Literatuurlijst Arbeid & loonverschillen

Literatuurlijst Arbeid & loonverschillen

November 2003

Documentatiecentrum en Archief voor Gelijke Kansen, Feminisme en Vrouwenstudies Koningsstraat 136 1000 Brussel Tel. 02/209.34.10 Fax. 02/209.34.11 http://www.rosadoc.be [email protected]

WOORD VOORAF Een van de meest diepgaande veranderingen in de Europese maatschappij in de voorbije jaren is het stijgende aantal vrouwen dat betaald werk doet. De vervrouwelijking van de tewerkstelling is bovendien gepaard gegaan met een algemene reorganisatie van tewerkstelling en arbeidstijd. Tegelijk blijft seksesegregatie, de ongelijke verdeling van mannen en vrouwen over beroepen en functies en het daaruit voortvloeiende verschil in beloning, een hardnekkig en quasi universeel verschijnsel. Bij "gelijk loon voor gelijk werk" moeten functies met "werk van gelijke waarde" gelijk gehonoreerd worden. In de praktijk vervormen allerlei verborgen mechanismen, vooroordelen en stereotypen de waardering in het nadeel van de vrouwen. De arbeidsmarkt blijkt meer waarde toe te kennen aan de tijd van mannen dan aan die van vrouwen. Zolang dat de realiteit is, zal geen enkele beleidsmaatregel, opleiding of tegemoetkoming voor ouderschapsverlof en kinderopvang de economische status van de vrouw veranderen. Deze literatuurlijst vormt een aanzet voor wie zich wil verdiepen in loondiscriminatie. Wij denken hierbij aan werkgevers, syndicale leiders, personeelsverantwoordelijken, beleidsmakers, gelijkekansenambtenaren, juristen, arbeidseconomen, thesisstudenten. De literatuurlijst bevat een selectie werken uit de RoSa-bibliotheek met telkens een korte annotatie. Bij elk boek staat een aantal trefwoorden. Daarmee kan men zelf verder de on-line RoSa - bibliotheekcatalogus doorzoeken op de RoSa website: http://www.rosadoc.be.

Samenstelling Brigitte Rys

© RoSa vzw, Literatuurlijst Arbeid & loonverschillen, november 2003

I ALGEMEEN Gadrey Nicole Travail et genre: approches croisées Paris: L'Harmattan, 2001. - 261 p. ISBN 2-7475-1001-8

Deze studie biedt een theoretische en filosofische analyse van de raakvlakken en wederzijdse invloeden tussen arbeid en gender. Er zijn tegengestelde ontwikkelingen aan de gang. De veralgemeende toegang van vrouwen tot de arbeidsmarkt gaat gepaard met het afbakenen van zones en vormen van arbeid die gereserveerd zijn voor vrouwen. Het glazen plafond isoleert vrouwen van de machtsposities in de politiek en de economie. De auteur wijt deze contrasterende evoluties aan twee tegengestelde ideologische strekkingen die nu opgeld maken. Enerzijds het verdoezelen van de ongelijkheid en anderzijds het benadrukken van de verschillen. Trefwoorden: ARBEID/ GENDER/ THEORIEEN/ HUISHOUDELIJKE ARBEID/ DEELTIJDSE ARBEID/ COMPARABLE WORTH/ FLEXIBILISERING/ FRANKRIJK

Exemplaarnr.: EII d/0086

Loutfi Martha Fetherolf (ed.) Women, gender and work: what is equality and how do we get there? Geneva: International Labour Office, 2001. - 565 p. ISBN 92-2-111386-8

Gelijkheid op het werk is niet mogelijk zonder gelijkheid in de maatschappij en thuis. Daarom moet onderzoek naar vrouwen, gender en arbeid alle facetten omvatten, ook arbeid als waarde en de verdeling van onbetaalde arbeid. Deze bloemlezing bevat denkwerk, analyses en onderzoeksresultaten recent gepubliceerd door filosofen, economisten en juristen in het multidisciplinaire tijdschrift International Labour Review. Trefwoorden: ARBEID/ GENDER/GELIJKE KANSEN/ OVERHEIDSBELEID/ WETGEVING/ ONBETAALDE ARBEID/ ETNICITEIT/ ARBEIDSVERDELING NAAR SEKSE/ GELIJKE BELONING/ DEELTIJDSE ARBEID/ MANAGERS/ ARBEIDSMARKT/ GEZIN/ BLOEMLEZING

Exemplaarnr.: EII a/0520

Powell Gary N. (ed.) Handbook of gender & work Thousand Oaks: Sage Publications, 1999. - 651 p. ISBN 0-7619-1355-6

Dit naslagwerk behandelt een uitgebreid gamma onderwerpen in verband met de interactie tussen gender en arbeid. Een onderdeel is gewijd aan de loonkloof. Trefwoorden: ORGANISATIES/ GENDER/ ARBEID/ ARBEIDSOMSTANDIGHEDEN/ LOONVERSCHILLEN/ ARBEIDSVERDELING NAAR SEKSE/ PERSONEELSBELEID/ MANAGEMENT/ LEIDERSCHAPMANAGERS/ ONDERNEMERS/ SEKSUELE INTIMIDATIE/ RELATIES/ STRESS/ LOOPBAAN/ GEZIN/ GLAZEN PLAFOND/ POSITIEVE ACTIE

