Les Futailles Code :
Bespreking:
D.O.Ca Priorat(o) Datum : Spreker : 5/10/2010 Bert Lippens & Yves Van Aert
1. Ligging en streek Priorato – in het Catalaans Priorat – ligt 150 km zuidwestelijk van Barcelona.
1
Les Futailles Priorato ligt in het district (‘comarca’) El Priorat, ten zuiden van Tarragona, een gebied dat gekenmerkt wordt door zijn zwarte leistenen bodem. Het is een zeer ruige bergstreek. De hoogste top van de bergen, die van elkaar gescheiden worden door de rivierdalen van de Siurana en Montsant, meet 1.124 meter. De wijngaarden liggen verspreid over elf dorpjes in het dal en liggen geterrasseerd tegen de bergen aan of zijn aangeplant op steile hellingen, die in hoogte variëren van 100 tot 700 meter. Wanneer je door de Priorat wandelt, kom je hier en daar in de dorpjes wijnbouwers tegen die, gewoon in huis, wijn maken en bottelen op een duizendtal flessen. De druif die ze daarvoor gebruiken, is afkomstig van wijnranken ooit geplant in de tijd dat de Moren nog over de regio heersten. De kleinschaligheid is één van de charmes van de prioratstreek. Vandaag is ongeveer 1800 ha aangeplant, hoofdzakelijk garnatcha en cariñena (carignan, of lokaal mazuelo), de 2 druivensoorten die werden aangeplant vanaf 1920 na de phylloxera-plaag. Op het einde van de 19e eeuw, waren er meer dan 20 verschillende druivensoorten aangeplant. Vandaag worden de garnatcha en cariñena eveneens steeds vaker aangevuld door andere druivensoorten zoals cabernet, merlot of syrah. De witte wijnen zijn zeer zeldzaam in deze appellatie, die sinds 2000 de D.O.Ca (of D.O.Q. in het Catalaans) status heeft verworven als enige in Spanje samen met Rioja. 2. Klimaat Het klimaat is continentaal met lange, warme zomers. De invloed van de warme oostelijke Mistralwind wordt in evenwicht gehouden door een koele noordenwind. Jaarlijks valt hier 400600 mm neerslag, het meest in de periodes maart-april en oktober-november, de gemiddelde temperatuur ligt op 15 °c en het aantal zonuren bedraagt 2600. Hoewel Priorato een klein wijnbouwgebied is, omvat het meerdere verschillende microklimaten. Over het algemeen is het klimaat extremer dan in de meeste continentale gebieden, hoewel er een groot contrast is tussen de hooglanden en de dalen. Er zijn dan ook koude noordenwinden, maar deze worden tegengehouden door het Montsant massief en de warme Mistral die vanuit het oosten blaast. De zomers zijn lang, droog en heet, hoewel de temperatuur in de winter ook tot het vriespunt kan dalen. Soms komen vorst en hagel voor, evenals uitzonderlijke zomerhitte. De gemiddelde jaarlijkse temperatuur is 15°C en de gemiddelde hoeveelheid regen is 600 mm per jaar. Max. zomertemperatuur
35°C
Min. wintertemperatuur
0°C
Gemiddelde hoeveelheid regen 600 mm Gemiddelde hoeveelheid zon
2.600 uur per jaar 2
Les Futailles
3. Bodem
Het gebied is vulkanisch van oorsprong, wat ervoor zorgt dat de bodem zeer unieke kenmerken heeft. Door deze typische bodemstructuur moeten de wijnplanten zeer diep wortelen, en is de opbrengst per ontgonnen hectare relatief laag. Van de 20.000 hectare die het gebied telt, kunnen er in feite maar 1.200 daadwerkelijk bewerkt worden. Al de rest is rotsen, afgronden, kliffen en ander natuurfraais. De basis bestaat uit roodachtig en zwarte leisteen met kleine deeltjes mica, een soort kwarts. Hierdoor wordt overdag het zonlicht weerkaatst en geeft dat de indruk van een goudzwart gestreepte tijgerhuid, plaatselijk “llicorella” genoemd. De opgeslagen warmte wordt ’s nachts opnieuw afgestaan. De toplaag, die bestaat uit gebroken leisteen en mica, is circa 50 cm dik, waardoor de wortels van de wijnstok diep de grond in moeten op zoek naar regenwater, voedingsstoffen en mineralen. Deze unieke eigenschappen dragen bij aan de kwaliteit van de wijn en zorgen er ook voor dat de wijnstokken tijdens de voor het gebied zo kenmerkende zware regenval en stormen stevig in de grond verankerd staan. Zelfs op een hoogte van 700 meter in de hoger gelegen wijngaarden zorgt de onderlaag ervoor dat er vaak fantastische wijnen uit voortgebracht worden.
