versie 0.2
foto: by Niki Clerx
inhoud 48
7 8
44
26
10 12 17 18 23 25 26
30
12 4
foto: by Niki Clerx
18
17 5
Beste paardenliefhebber, Iedere dag ga je door weer en wind naar stal of het weiland. Om je paard te poetsen, te rijden of hem gewoon even aandacht te geven. Je besteedt een groot deel van je geld aan je dier. Wanneer de dierenarts moet komen betaal je zonder morren hoge rekeningen. En als je je alleen voelt, weet je je paard te vinden. Wat is dat toch met paarden? Wat maakt dit dier zo enorm populair? En waarin getuigt jouw liefde voor het paard? Hoe doe je dat? Het is niet gemakkelijk om het ‘goed’ te doen voor je paard, hij praat immers niet. Of gebeurt dit misschien wel? Kun je lichaamstaal lezen en kuddegedrag bestuderen om er meer en meer achter te komen wat je paard nodig heeft? Dit magazine biedt een kleine greep aan onderwerpen die de revue passeren wanneer je op een meer bewuste manier om wil gaan met paarden. Paardenwelzijn staat steeds meer op de kaart waarbij er meer aandacht wordt besteed aan de natuur van het paard. Wij van Linked Paard noemen de mensen die op een bewuste manier naar het paard kijken: De Nieuwe Generatie Paardenliefhebbers. z natuur, behoeften en instincten. De Nieuwe Generatie Paardenliefhebbers traint paarden zonder geweld, pijn of schadelijke trainingsmethoden. De Nieuwe Generatie Paardenliefhebbers draagt zijn liefde voor paarden uit en inspireert daarmee anderen. En dat is wat Linked Paard (onderdeel van Linked Dierenwelzijn Nederland) met dit magazine wil doen: jou inspireren en aanmoedigen op een paardaardige manier om te gaan met je paard. Zonder invloeden van geweld, pijn of paardonvriendelijke methoden. Er zijn genoeg paardenliefhebers die hierover iets te vertellen hebben, professionals die jou willen leren over op een efficiënte en vriendelijke wijze met je paard op te trekken. Vertel eens... Hoor jij bij De Nieuwe Generatie Paardenliefhebbers?
foto: studio Hej
Heel veel plezier met het lezen van dit magazine!
7
Colofon Voorwaarden
Linked Paard is onderdeel van Linked Dierenwelzijn Nederland en is een magazine dat tot stand is gekomen door een samenwerking met:
Dit is versie 0.1 van het Linked Paard magazine. Heb je dit magazine niet zelf gedownload op www.be-danger.com en wil je er zeker van zijn dat je de laatst versie hebt? Deze kun je downloaden op: www.be-Danger.com/ magazine
initiatiefnemers: Josefina Morena: www.Paardindewei.nl Irene Jaspers: www.cactuscommunicatie.nl Niki Clerx: www.be-Danger.com
Linked Paard is onderdeel van Dierenwelzijn Nederland; 36 samenwerkende dierenwelzijnsgroepen op Linkedin, met in totaal ruim 36.000 groepsleden! De Groep Linked Paard heeft inmiddels meer dan 1350 leden. Paardenliefhebbers komen hier samen om elkaar te helpen, te adviseren en te discussieren over hoe we het beste met paarden om kunnen gaan.
- Je bent vrij om het magazine te delen met wie je wilt. Het mag echter uitsluitend in deze vorm worden verspreid, het is niet toegestaan de inhoud en/ of opmaak te wijzigen. Haal er dus geen artikelen uit, maar verspreid het in zijn originele vorm. - Mocht je informatie uit dit magazine op een andere wijze willen gebruiken benader dan altijd de auteur van het desbetreffende artikel en vraag zijn of haar toestemming. - Dit is een gratis magazine, het mag dus niet verkocht worden!
auteurs: Josefina Moreno Niki Clerx Frans Jaspers Inge van der Woude Trudy Bakker Nikita ‘t Syen Irmgard Luijcks Carla Rutgers Jeannet Smulders Ellen de Boer Wageningen UR Paarden in Nood Spanje
www.dierenwelzijn-nederland.nl
Josefina: Ik ben aangesloten bij Linked Paard omdat ik paarden niet zie als een onderdeel van een sportuitrusting maar als mooie, edele en zachtaardige dieren. Ik vind dat het leven van een dier net zo’n grote waarde heeft als het leven van een mens. Maar een dier heeft geen eigen stem en ik vind dat wij hen die moeten geven. Ik wil door middel van het geven van voorlichting het welzijn van paarden verbeteren.