Exemplaarnr.: EI a/0095


2

Rantalaiho Liisa, Heiskanen Tuula, Fredrick Candice, Atkinson Camille, Dijkstra Geske A., Plantenga Janneke (eds.) Gender and economics: a European perspective London; New York: Routledge, 1997. - 167 p. ISBN 0-415-15425-1

Dit werk introduceert genderstudies in de economische theorie. Het bestudeert de economische situatie van vrouwen in heel het Europese continent op drie niveaus: de economische theorie in genderperspectief, de verschillende economische positie van mannen en vrouwen op het vlak van inkomensverwerving en werkverdeling binnen het gezin en ten slotte het Europese beleid en de Europese wetgeving. Het werk bevat o.a. een bijdrage over de vergelijkbare waarde van functies en de beleidsopties van de Europese Unie tegen loondiscriminatie. De nadruk ligt hier op de noodzaak van een eerlijk systeem van functiewaardering dat op een wetenschappelijke manier de gelijke waarde van vrouwelijke en mannelijke jobs kan vaststellen. We krijgen een kort overzicht van diverse benaderingen van de aanhoudende loonongelijkheid tussen mannen en vrouwen. Dan volgt een overzicht van de systemen van functiewaardering als meetinstrument voor vergelijkbare waarde. Vervolgens komen de juridische mogelijkheden aan bod in de strijd voor gelijk loon en ten slotte de strategieën voor de toekomst. Trefwoorden: ARBEIDSMARKT/ CENTRAAL EUROPA/ CIJFERMATERIAAL/ COMPARABLE WORTH/ ECONOMIE/ ECONOMISCHE THEORIEEN/ EMANCIPATIEBELEID/ EU/ GELIJKE BELONING/ OOST-EUROPA/ THEORIEEN

Exemplaarnr.: FII i/0027

II INTERNATIONAAL Berns Sandra Women going backwards: law and change in a family unfriendly society Aldershot: Ashgate, 2002. - 223 p. ISBN 0-7546-2303-3

De auteur verkent vijf deelgebieden in de wetgeving waarin gender fundamenteel verankerd werd: de wetgeving op de gelijke kansen, vennootschapsrecht, familierecht, sociaal recht en fiscaal recht. Ze onderzoekt hoe mannen en vrouwen zelf hun rol zien en de keuzes die ze maken binnen een complexe sociale en wettelijke orde en hoe die verband houden met burgerschap. Ze bekijkt de definitie van burgerschap en de 'belaste' burger, belast door persoonlijke verplichtingen, verantwoordelijkheden en overtuigingen. De auteur toont aan hoe gender, werk en gezin op zich de bestaande praktijken versterken en de ongelijkheid bestendigen. Ze baseert zich op gegevens uit Australië, Noord-Amerika en het Verenigd Koninkrijk. Trefwoorden: GELIJKE KANSEN/ WETGEVING/ GENDER/ DEMOCRATIE/ GELIJKE BELONING/ ARBEID/ GEZIN/ SOCIALE ZEKERHEID/ AUSTRALIE

Exemplaarnr.: FII c/0085

Gregory Jeanne, Sales Rosemary, Hegewisch Ariane (eds.) Women, work and inequality: the challenge of equal pay in a deregulated labour market London: MacMillan Press, 1999. - 220 p. ISBN 0-333-72102-0

De samenstellers groepeerden hier een aantal bijdragen van deelnemers aan een internationale conferentie over arbeidsmarkt en loonkloof in de Europese Unie en in een aantal Angelsaksische landen. De sprekers waren zowel academische onderzoekers als mensen uit de praktijk, arbeidseconomen, beleidsmakers, juristen, vakbondsleiders, industriëlen. Een eerste hoofdstuk spitst zich toe op de ongelijke lonen voor mannen en vrouwen, een tweede behandelt


3

het aspect migratie en tewerkstelling en een derde deel maakt een evaluatie van de wetgeving over gelijke lonen. Trefwoorden: ARBEIDSMARKT/ GELIJKE BELONING/ ETNICITEIT/ MIGRATIE/ EU/ WETGEVING/ FLEXIBILISERING/ NIEUWZEELAND/ CANADA/ VERENIGDE STATEN

Exemplaarnr.: EII i/0031

Grunig Larissa A., Toth Elizabeth Lance, Hon Linda Childers Women in public relations : how gender influences practice New York: The Guilford Press, 2001. - 424 p. ISBN 1-57230-626-2

Dit boek bespreekt een onderzoek naar de positie van vrouwen in public relations. Het doet concrete voorstellen voor meer pariteit in onderwijs en in de P.R.-praktijk. Het combineert theoretische literatuur over public relations en gender met de resultaten van een studie in alle staten van de VS over een lange periode. Interviews met ervaren P.R.-vrouwen belichten vooral aspecten als professionele rollen, salarissen, beroepstevredenheid en ervaring met werkvoorwaarden en carrièremogelijkheden. Er wordt dieper ingegaan op onderwerpen zoals factoren die bijdragen tot seks discriminatie, de loonkloof en het glazen plafond. Trefwoorden PUBLICITEIT/ GENDER/ GELIJKE BELONING/ FEMINISME/ MANAGEMENT/ ONDERNEMERS/ ETNISCHE MINDERHEIDSGROEPEN/ GLAZEN PLAFOND/ DISCRIMINATIE/ VERENIGDE STATEN

Exemplaarnr.: EII d/0004

Organisation for Economic Co-operation and Development Changing labour markets and gender equality: the role of policy: conference at Oslo, 12th and 13th October 1998 Oslo: OECD, 1998.