Hoogte van de wijngaarden
100 tot 700 m
Bodemtypes
Llicorella en schist in de hooglanden
4. Geschiedenis De traditie van het wijnmaken gaat in de Priorat terug tot de 12e eeuw. De streek herbergt twee verschillende herkomstbenamingen (DO’s) , de DO Montsant en de DOCa Priorat, waarvan de laatstgenoemde de oudste is. De benaming ‘Prioratwijn’ groepeert alle wijnen die verbouwd worden op de gebieden die ooit eigendom waren van de prior (kloosteroverste) van het Karthuizerklooster van Escaladei. In de 12e eeuw hoedde een herder zijn kudde in de vallei van de rivier de Siurana. Op een dag keek hij naar de top van de berg en had hij een visioen: een rij engelen in vol ornaat stegen op alsof ze via een trap naar de hemel liepen. De herder vertelde wat hij gezien had aan een rondreizende orde van Kartuizer monniken. Deze stichtten in 1163 op deze plek een priorij, 3
Les Futailles onder de bescherming van koning Alfonso van Cataluña. Ze noemden het Priorat de Scala Dei (priorij van Gods trap). De priorij zou haar naam aan de regio geven. Een klooster is niet denkbaar zonder wijngaard, omwille van het belang van het sacrament, de symboliek van de offergave waarbij wijn verandert in het bloed van Jezus. Op elke bereikbare en vrije kavel in deze bergachtige streek werd door de monniken wijn aangeplant. Eeuwenlang beschermden de monniken van het klooster de wijngaarden en de dorpen in het gebied en het klooster genoot behoorlijk wat aanzien. Als wederdienst werden deze kavels onderhouden door de lokale bevolking. Eén der priors van het klooster legde echter zodanig zware lasten op aan de lokale bevolking dat er onlusten uitbraken. In 1835 werd de priorij in brand gestoken en vernield. Aan het eind van de 19e eeuw verwoestte de phylloxera de wijngaarden, die herplant werden met amandel-, hazelnoot- en olijfbomen. De decimering van bijna alle druivenstokken in het gebied, de opkomende industrialisatie en de vergrijzing leidde ertoe dat de verarmde bevolking het gebied verliet. Priorat werd beschouwd als een zeer arme streek. Pas in de jaren ’50 van de 20e eeuw begon men met herplanten. Van 1985 tot 1995 liet de D.O.-reglementering alle bulktransport verbieden om zich enkel nog te concentreren op hoogkwalitatieve gebottelde wijnen. Deze Priorat de Scala Dei op de Serra del Montsant is nog steeds te bezichtigen. Bovengronds zijn alleen nog ruïnes zichtbaar, ondergronds zijn de kelders nog intact. Ze doen nu dienst als wijnkelders. Het dorp dat in de loop der eeuwen rondom het klooster ontstond heet nog altijd Scala Dei.
