twee van deze rapportage omvat de wijkanalyse van Lunetten anno 2001. De hierin opgenomen informatie is als achtergrond voor de toekomstvisie en de operationalisering daarvan gebuikt. De wijkanalyse is opgesteld aan de hand van eigen observaties, een literatuurstudie en gesprekken met diverse partijen die in de wijk actief zijn, waaronder medewerkers van de drie woningcorporaties, wijkbureau-Zuid, wijkgezondheidscentrum, jongerenwerk, winkeliersvereniging, bewoneroverleg Lunetten en de politie. Daarnaast is een gesprek gevoerd met een drietal bewoners die op pad zijn gestuurd met een camera. Opdracht was om beelden vast te leggen van aspecten in de wijk die zij aantrekkelijk of minder aantrekkelijk vinden. Deze foto’s zijn in een bewonerspanel besproken.

project


MO/410/P02095

11/68


project


MO/410/P02095

12/68


2 Kwaliteitseisen Om het hiervoor geschetste toekomstbeeld te kunnen verwezenlijken moet in ieder geval worden voldaan aan de volgende kwaliteitseisen: Algemeen woningvoorraad • gevarieerde opbouw woningvoorraad naar typen (appartementen, rijwoningen, tweekappers, vrijstaand enz.) en prijsklassen • gunstige prijs-kwaliteitverhouding tussen woningen • streven naar 65-70% koopwoningen op termijn • goed onderhoud van woningen • mogelijkheden voor bewoners om woning naar eigen inzicht te verbouwen of aan te passen • aandacht voor duurzaam bouwen bevolkingsopbouw • gemengde leeftijdsopbouw • gevarieerde sociale structuur met verschillende huishoudensvormen • diversiteit aan leefstijlen Identiteit • • • • •

positieve uitstraling van de wijk op buitenstaanders / positief imago versterken identiteitsdragers in de wijk (groen, water, rust, ruimte, kunst) positieve sfeer in de wijk positief imago centrale plekken (o.a. winkelcentrum, stationsplein) levendig straatbeeld

Ruimte bereikbaarheid • goede bereikbaarheid van de wijk voor autoverkeer, langzaam verkeer en per openbaar vervoer • ontsluiting van de wijk optimaliseren, meerdere uitvalswegen (bijvoorbeeld vanaf Koningsweg bij een eventuele ontwikkeling van de spoordriehoek) verkeer en milieu • geen of zo min mogelijk geluidsoverlast van verkeer • geen doorgaand autoverkeer door woonwijk • ringweg als hoofd verkeersroute • criteria van duurzaam veilig als uitgangspunt • aandacht voor luchtkwaliteit in de wijk • aandacht voor duurzame stedenbouw

project


MO/410/P02095

13/68


bebouwingsstructuur • ruime opzet van de wijk • in centrumgebied hogere woningdichtheid dan erbuiten • extraverte uitstraling woningen • hoge verblijfskwaliteit in het centrumgebied • integratie van winkelcentrum en Musketon • herinrichting stationsplein openbare ruimte • bestaande groen behouden en toevoegen in centrumgebied • goed onderhouden groenvoorzieningen en watergangen • goed onderhouden straten en stoepen • water toegankelijker maken voor publiek • geen zwerf- en grofvuil op straat • duidelijke verdeling tussen verschillende partijen wat betreft de verantwoordelijkheden en werkzaamheden met betrekking tot het beheer van de openbare ruimte alsmede toezicht op naleving hiervan Maatschappij samenhang en betrokkenheid • buurtbinding vergroten, minder mutaties • verantwoordelijkheidsgevoel van bewoners voor kwaliteit van de wijk • sociale samenhang • goede hulpverlening ten behoeve van eenzame mensen in de wijk • betrokkenheid van bewoners bij de wijk op verschillende schaalniveaus (wijkraad, overkoepelende bewonersverenigingen, buurtverenigingen, straatcomités enz.) • centraal punt voor melden van klachten, ideeën en vragen over de wijk, vast contactpersoon/belangenbehartiger voor Lunetten binnen gemeente/wijkbureau • goede communicatie/voorlichting richting bewoners • internetgemeenschap (actuele internetsite, medium voor communicatie tussen bewoners) bedrijvigheid • geen grootschalige bedrijvigheid in de wijk, met uitzondering van de eventuele spoordriehoek • kleinschalige bedrijvigheid in de woongebieden met voldoende parkeergelegenheid voor werknemers en bezoekers voorzieningen • huidige voorzieningenniveau handhaven, versterken en zorgen voor een goede afstemming van vraag en aanbod • winkels voor dagelijkse boodschappen en aanvullende aankopen, alsmede postkantoor, bankfiliaal, gezellige horecagelegenheid enz. • voldoende parkeergelegenheid • goed onderhouden speelvoorzieningen voor kinderen • voorzieningen voor jongeren vanaf 12 jaar (cursussen, inloopactiviteiten, veilige, overzichtelijke ontmoetingsplekken) project


MO/410/P02095

14/68


• • • • • • • •

voorzieningen voor ouderen op het gebied van wonen, zorg, service en welzijn breed aanbod sociaal-culturele voorzieningen (uitgebreide programmering theaterzaal, cursusaanbod enz.) sociale voorzieningen, waaronder plekken waar mensen elkaar ongedwongen kunnen ontmoeten, opbouwwerk goede afstemming van medische, sporten recreatievoorzieningen op behoefte van bewoners forumscholen de Lunetten in de parken meer betrekken bij de wijk kringlooppunten in de wijk hondenuitlaatplaatsen/-toiletten

veiligheid • sociale veiligheid: goede straatverlichting, goede verlichting achterpaden, routes door parken, vermijden blinde gevels, donkere hoeken en onoverzichtelijke plekken • communicatie • inbraakpreventie • aanpak criminaliteit, vandalisme, drugsgebruik en –overlast

project


MO/410/P02095

15/68


project


MO/410/P02095

16/68


3 Samenvattende analyse Lunetten anno 2001 Alvorens in te gaan op de operationaliseringrichtingen voor de toekomstvisie, is het van belang inzicht te hebben in de huidige situatie in de wijk. Hiervoor is aan de hand van een literatuurstudie, gesprekken met betrokken partijen en eigen observaties een wijkanalyse gemaakt. De pijlers die in deze analyse centraal staan zijn identiteit, ruimte, maatschappij en doelgroepen. Hieronder worden de hoofdpunten weergegeven. Voor de uitgebreide wijkanalyse wordt verwezen naar deel 2 van deze rapportage. algemene situatie Lunetten is een wijk met ruim 11.000 inwoners. Wanneer naar de leeftijdopbouw van de bevolking wordt gekeken valt op dat er in Lunetten relatief weinig senioren en relatief veel 30-44 jarigen wonen. Verder is Lunetten een wijk met relatief veel kleine huishoudens en weinig allochtonen. De sociaal economische positie van de bewoners is vrij gunstig. In de wijk wonen namelijk veel mensen met een hoge opleiding en veel hoge inkomensgroepen. De meeste woningen in Lunetten dateren uit de jaren zeventig en tachtig. De woningvoorraad bestaat in verhouding tot de rest van Utrecht uit relatief veel flats. De prijs-kwaliteitverhouding van de woningen is ongunstig. Er is weinig leegstand in de wijk, maar de mutatiegraad is hoog. De huursector is met 79% sterk oververtegenwoordigd. Geleidelijk neemt de koopwoningvoorraad in Lunetten echter toe. Dit is ondermeer het gevolg van de verkoop van huurwoningen door de sociale verhuurders in de wijk. Naar verwachting zal dit een positief effect hebben op de binding van de bewoners aan de wijk. Anderzijds dreigen de meest aantrekkelijke woningen uit het bezit van de woningcorporaties te verdwijnen. Daarnaast bestaat het gevaar dat woningcorporaties als gevolg van de verkoop van hun bezit minder betrokken zullen zijn bij de wijk. Voor de toekomst van Lunetten is het van belang ervoor te zorgen dat de betrokkenheid van de woningcorporaties bij de wijk wordt gewaarborgd en dat zij bereid zijn investeringen te (blijven) doen in de wijk. identiteit Lunetten is een wijk met een eigen specifiek karakter en niet met andere wijken in Utrecht te vergelijken. Het imago van Lunetten bij buitenstaanders wisselt. Sommigen associëren de wijk met veel groen, rust en ruimte. Anderen beschouwen Lunetten als een wijk waar alleen gewoond wordt maar niet geleefd. In de beleving van de betrokkenen zijn er binnen Lunetten diverse buurten te onderscheiden waarbinnen een hechte band bestaat tussen de bewoners. Deze banden zijn bijvoorbeeld ontstaan vanuit gevoelens van bedreiging of doordat de bewoners zich er in een soortgelijke levensfase bevinden. Centrale plekken spelen vaak een rol in het zetten van een positief of negatief imago. Aandacht voor deze centrale plekken is daarmee van groot belang. Lunetten heeft vijf centrale plekken: het winkelcentrum, de Musketon, de scholen, het stationsplein en het BP-tankstation. De centrale plekken in de wijk worden over het algemeen gekenmerkt door weinig sfeer en roepen bij sommigen gevoelens van onveiligheid op. project


MO/410/P02095

17/68


Het winkelcentrum is de meest centrale plek in de wijk, maar wordt mede door het ontbreken van functies op het gebied van ontspanning niet als een ‘trekker’ voor de wijk beschouwd. Het in samenhang brengen van de functies van het winkelcentrum, de Musketon en de herinrichting van de openbare ruimte eromheen, zou een belangrijke toegevoegde waarde aan het centrumgebied geven. Ook de omgeving van het station in Lunetten verdient de nodige aandacht, zowel wat betreft de inrichting als de sociale veiligheid. Sfeer ontbreekt en met name na kantoortijd is het hier erg verlaten. Kunst in de buitenruimte is een belangrijk kenmerk van Lunetten. De bewoners hebben echter niet altijd oog voor de kunstwerken in hun woonomgeving. Kunstwerken die in functioneel opzicht door de bewoners zijn te gebruiken, zoals bijvoorbeeld de ‘golfjes’ boven het water bij de scholen, krijgen veel waardering van de bewoners. Om de betekenis van kunstwerken voor de bewoners te vergroten, valt te overwegen om bewoners zelf kunst voor de wijk te laten ontwikkelen. ruimte Lunetten is een duidelijk afgebakende wijk. De ligging van de wijk ten opzichte van snelwegen is gunstig, maar leidt bij bepaalde windrichtingen tot geluidsoverlast van het verkeer. Dat Lunetten één uitvalsweg voor het autoverkeer heeft, kan in de spits tot congestie leiden. De bereikbaarheid van de wijk voor langzaam verkeer en per openbaar vervoer is over het algemeen goed. De locatie van kantoren aan de rand van de wijk, in de buurt van het station, zorgt overdag voor relatief veel verkeersbewegingen in deze omgeving, maar leidt na kantoortijd tot verlatenheid. De bebouwingsstructuur van Lunetten kenmerkt zich door een hoge woningdichtheid waarin eengezinswoningen in combinatie met meergezinswoningen zorgen voor enige diversiteit. De ringweg is de hoofdverkeersroute die achterliggende woonbuurten ontsluit. De woonerven zijn kind- en fietsvriendelijke woonmilieus. De kronkelige wegenstructuur maakt oriëntatie binnen de wijk echter moeilijk. Het straatbeeld is daarnaast vrij monotoon. Opvallend zijn de blokken eengezinswoningen met op de hoek een complex HAT-eenheden. In stedenbouwkundige opzet heeft de wijk veel achterpaden, poorten, binnenterreinen, onoverzichtelijke plekken. Onderscheid tussen straten en stoepen is niet altijd duidelijk. In de openbare ruimte verdienen de hoeken en stegen waar zich zwerfvuil ophoopt aandacht in het beheer. Het vele groen in Lunetten in combinatie met water, zowel rondom de woningen als in de directe omgeving, is een belangrijke trekker voor de wijk. Aandachtspunt hierbij is onderhoud en overzichtelijkheid van het groen onder meer om sociaal onveilige situaties te voorkomen. maatschappij Lunetten is een wijk met een gevarieerde sociale structuur. De diversiteit aan leefstijlen leidt tot verschillende eisen ten aanzien van de woning en sociale en fysieke woonomgeving. De sociale samenhang en betrokkenheid van bewoners bij hun wijk is gering, maar groeiende. De toename van het aandeel eigenaarbewoners in de wijk en het gezamenlijk ondervinden van een probleem hebben hier en daar de onderlinge banden versterkt. De meeste bewoners voelen zich verantwoordelijk voor hun wijk, maar er zijn project


MO/410/P02095

18/68


er maar weinig die zich er echt actief voor inzetten. Een afwachtende houding van de bewoners overheerst. Pas wanneer er zaken spelen die hen direct aangaan komen zij (tijdelijk) in actie. Door bewoners er meer van bewust te maken dat de wijk Lunetten hun eigen woonomgeving is waar zij zelf verantwoordelijk voor zijn en een eigen bijdrage aan kunnen leveren wordt hun betrokkenheid bij de wijk vergroot. Lunetten wordt door velen als een doorgangswijk beschouwd. Het is van belang om dit imago te veranderen. Het bieden van voldoende mogelijkheden om binnen de wijk door te stromen in combinatie met een aantrekkelijk woon- en leefklimaat is een belangrijke randvoorwaarde om ervoor te zorgen dat huidige bewoners in de wijk blijven wonen. Dit komt ook de sociale samenhang in de wijk ten goede. Er wonen veel eenzame mensen in Lunetten. Enerzijds zijn dit mensen die hier zelf voor hebben gekozen. Anderzijds betreft het mensen die moeilijk contacten leggen, in één of meerdere opzichten weinig weerbaar zijn of ‘zonderling’ gedrag vertonen. Voor deze laatste groepen is eenzaamheid een probleem en zijn oplossingen gewenst. Onder meer kan gedacht worden aan het leggen van contacten ‘op afstand’, bijvoorbeeld via ICT, het toevoegen van plekken dicht bij huis waar mensen elkaar ongedwongen kunnen ontmoeten of het aanbieden van een vrijblijvend mentorschap. Wat betreft het straatbeeld is eveneens minder eenzaamheid gewenst. Het moet aantrekkelijk worden voor mensen om zich op straat te begeven en er moeten plekken zijn waar zij heen kunnen gaan. Verder valt op dat de woningen in de wijk veelal naar binnen zijn gericht. Dit uit zich in gesloten gordijnen, luxaflex en het zich bevinden van de woonkamer aan de achterzijde van de woning. Hierdoor wordt het contact van bewoners met het leven op straat tot een minimum beperkt of ontbreekt het in zijn geheel. Lunetten heeft een zeer gevarieerd aanbod aan voorzieningen. Op sommige punten is echter de nodige aandacht gewenst. Voorzieningen voor jongeren vanaf 12 jaar zijn onvoldoende aanwezig. Jongeren hebben behoefte aan veilige, overzichtelijke ontmoetingsplekken die niet te ver van huis zijn gelegen. Het animo voor de cursorische activiteiten in het jongerencentrum Muskieto overstijgt het aanbod. Daarnaast bestaat behoefte aan ruimere openstelling voor de inloopactiviteiten. Aandachtspunt hierbij is dat deze activiteit het potentieel heeft aan haar eigen succes ten onder te gaan vanwege mogelijke toename van de overlast voor omwonenden. Goede voorlichting richting omwonenden omtrent (achtergrond en doel van) deze jongerenactiviteit in de Musketon en mogelijkheden die er zijn om klachten in te dienen alsmede het serieus omgaan met klachten is daarbij raadzaam. Zoals eerder opgemerkt, behoeft het winkelcentrum meer uitstraling en moet het een aangename plek worden om te verblijven. Meer groen, rondere vormen zouden het aanblik vriendelijker maken. Daarnaast zou horeca de verblijfskwaliteit in het winkelcentrum kunnen verhogen. Ter bevordering van de centrumfunctie van het gebied is het wenselijk de Musketon bij het winkelcentrum te betrekken. De huidige gracht vormt een harde scheiding tussen beiden. Door de gracht gedeeltelijk te dempen en een groot plein of promenade te maken en een ingang van de Musketon aan de zijde van het winkelcentrum te creëren ontstaat er één geheel.