De arbeidsmarkten in de OESO-landen zijn de jongste decennia grondig geëvolueerd, met uiteenlopende resultaten. In de bijdrage over het loon van vrouwen in een veranderende arbeidsmarkt wordt het effect van gender op de loonevolutie belicht en de determinerende factoren van lage lonen voor vrouwen in de totale inkomensverdeling per land. Een analyse van de verhouding tussen het uurloon van vrouwen en dat van mannen (gender pay ration) leidt tot een aantal verhelderende conclusies. Uit de situatie in de VS blijkt dat een gedereguleerde arbeidsmarkt kan leiden tot een grotere loondiscriminatie. De overheid moet nagaan welke beleidsopties kunnen bijdragen tot het wegwerken van de loonkloof. Trefwoorden: LOOPBAAN/ GELIJKE BELONING/ FLEXIBILISERING/ ARBEIDSMARKT/ GELIJKE KANSEN/ OVERHEIDSBELEID/ CONGRESVERSLAG/ INTERNATIONAAL

Exemplaarnr.: P 9/0485

III EUROPESE LIDSTATEN Belgisch Federaal Ministerie van Tewerkstelling en Arbeid Europese Commissie Lancering van het vijfde communautaire programma met betrekking tot de communautaire strategie inzake gelijke kansen voor mannen en vrouwen - 13 september 2001 Brussel Dit congresverslag bevat onder meer de lezing "Gelijk loon: welke instrumenten om ongelijk loon uit te schakelen? Uitwisseling van ervaringen.", gevolgd door de voorstelling van het Belgische initiatief "Indicatoren inzake loongelijkheid".


4

Trefwoorden: GELIJKE KANSEN/ GELIJKE BELONING/ EU /CONGRESVERSLAG/ CIJFERMATERIAAL/


European Commission Women and work: report on existing research in the European Union Luxembourg: Office for Official Publications of the European Community ISBN 92-828-7649-7

Naast bijdragen over onbetaald werk, beroepssegregatie, vrouwelijk ondernemerschap en de loonkloof, bevat dit rapport ook een literatuuroverzicht over vrouwen op de arbeidsmarkt, gegroepeerd per taalgebied. Trefwoorden: ARBEIDSMARKT/ LOONVERSCHILLEN/ BEROEPSSEGREGATIE/ ONBETAALDE ARBEID/ EU/ LITERATUURGIDS/ BIBLIOGRAFIE/ LITERATUURRAPPORT


European Commission Earnings differentials between men and women: study based on the Structure of Earnings Survey (SES) [s.l.]: European Commission, 1998. - 38 p.

Deze studie in opdracht van de Europese Commissie onderzoekt verschillen in de lonen van mannen en vrouwen, analyseert het effect van een aantal factoren op de loonverschillen en bestudeert de loonkloof in de hoogste en de laagste loonschalen. Het onderzoek is gebaseerd op de resultaten van het Structure of Earnings Survey uit 1995 in alle Lidstaten. Doel van dit vergelijkend onderzoek is vast te stellen hoe groot de loonkloof is in de Europese lidstaten onderling en in welke mate het verschil verklaard kan worden door factoren zoals leeftijd, studieniveau of werkervaring. Trefwoorden: LOONVERSCHILLEN/ ONDERZOEK/ EU


European Commission Monitoring, implementation and application of Community Equality Law: general report 1997 & 1998 of the Legal Experts' Group on Equal Treatment of Men and Women [Luxemburg]: European Commission, 1999. - 144 p.

Dit rapport geeft een overzicht van de diverse ontwikkelingen binnen de Lidstaten op het vlak van gelijke behandeling van mannen en vrouwen en de toepassing van de communautaire wetgeving in de Europese Unie. Het probleem is niet de implementatie in het juridisch systeem van de lidstaten, wel de concrete toepassing. Lidstaten menen dat het volstaat hun wetgeving aan te passen aan de Richtlijn. Het zorgenkind blijkt ook hier de loondiscriminatie. De sociale partners die een belangrijk deel van de sociale wetgeving in handen hebben, ook op Europees niveau, blijken niet geïnteresseerd in gelijke behandeling en zijn zelfs afkerig om gevallen van discriminatie aan te pakken. Trefwoorden: GELIJKE KANSEN/ GELIJKE BELONING/ ARBEID/ SOCIALE ZEKERHEID/ OUDERSCHAPSVERLOF/ SEKSUELE INTIMIDATIE/ WETGEVING/ EU/ RAPPORT



5

Goffin Ilse (onderz.), Steegmans Nico, Van Haegendoren Mieke (onderz.) DEUCE: Arbeidsmarktstatistieken vanuit een genderperspectief Diepenbeek: Limburgs Universitair Centrum, 2002. - 333 p.; ISBN 90-75262-36-1