4
Les Futailles
5. Bespreking D.O. Priorato Algemeen : De klassieke druivensoort van Priorato is de Garnacha Tinta, die in de meeste van de oudste wijngaarden gevonden kan worden. De opbrengst is over het algemeen zeer laag omdat de keiharde rotsen zeer weinig water vasthouden. Sommige wijnstokken zijn op steile hellingen aangeplant, omdat erosie van de rotsachtige bodem het erg moeilijk maakt om wijnstokken aan te planten. De wijnstokken staan over het algemeen vrij en zijn als struiken gesnoeid of in prieelvorm met behulp van de Royat- of Guyotsnoeimethode. De oogst begint erg laat, aan het eind van september of het begin van oktober. Tegenwoordig hecht men veel waarde aan het voorzichtig oogsten en snel transporteren van de druiven naar de bodega teneinde niet-gecontroleerde vergisting en oxidatie te vermijden. Het rendement ligt dan ook niet hoger dan circa 15 hl/ha, hetgeen de kwaliteit en concentratie in de wijnen natuurlijk positief beïnvloedt Wijnbereiding : Traditionele rode Prioratowijn wordt gemaakt van 100% Garnacha Tinta, of van een mix van Garnacha en Cariñena, die goed kan ouderen. Na het persen vindt de eerste gisting plaats op roestvrij staal bij een temperatuur van 25°C, gevolgd door een malolactische gisting. Als de wijn klaar is, wordt deze overgeheveld naar Amerikaans of Frans eiken vaten van 300 liter om (naargelang de crianza – reserva – of Gran reserva bestemming) 6 tot 24 maanden te rijpen voordat ze gebotteld gaat worden. In de nieuwe bodega’s worden de druivensoorten voor de ‘nieuwe Priorato’s’ ongeperst vergist in moderne roestvrijstalen tanks, resulterend in wijnen van zorgvuldig uitgebalanceerde blends van Franse druivensoorten, die zeer complex van aard zijn. Oorspronkelijk heeft Priorato altijd zeer diepgekleurde, soms bijna zwarte, rode wijn gemaakt, met uitstekende eigenschappen. Evolutie : Een eerste stap richting bekendheid – toen nog eerder plaatselijk – verkreeg men in 1954 met de erkenning als D.O.-wijn (Denominació d’Origen) De bekendheid kwam in een ware stroomversnelling in het begin van de jaren tachtig toen de wereldvermaarde faculteit oenologie van de Californische Davis University beweerde dat Priorat het beste terroir van de wereld had. Iedereen lachte dat toen weg. Hier topwijn maken? In deze streek van arme boeren waar je op steile hellingen letterlijk in leisteen moet hakken om druivenstokken aan te planten ? 5
Les Futailles Bovendien: deze streek stond bekend als de bakermat van de traditionele Catalaanse wijnbereiding. Rustieke stijl van zware, donkere wijnen van hoofdzakelijk garnacha met lange houdbaarheid. Deze wijnen hadden hun beperkt maar trouw publiek, dus waarom zouden wijnbouwers niet tevreden zijn met wat ze hadden ? Maar deze uitspraak bracht weldegelijk iets los in de streek! Een aantal mensen begon het grotere potentieel van deze verpauperde streek in te zien en besloot om gezamenlijk het project “Costers del Siurana” uit te werken dat van Priorat een absolute topper moest maken. De Siurana loopt door het centrum van de D.O. Priorato. Begin de jaren tachtig vestigde zij op de oevers van deze rivier een bedrijf van 100 ha. De aandelen waren gelijk verdeeld over het aantal eigenaren en de wijnen werden centraal vervaardigd in een bodega die tot de allermodernste behoorde. De druivenvariëteiten die verbouwd werden waren naast de heropgewaardeerde garnacha en cariñena ook de uitheemse soorten cabernet, syrah en merlot. Deze laatste druiven waren echter niet toegelaten waardoor het recht op een officiële classificatie verviel. Desondanks bleken hun wijnen een regelrecht schot in de roos ! Na veel bureaucratische tegenspoed zijn de overgebleven eigenaars sinds 1992 helemaal onafhankelijk van elkaar en hun wijnen hebben ondertussen wel de D.O. Priorato status. De wijnen behoren tot de beste - en duurste - van Spanje, en zullen naar verwacht wordt nóg mooier worden. Dit succes werd uiteraard door anderen opgemerkt. Grote Spaanse wijnbedrijven (zoals Torres, Freixenet en Codorníu) kochten ook gronden in Priorat. Kapitaalkrachtige buitenlanders toonden interesse. In 1995 kreeg de regio een nieuwe boost. Het grote monument van de Spaanse wijn nl. Vega Sicilia, onbetwist leider als beste en duurste Spaanse wijn, werd van zijn troon gestoten door Clos l’Ermita van Alvario Palacios. De opmars tot de absolute wereldtop van Prioratwijnen was niet meer te stuiten. Voeg hierbij nog de enthousiaste publicitaire steun van wijngoeroe Robert Parker en iedereen begrijpt dat het prijskaartje van deze wijnen recht evenredig werd met de verworven status. In 2000 tenslotte werd de status van deze regio binnen de Spaanse wijnregelgeving tot het hoogste niveau verheven. De Denominacion de Origin Calificada. (DOCa of DOQ) (18/12/2000)
Van een onbetekenende bulkwijnregio is Priorato in slechts 15 jaar tijd uitgegroeid tot gewild wijngebied, dat kostbare wijnen produceert die ver buiten de grenzen afzet vinden.