project


MO/410/P02095

19/68


De bedrijvigheid in Lunetten beperkt zich tot detailhandel in het winkelcentrum en enkele kantoren in de omgeving van het station. Bewoners vinden het niet wenselijk dat er meer kantoren in de wijk komen. Gevreesd wordt voor een toename van de verkeersdrukte in de wijk. De grootschalige ontwikkeling van bedrijvigheid is dan ook niet gewenst tenzij de spoordriehoek wordt ontwikkeld. Kleinschalige bedrijvigheid in de woongebieden biedt kwaliteit, mits dit geen overlast voor omwonenden veroorzaakt. Gevoelens van onveiligheid worden mede veroorzaakt door slechte verlichting, verlatenheid, onoverzichtelijkheid en het voorkomen van incidenten. Enkele onveilige plekken in Lunetten zijn onder andere de omgeving van het station, de parken, achterpaden, het winkelcentrum en het BP-tankstation. Wat betreft de verkeersveiligheid kan worden geconcludeerd dat er op weinig plekken in de wijk structureel te hard wordt gereden. Bij het beheer van de openbare ruimte zijn meerdere partijen betrokken. Duidelijkheid in de verantwoordelijkheid en verdeling van werkzaamheden is daarbij essentieel evenals toezicht op de naleving ervan. De openbare ruimte is eigendom van de gemeente. Nagegaan zou kunnen worden of een herschikking van dit eigendom met name richting corporaties een positief effect zou kunnen hebben op de staat van onderhoud. doelgroepen Er zijn diverse leefstijlen te onderscheiden voor wie Lunetten een aantrekkelijke wijk zou kunnen zijn om te wonen. Door het aantrekken van bepaalde leefstijlen, zoals buurtbewoners en opbouwers, kan de betrokkenheid van bewoners bij de wijk worden vergroot. Dat betekent dat een keur aan woonmilieus zal moeten worden gerealiseerd. In Lunetten zijn voor jongeren vanaf 12 jaar weinig voorzieningen. De Muskieto biedt enkele activiteiten maar verder zijn er weinig ontmoetingsplekken in de wijk voor jongeren. Er zijn wel bepaalde locaties waar jongeren graag samenscholen. Dit is vaak in de buurt van het ouderlijk huis, hetgeen tot overlast voor omwonenden leidt. Structurele oplossingen voor de jongerenproblematiek zijn echter niet eenvoudig te bedenken. ‘Niets is zo voorspelbaar als de onvoorspelbaarheid van jongeren’. Het is daarom van belang dat jongeren en omwonenden op de hoogte zijn van elkaars wensen, daar begrip voor hebben en rekening mee houden. Daarnaast is het van belang dat de jeugd al op jonge leeftijd op haar gedrag wordt aangesproken. Het aandeel senioren in de wijk is nog gering maar zal mettertijd toenemen. Om hier op in te kunnen spelen is het van belang tijdig na te gaan waar en hoe seniorenhuisvesting in de wijk zou kunnen worden gerealiseerd en de behoefte aan zorg, comfort en voorzieningen voor deze groep in kaart te brengen.

project


MO/410/P02095

20/68


4 Sterkten en zwakten In onderstaand schema zijn de sterkten en zwakten van de wijk weergegeven. Deze vloeien voort uit de wijkanalyse. Daarnaast is een aantal denkrichtingen voor het verwezenlijken van het toekomstbeeld aangegeven. Het nagaan van de mogelijkheden en de wijze waarop acties kunnen worden uitgevoerd is al in een vroeg stadium gewenst. Omdat het niet mogelijk is alle gewenste acties tegelijkertijd uit te voeren is het van belang prioriteiten aan te geven. Er is onderscheid gemaakt tussen acties die ons inziens op zeer korte termijn, dat wil zeggen binnen een jaar, zouden moeten worden opgestart (prioriteit A), acties die binnen één tot drie jaar opgestart moeten worden (prioriteit B), acties voor over drie tot vijf jaar (prioriteit C) en acties voor over meer dan vijf jaar (prioriteit D). Aan de verschillende acties is tevens een actiehouder gekoppeld: de gemeente (G), woningcorporaties (C), bewoners (B) of anderen (A).

identiteit Situering

sterkten Eigen karakter

zwakten Geïsoleerdheid;

Groen

Veel en gevarieerd groen Hier en daar mooie buurten

Veel onveilig groen;

Buurten

Centrale plekken Winkelcentrum breed aanbod

Musketon met bibliotheek en andere activiteiten

Wijk veelal saai en straatbeeld en woningvoorraad eentonig; Geen sfeer of uitstraling in winkelcentrum; Winkelcentrum introvert en geen trekker; Musketon staat nogal los in de omgeving;

Uitstraling NSstationsplein;

Kunst

Sociale veiligheid BPtankstation; Spreekt de bewoners vaak niet aan;

operationalisering prioriteit actiehouder Versterken routes naar B G Utrecht en verbeteren sociale controle langs de routes door verlichting of bebouwing; Verbeteren ontsluiting naar buitengebied; Verbeteren overzichtelijkheid; B G Verlichting; Goed onderhoud; B C Meer leven brengen in de wijk en variatie aanbrengen in type, prijsklasse, kleur en textuur van woningen binnen vast te stellen grenzen;

Verlevendigen en verbeteren uitstraling naar buiten;

B

A+G

Vergroten aantal activiteiten voor meer doelgroepen en Musketon beter betrekken bij winkelcentrum; Verbeteren beheer, detaillering en sociale veiligheid; Verbeteren sociale veiligheid;

B

A+G

A

A+G

A

A+G

D

B

D

G

Bewoners zelf een kunstwerk laten ontwikkelen en kunst meer een eenheid laten vormen met de omgeving; Renovatie, restauratie van de Lunetten;

project


MO/410/P02095

21/68


ruimte Situering

sterkten Gunstig ten opzichte van snelwegen Niet ver van het centrum van Utrecht Langzaam verkeersroutes vaak door mooie parken

zwakten Bij verkeerde windrichting geluidsoverlast;

operationalisering Geluidwerende maatregelen;

Parken vooral ’s avonds Verlichting routes; Niet onveilig; alleen langzaam verkeersroutes door parken maar ook in de rest van de wijk; Treinstation en NS-stationsplein wordt Verbeteren beheer, busverbinding als onveilig detaillering en sociale beschouwd; veiligheid; Structuur Relatief klein bebouwd Hoge woningdichtheid; Meer variatie in oppervlak woningdichtheid; Oriëntatie moeilijk; Meer differentiatie; Onderscheid tussen Verbeteren hiërarchie; stoepen en straten soms onduidelijk; Weinig ruimte tussen Meer ruimte tussen stoepen stoepen en woningen; en woningen creëren; Veel onoverzichtelijke Ander gebruik en hoeken waar zwerfvuil detaillering; zich ophoopt; Kind- en fietsvriendelijke woonmilieus Veel HAT-eenheden in Herontwikkeling van een aantal objecten – zoals torentjes langs hoofdontsluiting met samenvoeging; Geschikt moeilijke ontsluiting en maken voor andere doelgroepen of eventueel slecht onderhouden sloop/nieuwbouw; tuinen; Verbeteren ontsluiting; Ontsluiting Scheiding ringweg en Veel Geen doorgaand verkeer woonstraten verkeersbewegingen door woonwijk; door kantoren en afvalstation die aan het ‘einde’ van de wijk liggen; Openbare ruimte Groen en water Water slecht Verbeteren beheer, ook gewaardeerd toegankelijk; door betere communicatie naar de bewoners toe; Water toegankelijker maken voor publiek;

prioriteit actiehouder C G

B

G

A

A+G

B

C

D C

G+A G+A

C

G+A

C

G+C

C

C

C

G

C

G+C

project


MO/410/P02095

22/68


maatschappij sterkten Sociale structuur Gevarieerd, met een groot aandeel kleine huishoudens

zwakten Grote verschillen in eisen voor woning en woonomgeving;

Sociale samenhang

Gemiddeld genomen gering, mede door de in de wijk aanwezige diversiteit aan leefstijlen;

Doorstroming

In de wat oudere delen, langs randen van de wijk en daar waar veel koopwoningen staan bovengemiddeld;

operationalisering prioriteit actiehouder B C Meer variatie in woonmilieus aanbrengen; Meer mogelijkheden bieden aan bewoners om woning naar eigen inzicht te veranderen; Versterken aandeel B C buurtgerichte leefstijlen;

Stimuleren verborgen netwerken, verenigingsleven Studenten weinig Internetgemeenschap voor binding met de wijk; de wijk; Betrokkenheid neemt Kans op afzwakking als In stand houden de problemen weer uit betrokkenheid via andere toe naarmate er wegen dan slechts vanuit gezamenlijk problemen de wereld zijn; de negatieve sfeer; moeten worden opgelost; In ruimtelijke sfeer bijdragen leveren tot het kunnen ontmoeten - ook in de openbare ruimte; De wijk aantrekkelijker Tijdgebrek en individualisering leiden maken en het woningaanbod afstemmen tot minder verantwoordelijkheid op die huishoudens die wel samenhang wensen, zoals ten aanzien van de huishoudens met wijk; schoolgaande kinderen; Verbetering van de communicatie en bewustwording onder de bewoners ten aanzien van hun eigen bijdrage in de kwaliteit van de woonomgeving; Vergroten aandeel Hoge koopwoningen in de wijk; verhuisgeneigdheid onder studenten maar ook onder de zelfstandig wonenden; Hoge mutatiegraad in Vergroten aandeel niet met name de gestapelde complexen of gestapelde complexen; vergroten binding met de wijk in de gestapelde complexen; Veel dure Voor de moeilijker huurwoningen met producten verbetering van ongunstige prijsde prijskwaliteitverhouding kwaliteitverhouding; onder meer door aanbieden gunstig geprijsde woondiensten - geen huurverlaging; Verdergaande verkoop van huurwoningen, maar wel afgestemd op de ruimtelijke problematiek; Beeld van Imago verbeteren doorgangswijk

B

B+G+C+A

B

C+B

A

B+C+G

A

G+C

B

C

A

G+B

A

C

B

C+G

C

C

A

C

B

C+G

project


MO/410/P02095

23/68


maatschappij Eenzaamheid

sterkten

zwakten Relatief veel eenzaamheid, deels zelfgekozen, maar vaak ook ontstaan tegen wil en dank;

Breed aanbod

prioriteit actiehouder B B

Verbeteren aantal sociale voorzieningen en sociale activiteiten; Vrijblijvend mentorschap; Verbeteren plaatsen om naar toe te gaan;

A

G

B B

B+G G

In veel woningen zonder voortuin of direct langs de galerij van een gestapeld complex blijven veel gordijnen en luxaflexen overdag gesloten; Ontbreken horeca, muziekwinkel, cadeauwinkel, computerwinkel; Geen sfeer en tochtige stegen;

Uitgifte van voortuinen bij grondgebonden woningen (eventueel gepaard gaand met een onderhoudscontract) en nagaan of in de ruimtelijke structuur afstand is te scheppen tot de woningen;

C

C

Introvert

Tegengaan dat ramen worden dichtgeplakt

A

G

Versterking opbouwwerk

A

G

A

G

A

G

A

A+G

Overdag en ’s avonds weinig mensen op straat; Veel woningen zijn naar binnen gekeerd;

Winkelvoorzieningen

operationalisering Mogelijkheden met ICT en internet benutten voor verbetering onderlinge contacten;

Parkeergelegenheid

Overige voorzieningen

Breed aanbod met Opbouwwerk gezondheid, onderwijs, sport, cultuur, sociaal, milieu; Inloopuren Vooral straatjongeren maken ervan gebruik; Voorzieningen voor kinderen;

Veiligheid

Lichte toename veiligheidsbeleving bewoners;

Voorzieningen voor Meer voorzieningen en jongeren vanaf 12 jaar; ontmoetingsplekken voor jongeren; Minder donkere hoeken, Toename van meer verlichting, meer bedreiging, overlast, leven in de avonduren, mishandeling en meer sociale controle; vandalisme; Inbraakpreventie; Extra aandacht voor specifieke plekken zoals het stationsplein en het winkelcentrum;

project


MO/410/P02095

24/68


maatschappij Verkeersveiligheid Zwerfvuil

doelgroepen Leefstijlen

sterkten zwakten Er wordt niet structureel te hard gereden op de ringweg Stedenbouwkundige structuur en bewonersgedrag

operationalisering Principes duurzaam veilig als uitgangspunt;

sterkten Variatie aanwezig

operationalisering Producten realiseren voor buurtgerichte leefstijlen; Al in vroeg stadium praten met hangjongeren en bewoners over elkaars positie; Een aantal hangplekken creëren in overleg met bewoners; Jongerencafé op commerciële basis realiseren; Inspelen op toekomstige vergrijzing, voorzieningen voor senioren mbt wonen, zorg en welzijn;

Jongeren

Senioren

Nog relatief weinig vergrijzing

zwakten Weinig leefstijlen met binding aan de buurt; Overlast door hangjongeren;

Verbetering beheer en verbetering van de communicatie en bewustwording onder de bewoners ten aanzien van hun eigen bijdrage in de kwaliteit van de woonomgeving;

prioriteit actiehouder D G

A

B+G

prioriteit actiehouder B C A

G+C+B+A

A

G+C+B

B

A+G

D

G+C+A

project


MO/410/P02095

25/68


project


MO/410/P02095

26/68


5 Hoe nu verder Het hiervoorliggende rapport geeft een inhoudelijke analyse van Lunetten in 2001, schetst een toekomstbeeld en formuleert oplossingsrichtingen voor een kwalitatief aantrekkelijk Lunetten. Het zal duidelijk zijn dat kwaliteit niet zomaar tot stand komt. Het proces ernaartoe zal goed moeten worden vormgegeven en geleid. Er zullen grote investeringen benodigd zijn zowel op het sociale als op het ruimtelijke vlak en ten aanzien van de voorraad. Op dit moment lopen er al enkele investeringsprogramma’s waaruit hieronder een greep. •

Corporaties investeren momenteel in kleinschalige leefbaarheidsprojecten, zoals het afsluiten van portieken. Alhoewel wij deze investeringen aanmoedigen omdat ze op korte termijn wel degelijk effect sorteren, zijn ze naar onze mening te beperkt en te ad-hoc voor de langere termijn. Bovendien betreft een deel van deze investeringen projecten die wat betreft comfort en aantrekkingskracht niet de sterkste concepten bezitten. Aan te bevelen is om de investeringen in een bredere context te beschouwen, rekening houdend met het imago van de wijk, de doelgroepen, de woonomgeving en dergelijke.

•

Met de verkoop van woningen door de corporaties aan bewoners komen er nieuwe doelgroepen in de wijk. Vaak zijn woningkopers sterker betrokken bij hun buurt, al was het maar om de waarde van hun vastgoed op peil te houden. Recent onderzoek van de Stuurgroep Experimenten Volkshuisvesting laat daarnaast zien dat woningkopers eerder bereid zijn tot investeringen in woningverbetering en vaak op zoek gaan naar beter betaald werk. Niettemin achten wij het niet raadzaam als de corporaties zich geheel uit de wijk zouden terugtrekken. Er ligt wel degelijk een belangrijke taak in het huisvesten van specifieke doelgroepen zoals bijvoorbeeld ouderen en jongeren.

•

Wij stellen ook voor om na te gaan in hoeverre er een herverdeling van openbare ruimten rondom woningen plaats zou moeten vinden. Wellicht dat in gecombineerd onderhoud en beheer van één partij (de corporatie ligt dan het meest voor de hand, al dan niet met bewoners) er kwaliteit te winnen is terwijl er op kosten kan worden bespaard. De gemeente zou zich in dat geval moeten terugtrekken.