DEUCE is een transnationaal project, goedgekeurd door de Europese Commissie, van Vlaamse, Nederlandse, Griekse, Italiaanse en Zweedse partners. DEUCE wil de horizontale en verticale segregatie waar vrouwen mee te kampen hebben, doorbreken door het sensibiliseren van overheid, sociale partners, economische sectoren en de vrouwelijke beroepsbevolking. Het voorliggende rapport is de neerslag van een onderzoek dat een internationale vergelijking omvat van arbeidsmarktstatistieken gebaseerd op de analyse van cijfermateriaal afkomstig uit de Labour Force Survey, verzameld en aangeleverd door Eurostat. Daarnaast bestaat het rapport uit een diepgaande analyse van de Belgische situatie, gebaseerd op gegevens uit de PSBH-databank. Doel van deze studie is strategieën te ontwikkelen en te formuleren voor het wegwerken van de loonongelijkheid tussen mannen en vrouwen. Trefwoorden: ARBEIDSMARKT/ GENDER/ GELIJKE BELONING/ CIJFERMATERIAAL/ ONDERZOEK/ RAPPORT/ BELGIE/ NEDERLAND/ GRIEKENLAND/ ITALIE/ ZWEDEN


Minister for Gender Equality Affairs Highlighting pay differentials between woman and man [s.l.]: Government Offices, 2000. - 47 p. ISBN 91-631-0430-X

Tijdens het Zweedse voorzitterschap van de Europese Unie schreef een team Zweedse experts dit rapport als achtergrondmateriaal voor een informele Europese bijeenkomst over gendergelijkheid en sociale kwesties. Het rapport belicht elementen die momenteel een belemmering vormen voor het vergelijken van lonen en het zichtbaar maken van loondiscriminatie. Het rapport bespreekt mogelijke indicatoren die geschikt zouden zijn voor het meten en analyseren van veranderingen op het gebied van loonverschillen. Trefwoorden GELIJKE BELONING/ CIJFERMATERIAAL/ EU/ RAPPORT

Exemplaarnr.: EII b/0118

Rubery Jill Equal pay in Europe?: closing the gender wage gap London: MacMillan Press, 1998. - 276 p. ISBN 0-333-71604-3

Deze vergelijkende studie over gendergelijkheid in de verloning werd gemaakt in opdracht van de ILO (International Labour Organisation). Het onderzoek spitst zich toe op het verband tussen loonstructuren en praktijken en de mate en de wijze van loondiscriminatie. De onderzoekers vertrekken van case studies van organisaties in de banksector, de chemische industrie, de gezondheids- en telecomsector in Duitsland, Italië en het Verenigd Koninkrijk. De coördinator van het project, Jill Rubery, doceert Vergelijkende Tewerkstellingssystemen in Manchester en coördineert tevens het Europese Expertennetwerk over de positie van vrouwen in de arbeidsmarkt. Trefwoorden: LOONVERSCHILLEN/ GELIJKE BELONING/ ONDERZOEK/ CIJFERMATERIAAL/ ARBEIDSMARKT/ GEZONDHEIDSZORG/ BANK- EN VERZEKERINGSWEZEN/ INDUSTRIE GROOT-BRITTANNIE/ ITALIE/ DUITSLAND



6

Rubery Jill, Smith Mark, Fagan Colette Women's employment in Europe: trends and prospects London: Routledge, 1999. - 350 p. ISBN 0-415-19854-2

De auteurs onderzoeken de veranderingen in de positie van de vrouwen op de arbeidsmarkt in alle vijftien lidstaten van de Europese Unie gedurende de jaren negentig. Ze wijzen op het belang van sociale en economische voorwaarden en beleid in de trendvorming van genderrelaties. Vier dimensies van ongelijkheid tussen mannen en vrouwen op de arbeidsmarkt worden belicht: zorg en loonarbeid, beroepensegregatie, loon, arbeidstijd. Er blijken belangrijke nationale verschillen te zijn in termen van genderrelaties, tewerkstellingssystemen en vormen van genderongelijkheid. Tot slot is er een beschouwing over de toekomstperspectieven van vrouwen in het licht van gelijke kansen als een van de pijlers waarop het Europese tewerkstellingsbeleid steunt. Trefwoorden: ARBEIDSMARKT/ ECONOMIE/ PARTICIPATIE/ GEZIN/ MAN-VROUW VERSCHILLEN/ BETAALDE ARBEID/ WERKLOOSHEID/ BELEID/ EU/ ARBEIDSVERDELING NAAR SEKSE/ LOONVERSCHILLEN/ ARBEIDSTIJDEN

Exemplaarnr.: EI g/0033

Rubery Jill, Fagan Colette Wage determination and sex segregation in employment in the European Community Luxembourg: Office for Official Publications of the European Community ISBN 92-826-7178-X Trefwoorden: ARBEIDSVERDELING NAAR SEKSE/ CIJFERMATERIAAL/ EMANCIPATIEBELEID/ EU/ GELIJKE BELONING/ MINIMUMLONEN/ SOCIAAL OVERLEG

Exemplaarnr.: EII g/0229

Instituto de la Mujer Good practice guide to guarantee equal pay Madrid: Ministerio de Trabajo y Asuntos Sociales, 1999. - 164 p.: ill.