Het Linked Paard magazine is met met veel zorg gemaakt. De informatie in dit magazine is geschreven door verschillende paardenliefhebbers of professionals. We hebben toestemming van alle betrokkenen om hun teksten en foto’s te gebruiken. Veel van de teksten zijn speciaal geschreven voor het magazine om een bijdrage te doen aan bewustwording ten aanzien van het welzijn van paarden. We hopen dan ook dat je bovengenoemde punten respecteert. Overtredingen hierop zullen juridisch vervolgd worden.
beeldmateriaal Studio Hej Ron Veenma Irmgard Luijcks Niki Clerx Femke Visser Josefina Moreno Ellen de Boer Proper Pictures fotografie Jeannet Smulders coverfoto: irmgard Luijcks
www.paardindewei.nl
Irene: Ik ben aangesloten bij Linked Paard omdat ik als communicatieadviseur bij Horsense én paardenliefhebber bijna dagelijks geconfronteerd word met vragen over het houden van paarden. Hoeveel werk heb je nu eigenlijk aan een paard? Wat voor voer heeft mijn paard nodig? En moet ik mijn dier verzekeren? Mijn missie is: mensen inspireren om net even verder te kijken dan de manege en stal. Kortom: anders met paarden omgaan! www.cactuscommunicatie.nl
Mits de bron erbij vermeld staat is het toegestaan om het magazine aan de leden van je mailinglist te geven. Ook mag het magazine (in originele vorm) ten behoeve van het welzijn van paarden geprint en verspreid worden.
eindredactie Niki Clerx Irene Jaspers
Niki: Ik ben aangesloten bij Linked Paard omdat ik mijn liefde voor paarden om wil zetten in meer bewustzijn voor de natuur van deze genereuze dieren. Gedurende de geschiedenis hebben paarden ons altijd bij gestaan en nog steeds staan ze voor ons klaar. Het minste wat wij kunnen doen is vol respect met hen omgaan.
grafische vormgeving Niki Clerx voor be Danger
8
foto: Ron Veenma
© 2013 by Niki Clerx all rights reserved
www.be-Danger.com
D
e Welzijnsmonitor Paardenhouderij is gebaseerd op de internationaal erkende methodiek van Welfare Quality® waarbij niet primair naar de omgeving van het dier, maar vooral naar het dier zelf gekeken wordt. Hierbij worden alle aspecten van welzijn meegenomen: voeding, huisvesting, gezondheid en gedrag. Om het welzijn op deze manier integraal te kunnen beoordelen, zullen auditors een training met succes moeten afronden. De welzijnsmonitor biedt organisaties in de sector de mogelijkheid een auditsysteem op te zetten, om paardenhouders te helpen het welzijn van hun paarden, waar nodig, te verbeteren.
www.wageningenur.nl
Wageningen UR
Ontwikkeling welzijnsmonitor
Welzijnsmonitor paardenhouderij tekst: Wageningen UR Livestock Research foto’s: Niki Clerx
Paardenwelzijn objectief meten is mogelijk, maar niet eenvoudig. Met objectieve meetmethoden kunnen de feiten van de emoties worden gescheiden. Dit is één van de resultaten van het driejarig onderzoek naar de ontwikkeling van een welzijnsmonitor voor de paardenhouderij. In opdracht van ministerie van EL&I, de sector paardenhouderij en de Dierenbescherming heeft Wageningen UR Livestock Research een dergelijke monitor ontwikkeld.
10
In Nederland worden tussen de 300.000 en 500.000 paarden gehouden en ingezet op vele manieren; van politie tot zorgboerderij en van landbouw tot (top)sport en recreatie. Bijna 900.000 mensen zijn actief met de paardensport bezig, ruim 450.000 mensen rijden wel eens paard. Het aantal paardenhouderijen (mensen met paarden) is groter en meer divers dan de houderij van productiedieren. Niet alle paarden worden gehouden en gebruikt volgens de welzijnsdefinitie voor dieren in Europa. Welzijnsproblemen hangen grotendeels samen met (individuele) huisvesting, voederregime en gebruik. Naar aanleiding van klachten over het dierenwelzijn hebben experts in 2007 en in 2011 het ongerief bij dieren (waaronder paarden) geïnventariseerd. Met deze kennis is de wetgeving (Nota Dierenwelzijn) aangepast door de toenmalige minister van LNV, Gerda Verburg. De minister gaf de paardensector de opdracht om zelf aan de slag te gaan met dierenwelzijn. De Federatie van Nederlandse Ruitersportcentra (FNRS), de Land- en Tuinbouw Organisatie Nederland (LTO) en de Koninklijke Nederlandse Hippische Sportfederatie (KNHS) namen het initiatief om een welzijnsmonitor voor paarden te ontwikkelen.