6
Les Futailles 6. Samenstelling en regels van de D.O.C Priorat Alle wijnen moeten 13,75% tot 18% alcohol hebben. De rode wijnen gaan van jong tot gran reserva en de rijpingswetgeving is iets strenger dan in de Spaanse nationale wetgeving: • • •
crianza: 12 maanden houtrijping en 12 maanden flesrijping reserva: respectievelijk 12 en 24 maanden gran reserva: 24 en 48 maanden.
Men gebruikt zowel Frans als Amerikaans eikenhout. Men produceert ook jonge witte en rosado wijnen. Er zijn ook enkele zoete oxidatieve 'generosos', gemaakt met pedro ximénez (14%-18%), en 'rancios' (14%-20%) die minstens 4 jaar oud moeten zijn. Generoso is een versterkte wijn, typisch en uniek voor Spanje. De wijn heeft zorgvuldig geselecteerde druivensoorten als basis en wordt gemaakt met behulp van traditionele biologische vergistingsmethodes. De vatrijping beloopt minimaal 48 maanden. Zijn alcoholgehalte is 14 tot 18%. Rancio’s hebben een alcoholpercentage van 14 tot 20% De benaming D.O.Ca is gereserveerd voor wijn die al een lange tijd een hoog kwaliteitsniveau kent. De eerste wijn in deze categorie was Rioja, in april 1991, de tweede (2000) was Priorato. De eisen waaraan voldaan moet worden om deze status te krijgen zijn onder andere: • D.O.-status gedurende tenminste 10 voorafgaande jaren; • De wijn mag alleen als zodanig op de markt komen indien deze gebotteld is op wijngoederen in dezelfde regio als waar de wijn gemaakt is of indien de bottelarij over een zeer nauwkeurig kwaliteitscontrolesysteem beschikt, dat is opgelegd door de control erende en regelgevende overheden.
Toegelaten druiven: Belangrijkste druivensoorten (r) Garnacha Tinta (oorspronkelijk dé Priorat druif) Toegestane druivensoorten (w) Garnacha Blanca, Macabeo, Pedro Ximénez, chenin blanc Toegestane druivensoorten (r)
Garnacha tinta, Cariñena, Cabernet Sauvignon, Syrah, Merlot, Pinot Noir
7
Les Futailles De voornaamste druivensoorten in de streek en de carinena vullen elkaar perfect aan. De aroma’s en zachtheid van de garnacha paren zich aan de stevigheid en kleur van de carinena. Blauwe druiven Garnacha Tinta Carinena Cabernet Sauvignon Merlot Syrah Andere Totaal
Hectare 666 520 201 58 90 23 1565
Witte druiven Garnacha Blanca Macabeu Pedro Ximénez Andere
Hectare 45 37 6 11
Totaal
100
Rijpingsclassificaties: Vino Joven: Deze jonge wijnen staan ook bekend al 'Vino del Anno', wijn van het jaar. De vinos jóvenes zijn meestal frisse en fruitige wijnen die niet gebaat zijn bij het ouderen, dan verliezen ze namelijk de charme van hun fruitigheid. Crianza: Het Spaanse woord voor het gecontroleerd ouderen en rijpen van de wijn, waardoor deze speciale kenmerken ontwikkelt. De term wordt in het algemeen gebruikt om een willekeurig geouderde wijn aan te duiden. ‘Vino de crianza’ is de omschrijving van een kwaliteitswijn die gedurende tenminste twee jaar op hout en fles geouderd is. Reserva : Om als ‘reserva’ geclassificeerd te mogen worden moet een rode wijn teminste 36 maanden op hout of op fles geouderd zijn, waarvan tenminste 12 maanden op eikenhouten vaten. Voor witte – en rosé wijnen geldt dat de ouderingstermijn minstens 24 maanden is, waarvan tenminste 6 maanden op eikenhouten vaten. Gran Reserva : Om als ‘gran reserva’ geclassificeerd te mogen worden moet een rode wijn tenminste 60 maanden hebben gerijpt, waarvan tenminste 24 maanden op eik. Voor witte – en rosé wijnen minstens 48 maanden, waarvan 6 maanden op hout.