Deze praktische gids is ontstaan uit de samenwerking van een aantal EU-landen, waaronder België. Na een algemeen overzicht van de arbeidssituatie en de definitie van basisbegrippen, stelt men maatregelen voor waarmee de overheid de rechten van vrouwelijke werknemers kan garanderen. Het bevat preventieve matregelen bedoeld voor opvoeders, media- en reclamemensen, aanbevelingen die de transparantie van verloningssystemen bevorderen en acties die organisaties en ambtenaren voor gelijke kansen en arbeidsinspecteurs kunnen ondernemen. Vervolgens is een hoofdstuk gewijd aan clausules die werkgevers en syndicale afgevaardigden kunnen laten opnemen in collectieve arbeidsovereenkomsten om loondiscriminatie te voorkomen. Het opsporen van loondiscriminatie met software en tips voor genderneutrale functiebeoordeling krijgen eveneens aandacht. Het boekje is beschikbaar in het Engels en het Frans. Trefwoorden: GELIJKE BELONING/ ARBEID/ DISCRIMINATIE/ GELIJKE KANSEN/ EU/ GIDS/

Exemplaarnr.: FII b/0704

Nyberg Anita Women, men and incomes: gender equality and economic independence Stockholm: Ministry of Labour, 1998. - 83 p. ISBN 91-38-20910-1

Deze studie kijkt naar de inkomensverdeling tussen individuele mannen en vrouwen, niet tussen de huisge-


7

zinnen. Het geeft een antwoord op vragen als: Welke zijn de respectieve bronnen van inkomsten en hoe hoog zijn de inkomsten van mannen en vrouwen? Welke inkomsten zijn genderneutraal en welke niet? In welke mate halen mannen en vrouwen hun inkomsten uit de arbeidsmarkt of uit de welvaartsstaat? Versterkt of vermindert de welvaartsstaat de inkomensverschillen tussen mannen en vrouwen? In welke mate zijn vrouwen in het gezin economisch afhankelijk van mannen? In welke mate zijn mannen in het gezin afhankelijk van het onbetaalde huishoudwerk en zorgtaken uitgevoerd door vrouwen? Hoe beïnvloeden gender en zorgtaken het inkomen? Is er een verschil tussen de inkomsten van gepensioneerde mannen en vrouwen? Wat met de vervrouwelijking van de armoede? Vooraf worden de termen "economische onafhankelijkheid" en "economische gelijkheid tussen mannen en vrouwen" nader omschreven. Trefwoorden: ECONOMISCHE ZELFSTANDIGHEID/ INKOMEN/ ARBEID/ VERZORGINGSSTAAT/ PENSIOENEN/ GELIJKE BELONING/ PENSIOENEN /MAN-VROUW VERSCHILLEN/ ZWEDEN

Exemplaarnr.: FII i/0056

SAN, Joint Work Environment Council for the Government Sector Reflections on women in working life Stockholm: SAN, Joint Work Environment Council for the Government Sector ISBN 91-85782-38-6

De Zweedse Raad voor de Werkomgeving van de overheidssector, opgericht in 1992, is een netwerk met als opdracht het verzamelen van informatie en cijfermateriaal, het onderzoeken van de arbeidsvoorwaarden voor vrouwen en voorstellen doen om die te verbeteren. Ze maakten dit boekje als een werkinstrument voor al wie bezig is met arbeidsomstandigheden van vrouwen, management training, vaardigheidstraining van personeel en gelijkekansenbeleid in de arbeidsomgeving. Het bevat recent statistisch materiaal over de algemene situatie van alle vrouwen en over de arbeidsmarkt en arbeidspopulatie in Zweden. Wat alleen relevant is voor Zweden werd uit de Engelse vertaling weggelaten. Het boekje is geïllustreerd met cartoons. Trefwoorden ARBEID/ GELIJKE KANSEN/ ARBEIDSVERDELING NAAR SEKSE/ GEZIN/ MANAGERS/ ONDERWIJS/ GEZONDHEID/ GELIJKE BELONING/ ZWEDEN


Fredman Sandra Women and the law Oxford: Clarendon Press, 1997. - 429 p. ISBN 0-19-876323-9

De auteur combineert sociologische inzichten en filosofische analyse met een gedetailleerde studie van de wetgeving, om te weten te komen waarom de wet die discriminatie op basis van geslacht verbiedt, er na twee decennia nog niet in geslaagd is de kloof tussen de gemiddelde lonen van mannen en vrouwen in de EU-lidstaten weg te werken. Het boek werpt een nieuw licht op hedendaagse sociale kwesties zoals gelijk loon, seksuele intimidatie, positieve actie en de interactie tussen werk in het gezin en werk op de arbeidsmarkt. Door de behandeling van de vrouw in het rechtssysteem als geheel te analyseren, biedt de auteur een ruim perspectief waardoor we de behandeling van vrouwen in de arbeidswetgeving ten volle kunnen begrijpen. Trefwoorden: ARBEIDSRECHT/ BETAALDE ARBEID/ DISCRIMINATIE/ EIGENDOMSRECHT/ EU/ GELIJKE BELONING/ GELIJKE KANSEN/ GROOT-BRITTANNIE/ HISTORISCH/ HUWELIJK/ KIESRECHT/ MINIMUMLONEN/ OUDERSCHAP/ PENSIOENEN/POSITIEVE ACTIE/ SOCIALE ZEKERHEID/ WETGEVING/ ZWANGERSCHAP



8

Hatt Sue Gender, work and labour markets London: MacMillan Press ; New York: St. Martin's Press, 1997. - 200 p ISBN 0-333-65779-9