•

Ondernemers lijken bereid te zijn tot nieuwe investeringen in een aantrekkelijk winkelcentrum, waarbij bij voorkeur de relatie wordt gelegd met de Musketon.

open communicatieproces Als onderlegger voor verdere ingrepen achten wij het van belang dat in een Open Communicatieproces een Wijkbeheerplan wordt ontwikkeld. Wij stellen ons daarbij een proces voor waarin de volgende aspecten bijzondere aandacht krijgen: • • •

Draagvlak en participatie Partijen Prioriteiten

project


MO/410/P02095

27/68


• •

Programma / Wijkbeheerplan Investeringen

draagvlak en participatie Het creëren van draagvlak voor ingrepen in welke zin dan ook in de wijk is naar onze mening van het grootste belang. Uitgangspunt is daarbij dat het creëren van draagvlak een proces is dat niet alleen tijd kost, maar ook de juiste inspanningen en insteek behoeft. In een Open Communicatieproces waarin bewoners participeren naast de professionele partners als gemeente en corporaties is het van belang een vertrouwenssituatie te realiseren; vertrouwen in het opereren van de participerende organisaties en vertrouwen in elkaars goede wil. Wij raden in dat kader op korte termijn een excursie met deelnemers van de verschillende partijen aan naar een vergelijkbare wijk elders in Nederland die in dezelfde jaren zeventig is gerealiseerd. Te denken valt aan Beverwaard in Rotterdam, Den Haag Loosduinen of aan (delen van) Alkmaar-Noord. Dit zijn allen wijken die niet de slechtste van de stad zijn, maar waar mede door de economische omstandigheden gedurende de ontwikkeling een ander aanbod is gerealiseerd dan eigenlijk gepland. partijen Wij stellen in principe de gemeente (wijkbureau) voor als regisseur in het proces en het tot stand brengen van een Wijkbeheerplan. Een en ander gebeurt in nauwe samenhang met de corporaties in de wijk, de bewoners en andere belanghebbenden (ondernemers, winkeliers, scholen, welzijnsorganisaties e.d.). De bewoners en de andere belanghebbenden maken in deze opzet geen plannen en nemen ook geen beslissingen. Wel leveren zij in een vroeg stadium cruciale ervarings- en productinformatie aan. Voor de nabije toekomst is het vooral noodzakelijk dat het imago van de wijk sterker wordt gezet door een aantal belangrijke zwakten te tackelen. Uitstroom van bewoners naar wijken als Leidsche Rijn biedt Lunetten tenslotte niet de rust in de verhuisbewegingen die de wijk zou kunnen gebruiken. Een belangrijk deel van de investeringen betreft de sociale structuur. Hier ligt naar onze mening een taak voor de gemeente in nauwe samenwerking met de bewoners van Lunetten en welzijnsorganisaties. prioriteiten Van belang is ook om in een vroeg stadium nader zicht te krijgen op ingrepen die al op korte termijn plaats zouden moeten vinden, vooral ook gericht op een beter imago en de sociale structuur. In het voorgaande hoofdstuk is door Inbo een voorstel hiervoor geleverd. Aan te bevelen is om de prioriteiten met de partners in het proces af te kaarten. Voor de korte tot middellange termijn stellen wij voor om na te gaan welke investeringen gevraagd zijn ten aanzien van ontwikkelingen die verder gaan dan inspelen op de huidige ruimtelijke situatie. Kwaliteit en toekomstwaarde kunnen naar onze mening het best worden gerealiseerd door nieuwe woonmilieus te creëren. Dit zal niet zomaar kunnen binnen de huidige stedenbouwkundige setting en is ook niet aan te bevelen. Er zal wel veel geld mee gemoeid zijn. Wij zien de corporaties, projectontwikkelaars, vastgoedbeleggers en bedrijven als kansrijke investeerders in een project


MO/410/P02095

28/68


dergelijke herstructurering. Daarnaast verdient ook de sociale situatie in de wijk de nodige aandacht. Een integrale aanpak waarbij zowel naar de fysieke als sociale woonomgeving wordt gekeken, is ons inziens dan ook wenselijk. programma / wijkbeheerplan Naar aanleiding van de gestelde prioriteiten bevelen wij het opstellen van een programma aan, in feite een Wijkbeheerplan. Uitgangspunt hierbij is dat een hoogwaardige woonomgeving een totaalproduct is, bestaande uit het evenwicht tussen fysieke, economische en sociale elementen op diverse schaalniveaus. Elk van de genoemde strategieën identiteit, doelgroep, maatschappij en ruimte komt hierin bijeen. Wij denken dat een conceptuele aanpak hierbij tot de beste resultaten leidt en creativiteit en oplossingsgericht denken het best benut. investeringen Ten aanzien van elk van de ingrepen en ontwikkelingen die in het Wijkbeheerplan worden opgenomen is het noodzakelijk de investeringen te ramen, bij voorkeur te beginnen aan de hand van kengetallen vroeg in het proces. Samenvattend denken wij dat in concreto de volgende stappen genomen zouden moeten worden: 1. Excursie naar andere vergelijkbare wijk en informeel overleg met partijen over intentie te komen tot een Wijkbeheersplan 2. Inrichten stuurgroep met beslissingsbevoegdheid (gemeente, corporaties) en overleggroep (adviserend, met gemeente, corporaties, bewoners, belanghebbenden) met als taak een Wijkbeheersplan op te stellen 3. Vaststellen vergaderschema’s, subtaken, betrokken partijen etc 4. Workshop over definitief vast te stellen prioriteiten en daarmee de fasering 5. Nagaan eventuele beschikbare budgetten bij andere dan de direct betrokken partijen 6. Korte termijn acties met betrekking tot sociale en ruimtelijke aspecten zo spoedig mogelijk opstarten (voorstel: prioriteit A in de tabel sterkten en zwakten) 7. Aanpak centrale plekken in de wijk in het kader van het verbeteren van het imago 8. Uitbuiten eventuele specifieke projecten in de media ten aanzien van andermaal een verbeterd imago 9. Studie naar kansen van enkele specifieke complexen die niet aan de huidige kwaliteiten voldoen met het doel inzicht te krijgen in mogelijkheden voor de realisatie van gedifferentieerde woonmilieus.

project


MO/410/P02095

29/68


project


MO/410/P02095

30/68


DEEL 2 Lunetten anno 2001

project


MO/410/P02095

31/68


project


MO/410/P02095

32/68


1 Algemene situatie 1.1

Bevolking

leeftijdsopbouw Het aantal inwoners in Lunetten is de afgelopen jaren geleidelijk afgenomen. In 1996 telde Lunetten 11.744 inwoners, in 1998 waren dat er 11.622 en op 1 januari 2000 11.436. Wanneer de leeftijdsopbouw van Lunetten wordt vergeleken met die van Utrecht als geheel en de wijk Zuid, valt op dat de groep 55-plussers in Lunetten relatief klein is. De leeftijdsgroep 30-44 jaar is in Lunetten daarentegen oververtegenwoordigd (tabel 1.1). tabel 1.1 Leeftijdsopbouw van de bevolking in Lunetten, de wijk Zuid en Utrecht Lunetten 1998 Lunetten 2000 wijk Zuid 2000 0-17 jaar 17,5% 17,4% 19,1% 18-29 jaar 27,0% 26,5% 24,8% 30-44 jaar 32,0% 31,6% 28,0% 45-54 jaar 10,3% 11,0% 10,2% 55-64 jaar 5,6% 5,9% 6,8% 65-79 jaar 6,3% 6,4% 8,2% 80+ jaar 1,2% 1,2% 2,9% totaal (100%) 11.622 11.436 26.400

Utrecht 2000 17,4% 26,3% 25,7% 10,9% 7,7% 8,8% 3,2% 233.858

bron: gemeente Utrecht, afdeling Bestuursinformatie, diverse publicaties

Er zijn geen bevolkingsprognoses voor Lunetten afzonderlijk. Voor de stad Utrecht als geheel en de wijk Zuid is een bevolkingsprognose tot 2015 beschikbaar. De bevolkingsprognose voor de wijk Zuid laat zien dat het inwonertal de komende vijf jaar toeneemt met bijna 2,5%. Daarna wordt een daling van het inwonertal verwacht. In 2015 zal het aantal inwoners in de wijk Zuid ruim 2% lager liggen dan het aantal inwoners op 1 januari 2000. Met name het aandeel 45-64 jarigen zal de komende 15 jaar toenemen, van 17% in 2000 tot bijna 20% van de bevolking in 2015. Het aandeel 65-plussers in de wijk neemt, overeenkomstig de trend die in Utrecht als geheel zichtbaar is, af (tabel 1.2). De stad Utrecht zal naar verwachting op 1 januari 2005 circa 258.552 inwoners hebben. Dit is een toename van 10,6% ten opzichte van het inwonertal op 1 januari 2000. In 2015 ligt het inwonertal 22% hoger dan in 2000. Het aandeel 0-29 jarigen zal afnemen, terwijl het aandeel inwoners van 30-54 jaar zal toenemen. Van vergrijzing zal geen sprake zijn. Het aandeel 65-plussers neemt de komende 15 jaar af, van 12% in 2000 tot 9,5% in 2015 (tabel 1.2).

project


MO/410/P02095

33/68


tabel 1.2 Bevolkingsprognose naar leeftijd op 1 januari 2005 en 2015 Zuid 2005 2015 groei groei 2005 2000-2005 2000-2015 0-19 jaar 20,2% 20,5% -23,5% -6,6% 19,9% 20-29 jaar 24,0% 22,2% +10,0% -2,7% 23,6% 30-44 jaar 27,7% 28,0% +1,1% -2,2% 27,6% 45-54 jaar 10,9% 11,4% +9,3% +9,4% 10,7% 55-64 jaar 7,3% 8,5% +9,8% +22,4% 7,8% 65-79 jaar 6,9% 7,0% -13,6% -16,1% 7,4% 80+ jaar 3,1% 2,5% +6,9% -18,0% 2,9% totaal 27.054 25.873 +2,5% -2,0% 258.552

Utrecht 2015 groei 2000-2005 21,6% +10,3% 19,7% +10,0% 28,3% +18,7% 12,4% +9,0% 8,4% +12,5% 7,3% -7,2% 2,2% +0,4% 285.404 +10,6%

groei 2000-2015 +32,3% +1,3% +34,5% +39,3% +33,1% +1,3% -15,7% +22,0%

bron: gemeente Utrecht, afdeling Bestuursinformatie, bevolking van Utrecht per 1 januari 2000

huishoudenssamenstelling Lunetten is een wijk met relatief veel kleine huishoudens (tabel 1.3). Het aandeel gezinnen komt ongeveer overeen met dat van de stad als geheel. Het merendeel van de gezinnen (88%) heeft één of twee kinderen. tabel 1.3 Bevolking naar gezinsverband op 1 januari 2000 Lunetten echtparen zonder kinderen 667 8,9% echtparen met kinderen 918 12,3% eenoudergezinnen 464 6,2% alleenstaanden 5.441 72,6% totaal 7.490 100%

Zuid 1.785 2.231 1.159 11.078 16.253

11,0% 13,7% 7,1% 68,2% 100%

Utrecht 16.188 18.152 10.563 103.612 148.515

10,9% 12,2% 7,1% 69,8% 100%


etniciteit In Lunetten wonen relatief weinig allochtonen (tabel 1.4). Onder de allochtonen die in Lunetten wonen bevinden zich relatief veel mensen met een Surinaamse achtergrond. tabel 1.4 Bevolking naar etniciteit op 1 januari 2000 Lunetten Nederlands 76,1% Marokkaans 2,1% Turks 1,1% Surinaams 3,6% Antilliaans 1,1% overig 15,4% totaal 11.436

Zuid 70,2% 8,4% 2,7% 3,3% 1,2% 14,2% 264.000

Utrecht 69,2% 8,7% 4,7% 2,8% 0,8% 13,8% 233.858


sociaal economische positie In Lunetten wonen relatief veel hoogopgeleide mensen. De afgelopen twee jaar is het aandeel hoogopgeleiden in de wijk iets toegenomen. Dit geldt ook voor het aandeel laagopgeleiden (tabel 1.5). Het aandeel bewoners met een opleiding op mbo-, havo- of vwo-niveau is daarentegen afgenomen. De achterliggende oorzaken hiervan zijn niet precies bekend. De mogelijkheid bestaat dat Lunetten bij bewoners met een midden opleidingsniveau minder in trek is, en het woningaanbod in Lunetten voor deze doelgroep mede vanwege de prijs-kwaliteitverhouding minder interessant is. De verwachting is dat dit juist de huishoudens zijn die verhuizen naar wijken als Leidsche Rijn. Door aantrekkelijke woonmilieus in Lunetten voor deze doelgroepen te realiseren, kunnen zij wellicht aan de wijk worden gebonden.

project


MO/410/P02095

34/68


tabel 1.5 Opleidingsniveau in 1996 en in 1998 Lunetten 1996 laag (basisonderwijs, lbo, mavo) 20% midden (mbo, havo, vwo) 29% hoog (hbo, wo) 51%

1998 25% 22% 53%

Zuid 1996 35% 27% 37%

1998 33% 27% 40%

Utrecht 1996 33% 29% 38%

1998 32% 29% 39%

bron: gemeente Utrecht, afdeling Bestuursinformatie, Utrecht Monitor 2000

In Lunetten wonen relatief veel mensen met een hoog inkomen. Dit hangt enerzijds samen met de leeftijden van de bewoners en het opleidingsniveau. Een deel van de bewoners woont al sinds de beginjaren in de wijk. Anderzijds zal ook de aanwezigheid van een dure huurwoningvoorraad een rol spelen. Het aandeel lage inkomensgroepen is tussen 1994 en 1996 afgenomen, terwijl het aandeel hoge inkomensgroepen gelijk is gebleven (tabel 1.6). tabel 1.6 Inkomens (netto-gezamenlijk inkomen) in 1994 en 1996 Lunetten Zuid 1994 1996 1994 laag (<2.000) 16% 14% 19% hoog (>4.000) 20% 20% 18%

1996 17% 17%

Utrecht 1994 21% 19%

1996 20% 19%


1.2

Woningvoorraad

woningtype De meeste woningen in Lunetten zijn in de jaren zeventig en tachtig gebouwd. Op 1 januari 1998 telde Lunetten 5.878 woonadressen, verdeeld over 5.117 woningen (87%), 754 wooneenheden (13%) en 7 overige woonvormen. Het aantal woningen op 1 januari 2000 bedroeg 5.133. Ongeveer eenderde van de woonadressen bestaat uit eengezinswoningen, 47% uit flats en de resterende 16% zijn overige woonvormen. Hiertoe behoren onder andere HAT-eenheden, onzelfstandige woonruimten en woonwagens (tabel 1.7). Het aantal wooneenheden voor studenten in Lunetten is niet precies bekend. Woonruimte voor studenten wordt door alle drie sociale verhuurders in de wijk aangeboden. Amnis verhuurt circa 480 kamers aan studenten. Mitros Wonen heeft 500 kamers in haar bezit. Deze kamers worden voornamelijk door studenten bewoond, maar het komt ook voor dat studenten na hun studie in deze woonruimten blijven wonen. BO-EX onderscheidt in haar bezit geen woonruimten die specifiek zijn bestemd voor huisvesting van studenten. Wel is er een tweetal complexen met HAT-eenheden waar relatief veel studenten wonen. Dit geldt voornamelijk voor het complex aan de Hondrug met circa 160 onzelfstandige woonruimten. In totaal komt het aantal kamers/eenheden voor studenten in Lunetten op ruim 1.100. De gemiddelde woningbezetting in Lunetten is met 2,09 relatief laag in vergelijking met de stad als geheel (2,23) of met de wijk Zuid (2,20).

project


MO/410/P02095

35/68


tabel 1.7 Woonadressen naar woningtype op 1 januari 1998 Lunetten eengezinswoningen 34,0% boven/benedenwoning 3,1% flat middenhoog 36,6% flat hoog 10,1% overig 16,1%