MINIMUM HOUT (rode wijn)
MINIMUM RIJPTIJD hout + fles (rode wijn)
6 maand Opgelet, Priorat 12 maand
24 maand
12 maand
36 maand
60 maand 24 maand Opgelet, Priorat 72 maand
8
Les Futailles 7. Productiegegevens van de D.O.C Priorat Door wijngaard bedekt areaal
1.820 ha
Actieve wijnboeren
608
Aantal domeinen
79
Gemiddelde jaarproductie
4.700 ton
Distributie Spanje
45%
Export
55%
Nowadays, the D.O.Q Priorat has 608 vine-growers in its register.
Municipality
Number of vine-growers
Bellmunt del Priorat Gratallops
67 108
El Lloar
28
La Morera de Montsant
65
Poboleda
91
Porrera
122
Torroja del Priorat
70
La Vilella Alta
31
La Vilella Baixa
35
The same vine-grower can have vineyards in more than one municipal area.
8. Kwalificaties en serveertips Serveertips : De ideale temperatuur bedraagt 15°C - 18°C, afhankelijk van de ouderdom. Te degusteren bij : • • • • •
Stevig rood vlees (lams- en rundsvlees) Gebraden konijn met olijven en kruiden Cassoulet Gekonfijte eend Stevige kazen, vooral de ‘blauwe’ schimmelkazen en rijpere Manchego
9
Les Futailles Oogstkwalificaties
Oogstjaar
Kwalificatie
05 04 03 02 01 00 99 98 97 96 95 94 93 92 91 90 89 88 87 86 85 84 83 82 81
U
U ZG G
U ZG ZG U G
U
U ZG U ZG G G G G G G ZG G G G G
U = Uitstekend ZG = Zeer Goed G = Goed M = Matig S = Slecht
9. Gebruikte websites http://www.vinos-de-espana.nl/ http://www.doqpriorat.org/ http://www.winetomatch.com/wines/priorat/ http://www.matchingfoodandwine.com/articles/20090430 http://prioratwines.com/priorat/
10
Les Futailles 10. Gedegusteerde wijnen
Startwijn 1
Wijn 1
DO Priorat
DO Monsant
Les Brugueres 2009
Lo Roget 2007
La conreria d’Scala Dei Winkel : Domein Prijs : 13.90 €
Winkel : Delhaize Prijs : xxx €
Bespreking :
Bespreking :
100 % Garnacha Blanca
Grenache, Carignan, Cabernet Sauvignon & Syrah
11
Les Futailles
Wijn 1
Wijn 2
DOCa Priorat
DOCa Priorat
Senorio de Convey - 2007
Onix Fusio - 2009
Crianza
Vinicola del Priorat - Gratallops
Winkel : Aldi Prijs : 7,99 €
Winkel : Domein Prijs : 11,00 €
Bespreking :
Bespreking :
Assemblage van Garnacha, Mazuela en Syrah
Assemblage van : •
20% Carignan
•
40% Garnacha
•
40% Syrah
12
Les Futailles
Wijn 3
Wijn 4
DOCa Priorat
DOCa Priorat
La Conreria - 2008
La Mogarba – 2007
La conreria d’Scala Dei Winkel : Domein Prijs : 12.80 €
Winkel : Delhaize Prijs : 12,70 €
Bespreking :
Bespreking :
Assemblage van Grenache, Cabernet Sauvignon, Assemblage van Grenache, Cabernet Sauvignon Merlot, Syrah en Carinena. en Carignan. 3 maand op eiken vat.
13
Les Futailles Wijn 5
Wijn 6
DOCa Priorat
DOCa Priorat
Iugiter Seleccio 2008
Zaumau – 2008
La conreria d’Scala Dei Winkel : Domein Prijs : 33.90 €
Winkel : Magnus Prijs : 13,49 €
Bespreking :
Bespreking :
Assemblage van Grenache Noir, Cabernet Sauvignon, Merlot en Carinena.
Assemblage van Grenache en Carignan.
Selectie van oudste wijngaarden van het domein 14 maand rijping in Franse en Amerikaanse eiken vaten
14