Economische analyses houden geen rekening met de verschillen tussen mannen en vrouwen als consument, producent, arbeidskracht of werkgever. De auteur evalueert aan de hand van economische basisprincipes de verschillende rol die mannen en vrouwen spelen in het arbeidsproces voor wat betreft de verdeling van de huishoudelijke taken, de gevolgen de invoering van minimumlonen en de werkloosheid. Aan dat laatste thema wijdt het boek een volledig hoofdstuk. Trefwoorden: ARBEIDSMARKT/ ARBEIDSPARTICIPATIE/ ARBEIDSVERDELING NAAR SEKSE/ DISCRIMINATIE/ ECONOMIE/ EU/ GELIJKE BELONING/ GROOT-BRITTANNIE/ HUISHOUDELIJKE ARBEID/ LOONVERSCHILLEN/ MINIMUMLONEN/ TAAKVERDELING/ WERKLOOSHEID


Joshi Heather, Paci Pierella Unequal pay for women and men: evidence from the British birth cohort studies Cambridge: The MIT Press, 1998. - 181 p. ISBN 0-262-10068-1

Op basis van een uitgebreide set gedetailleerde gegevens van twee groepen mannen en vrouwen - de eerste groep is geboren in 1946 en de tweede in 1958 - analyseren de auteurs de evolutie in de loonkloof over twee lange periodes. Het boek vertrekt van Brits cijfermateriaal maar de resultaten gelden ook voor andere landen. Het werk levert een bijdrage aan onderzoek naar de veranderende rol van de vrouw als arbeidskracht. De auteurs evalueren het succes van beleidsmaatregelen voor gelijk loon. Trefwoorden: LOONVERSCHILLEN/ ONDERZOEK/ GROOT-BRITTANNIE/ ARBEIDSMARKT/ DISCRIMINATIE/ CIJFERMATERIAAL


Dousset Marie-Paule Au boulot les filles! Paris: Éditions du Seuil, 2003. - 279 p. ISBN 2-02-054096-7

Deze journaliste beschrijft vulgariserend alle aspecten van vrouwenarbeid met nadruk op het verschil tussen de theoretische gelijkheid en de discriminatie in de praktijk. Het werk bevat onder meer cijfertabellen met concrete loonverschillen in Franse bedrijven en praktijkvoorbeelden van discriminatoir gedrag op de werkplek. Trefwoorden: ARBEID/ LOOPBAAN/ GELIJKE BELONING/ GEZIN/ BEDRIJVEN/ CIJFERMATERIAAL/ FRANKRIJK

Exemplaarnr.: EII f/0147

De Groot Gertjan Fabricage van verschillen: mannenwerk, vrouwenwerk in de Nederlandse industrie (1850-1940) Amsterdam: Aksant, 2001. - 584 p.: ill. ISBN 90-5260-011-2

Dit boek behandelt de seksesegregatie in het industriële arbeidsproces in Nederland tussen 1850 en 1940. Het onderzoek werpt een nieuw licht op hoe de toewijzing van werk aan de seksen in nieuw opgerichte industriële bedrijven in de praktijk tot stand kwam en biedt informatie over arbeidsverdeling, verloop van personeel, lonen en loopbanen over een lange periode en over een groot aantal sectoren.


9

Trefwoorden: ARBEID/ ARBEIDSVERDELING NAAR SEKSE/ INDUSTRIE/ GELIJKE BELONING/ LOOPBAAN/ INDUSTRIALISATIE/ KLEDINGINDUSTRIE/ TEXTIELINDUSTRIE/ NEDERLAND/ 19E EEUW/ 20E EEUW

Exemplaarnr.: EII m/0072

De Ruijter Judith Occupational wage differences: a gender approach: loonverschillen tussen beroepen: een genderbenadering Rotterdam: Erasmus Universiteit Rotterdam, 2002. - 212 p.

Onderzoek toont aan dat in de geïndustrialiseerde wereld de verschillen in menselijk kapitaal (opleiding, ervaring) voor amper 45% van de loonverschillen verantwoordelijk zijn. In welke mate de seksesegregatie een rol speelt werd in de Verenigde Staten aangetoond: jobs waarin numeriek meer vrouwen tewerkgesteld zijn krijgen een lagere verloning dan die waar mannen in de meerderheid zijn. Deze doctoraalscriptie onderzoekt voor Nederland de loonverschillen tussen individuen in sectoren met mannelijke of vrouwelijke dominantie. Het gaat na in welke mate vrouwen minder verdienen dan mannen als ze dezelfde job uitvoeren. Trefwoorden: ARBEIDSMARKT/ DISCRIMINATIE/ LOONVERSCHILLEN/ FUNCTIEWAARDERING/ ARBEIDSMARKTTHEORIEEN/ GENDER/ ONDERZOEK/ NEDERLAND/ PROEFSCHRIFT


Spijkerman R. De positie van mannen en vrouwen in het bedrijfsleven en bij de overheid 1998 's-Gravenhage: Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, 2000. ISBN 90-5749-572-4

Dit rapport beschrijft voor 1998 de verschillen tussen mannen en vrouwen in het arbeidsproces. Het is het derde rapport van een periodiek herhaald onderzoek. Doel is een beter zicht te krijgen op de ontwikkelingen in de arbeidsvoorwaarden in het bedrijfsleven enerzijds en bij de overheid anderzijds. De ongecorrigeerde beloningsverschillen tussen mannen en vrouwen zijn voor een belangrijk deel toe te schrijven aan de verschillen in achtergrondkenmerken. Daartoe behoren persoonskenmerken zoals leeftijd, nationaliteit, opleidingsniveau, functiekenmerken zoals voltijd/deeltijdwerk, functiesoort en functieniveau en overige kenmerken zoals economische sector (welzijnssector, industrie) of bedrijfsgrootte. Met behulp van de techniek van de regressie-analyse wordt een gecorrigeerd beloningsverschil verkregen dat een beter beeld geeft van de loonverschillen. De begrippen worden toegelicht, de resultaten worden per deelpopulatie voorgesteld. Het verslag sluit af met een vergelijking met drie andere bronnen. Trefwoorden: WERKNEMERS/ BEDRIJVEN/ OVERHEIDSPERSONEEL/ LOONVERSCHILLEN/ ONDERZOEK/ NEDERLAND


Veldman A.G. De weegschaal gewogen: naar een instrument voor sekseneutrale functiewaardering: deelrapport 1: juridische analyse Den Haag: Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, 2000. - 78 p.