Zuid 35,5% 4,3% 41,8% 8,7% 9,7%

Utrecht 36,0% 18,6% 27,0% 10,8% 7,6%

bron: gemeente Utrecht, afdeling Bestuursinformatie, Wijk Zuid in cijfers 1999

eigendomsverhouding De verhouding tussen huur- en koopwoningen in de wijk is niet geheel in evenwicht. De huursector is oververtegenwoordigd. Er zijn drie sociale verhuurders in Lunetten: BO-EX (circa 1.270 huurwoningen), Mitros Wonen (circa 1.700 à 1.800 woningen) en Amnis (circa 1.300 woningen). Zij hebben bijna 80% van de woonadressen in hun bezit. De huurwoningen hebben een relatief hoge huur. Dit heeft te maken met de rentestand ten tijde van de realisatie en financieringswijze via het dynamisch kostprijsstelsel. tabel 1.8 Woningvoorraad naar eigendomsvorm op 1 januari 1998 Lunetten eigen woning 20,9% particuliere verhuur 0,5% sociale verhuur 78,5% institutionele beleggers 0% onbekend 0% totaal 100%

Zuid 29,0% 6,4% 62,3% 2,1% 0,2% 100%

Utrecht 37,2% 11,4% 46,0% 4,7% 0,8% 100%


verkoop woningen door corporaties Het aandeel koopwoningen in Lunetten neemt geleidelijk toe. Alle drie sociale verhuurders in Lunetten zijn bezig met het verkopen van een deel van hun bezit. BO-EX is sinds 1996 bezig met de verkoop. Met name de dure huurwoningen, woningen met een huurprijs boven f 1.000,= worden verkocht. Het gaat daarbij vooral om eengezinswoningen, maar ook meergezinswoningen zijn in de verkoop. Redenen voor de verkoop van huurwoningen zijn de hoge exploitatiekosten, het verbeteren van de solvabiliteitspositie en wijkbeheer. De woningen worden vooral verkocht aan jonge gezinnen. Er zijn ook ouders die voor hun kinderen/studenten een woning kopen. Amnis wil alle eengezinswoningen die zij in Lunetten bezit verkopen. Het gaat daarbij om de duurste woningen in haar bezit. Alle eengezinswoningen zijn aan de zittende huurders te koop aangeboden. Sommigen hebben hun woning gekocht anderen niet. Dit betekent dat als de woning leegkomt deze via een makelaar te koop wordt aangeboden. Amnis verkoopt haar woningen mede om in Leidsche Rijn te kunnen investeren. Mitros Wonen verkoopt alleen eengezinswoningen. Echter niet alle eengezinswoningen worden te koop aangeboden. Het gaat alleen om geheel op zichzelf staande blokken eengezinswoningen. Blokken eengezinswoningen met op de hoek een complex HATeenheden worden niet verkocht. Financiële aspecten spelen een rol bij de verkoop van woningen door Mitros Wonen. Bij de verkoop worden marktconforme prijzen gehanteerd. Circa 5-10% van de bewoners heeft belangstelling voor het kopen van de woning waarin zij wonen. project


MO/410/P02095

36/68


leegstand en mutatie Er is weinig leegstand in de wijk. Op 1 januari 2000 bedroeg de leegstand 96 woningen. Het aantal dagen dat een woning leegstaat voordat deze weer wordt verhuurd is vergelijkbaar met andere wijken in Utrecht. Er zijn volgens de corporaties geen complexen die moeilijk verhuurbaar zijn. De mutatiegraad in Lunetten is met circa 20% relatief hoog. Dit komt enerzijds doordat er veel studenten en jonge startende huishoudens in de wijk wonen en heeft anderzijds te maken met de relatief ongunstige prijs-kwaliteitverhouding van de woningen. Doorgaans blijven mensen twee tot drie jaar in de wijk wonen. Met name onder de bewoners van flats is de doorstroming hoog. Een appartement wordt, zeker door jonge huishoudens, vaak gezien als een eerste stap in de wooncarrière na de studentenkamer of het verlaten van het ouderlijk huis. Een eengezinswoning is vaak de tweede stap die wordt gemaakt, bijvoorbeeld wanneer gezinsuitbreiding plaatsvindt en/of behoefte bestaat aan meer ruimte in en om de woning. 1.3

Conclusie Lunetten is een wijk met relatief weinig senioren en een relatief grote groep 30-44 jarigen. Er wonen relatief veel kleine huishoudens in de wijk en weinig allochtonen. De sociaal-economische positie van de bewoners is vrij gunstig. In de wijk wonen namelijk veel mensen met een hoge opleiding en veel hoge inkomensgroepen. De woningvoorraad in Lunetten bestaat in verhouding tot de rest van Utrecht uit relatief veel flats. De prijs-kwaliteitverhouding van de woningen is ongunstig. De huursector is in Lunetten met 79% sterk oververtegenwoordigd. Geleidelijk neemt echter de koopwoningvoorraad toe, ondermeer als gevolg van de verkoop van huurwoningen door de sociale verhuurders. Dit zal naar verwachting een positief effect hebben op de binding van de bewoners aan de wijk. Daarnaast dreigen de meest aantrekkelijke woningen uit het bezit van de woningcorporaties te verdwijnen. Daarnaast bestaat het gevaar dat woningcorporaties als gevolg van de verkoop van hun bezit minder betrokken zullen zijn bij de wijk. Voor de toekomst van Lunetten is het van belang ervoor te zorgen dat de betrokkenheid van de woningcorporaties bij de wijk wordt gewaarborgd en dat zij bereid zijn investeringen te (blijven) doen in de wijk.

project


MO/410/P02095

37/68


project


MO/410/P02095

38/68


2 Identiteit imago Aan de geïnterviewden is gevraagd welk beeld buitenstaanders hebben van Lunetten. Het imago van Lunetten bij mensen die niet in de wijk wonen blijkt wisselend. Sommigen associëren de wijk met veel groen, rust en ruimte. Ook wordt wel gerefereerd aan een nieuwbouwwijk met een ‘buiten gevoel’ erbij of een ‘ecologisch experiment’. Anderen beschouwen Lunetten juist als een saaie wijk met weinig uitstraling of als ‘een wijk waar alleen gewoond maar niet geleefd wordt’. Vanwege haar ligging wordt ook wel gesproken van een ‘buitenwijk’ van Utrecht of een ‘eiland’. eigen identiteit Uit vrijwel alle gesprekken die gevoerd zijn is gebleken dat Lunetten een wijk is die niet met andere wijken in Utrecht is te vergelijken. De bouw, differentiatie, groen en ruimte in de wijk zorgen voor het specifieke karakter van Lunetten. Als Lunetten al vergeleken wordt met andere wijken in Utrecht dan is dat Voordorp. Als kanttekening wordt daarbij opgemerkt dat Voordorp een wijk is die veel later is gebouwd dan Lunetten, kleiner is van omvang, minder groen heeft en een woningvoorraad heeft met een groter aandeel koopwoningen. buurten Lunetten is, met een oppervlak van ruim 276 hectare, een vrij grote wijk. Het is daarom aannemelijk dat er in de beleving van de wijk door betrokkenen op buurtniveau verschillen zijn te constateren, wat betreft karakter, sfeer en/of type bewoners. Buurten ontstaan vaak doordat bewoners zich vanuit een gevoel van ‘bedreiging’ verenigen. Daarnaast zijn er buurten waar veel gezinnen met kinderen wonen of eenzelfde type woningen staan en waar op spontane wijze een hechte band tussen de bewoners is ontstaan. Deze gehechtheid uit zich onder meer in het organiseren van buurtfeesten. Tijdens de gesprekken zijn onder meer de volgende buurten naar voren gebracht: • De omgeving van de Betuwe, waar bewoners zich vanwege de jongerenoverlast hebben verenigd. • In de omgeving van de Eifel, Taurus en Jura zijn naar aanleiding van de gezamenlijke aanpak van de jongerenproblematiek eveneens hechte banden ontstaan tussen de bewoners. • In de omgeving van Lunetterberg is de band tussen bewoners in de beginfase ontstaan toen er nogal wat problemen waren tijdens de bouw. Er wonen in dit deel van de wijk veel gezinnen met kinderen. De Ravelijn, een flat aan de Wageningseberg, wordt gekenmerkt door dure woningen met veel tweeverdieners. • De omgeving van de Karawanken wordt ook als een buurt genoemd. • De omgeving van Catalonië wordt omschreven als een hechte buurt waar veel senioren wonen. • Dit geldt ook voor de omgeving van de Coppelwethe, een seniorencomplex in de wijk. • De Wadden en omgeving wordt aangemerkt als een buurt vanwege de bijzondere woonvormen. Hier bevindt zich namelijk een complex met ‘hangende tuinen’. Hier

project


MO/410/P02095

39/68


• • •

is bovenop het dak van een garage een grondlaag van 80 cm gestort en zijn tuinen aangelegd. Op deze manier zijn tuinen boven maaiveldniveau gecreëerd. De omgeving van Lombardije wordt als een mooi groen stuk in Lunetten gezien waar dure eengezinswoningen staan. Walcheren en omgeving wordt eveneens genoemd als een buurtje met mooie eengezinswoningen. Tot slot is Frans Lunetten, de omgeving van Elzas, Lotharingen, Provence, Bretagne, Normandië en Henegouwen door enkele geïnterviewden als een aparte buurt genoemd. Dit gebied heeft een stenige aanblik en er is sprake van veel vervuiling. Er wonen in dit buurtje veel eenpersoonshuishoudens en veel verschillende leefstijlen bij elkaar. De mutatiegraad is hier hoog.

Opgemerkt moet worden dat de hier genoemde buurten slechts enkele voorbeelden zijn. Het is zeker denkbaar dat er nog meer buurten binnen Lunetten kunnen worden onderscheiden. centrale plekken Centrale plekken spelen vaak een rol in het zetten van een positief of negatief imago. Lunetten kent momenteel vijf plekken die een centrale functie hebben: het winkelcentrum, de Musketon, de scholen, het NS-stationsplein en het BP-tankstation.

Het winkelcentrum kan als de meest centrale plek in Lunetten worden beschouwd. De meeste bewoners doen hier hun boodschappen. Daarnaast heeft het winkelcentrum ook de functie van een ontmoetingsplek voor buurtbewoners. Door het grotendeels ontbreken van functies op het gebied van ontspanning – horeca – maakt het winkelcentrum de rol als trekker niet geheel waar. Mensen gaan eigenlijk alleen naar het winkelcentrum om er hun boodschappen te doen. Er is geen echte aanleiding ofwel een ‘keeper’ waardoor zij er langer zouden willen vertoeven. De Musketon kan ook als een centrale plek in de wijk worden gezien onder meer vanwege de bibliotheek en de theaterzaal. Door het aanbod aan sociaal-culturele activiteiten te vergroten, meer activiteiten voor diverse doelgroepen aan te bieden en het gebouw beter te betrekken bij de omgeving, zou de centrale functie van de Musketon versterkt kunnen worden. Het meer dan nu het geval is in samenhang zien project


MO/410/P02095

40/68


van de functies van de Musketon en die van het winkelcentrum, zou een belangrijke toegevoegde waarde aan het centrumgebied geven. De scholen in de wijk fungeren eveneens als een centrale plek in de wijk. Dagelijks komen hier circa 1.000 kinderen om naar school te gaan. Bovendien vinden hier ook veel contacten tussen ouders onderling plaats doordat zij hun kinderen naar school brengen of ophalen. Het NS-stationsplein is in potentie een centrale plek, maar komt in die zin niet uit de verf. Met name het ontbreken van sfeer en detaillering, en het daardoor aantrekken van sociale onveiligheid zorgt ervoor dat deze plek eerder ‘unheimisch’ dan aantrekkelijk voor ontmoetingen is. Het BP-tankstation is wel duidelijk een ontmoetingsplek voor de bewoners van Lunetten. Met name op zondag is het er erg druk omdat er in het benzinestation een kleine supermarkt is gevestigd en veel mensen hier hun (vergeten) boodschappen komen halen. Daarnaast ontmoeten bewoners elkaar vaak bij Mr. Shi, een chinees afhaalcafetaria bij het BP-tankstation. Het BP-tankstation heeft overigens ook een sterk negatieve klank ten aanzien van de sociale veiligheid. kunst In Lunetten is tegelijk met de bouw van de woningen een aantal kunstwerken neergezet. Deze kunst is gebruikt als profilering van de wijk en om bewoners te trekken. Twee voorbeelden van kunstwerken in de wijk zijn de paddestoel aan het begin van de wijk en de ‘ingemetselde container’ aan het eind van de Koppel. Dit laatste is een soort gat in de dijk en roept gevoelens van onveiligheid op, mede omdat er vroeger vaak ‘enge mensen’ in verbleven. Over het kunstwerk aan het begin van de wijk, dat overigens door de bewoners zelf is uitgekozen, wordt opgemerkt dat de bol erg vies is en dat de grijze voet van het kunstwerk erg deprimerend overkomt. De diepere betekenis van het opschrift Lunetten in spiegelbeeld wordt ook niet begrepen. ‘Je ziet pas duidelijk dat er ‘Lunetten’ op de bol staat als je de wijk uitrijdt en in je achteruitkijkspiegel kijkt’. De kunstwerken hebben voor veel bewoners weinig betekenis en zouden niet worden gemist als zij er niet zouden zijn. De stenen ‘golfjes’ boven het water bij de scholen worden wel gewaardeerd. Het is een leuke speelplek voor de kinderen in de buurt.

project


MO/410/P02095

41/68


Te overwegen is om bewoners uit Lunetten zelf de kunst voor hun wijk te laten ontwikkelen. Te denken valt aan het beschilderen van een aantal saaie kopgevels door schoolkinderen, gebruik te maken van de kunstzinnige verenigingen in de wijk of opdracht te verlenen aan kunstenaars uit de buurt. conclusie Lunetten is een wijk met een eigen specifiek karakter en niet met andere wijken in Utrecht te vergelijken. De wijk wordt door sommige buitenstaanders geassocieerd met veel groen, rust en ruimte. Anderen beschouwen Lunetten als een wijk waar alleen gewoond wordt maar niet geleefd. In de beleving van de betrokkenen zijn er binnen Lunetten diverse buurten te onderscheiden waarbinnen een hechte band bestaat tussen de bewoners. Deze banden zijn bijvoorbeeld ontstaan vanuit gevoelens van bedreiging of doordat de bewoners zich er in een soortgelijke levensfase (jong gezin met kinderen) bevinden. Centrale plekken spelen vaak een rol in het zetten van een positief of negatief imago. Aandacht voor deze centrale plekken is daarmee van groot belang. Lunetten heeft vijf centrale plekken: het winkelcentrum, de Musketon, de scholen, het stationsplein en het BP-tankstation. De centrale plekken in de wijk worden over het algemeen gekenmerkt door weinig sfeer en roepen bij sommigen gevoelens van onveiligheid op. Het winkelcentrum is de meest centrale plek in de wijk, maar wordt mede door het ontbreken van functies op het gebied van ontspanning niet als een ‘trekker’ voor de wijk beschouwd. Het in samenhang brengen van de functies van het winkelcentrum, de Musketon en de herinrichting van de openbare ruimte eromheen, zou een belangrijke toegevoegde waarde aan het centrumgebied geven. Ook de omgeving van het station in Lunetten verdient de nodige aandacht, zowel wat betreft de inrichting als de sociale veiligheid. Sfeer ontbreekt en met name na kantoortijd is het hier erg verlaten. Kunst in de buitenruimte is een belangrijk kenmerk van Lunetten. De bewoners hebben echter niet altijd oog voor de kunstwerken in hun woonomgeving. Kunstwerken die in functioneel opzicht door de bewoners zijn te gebruiken, zoals bijvoorbeeld de ‘golfjes’ boven het water bij de scholen, krijgen veel waardering van de bewoners. Om de betekenis van kunstwerken voor de bewoners te vergroten, valt te overwegen om bewoners zelf kunst voor de wijk te laten ontwikkelen.

project


MO/410/P02095

42/68


3 Ruimte ligging en bereikbaarheid Lunetten is een duidelijk afgebakend gebied. Het ligt aan de zuidoostzijde van de stad Utrecht en wordt begrensd door de spoorlijn Utrecht - ’s Hertogenbosch de snelwegen A12 en A27 en de Waterlinieweg. De wijk heeft slechts één uitvalsweg voor het autoverkeer. Hierdoor wordt vaak gesproken van een geïsoleerde ligging van de wijk. Bewoners ervaren dit echter niet als zodanig. Zij zien eerder de voordelen van de gunstige ligging ten opzichte van de uitvalswegen. Wel wordt opgemerkt dat bij bepaalde windrichtingen sprake is van geluidsoverlast van het verkeer. Ook wil tijdens de spits nog wel eens filevorming optreden op de Lunettenbaan, de enige uitvalsweg van de wijk. Daarnaast zijn sommige bewoners bezorgd over de luchtkwaliteit in hun wijk. Het is echter niet wetenschappelijk bewezen dat deze in Lunetten slechter zou zijn dan elders in de stad. Wat betreft de bereikbaarheid van de wijk per fiets kan worden gesteld dat er diverse fietsroutes zijn door en naar Lunetten, zowel in de richting van Utrecht als naar omliggende gebieden. De fietsroutes die door de parken lopen worden echter niet altijd als veilig beschouwd. De bereikbaarheid van de wijk per openbaar vervoer is goed. Lunetten heeft een eigen station, waar elk half uur een trein stopt. Daarnaast zijn er twee buslijnen naar het centrum van Utrecht, een buslijn naar de Uithof en de ringlijn. Bus 8 gaat direct vanaf Lunetten naar het centraal station in Utrecht. Bus 1 gaat ook naar het centraal station in Utrecht maar maakt een omweg door de stad. Bus 31 rijdt alleen op werkdagen overdag tussen Lunetten en de Uithof. Ook de ringlijn rijdt alleen van maandag tot en met vrijdag overdag. De waardering van bewoners voor het openbaar vervoer in de wijk is tussen 1996 en 1998 afgenomen van een 7,3 naar een 6,2. Dit heeft hoogstwaarschijnlijk te maken met de bezuinigingen op de buslijnen, alhoewel ook de sociale onveiligheid op het bus- en treinstation hierin een rol kan spelen. ruimtelijke structuur Lunetten is een wijk die in de jaren zeventig en tachtig in één keer van de grond is gekomen. Het oorspronkelijke idee was om Lunetten een ruim opgezette wijk te laten zijn. In vergelijking met Utrecht als geheel is inderdaad een relatief klein percentage van de wijk bebouwd (tabel 3.1) en beslaat groen een relatief groot deel van het bodemoppervlak. Er is veel gestapelde bouw in Lunetten. Het aantal woonadressen per hectare bedraagt 22. In vergelijking met Utrecht als geheel (17 woonadressen per hectare) is dat relatief hoog en in vergelijking met de wijk Zuid (28 woonadressen per hectare) is dat wat lager. De oudste delen van de wijk liggen binnen de ringweg en zijn relatief ruim opgezet in vergelijking met overige delen.

project


MO/410/P02095

43/68


tabel 3.1 Verdeling bodemoppervlak naar functies in 1998 Lunetten bebouwd 24,0% groen 43,4% verkeer 23,8% water 4,3% overig 4,6% totaal aantal hectare 276,4

Zuid 28,9% 36,1% 25,5% 4,1% 5,5% 473,1

Utrecht 53,9% 17,9% 17,7% 5,0% 5,5% 6.413,6


De ringweg (Simplonbaan, Furkabaan, Brennerbaan, Stelviobaan) kan worden gezien als de hoofdverkeersroute door de wijk. De achterliggende woonbuurten worden vanaf de ringweg ontsloten. Dit heeft als voordeel dat er weinig doorgaand verkeer door de woonbuurten komt. De vele woonerven zorgen bovendien voor kind- en fietsvriendelijke woonmilieus. De kronkelige wegen en bebouwing die op elkaar lijkt maken het voor niet-wijkbewoners moeilijk om zich in de wijk te oriënteren en de weg te vinden. Stoepen ontbreken soms en de overgang tussen stoep en straat is niet altijd even duidelijk. Verder is er vaak weinig ruimte tussen openbaar (stoepen) en privé gebied (woningen). De wijk heeft in deze stedenbouwkundige opzet een overvloed aan achterpaden, poorten, binnenterreinen en onoverzichtelijke plekken. Zwerfvuil kan zich gemakkelijk in de vele hoeken en stegen in de wijk ophopen. Alhoewel er relatief weinig eengezinswoningen in de wijk staan zorgt dit in combinatie met meergezinswoningen wel voor enige diversiteit. De bouwstijl van de woningen is niet erg afwisselend. Bakstenen overheersen in het gevelmateriaal. Het gebruik van kleuren zorgt voor enige variatie in het straatbeeld en doorbreekt de monotonie enigszins.

Kenmerkend in de bebouwingsstructuur zijn de blokken eengezinswoningen met op de hoek een complex HAT-eenheden. Deze HAT-eenheden grijpen als het ware in elkaar waardoor ingewikkelde woonvormen ontstaan. De kleine tuinen/buitenruimten rondom deze complexen zijn vaak slecht onderhouden en er staat veel grofvuil buiten.

project


MO/410/P02095

44/68


In de buurt van het station aan het Zwarte Woud worden nieuwe woningen gebouwd. Deze nieuwbouwwoningen liggen afgezonderd van de rest van de wijk tussen kantoren en worden door de bewoners niet erg aantrekkelijk gevonden. De woningen staan volgens hen erg dicht op elkaar en ook het hekwerk dat aan het eind van de straten staat als afbakening wordt erg lelijk gevonden. Een andere nieuwbouwlocatie in de wijk ligt parallel aan de spoorlijn, ten oosten van de Wadden. Hier worden in het plan De Texelaar 42 eengezinswoningen gebouwd. verkeer Aan de rand van Lunetten, in de omgeving van het station, is een aantal kantoren en een afvalstation gevestigd. Dit zorgt voor relatief veel verkeersbewegingen in deze omgeving, vooral overdag. De bewoners vinden het niet wenselijk dat er meer kantoren in de wijk komen. Zij vrezen voor een toename van het verkeer en congestie op de rondweg. Met andere woorden: hier wreekt zich de aanwezigheid van slechts één ontsluitingsweg voor auto’s. De bezoekers aan de kantoren moeten heel Lunetten door. Met een ontsluiting aan de oostkant van Lunetten zou hieraan tegemoet kunnen worden gekomen. De aanwezigheid van kantoren in de buurt van het station zorgt overdag voor enige levendigheid in dit gebied, maar na kantoortijd is het er verlaten. openbare ruimte Over het algemeen zijn de bewoners van Lunetten positief over de openbare ruimte (tabel 3.2). Met name de groenvoorzieningen worden hoog gewaardeerd. De netheid van de openbare ruimte scoort laag. Het oordeel van de bewoners over de netheid van hun buurt is tussen 1998 en 2000 nog verder gedaald en wel van een 5,7 naar een 5,2. Enerzijds vinden bewoners dat de gemeente te weinig doet aan het schoonhouden van de openbare ruimte. Anderzijds storen de bewoners zich aan het gedrag van anderen in hun omgeving die bijvoorbeeld hun rommel niet opruimen of hun vuil buiten zetten op tijden dat dit niet wordt opgehaald.

project


MO/410/P02095

45/68


tabel 3.2 Oordeel over openbare ruimte in 1998 Lunetten netheid 5,7 onderhoud 6,7 groenvoorzieningen 7,7 woonomgeving 7,4 totaal openbare ruimte 6,9

Zuid 5,5 6,5 6,9 7,1 6,5

Utrecht 5,3 6,1 6,1 7,1 6,1


Het plein bij het station wordt door bewoners niet mooi gevonden. Het is volgens hen erg kaal met veel beton en nodigt uit tot vandalisme. De meeste fietsen die bij het station staan hebben dan ook kromme wielen en deze fietswrakken blijven er lange tijd staan. groen en water Zoals eerder naar voren is gekomen, is Lunetten een wijk met veel groen. Rondom de woningen is veel groen te vinden. Daarnaast zijn er twee parken in Lunetten, het Beatrixpark en Park de Koppel. Het Beatrixpark wordt door de bewoners hoog gewaardeerd. Gewezen wordt op het licht glooiende landschap met heesters en kleine bomen, maar ook op de vele schaatsmogelijkheden in de winter. Ook in de directe omgeving, bijvoorbeeld in Amelisweerd, is veel groen te vinden. Het groen is een belangrijke trekker voor de wijk mits het goed wordt onderhouden. Het gras zou hier en daar soms wat vaker gemaaid mogen worden. Als het gras hoog is wordt er namelijk meer zwerfvuil in gegooid. Het groen in de wijk bepaalt ook de veiligheidsgevoelens van de bewoners. Het ecologisch onderhoud van het groen, ofwel het idee van ‘laat het groen maar groeien’, strookt niet altijd met het veiligheidsgevoel van de bewoners. Dit is onder andere het geval bij het gebied in de omgeving van Normandië en Elzas. Her en der wordt opgemerkt dat opgepast moet worden dat het groen niet te veel gewicht wordt toegekend, ten koste van bijvoorbeeld de aanleg van (speel)voorzieningen voor jongeren.

Behalve het groen in de wijk worden er ook diverse watergangen aangetroffen. Deze lopen zowel van noord naar zuid als van west naar oost. Bewoners vinden het water in de wijk aantrekkelijk, mits dit ook goed wordt onderhouden en er periodiek wordt gebaggerd.

project


MO/410/P02095

46/68


conclusie Lunetten is een duidelijk afgebakende wijk. De ligging van de wijk ten opzichte van snelwegen is gunstig, maar leidt bij bepaalde windrichtingen tot geluidsoverlast van het verkeer. Dat Lunetten één uitvalsweg voor het autoverkeer heeft, kan in de spits tot congestie leiden. De bereikbaarheid van de wijk voor langzaam verkeer en per openbaar vervoer is over het algemeen goed. De locatie van kantoren aan de rand van de wijk, in de buurt van het station, zorgt overdag voor relatief veel verkeersbewegingen in deze omgeving, maar leidt na kantoortijd tot verlatenheid. De bebouwingsstructuur van Lunetten kenmerkt zich door een hoge woningdichtheid waarin eengezinswoningen in combinatie met meergezinswoningen zorgen voor enige diversiteit. De ringweg is de hoofdverkeersroute die achterliggende woonbuurten ontsluit. De woonerven zijn kind- en fietsvriendelijke woonmilieus. De kronkelige wegenstructuur maakt oriëntatie binnen de wijk echter moeilijk. Het straatbeeld is daarnaast vrij monotoon. Opvallend zijn de blokken eengezinswoningen met op de hoek een complex HAT-eenheden. In stedenbouwkundige opzet heeft de wijk veel achterpaden, poorten, binnenterreinen, onoverzichtelijke plekken. Onderscheid tussen straten en stoepen is niet altijd duidelijk. In de openbare ruimte verdienen de hoeken en stegen waar zich zwerfvuil ophoopt aandacht in het beheer. Het vele groen in Lunetten in combinatie met water, zowel rondom de woningen als in de directe omgeving is een belangrijke trekker voor de wijk. Aandachtspunt hierbij is onderhoud en overzichtelijkheid van het groen onder meer om sociaal onveilige situaties te voorkomen.

project


MO/410/P02095

47/68


project


MO/410/P02095

48/68


4 Maatschappij sociale structuur Lunetten is een wijk met een zeer gevarieerde sociale structuur. In de wijk wonen zowel gezinnen met kinderen, samenwonenden zonder kinderen, alleenstaanden, studenten als ouderen. Deze gemêleerde bevolkingssamenstelling brengt een grote diversiteit aan leefstijlen met zich mee, die op hun beurt leiden tot verschillende eisen ten aanzien van de woning en sociale en fysieke woonomgeving. sociale samenhang en betrokkenheid De sociale samenhang in een wijk wordt mede bepaald door de mate waarin mensen elkaar kennen, de manier waarop zij met elkaar omgaan, saamhorigheid en mate van thuis voelen in de buurt. In vergelijking met de stad als geheel is de sociale samenhang en betrokkenheid van bewoners bij hun wijk in Lunetten gering (tabel 4.1). De geringe onderlinge contacten en betrokkenheid passen echter wel in het huidige tijdsbeeld van sterke individualisering en een toenemend aantal huishoudens met tweeverdieners. De laatste jaren is in Lunetten een toenemende sociale samenhang te constateren. Dit heeft enerzijds te maken met een toename van het aantal eigenaren van woningen, anderzijds hebben gevoelens van ‘bedreiging’ de onderlinge banden versterkt. tabel 4.1 Sociale samenhang in de buurt Lunetten Zuid Utrecht

1996 5,1 5,3 5,6

1998 5,2 5,3 5,7

2000 5,4 5,5 5,8


De mate waarin al of geen behoefte bestaat aan sociale contacten hangt samen met de persoonlijke leefstijl en zal dus niet voor iedereen hetzelfde zijn. Sommigen stellen het zeer op prijs om ‘ongestoord’ en anoniem in een wijk te kunnen wonen, terwijl anderen juist graag intensieve contacten onderhouden met hun medebuurtbewoners. Het is precieze aantal studenten dat in Lunetten woont is niet bekend. Behalve de ruim 1.100 kamers/eenheden in Lunetten waar voornamelijk studenten gehuisvest zijn, zullen er ook zelfstandige woonruimten in de wijk zijn die bewoond worden door studenten. De studenten die in Lunetten wonen zijn over het algemeen druk met hun studie. Zij leiden een eigen leven dat zich grotendeels buiten de wijk afspeelt en hebben dan ook geen grote behoefte aan contacten binnen hun wijk en hebben er weinig binding mee. De geringe binding met de wijk hangt samen met het tijdelijk verblijf in de wijk. Na afloop van hun studie zullen de meesten verhuizen omdat zij elders een baan vinden. Sociale samenhang en betrokkenheid ontstaan niet van het ene op het andere moment maar moeten als het ware ‘groeien’ in de tijd. Lunetten is, in vergelijking met andere wijken in Utrecht, nog een relatief jonge wijk. Over het algemeen is het zo dat naarmate wijken ouder worden en mensen er langer (blijven) wonen de verbondenheid en onderlinge contacten toenemen. In Lunetten is dit bijvoorbeeld al merkbaar in de oudere delen en langs de randen van de wijk, waar de wat grotere project