In opdracht van het Nederlandse ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid is een drieledig onderzoeksprogramma opgesteld, met als doel het ontwerpen van een kwaliteitstoets voor functiewaarderingssystemen vanuit het oogpunt van sekseneutraliteit. Het voorliggende deelrapport behandelt het onderzoek naar de juridisch-technische randvoorwaarden van sekseneutraliteit in functiewaarderingssystemen. Het juridische kader is gebaseerd op de Nederlandse regelgeving. Die is een implementatie van de Europese Richtlijnen die bepalen dat functiewaarderingssystemen vrij dienen te zijn van direct en indirect


10

sekseonderscheid. Het rapport bevat ook een inventaris van de beproefde onderzoeksmethodes naar de sekseneutraliteit van functiewaarderingssystemen in Nederland. Trefwoorden: FUNCTIEWAARDERING/ COMPARABLE WORTH/ GELIJKE BELONING/ ARBEIDSRECHT/ WETGEVING/ NEDERLAND/ INTERNATIONAAL/ METHODEN VAN ONDERZOEK/ ONDERZOEK


Van der Hallen Peter Dienstbodes en huismeesters, gelijk loon voor gelijk(w)aardig werk?: literatuur- en documentenstudie Leuven: Katholieke Universiteit Leuven, 1997. - 122 p. ISBN 90-5550-133-6

Dit rapport illustreert met cijfermateriaal uit België, Nederland en de Europese Unie de ongelijkheden in beloning tussen mannen en vrouwen en zoekt een aantal verklaringen. Het schetst de contouren van het loonoverleg en de rol van functiewaardering in de loonbepaling. De verschillende momenten in het proces van functieanalyse en functiewaardering worden ontleed en bekeken waar discriminatie kan ontstaan en hoe het kan worden vermeden. Ten slotte inventariseert, bespreekt en commentarieert het werk sectorale functieclassificaties en gaat na in welke mate deze classificaties kunnen leiden tot discriminatie inzake waardering en beloning. Trefwoorden: BELGIE/ FUNCTIEWAARDERING/ LOONVERSCHILLEN/ ONDERZOEK


IV EIGEN LAND Kabinet van de Minister van Tewerkstelling en Arbeid Studiedag "Van punten naar munten", 28 mei 1998 Brussel: Kabinet van de Minister van Tewerkstelling en Arbeid, 1998. -

Het principe van gelijke beloning wordt gewaarborgd in verschillende internationale, Europese en nationale normen. Hoewel België een inhoudelijk aangepaste wetgeving kent, stelt men vast dat er nog steeds een aanzienlijke loonkloof bestaat. Er bestaat een discrepantie tussen de juridische en de feitelijke situatie. Er zijn problemen met de bewijsvoering en de sanctionering. Werkneemsters weten niet hoe men hun functie waardeert en ook niet aan welke loonschaal die functie gekoppeld is. De emotionele belasting om de eigen werkgever voor de rechtbank te dagen werkt remmend. Daarom hebben vrouwen de voorbije jaren nauwelijks zaken aanhangig gemaakt bij de rechtbank. Trefwoorden: GELIJKE BELONING/ FUNCTIEWAARDERING/ BELGIE/ CONGRESMAP


Minister van Tewerkstelling en Arbeid en Gelijkekansenbeleid Naar een correcte verloning van uw functie: werkboek voor gelijke kansen en functiewaardering Brussel: Kabinet van de Minister van Tewerkstelling en Arbeid en Gelijkekansenbeleid, 1997

Dit werkboek kadert in een campagne uit 1996 "Uw verdiende loon? Naar een correcte verloning van uw functie" van toenmalig minister van Tewerkstelling en Arbeid en Gelijkekansenbeleid, Miet Smet. De strategie is gebaseerd op het inzicht dat het niet voldoende is de wetgeving te verbeteren, werkneemsters moeten ook een beter inzicht krijgen in wat functieclassificatie en functiewaardering betekenen en zich bewust


11

worden van de rol die ze zelf in het proces kunnen spelen. Dit werkboek en het bijbehorende opleidingspakket richt zich tot iedereen die bij functiewaardering betrokken is. Trefwoorden: BELGIE/ FUNCTIEWAARDERING/ GELIJKE BEHANDELING/ GELIJKE BELONING


Minister van Tewerkstelling en Arbeid en Gelijkekansenbeleid Naar een correcte verloning van uw functie: opleidingspakket voor gelijke kansen en functiewaardering Brussel: Ministerie van Tewerkstelling en Arbeid en Gelijkekansenbeleid, 1997. Trefwoorden: BELGIE/ CURSUSMATERIAAL/ FUNCTIEWAARDERING/ GELIJKE BEHANDELING/ GELIJKE BELONING