MO/410/P02095

49/68


eengezins(koop)woningen staan en waar jonge gezinnen met kinderen wonen. De sociale cohesie uit zich onder meer in het organiseren van buurtfeesten. Het (gezamenlijk) ondervinden van een probleem kan de betrokkenheid van bewoners en onderlinge contacten eveneens versterken. Zo leidt een golf van inbraken in een buurt vaak tot het instellen van buurtpreventieprojecten. Een ander voorbeeld is de aanpak van jongerenoverlast rondom de scholen in de buurt van de Eifel. Bewoners in de omgeving van de Eifel, Taurus en Jura hebben zich verenigd en gezamenlijk ingespannen om deze problematiek met succes aan te pakken. De sociale samenhang in de buurt is aanzienlijk toegenomen evenals de betrokkenheid van de bewoners bij hun omgeving. Alhoewel uit onderzoeken van de gemeente Utrecht is gebleken dat het merendeel van de bewoners van Lunetten (86%) zich verantwoordelijk voelt voor de buurt, zet zich maar een klein deel echt actief in voor de buurt. Tijdgebrek en individualisering spelen hierbij een rol. Daarnaast speelt ook de afwachtende houding van bewoners mee. Pas wanneer er zaken spelen die hen direct aangaan komen zij (tijdelijk) in actie. Door bewoners er meer van bewust te maken dat de wijk Lunetten hun eigen woonomgeving is, waar zij zelf verantwoordelijk voor zijn en een eigen bijdrage aan kunnen leveren, kan de betrokkenheid worden vergroot. doorstroming De doorstroming in Lunetten is relatief hoog. Meer dan 27% van de zelfstandig wonende bewoners heeft aangegeven binnen twee jaar te willen verhuizen. Het stedelijk gemiddelde ligt op 22%. De relatief hoge verhuismobiliteit heeft onder andere te maken met de leeftijdsopbouw van de bevolking en de samenstelling van de woningvoorraad in de wijk. In wijken met jonge huishoudens en studenten en veel huurwoningen wordt nu eenmaal meer verhuisd dan in wijken met een oudere bevolking en veel koopwoningen. Het merendeel van de verhuisgeneigden in Lunetten wil in verband met kenmerken van de huidige woning verhuizen. De woningvoorraad in Lunetten bestaat vooral uit dure huurwoningen met een ongunstige prijskwaliteitverhouding. Mede hierdoor wordt een koopwoning een aantrekkelijker alternatief voor mensen die het zich kunnen permitteren. Ondanks dat de woningcorporaties bezig zijn om hun huurwoningen te verkopen, heeft Lunetten nog altijd te maken met het imago van een wijk met een woningaanbod dat vooral uit dure huurwoningen bestaat. Mensen die een stap in hun wooncarrière willen maken en op zoek zijn naar ‘iets nieuws’ zullen eerder naar mogelijkheden buiten de wijk zoeken dan in de wijk. Dit geldt zowel voor mensen die van een appartement naar een eengezinswoning willen verhuizen als voor mensen die van een eengezinswoning naar een appartement willen verhuizen. Omdat het idee bestaat dat mensen hun woonwensen niet kunnen realiseren binnen de wijk, trekken zij weg. Lunetten wordt door velen als een doorgangswijk beschouwd. Dit is niet bevorderlijk voor de sociale samenhang en binding aan de wijk. Het bieden van voldoende mogelijkheden om binnen de wijk door te stromen in combinatie met een aantrekkelijk woon- en leefklimaat zal ertoe leiden dat mensen langer in de wijk (kunnen) blijven wonen. De communicatie richting bewoners ten aanzien van de mogelijkheden die er zijn binnen de wijk is hierbij van belang. Een andere denkbare mogelijkheid om bewoners in de wijk te houden, is om degenen die binnen de wijk willen verhuizen van een huur- naar

project


MO/410/P02095

50/68


een koopwoning, daarbij voorrang te geven ook als zij niet geheel voldoen aan de hiervoor geldende criteria van Woonservice. eenzaamheid Uit de gevoerde gesprekken is gebleken dat Lunetten enerzijds wordt gekenmerkt door een gevoel van ‘ons kent ons’ in de wijk, terwijl er anderzijds veel eenzame mensen in de wijk wonen. Om hoeveel eenzame mensen het gaat is echter niet duidelijk. Sinds enige tijd bestaat er een Netwerk Eenzaamheid Lunetten. Hierin zijn de kerken, welzijn, wijkverpleging, thuiszorg, gemeente en een bewoner vertegenwoordigd. Doel is onder meer om inzicht te krijgen in de omvang en aard van de problematiek en gezamenlijk tot een aanpak te komen. Tot nu toe ontbreekt enige vorm van registratie of monitoring. In het kader van de hoge mutatiegraad in de wijk wordt gewezen op het gevaar van een verdikking van de problemen als de meest zelfredzame mensen de wijk verlaten. Het is raadzaam om in het woningtoewijzingsbeleid variatie in de wijk na te streven. Wanneer naar verschillende aspecten wordt gekeken die de sociale situatie in een wijk beschrijven, valt op dat Lunetten in vergelijking met de stad als geheel iets minder gunstig scoort. Ten opzichte van de wijk Zuid komt Lunetten alleen wat betreft het maatschappelijk welbevinden iets gunstiger naar voren. Geen van de aspecten scoort in Lunetten een onvoldoende. Wel is het zo dat de zelfredzaamheid een relatief laag cijfer krijgt (tabel 4.2). Sociale contacten krijgen gemiddeld een 7,9 van de bewoners. tabel 4.2 Sociale situatie in de buurt, 2000 persoonlijk welbevinden maatschappelijk welbevinden zelfredzaamheid sociale behagen/contacten

Lunetten 7,0 8,3 6,7 7,9

Zuid 7,3 8,2 6,9 8,0

Utrecht 7,7 8,5 7,3 8,3

bron: gemeente Utrecht, afdeling Bestuursinformatie, Samenleven in Utrecht, 2000

Eenzaamheid doet zich onder alle leeftijdsgroepen voor, maar lijkt onder de jongvolwassenen (25-50 jaar) in de wijk groter te zijn dan onder de ouderen. Er bestaan verschillende vormen van eenzaamheid naast elkaar. Deels betreft het mensen die ervoor gekozen hebben om in een rustige wijk zonder veel contacten te wonen. Een tweede groep vormen mensen die later in de wijk zijn ingestroomd en geen kinderen hebben. Voor hen is het vaak moeilijk om contacten te leggen met anderen in de wijk. Daarnaast is er een groep weinig weerbare mensen in de leeftijd van circa 2030 jaar die niet mee kan in de maatschappij. Verder is in Lunetten een grote concentratie aanwezig van verschillende vormen van ‘begeleid wonen’ variërend van drugsverslaafden tot geestelijk of lichamelijk gehandicapten. Daarnaast zijn er ook mensen die vanuit zichzelf ‘zonderling’ gedrag vertonen, smetvrees of pleinvrees hebben. Een deel van de mensen die zich eenzaam voelen neemt zelf het initiatief om hulpverlening op te zoeken. Huisartsen hebben vanwege de hoge werkdruk echter te weinig tijd om zich goed op deze doelgroep te richten. Een eerste lijns psycholoog zou deze taken kunnen overnemen. Voor mensen die zelf de stap naar professionele hulpverlening niet durven nemen, is een vorm van ‘outreaching’ nodig, waarbij hulpverlening naar de mensen toe komt. Hiervoor zouden sociaal-psychiatrische project


MO/410/P02095

51/68


verpleegkundigen ingezet moeten worden. Deze groep mensen heeft echter geen behoefte aan activiteiten zoals bingoavonden, buurtfeesten, horecagelegenheden, ‘dat zijn dingen waar wij toch niet naar toe gaan’. Vaak weten mensen van elkaar niet dat zij eenzaam zijn. Er zijn bijvoorbeeld situaties waarbij meerdere eenzame mensen bij elkaar op een galerij wonen maar dit niet weten. Een mogelijke manier om contacten te leggen zonder direct bij elkaar op bezoek te hoeven, is via ICT. Het is denkbaar dat bewoners eerst op een relatief anonieme manier met elkaar ‘chatten’ via bijvoorbeeld internet/intranet en wellicht in een later stadium pas fysiek met elkaar kennismaken. Een intranet voor de buurt of straat biedt ook kansen voor uitwisseling van ervaringen en informatie evenals een actuele internetsite. In de wijk zijn weinig sociale voorzieningen. Er zijn onvoldoende plekken waar mensen die daar behoefte aan hebben elkaar ongedwongen kunnen ontmoeten. Ook het organiseren van sociale activiteiten of eetgroepen zou mogelijk de contacten in een buurt kunnen bevorderen. Belangrijk hierbij is dat deze in de directe omgeving van de woning plaatsvinden, zodat mensen niet ’s avonds alleen over straat hoeven. Voor mensen die net in de buurt zijn komen wonen zou kunnen worden gedacht aan een soort geheel vrijblijvend mentorschap. Een buurtbewoner zou nieuwe bewoners indien zij dat wensen wegwijs kunnen maken in de wijk en als vraagbaak kunnen fungeren. Opvallend is dat er zowel overdag als ’s avonds weinig mensen op straat zijn. Het eenzame straatbeeld overdag kan worden verklaard door het feit dat de mensen naar hun werk zijn. De verlatenheid in de avonduren heeft deels te maken met het ontbreken van gelegenheden om heen te gaan. Daarnaast vinden veel bewoners het prettig om na een drukke werkdag de deur achter zich dicht te trekken en niet meer naar buiten te gaan. Ook samenscholing van jongeren op bepaalde plekken in de wijk zal ertoe bijdragen dat een deel van de bewoners zich ’s avonds liever niet meer op straat begeeft.

Wat verder opvalt in de wijk is dat veel woningen naar binnen zijn gericht, met aan de straatzijde het slaapgedeelte en aan de achterkant de woonkamer. Contact tussen bewoners en het leven op straat verdwijnt hierdoor. Daarnaast zijn in veel woningen overdag de gordijnen of luxaflex gesloten. Enerzijds zou dit te maken kunnen hebben met het feit dat mensen overdag niet thuis zijn en vanwege inbraken in de wijk de project


MO/410/P02095

52/68


gordijnen dicht houden. Anderzijds speelt wellicht de behoefte aan privacy een rol. Vanwege de vaak zeer kleine voortuinen of het ontbreken daarvan lopen passanten heel dicht langs de woningen. voorzieningen De inwoners van Lunetten zijn tevreden over het voorzieningenniveau in hun wijk (tabel 4.3). De laatste jaren is de waardering hiervoor gestegen. Het aanbod aan voorzieningen in de wijk is gevarieerd. Er is onder andere een winkelcentrum, gezondheidscentrum, kinderdagverblijven, naschoolse opvang, scholen, sportvoorzieningen, inloophuis, bibliotheek, sociaal-cultureel centrum, jongerencentrum, kinderboerderij, bouwspeeltuin, afvalstation, kringlooppunten enz.. tabel 4.3 Voorzieningen in de buurt Lunetten Zuid Utrecht

1996 6,4 6,1 5,8

1998 6,8 6,3 5,7

2000 7,1 6,8 6,9


winkels 2 Het winkelcentrum in Lunetten heeft een verkoopvloeroppervlak van circa 10.000 m . De circa 20 ondernemers in het winkelcentrum zijn allen lid van de winkeliersvereniging. Regelmatig worden er in het winkelcentrum door de winkeliers activiteiten georganiseerd. Het winkelaanbod bestaat voornamelijk uit winkels voor de dagelijkse levensbehoeften. Voor luxe of speciale goederen gaat men naar de binnenstad of het winkelcentrum in Kanaleneiland of Overvecht. De meeste bezoekers (circa 80%) van het winkelcentrum in Lunetten komen op de fiets of te voet. De aanwezige parkeergelegenheid wordt daarom als voldoende beschouwd door de winkeliers. De gemiddelde verblijfstijd van de bezoekers in het winkelcentrum is drie kwartier. Dit is de tijd die doorgaans nodig is voor het bezoeken van de supermarkt en het doen van enkele aanvullende inkopen. De aanwezigheid van een ‘keeper’ in het winkelcentrum zou deze verblijfstijd kunnen verlengen. Hierbij zou gedacht kunnen worden aan een gezellige horecagelegenheid, zoals bijvoorbeeld een grand café, terras, ‘vlaaierie’ of broodjeswinkel. Een veel gehoorde opmerking over het winkelcentrum Lunetten is dat het weinig uitstraling heeft en veel tochtige steegjes. Het zou eigenlijk een trekker voor de wijk moeten zijn en een aangename plek om te verblijven. Vooral het plein zou wat uitnodigender moeten zijn. De scheiding tussen de kade en het water is erg ‘hard’. Er wordt uitsluitend gebruik gemaakt van rechte lijnen en bakstenen. Meer groen en rondere vormen zouden een vriendelijker aanblik geven. De dichtgeplakte ramen van bijvoorbeeld de C1000 zorgen voor een afgesloten geheel en weinig verbinding tussen de winkel en de directe omgeving.

project


MO/410/P02095

53/68


Wat betreft het aanwezige aanbod in het winkelcentrum worden ondermeer een muziekwinkel, winkel voor computerbenodigdheden, cadeauwinkel en meer gezellige horecagelegenheid door bewoners gemist. medische voorzieningen De aanwezigheid van een gezondheidscentrum, waar onder andere een apotheek, huisarts, fysiotherapeut, tandarts in zijn gevestigd, wordt door de bewoners positief gewaardeerd. In diverse gesprekken is aangegeven dat er behoefte is aan opbouwwerk in de wijk om juist de verborgen eenzaamheid in de wijk aan te pakken. Het gezondheidscentrum is centraal gelegen, goed bereikbaar per fiets en biedt voldoende parkeergelegenheid voor bezoekers. Het afgelopen jaar is het aantal inbraken en insluipingen in het gezondheidscentrum erg hoog geweest. Het karakter van de incidenten wordt ook steeds gewelddadiger. De vermoedelijke daders zijn hoofdzakelijk afkomstig uit de wijk zelf. Er zijn recent extra beveiligingsmaatregelen getroffen. sociaal-culturele voorzieningen De Musketon is het sociaal-cultureel centrum van Lunetten en is een aantrekkelijke voorziening voor de wijk op een centrale locatie. Er worden hier allerlei cursussen en activiteiten aangeboden en er is een bar waar mensen wat kunnen drinken. Ook zijn er in het gebouw een bibliotheek en een peuterspeelzaal gehuisvest. In de Musketon is ook een speciale ouderenruimte waar veel activiteiten voor deze doelgroep worden georganiseerd, zoals bijvoorbeeld een ouderenkoor, fietsen, eetgroepen enz.. Verder zijn er in de Musketon vergaderruimten te huur en is er een theaterzaal waar circa tien keer per jaar een voorstelling wordt gehouden. Er wordt gewerkt aan een uitbreiding van de programmering en een verruiming van de openingstijden. De meningen over het uiterlijk en de inrichting van het gebouw verschillen. Opvallend is dat de Musketon zich van het winkelcentrum afwendt door de situering van de entree aan de parkeerplaats. De meerwaarde door de ligging aan het plein ontbreekt derhalve. jongerencentrum De Muskieto, het jongerencentrum in Lunetten, grenst aan de Musketon. Er worden veel verschillende cursussen aangeboden voor kinderen en tieners, variërend van dansen en blokfluitles tot zelfverdediging, computercursussen en natuurclubs. Verder is huiswerkbegeleiding mogelijk en wordt er voor de 8 tot en met 12 jarigen elke zes tot zeven weken een kinderdisco gehouden. De belangstelling voor de activiteiten is groot. Het aantal aanmeldingen voor de cursussen overstijgt het aanbod. Het zijn met name kinderen van 4 tot en met 12 jaar die zich inschrijven voor het cursorisch aanbod. In de leeftijdsgroep 12 tot en met 16 jaar zijn het vooral meisjes van havo/atheneum niveau die zich hiervoor aanmelden. Behalve cursussen is er wekelijks 3,5 uur open inloop voor jongeren van 12 tot en met 19 jaar. Deze activiteit is alleen bestemd voor jongeren die in Lunetten wonen en er is een pasje nodig om binnen te komen. Tijdens deze open inloop kunnen jongeren internetten, tafeltennissen, darten, kaartspelen doen, televisie kijken, gewoon kletsen enz.. Er is twee man begeleiding aanwezig die toezicht houdt en zorgt voor discipline. project


MO/410/P02095

54/68


Het zijn vooral straatjongeren die op de tienerinloop afkomen. Dit weerhoudt andere jongeren ervan om te komen. Een meerderheid van de bezoekers is Surinaams of Marokkaans. De behoefte aan een ruimere openstelling voor de inloopactiviteit is wel aanwezig. De aanwezigheid van voldoende begeleiding is daarbij een randvoorwaarde. Daarnaast moet ervoor worden gewaakt dat deze activiteit niet aan haar eigen succes ten onder zal gaan. Ruimere openstelling trekt immers meer (straat)jongeren aan, die zich op hun beurt ook deels buiten het jongerencentrum zullen ophouden en hierdoor tot meer overlast voor omwonenden zouden kunnen zorgen. Het is derhalve van belang rekening te houden met het feit dat ruimere openstelling tot een toename van klachten van omwonenden zou kunnen leiden. Goede voorlichting richting omwonenden over de achtergrond en het doel van deze jongerenactiviteit in de Musketon is te adviseren. Daarnaast is het raadzaam omwonenden erop te wijzen op mogelijkheden die er zijn om klachten in te dienen en moet serieus omgegaan worden met eventuele klachten. voorzieningen voor kinderen Voorzieningen voor jonge kinderen tot 12 jaar zijn volop in de wijk aanwezig. Behalve een kinderboerderij en een bouwspeeltuin zijn er verspreid in de wijk veel speelpleintjes. De laatste jaren is bovendien veel in het onderhoud van de speeltoestellen geïnvesteerd. De speelplek met een pierebadje gelegen in de omgeving van Texel wordt zeer hoog gewaardeerd door de bewoners. Zij vinden het een ‘leuk ingerichte en gezellige plek’ in de wijk voor kinderen.

Een speelplek zoals bij Reiderland zou wat de bewoners betreft meer waarde krijgen door groen toe te voegen en bankjes.

project


MO/410/P02095

55/68


voorzieningen voor jongeren Er zijn nauwelijks voorzieningen voor jongeren vanaf 12 jaar. In de Muskieto worden wel activiteiten georganiseerd maar daarnaast bestaat er een grote behoefte aan plekken in de wijk waar jongeren elkaar kunnen ontmoeten. In het Beatrixpark is een aantal ontmoetingsplekken gerealiseerd maar deze worden door de jongeren als onveilig ervaren. Jongeren hebben behoefte aan een ontmoetingsplek die veilig en overzichtelijk is, niet te ver weg of afgelegen is, voldoende mogelijkheden om te vluchten biedt en waar zij droog kunnen staan of hangen. Meisjes vinden het vooral belangrijk dat zij naar huis kunnen lopen om naar het toilet te gaan. sport en recreatie In Lunetten zijn diverse mogelijkheden voor de bewoners om te sporten. Er zijn onder andere twee voetbalverenigingen, een tennisvereniging, een omnisportvereniging, een sporthal en twee gymlokalen. Door gebruik te maken van sportvoorzieningen in de wijk hebben bewoners de mogelijkheid om elkaar te leren kennen. Recreatiemogelijkheden voor bewoners zijn in de wijk zelf voldoende aanwezig. De twee parken waarin ook de Lunetten zijn gelegen, bieden het hele jaar door volop wandelmogelijkheden en in de winter schaatsmogelijkheden. Ook in de directe omgeving van Lunetten, bijvoorbeeld Amelisweerd, is veel groen te vinden. Daarnaast zijn er vele fietsroutes vanuit en door Lunetten. bedrijvigheid Lunetten is een echte woonwijk met relatief weinig bedrijvigheid. Behalve detailhandel in het winkelcentrum zijn aan de rand van de wijk, in de omgeving van het station enkele kantoren gevestigd. Een goede bereikbaarheid is voor bedrijven belangrijk. Aan deze voorwaarde voldoet Lunetten met haar ligging nabij snelwegen en met haar eigen station ruimschoots. In het kader van de leef- en verblijfskwaliteit in de wijk vinden bewoners het niet wenselijk dat er meer kantoren in de wijk komen. Gevreesd wordt onder meer voor een toename van het verkeer in de wijk en congestie op de rondweg. De huidige locatie van de bedrijven brengt overdag enige levendigheid met zich mee maar oogt ‘s avonds erg eenzaam en verlaten. Grootschalige ontwikkeling van bedrijvigheid in de wijk is dan ook niet gewenst, tenzij de spoordriehoek (het gebied achter het station Lunetten tussen de spoorlijnen Utrecht - ’s Hertogenbosch en Utrecht-Arnhem) wordt ontwikkeld en er een goede, alternatieve ontsluiting van het gebied komt, bijvoorbeeld via de Koningsweg of Amethistweg, zodat het verkeer niet allemaal over de ringweg van Lunetten hoeft. Kleinschalige bedrijvigheid in de woongebieden biedt extra kwaliteit mits dit geen overlast voor omwonenden veroorzaakt. Hierbij kan worden gedacht aan kantoren aan huis of een beperkt aantal kleine bedrijfsverzamelgebouwen. Nagegaan zou kunnen worden of er eventueel mogelijkheden zijn om enkele complexen met HAT-eenheden hiervoor te benutten. veiligheid Wanneer over veiligheid wordt gesproken is het van belang onderscheid te maken tussen objectieve en subjectieve veiligheid. Objectieve veiligheid wordt bepaald aan de hand van feiten en cijfers, terwijl subjectieve veiligheid vooral te maken heeft met de veiligheidsbeleving van bewoners. Op basis van cijfers kan worden geconcludeerd dat project


MO/410/P02095

56/68


de afgelopen twee jaar met name diefstal van auto’s en (brom)fietsen en winkeldiefstal in Lunetten is afgenomen. Het aantal auto- en woninginbraken is slechts licht gedaald. Bedreiging, overlast, mishandeling en vandalisme zijn daarentegen toegenomen (tabel 4.4). tabel 4.4 Veiligheid in Lunetten bedreiging overlast mishandeling vandalisme woninginbraken auto-inbraken diefstal uit winkels (brom)fietsendiefstal autodiefstal roof

1998 13 667 23 214 181 387 19 220 58 23

1999 7 653 35 173 181 452 11 171 58 31

2000 17 778 26 232 177 359 15 167 36 *

1998-2000 +30% +17% +13% +8% -2% -7% -21% -24% -38% *+35%

* periode 1998-1999 bron: Wijkveiligheidsprogramma 2001 Utrecht Zuid en concept behoefteprogramma integrale veiligheid Zuid 2002

De inwoners van Lunetten vinden dat de veiligheid in hun buurt de afgelopen jaren iets is toegenomen. In 2000 was de veiligheidsbeleving iets boven het stedelijk gemiddelde (tabel 4.5). tabel 4.5 Veiligheidsbeleving in de buurt Lunetten Zuid Utrecht

1996 6,5 6,7 6,6

1998 6,7 6,4 6,5

2000 6,8 6,6 6,6


Als onveilige plekken in de wijk worden onder meer de omgeving van het station, de parken, achterpaden, het winkelcentrum en het BP-tankstation genoemd door bewoners. Slechte verlichting, verlatenheid, onoverzichtelijkheid en het voorkomen van incidenten dragen bij aan de onveiligheidsgevoelens van bewoners. In de buurt van het station in Lunetten vinden veel auto-inbraken plaats. ’s Avonds na kantoortijd is het stationsplein en omgeving een eenzame en donkere plek. Bewoners die ’s avonds naar de binnenstad zijn geweest nemen bij voorkeur niet de trein terug naar Lunetten.

project


MO/410/P02095

57/68


Het Beatrixpark wordt als een waardevol groenelement in de wijk beschouwd, maar wordt ’s avonds vanwege de slechte verlichting gemeden. Ook de fietsroute die door het Beatrixpark naar de binnenstad loopt wordt nog steeds als onveilig beschouwd ondanks de aanleg van meer verlichting. Vooral vrouwen geven aan niet graag alleen in het donker door het park te fietsen. Ook verlaten paden met onoverzichtelijk groen worden onveilig ervaren. Het winkelcentrum wordt vanwege de vele donkere hoeken en geringe sociale controle als onveilige plek beschouwd. Ook achterpaden en poortjes worden onveilig gevonden omdat dit donkere en onoverzichtelijke plekken zijn. Daarnaast worden ook paden die verscholen tussen het groen liggen of langs achterkanten van woningen lopen onveilig gevonden. Wat betreft de verkeersveiligheid bestaat eveneens een verschil tussen de objectieve en subjectieve veiligheidsbeleving. Op de rondweg van Lunetten wordt volgens bewoners vaak hard gereden. Uit de verkeersmetingen die door de politie worden gehouden komt echter niet naar voren dat er structureel te hard wordt gereden. Het gaat slechts om enkele gevallen. zwerfvuil Eén van de negatieve aspecten van het wonen in Lunetten is de grote hoeveelheid zwerfvuil in de wijk. Zoals eerder opgemerkt zorgt de stedenbouwkundige opzet van de wijk ervoor dat zwerfvuil zich gemakkelijk in allerlei hoeken en steegjes kan ophopen. In gebieden waar veel achterkanten van woningen samenkomen, bijvoorbeeld bij de Hondsrug, wordt ook veel zwerfvuil aangetroffen. Bovendien is het zo dat vuil ander vuil aantrekt. De gedachte ‘er ligt toch al vuil dus mijn vuil kan er ook nog wel bij’ speelt hierbij een rol. Het is in eerste instantie van belang dat er voldoende prullenbakken en plekken in de wijk zijn waar bewoners hun (grof)vuil heen kunnen brengen en dat deze regelmatig worden geleegd. Daarnaast moet geprobeerd worden om het verantwoordelijkheidsgevoel van bewoners voor hun eigen woonomgeving te vergroten. Over de kringlooppunten in de wijk, waarvan de aanwezigheid overigens positief wordt gewaardeerd, wordt bijvoorbeeld opgemerkt: ‘het is jammer dat sommige mensen hun vuil gewoon naast de bakken zetten als deze vol zijn en niet de discipline hebben om hun spullen weer mee naar huis te nemen‘. Het is echter zeker niet zo dat iedereen in de wijk zijn of haar vuil gewoon op straat zet. Een grote groep bewoners doet het vuil in de daarvoor bestemde prullenbakken of brengt dit naar één van de kringlooppunten of het afvalstation in de wijk.

project


MO/410/P02095

58/68


beheer Er zijn meerdere partijen, waaronder de gemeente, het waterschap, de woningcorporaties, scholen en bewoners, betrokken bij het beheer van de openbare ruimte. Hierdoor kan onduidelijkheid en gebrek aan samenhang in beheer- en onderhoudswerkzaamheden ontstaan en blijven werkzaamheden soms liggen. Het onderhoud van straten en stoepen in de wijk is redelijk. Her en der liggen tegels los of ontbreken deze, staan paaltjes scheef of is sprake van verzakking. Verder is de overgang tussen straten en stoepen niet altijd duidelijk. De openbare ruimte is eigendom van de gemeente. Nagegaan zou kunnen worden of een herschikking van dit eigendom een positief effect heeft op de staat van onderhoud. In een aantal gevallen lijkt beheer door de woningcorporatie die ook de aanliggende gestapelde complexen beheert raadzaam. Voor bewoners lijkt een grotere zeggenschap ten aanzien van het beheer van de openbare ruimte weinig kansrijk gezien hun leefstijlen en beperkte betrokkenheid bij de woonomgeving. Toch zijn er bewoners die zich actief inzetten voor het groen in de wijk. Hierbij kan enerzijds worden gedacht aan de groengroep en anderzijds aan diverse activiteiten die worden georganiseerd waaronder ‘bomenknotdagen’ en het onderhoud van binnenterreinen door bewoners. conclusie Lunetten is een wijk met een gevarieerde sociale structuur. De diversiteit aan leefstijlen leidt tot verschillende eisen ten aanzien van de woning en sociale en fysieke woonomgeving. De sociale samenhang en betrokkenheid van bewoners bij hun wijk is gering, maar groeiende. De toename van het aandeel eigenaarbewoners in de wijk en het gezamenlijk ondervinden van een probleem hebben hier en daar de onderlinge banden versterkt. De meeste bewoners voelen zich verantwoordelijk voor hun wijk, maar er zijn er maar weinig die zich er echt actief voor inzetten. Een afwachtende houding van de bewoners overheerst. Pas wanneer er zaken spelen die hen direct aangaan komen zij (tijdelijk) in actie. Door bewoners er meer van bewust te maken dat de wijk Lunetten hun eigen woonomgeving is waar zij zelf verantwoordelijk voor zijn en een eigen bijdrage aan kunnen leveren, kan de betrokkenheid worden vergroot. Lunetten wordt door velen als een doorgangswijk beschouwd. Het is van belang om dit imago te veranderen. Het bieden van voldoende mogelijkheden om binnen de wijk door te stromen in combinatie met een aantrekkelijk woon- en leefklimaat is een belangrijke randvoorwaarde om ervoor te zorgen dat huidige bewoners in de wijk blijven wonen. Dit komt ook de sociale samenhang in de wijk ten goede. Er wonen veel eenzame mensen in Lunetten. Enerzijds zijn dit mensen die hier zelf voor hebben gekozen. Anderzijds betreft het mensen die moeilijk contacten leggen, in één of meerdere opzichten weinig weerbaar zijn of ‘zonderling’ gedrag vertonen. Voor deze laatste groepen is eenzaamheid een probleem en zijn oplossingen gewenst. Onder meer kan gedacht worden aan het leggen van contacten ‘op afstand’, bijvoorbeeld via ICT, het toevoegen van plekken dicht bij huis waar mensen elkaar ongedwongen kunnen ontmoeten of het aanbieden van een vrijblijvend mentorschap.

project


MO/410/P02095

59/68


Wat betreft het straatbeeld is eveneens minder eenzaamheid gewenst. Het moet aantrekkelijk worden voor mensen om zich op straat te begeven en er moeten plekken zijn waar zij heen kunnen gaan. Verder valt op dat de woningen in de wijk veelal naar binnen zijn gericht. Dit uit zich in gesloten gordijnen, luxaflex en het zich bevinden van de woonkamer aan de achterzijde van de woning. Hierdoor wordt het contact van bewoners met het leven op straat tot een minimum beperkt of ontbreekt het in zijn geheel. Het aanbod aan voorzieningen in Lunetten is zeer gevarieerd. Op sommige punten is echter de nodige aandacht gewenst. Voorzieningen voor jongeren vanaf 12 jaar zijn onvoldoende aanwezig. Jongeren hebben behoefte aan veilige, overzichtelijke ontmoetingsplekken die niet te ver van huis zijn gelegen. Het animo voor de cursorische activiteiten in het jongerencentrum Muskieto overstijgt het aanbod. Daarnaast bestaat behoefte aan ruimere openstelling voor de inloopactiviteiten. Aandachtspunt hierbij is dat deze activiteit het potentieel heeft aan haar eigen succes ten onder te gaan vanwege mogelijke toename van de overlast voor omwonenden. Goede voorlichting richting omwonenden omtrent (achtergrond en doel van) deze jongerenactiviteit in de Musketon en mogelijkheden die er zijn om klachten in te dienen alsmede het serieus omgaan met klachten is daarbij raadzaam. Zoals in eerdere hoofdstukken naar voren is gekomen behoeft het winkelcentrum meer uitstraling en moet het een aangename plek worden om te verblijven. Meer groen, rondere vormen zouden het aanblik vriendelijker maken. Daarnaast zou horeca de verblijfskwaliteit in het winkelcentrum kunnen verhogen. Ter bevordering van de centrumfunctie van het gebied is het wenselijk de Musketon bij het winkelcentrum te betrekken. De huidige gracht vormt een harde scheiding tussen beiden. Door de gracht gedeeltelijk te dempen en een groot plein of promenade te maken en een ingang van de Musketon aan de zijde van het winkelcentrum te creëren ontstaat één geheel. De bedrijvigheid in Lunetten beperkt zich tot detailhandel in het winkelcentrum en enkele kantoren in de omgeving van het station. Bewoners vinden het niet wenselijk dat er meer kantoren in de wijk komen. Gevreesd wordt voor een toename van de verkeersdrukte in de wijk. De grootschalige ontwikkeling van bedrijvigheid is dan ook niet gewenst tenzij de spoordriehoek wordt ontwikkeld. Kleinschalige bedrijvigheid in de woongebieden biedt kwaliteit, mits dit geen overlast voor omwonenden veroorzaakt. Gevoelens van onveiligheid worden mede veroorzaakt door slechte verlichting, verlatenheid, onoverzichtelijkheid en het voorkomen van incidenten. Enkele onveilige plekken in Lunetten zijn onder andere de omgeving van het station, de parken, achterpaden, het winkelcentrum en het BP-tankstation. Wat betreft de verkeersveiligheid kan worden geconcludeerd dat er op weinig plekken in de wijk structureel te hard wordt gereden. Bij het beheer van de openbare ruimte zijn meerdere partijen betrokken. Duidelijkheid in de verantwoordelijkheid en verdeling van werkzaamheden is daarbij essentieel evenals toezicht op de naleving hiervan. De openbare ruimte is eigendom van de gemeente. Nagegaan zou kunnen worden of een herschikking van dit eigendom met name richting corporaties een positief effect zou kunnen hebben op de staat van onderhoud. project