Raad van de Gelijke Kansen voor Mannen en Vrouwen Advies nr. 23 van 12 maart 1999 van de Raad van de Gelijke Kansen over gelijk loon voor werk van gelijke waarde en functiewaardering Brussel: Raad van de Gelijke Kansen voor Mannen en Vrouwen, 1999. - 6,

De eindconclusie van het onderzoeksproject "Van punten naar munten" luidt dat de vrouwelijke werknemer te zeer in een juridisch isolement verkeert om op eigen kracht het discriminatoir karakter van een bepaalde functieclassificatie aan te tonen. Om een grotere bekendheid te geven aan de resultaten van dat onderzoek worden de voornaamste besluiten ervan opgenomen in dit Advies. Trefwoorden: GELIJKE BELONING/ FUNCTIEWAARDERING/ BELGIE/ ADVIES/

Exemplaarnr.: P11/0206

Holderbeke (e.a.) F. De arbeidsmarkt in Vlaanderen: jaarboek 1999 Leuven: Steunpunt Werkgelegenheid, Arbeid en Vorming, 1999. - 502 p. ISBN 90-75314-27-2

Met het VESOC-akkoord van 1993 gaven de Vlaamse Regering en de Vlaamse sociale partners een impuls aan de uitbouw van een strategisch arbeidsmarktonderzoek, gekend als VIONA (Vlaams Interuniversitair Onderzoeksnetwerk Arbeidsmarktrapportering). Daarmee is een wetenschappelijke en beleidsmatige ondersteuning van het arbeidsmarktbeleid een feit. De publicatie van een jaarboek over de evoluties op de arbeidsmarkt vormt hiervan een onderdeel. Dit is de vijfde editie. Ze bevat een statistisch en een thematisch deel. De arbeidsmarktcijfers en -indicatoren worden aangevuld met analyses en commentaren bij de belangrijkste tendensen op de arbeidsmarkt van het afgelopen decennium. Trefwoorden: ARBEIDSMARKT/ WERKGELEGENHEID/ WERKLOOSHEID/ BELGIE/ VLAANDEREN/ CIJFERMATERIAAL/ JAARBOEK


Malfait (e.a.), Dirk; Steunpunt Werkgelegenheid, Arbeid en Vorming (red.) VIONA Stuurgroep Strategisch Arbeidsmarktonderzoek. De arbeidsmarkt in Vlaanderen: deel 4 Jaarboek Antwerpen: Garant, 2002. - 334 p. ISBN 90-441-1374-7


12

De Jaarreeks "De arbeidsmarkt in Vlaanderen" is een uitgave in het kader van het VIONA-programma en biedt wetenschappelijke duiding bij actuele beleidsvraagstukken, trends en ontwikkelingen op de arbeidsmarkt. Het Vlaams Interuniversitair Onderzoeks Netwerk Arbeidsmarktrapportering VIONA is een model van beleidsgericht wetenschappelijk onderzoek van de arbeidsmarkt, uitgebouwd op initiatief van de Vlaamse Regering en de Vlaamse Sociale Partners met steun vanuit het Europees Sociaal Fonds en het Programma Steunpunten Beleidsrelevant Onderzoek. Dit deel bevat naast het overzicht van beleidsmaatregelen inzake arbeidsmarkt, een duiding van de kerncijfers over de Vlaamse arbeidsmarkt en korte, gerichte analyses van de belangrijkste evoluties en trends die zich inzake werkgelegenheid en werkloosheid recent manifesteerden. Het jaarboek bevat geen informatie over lonen of loondiscriminatie. Trefwoorden: ARBEIDSMARKT/ PARTICIPATIE/ WERKLOOSHEID/ ARBEID/ GEZIN/ VACATURES/ HORECABEDRIJVEN/ VORMING/ VOLWASSENENEDUCATIE/ ZIEKTEVERZUIM/ LEEFTIJD/ CIJFERMATERIAAL/ VLAANDEREN/ BELGIE/ JAARBOEK


Versluys Liliane Inkomensgids voor de werkende vrouw: sociale en fiskale aspekten van de arbeidsrelatie en het inkomen: editie 1993 Deurne: Kluwer Rechtswetenschappen, 1993. - 555 p.

De Belgische wetgeving werd de jongste tien jaar vrij ingrijpend aangepast. Voor specialisten is dit naslagwerk hier en daar verouderd. Niettemin kan het een praktisch werkinstrument zijn voor wie zich wil informeren over haar arbeidssituatie. De algemene regels en juridische basisteksten blijven immers gelden. Het boek behandelt de drie rechtstakken die voor de werkende vrouw centraal staan: het arbeidsrecht, het sociale zekerheidsrecht en het fiscaal recht. Trefwoorden: ARBEID/ ARBEIDSOVEREENKOMSTEN/ ARBEIDSRECHT/ BELASTINGEN/ BELGIE/ GELIJKE BEHANDELING/ GELIJKE BELONING/ INKOMEN/ JURIDISCH/ NASLAGWERK/ PENSIOENEN/ SEKSUELE INTIMIDATIE/ SOCIALE ZEKERHEID/ WERKLOOSHEID

Exemplaarnr.: EII c/0058


13

WOORD

VOORAF

1

ALGEMEEN

2

INTERNATIONAAL

3

EUROPESE

4

EIGEN

LIDSTATEN

LAND


11

14

Literatuurlijst Arbeid & loonverschillen

Recommend Documents