MO/410/P02095

60/68


5 Doelgroepen leefstijlen Ten aanzien van de woningmarkt is een aantal leefstijlen te onderscheiden voor wie Lunetten een aantrekkelijke wijk zou kunnen zijn om te wonen. Daarbij richten wij ons in eerste instantie op die leefstijlen die suburbaan willen wonen, in een goed bereikbare wijk met goede voorzieningen. Leefstijlen die kunnen worden aangetrokken zijn: de traditioneel, de buurtbewoner, de samenlever, de principieel, de opbouwer en de hypermobiel. Voor onder meer de dynamisch individualist of de stille luxe zien wij in de huidige opzet minder kansen, terwijl de ongebondene gezien de huidige bevolkingssamenstelling in onze visie niet meer hoeft te worden gestimuleerd voor het wonen in Lunetten. de traditioneel De traditioneel is erg gericht op het gezinsleven en heeft als één van de belangrijkste doelen het opvoeden van de kinderen. Deze huishoudens zijn gevoelig voor status en materiële dingen om zich te kunnen onderscheiden. De auto moet voor de deur kunnen staan. De traditioneel heeft de voorkeur voor een eengezinswoning, 2-1kap of geschakeld in het koopsegment en met veel kamers. Veel privacy binnen en buiten de woning is voor hen van belang. De woonomgeving moet kindvriendelijk, veilig en betrouwbaar zijn. Dagelijkse boodschappen moeten plaats kunnen vinden in de nabijheid van de woning. Voldoende mogelijkheden voor kinderopvang en onderwijs in nabije omgeving zijn eveneens gewenst. Daarnaast moet in het ruim aanwezige openbaar groen de hond kunnen worden uitgelaten.

de buurtbewoner De buurtbewoner is sterk gericht op contacten in de woonomgeving. De verhuisgeneigdheid onder deze groep is doorgaans erg laag als zij in een gezellige buurt woont waar iedereen elkaar kent. Het type woning is van ondergeschikt belang voor de buurtbewoner, mits er ontmoetingsplekken in de buurt zijn gecreëerd. Winkels, project


MO/410/P02095

61/68


scholen en openbaar groen zijn in de omgeving gewenst. De woning moet goed bereikbaar zijn per openbaar vervoer en auto. de samenlever De samenlever is een leefstijl die een comfortabele inslag en een carrièregericht perspectief combineert met het al dan niet hebben van kinderen. Binnen deze leefstijl is een grote groep tweeverdieners te constateren. De samenlever heeft veel activiteiten buitenshuis. De woning moet zowel als woon-, werken zorgplek dienst doen. Door flexibele woningen te ontwikkelen kunnen zij aanpassingen in de woning realiseren of kamers van functie veranderen waardoor zij langer in de woning kunnen blijven wonen. De samenlever wenst een koopwoning en stelt hoge eisen aan het uitrustingsen voorzieningenniveau. Een groene uitstraling, overzichtelijke straten en veilige buurten zijn voor samenlevers van belang. de principieel De principieel kiest voor de combinatie van een milieuvriendelijke woning in een duurzame wijk en het opvoeden van kinderen. Voor deze leefstijl hoeft een auto niet voor de deur te staan. Verharding wordt graag ingeruild voor een groene ruimte, die vanzelfsprekend kindvriendelijk moet zijn. De principieel heeft geen echte voorkeur voor huren of kopen of voor een appartement of eengezinswoning. Deze eisen zijn ondergeschikt aan de kwaliteit van de wijk. Voorzieningen moeten wel in de buurt te vinden zijn. Contacten in de buurt zijn gewenst. de opbouwer De opbouwer bevindt zich in de opbouwende fase van zijn leven, vormt een gezin of wil in de nabije toekomst kinderen. Deze leefstijl kent een enigszins traditionele insteek, bijvoorbeeld qua opvoeding. De opbouwer houdt van gezellig thuis zitten, maar zoekt ook gezelligheid in de woonomgeving. Veel contact in de buurt is dan ook belangrijk en de binding met de woonplaats is relatief sterk. Winkels, scholen en openbaar groen zijn in de omgeving gewenst. De woning moet goed bereikbaar zijn per openbaar vervoer en auto. De opbouwer kiest voor een eengezinswoning of een ruim appartement. de hypermobiel De hypermobiel is individualistisch ingesteld en heeft weinig binding met de buurt. Kenmerkend is een hoge mobiliteit en ongebondenheid. De hypermobiel combineert een carrière met een druk sociaal leven. De woning is niet meer dan een postadres en een plek voor wat persoonlijke bezittingen. Woondiensten die bijdragen aan de uitvoering van het huishouden vormen voor deze groep veelal een uitkomst. De hypermobiel stelt weinig eisen aan de woning. Een werkkamer, goede telecom- en internetmogelijkheden en voldoende privacy zijn van belang. Een ruim balkon of dakterras is gewenst. Parkeren gebeurt in de directe omgeving, bij voorkeur in een eigen garage. Een koopwoning is aantrekkelijk, maar een huurwoning nauwelijks minder, omdat hierdoor de binding minder hoeft te zijn en verantwoordelijkheden zoals voor het onderhoud eenvoudiger kunnen worden afgeschoven. Voldoende winkelvoorzieningen en uitgaansmogelijkheden zijn van belang. Door de hoge mobiliteit vereist deze groep een goed ontsloten woonwijk en een gunstige ligging ten opzichte van snelwegen. Ook een goede bereikbaarheid per openbaar vervoer is van belang.

project


MO/410/P02095

62/68


Van de bovenstaande leefstijlen zijn er in Lunetten relatief weinig buurtbewoners en opbouwers. Het aantrekken van deze groepen kan de betrokkenheid met de wijk vergroten. de dynamisch individualist De dynamisch individualist is carrièregericht en wil graag in een dynamische en vrije omgeving wonen. Inkomen en welstand zijn hoog. Dynamisch individualisten zijn niet buurtgericht en hechten veel waarde aan privacy. Zij hebben dan ook weinig binding met de huidige woonplaats. Werk lijkt bepalend voor de keuze van de woonplaats. De voorkeur wordt gegeven aan identiteitsrijke gebieden. De dynamische individualisten wonen vaak in woningen in de hogere prijsklassen en zijn zowel in appartementen als grondgebonden woonvormen geïnteresseerd. Het uiterlijk en de architectuur van de woning is belangrijk en moet opvallen. de stille luxe De stille luxe bevindt zich net als de samenlevers in het spanningsveld tussen carrière en gezin. De stille luxe wil vrij wonen en niet te dicht op elkaar. Veel ruimte en luxe zijn belangrijk maar dit hoeft niet zichtbaar te zijn. De voorkeur gaat uit naar warme en degelijke architectuur in een levendige parkachtige omgeving. Tevens bestaat enige behoefte aan contacten in de woonomgeving. de ongebondene De ongebondene laat zich typeren als enigszins tegendraads, eigenzinnig of nonconformistisch. De ongebondene heeft geen binding met de woning of woonplaats. Vrijheid is essentieel voor de ongebondene. Alhoewel er minder waarde wordt gehecht aan ruimte en groen, zijn deze aspecten niet onbelangrijk. De woonomgeving moet dynamisch, divers en multifunctioneel zijn. jongeren Op 1 januari 2000 woonden er bijna 2.000 jongeren tot 17 jaar in Lunetten. Dit is ruim 17% van de wijkbevolking. Ruim een kwart van de jongeren in Lunetten is tussen 12 en 17 jaar oud, eenderde is tussen 6 en 12 jaar oud en bijna 40% is jonger. Ten opzichte van 1998 is het aantal jongeren van 12 tot 17 jaar in Lunetten met 14% gestegen. Het aantal jongeren tot 12 jaar is daarentegen met bijna 7% afgenomen. tabel 5.1 Leeftijdsopbouw jongeren in Lunetten 0-6 jaar 6-12 jaar 12-17 jaar totaal

1998 41,2% 35,1% 23,7% 2.034

2000 38,7% 33,7% 27,6% 1.996

groei 1998-2000 -7,6% -5,9% +14,1% -1,9%


Zoals in een vorig hoofdstuk al is opgemerkt, zijn er in Lunetten weinig voorzieningen voor jongeren vanaf 12 jaar. In het jongerencentrum Muskieto worden wel enige activiteiten en een inloopuur georganiseerd, maar er zijn weinig plekken in de wijk waar jongeren elkaar kunnen ontmoeten zonder dat zij bewoners tot overlast zijn. De ontmoetingsplekken in het Beatrixpark vinden jongeren niet veilig dus gaan zij op zoek naar andere locaties in de wijk. De tolerantie van buurtbewoners ten aanzien van jongeren is in Lunetten echter erg laag. De ‘not in my backyard’ gedachte overheerst. project


MO/410/P02095

63/68


Er zijn bepaalde plekken in de wijk waar jongeren graag samenscholen. Enkele van deze plekken zijn: • brug achter de Musketon, kruising van doorgaande fietspaden • Betuwe en omgeving • Himalaya • Olympus/Etna • winkelcentrum • BP-station • basisscholen Jongeren die nog niet oud genoeg zijn om de wijk uit te gaan, hangen rond bij hun ouderlijke woning. De speelterreintjes waar zij als kind speelden worden als een veilige plek beschouwd. Jongeren blijven hier dan ook hangen en voetballen tussen de kleine kinderen die er spelen. Dit tot ongenoegen van de ouders van deze kleintjes. Oudere jeugd komt ’s avonds ook vaak op de speelterreintjes samen. Vaak gaat het om één jongere uit de buurt die vrienden van elders met zich meebrengt. Jaarlijks moeten er meerdere malen uit de hand gelopen situaties tussen jongeren en omwonenden worden aangepakt. In samenwerking met onder andere het jongerenwerk, politie en buurtbewoners wordt dan naar een oplossing gezocht. Hierbij kan gedacht worden aan het opstellen van leefregels en het maken van afspraken over rondhangtijden. Het is van belang dat de dialoog tussen jongeren en omwonenden in stand wordt gehouden en ‘hallo-contacten’ worden hersteld. Jongeren en omwonenden moeten op de hoogte zijn van elkaars wensen, daar begrip voor kunnen tonen en rekening mee houden. Het oplossen van conflicten tussen bewoners en jongeren is een probleem dat vermoedelijk altijd zal blijven. Om de jongerenproblematiek aan te pakken, moet al op jonge leeftijd begonnen worden met het aanspreken van jongeren op hun gedrag. Op deze manier wordt eerst een soort ‘angst’ gecreëerd die later op eenvoudige wijze in vertrouwen is om te buigen. Het is niet eenvoudig om structurele oplossingen te vinden voor jongerenproblematiek. ‘Niets is zo voorspelbaar als de onvoorspelbaarheid van jongeren’. De interesses van jongeren veranderen snel. Behalve het creëren van ontmoetingsplekken in de wijk die aan de wensen van jongeren voldoen, zou ook een jongerencafé op commerciële basis gewenst zijn. Een dergelijk café zal niet snel worden afgebroken en veroorzaakt over het algemeen weinig overlast. Van drugsgebruik lijkt onder de huidige groep 12 tot 16 jarigen weinig of geen sprake te zijn. Onder de huidige 16-plussers komt drugsgebruik daarentegen wel voor. Aandacht zal ook uit moeten gaan naar de tolerantie van bewoners. Duidelijke grenzen van wat wel en niet kan horen daarbij. De jonge kinderen die nu in de wijk wonen, worden ook ouder. Dit betekent dat de ouders zelf ook te maken krijgen met de leeftijdsgroep die hen nu tot overlast is maar op termijn ook hun eigen kinderen betreft.

project


MO/410/P02095

64/68


Met name in de overgangsperiode van de basisschool naar de middelbare school ontstaan problemen met jongeren. Het gaat daarbij globaal om de leeftijdsgroep van 12 tot 13 jaar. Deze jongeren verlaten de wijk om naar de middelbare school te gaan, worden mobieler, ontmoeten jongeren uit andere wijken die zij ook soms mee naar huis nemen. Overigens zijn het vooral de LBO-jongeren die veel op straat rondhangen. Zij hebben relatief weinig huiswerk en ook hun ouders zijn vaak niet thuis als zij uit school komen. senioren Het aandeel senioren in de wijk is nog gering, maar zal mettertijd toenemen. Het is raadzaam om op korte termijn na te gaan waar, eventueel in de herontwikkeling van bestaande complexen, seniorenhuisvesting kan worden gerealiseerd. Gerelateerd aan de voornoemde leefstijlen is het zeker ten behoeve van ouderen te adviseren om de behoefte aan zorg en comfort in kaart te brengen. conclusie De betrokkenheid van bewoners bij de wijk kan worden vergroot door het aantrekken van meer buurtgerichte leefstijlen zoals buurtbewoners en opbouwers. Lunetten kan voor hen een aantrekkelijke wijk zijn om te wonen. Dat betekent evenwel dat ook andere dan de huidige woonmilieus zullen moeten worden aangeboden. Voor jongeren vanaf 12 jaar zijn er in Lunetten weinig voorzieningen. Er zijn bijvoorbeeld te weinig ontmoetingsplekken voor jongeren in de wijk. Er zijn bepaalde plekken waar jongeren graag samenscholen. Vaak is dit in de buurt van het ouderlijk huis. Dit kan echter tot overlast voor omwonenden leiden. Structurele oplossingen voor de jongerenproblematiek zijn echter niet eenvoudig te bedenken. ‘Niets is zo voorspelbaar als de onvoorspelbaarheid van jongeren’. Het is daarom van belang dat jongeren en omwonenden op de hoogte zijn van elkaars wensen, daar begrip voor hebben en rekening mee houden. Daarnaast is het van belang dat de jeugd al op jonge leeftijd op haar gedrag wordt aangesproken. Het aandeel senioren in de wijk is nog gering maar zal mettertijd toenemen. Om hier op in te kunnen spelen is het van belang tijdig na te gaan waar en hoe seniorenhuisvesting in de wijk zou kunnen worden gerealiseerd en de behoefte aan zorg, comfort en voorzieningen voor deze groep in kaart te brengen.

project


MO/410/P02095

65/68


project


MO/410/P02095

66/68


6 Bronnen Geraadpleegde instanties • Overleggroep Lunetten • Wijkbureau-Zuid • Wijkbureau-Zuid • Winkeliersvereniging Lunetten • Politie • Mitros Wonen • Amnis • Bo-Ex • Jongerenwerk • Gezondheidscentrum • Drie bewoners in een panel

dhr. G. Brug (voorzitter) dhr. T. Lindhout (wijkmanager) dhr. G. Spier (veiligheidscoördinator) dhr. W. van Loon (voorzitter) dhr. E. Plekkepol (wijkagent) dhr. M. Acharki mevr. M. Rijnders mevr. N. Grotenhuis (bewonerszaken) dhr. S. Monsanto mevr. A. Munten namen bekend bij de Overleggroep

Geraadpleegde literatuur Gemeente Utrecht: • Gegevensonderzoek Lunetten: deelonderzoek ten behoeve van het wijkperspectief (1994) • Kijken in Lunetten: gesprekken met bewoners en instellingen in Lunetten (1995) • Een ‘dorp’ hoort een plein te hebben: verslag van een enquête onder de bewoners van de wijk Lunetten over het centrumgebied van de wijk (1996) • Wijkperspectief Lunetten (1998) • Wijk Zuid in cijfers 1999 (1999) • Bevolking van Utrecht per 1 januari 2000 (2000) • Een leefbare en veilige buurt/NUP 2000 (2000) • Utrecht Monitor 2000 (2000) • Wijkgerichte inbreng bij de voorjaarsnota 2001, versie dec. 2000: de vraag in beeld (2000) • Wijktrendrapportage 2001, Zuid (2000) • Wijkveiligheidsprogramma 2001, Utrecht Zuid, versie februari 2000 (2000) • Concept behoefteprogramma Integrale Veiligheid Zuid 2002, versie februari 2001 (2001)

project


MO/410/P02095

67/68


project


MO/410/P02095

68/68

Lunetten leeft

Recommend Documents