voor Dieren 150 bedrijven bezocht en zo’n 3000 paarden bekeken. De onderzoekers hebben alle parameters die van invloed zijn op het welzijn in kaart gebracht. Voor het eerst is daarbij niet alleen naar de accommodatie gekeken, maar vooral ook naar het paard zelf in de vorm van gedragingen en uiterlijke gezondheidskenmerken. Om deze kenmerken te meten hebben de onderzoekers protocollen ontwikkeld voor gezondheid, gedrag en huisvesting. Deze protocollen zijn vervolgens op de 150 bedrijven uitgevoerd. Vijfdejaars studenten diergeneeskunde zijn, samen met zeven andere studenten van hogescholen en Wageningen UR, speciaal hiervoor getraind tot auditors. Op basis van deze ervaringen is een standaard ontwikkeld (de Welzijnsmonitor Paardenhouderij), die op een betrouwbare en wetenschappelijk onderbouwde wijze het welbevinden van paarden kan meten en die op grote schaal inzetbaar is. Paardenwelzijn afhankelijk van kennisverspreiding en bewustwording Projectleider van het onderzoek, dr. Kathalijne Visser van Wageningen UR Livestock Research, stelt dat het waarborgen van paardenwelzijn voor een belangrijk deel afhankelijk is van kennisverspreiding en bewustwording. Terugkijkend op het onderzoek concludeert Visser dat paardenhouders het doorgaans goed met hun dieren voorhebben. “Ze gaan met de beste bedoelingen te werk, maar het ontbreekt soms aan kennis en mogelijkheden. En dat kan in sommige gevallen toch tot een aantasting van het welzijn leiden. In de uitvoering van ons onderzoek is veel aan bewustwording gedaan. Ondernemers worden zich door de audit bewust van het welzijn van hun dieren. Met de welzijnsmonitor kunnen ze de situatie op hun bedrijf verder verbeteren. Dat zie ik als een winstpunt.”
Kenmerken omzetten in protocollen Om te komen tot een praktisch toepasbare monitor hebben onderzoekers van Wageningen UR Livestock Research, de Faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit Utrecht en de Gezondheidsdienst
11
Ellen de Boer
www.aardvanhetpaard.nl
paarden en dominantie paard en gedrag tekst: Ellen de Boer foto’s: Proper Pictures Fotografie
Paarden hebben vrienden. Dat zijn goede vrienden met wie ze samen grazen, groomen en spelen. Twee paarden die elkaar aardig vinden tolereren elkaar in hun persoonlijke ruimte. Hoe gaan paarden met elkaar om in een kudde en waar dient dat dominante gedrag toch voor?
13
uitoefenen op anderen en als autoriteit worden geaccepteerd’. Hoe kun je nu zien dat het ene paard dominanter is dan de ander? Als je een paard ziet weglopen bij de ander, ook wel wijkgedrag, weet je dat hij mogelijk onderdanig gedrag vertoont. In de meeste gevallen zal het onderdanige paard niet eens in de buurt komen bij de dominante. De signalen van een dominant paard kunnen dus zo subtiel zijn dat de mens ze niet eens opmerkt. Voor het paard heeft het ook geen zin om elke keer ruzie te maken als de onderlinge relatie duidelijk is. Dat kost veel energie. Toch laten paarden wel eens hun tanden zien. Letterlijk.
E
lk paard heeft minimaal één vriend, een ‘preferred partner’. Sommige populaire paarden kunnen wel zes of zeven vrienden hebben, maar er is altijd één de meest belangrijke. Vooral merries onderhouden lange en hechte vriendschappen. Zij steken veel tijd in deze band. Ze beschermen hun vriendschappen, zijn af en toe jaloers en houden hun eigen sociale netwerk in stand.
Een harem bestaat uit een hengst en een paar volwassen merries, veulens en jaarlingen. Als hengsten twee jaar zijn, verlaten zij de harem en vormen ze samen een ‘bachelor band’ (vrijgezellen groep) totdat ze oud genoeg zijn om hun eigen harem te vormen. Heel af en toe mogen jonge hengsten in de groep blijven als de oudere hengst ze niet wegstuurt.
Paarden die niet in een wilde kudde staan, komen alleen bij uitzondering dagelijks met elkaar op de wei in of in de paddock. Ze kunnen weliswaar niet hun vrienden uitkiezen, maar als er een leuke bij zit, kunnen ze wel spelen en groomen. Hengsten staan meestal niet in een groep maar in een box. De ‘kuddes’ bij manege, pensionstal of aan huis bestaan dan ook vooral uit merries en/of ruinen.
De harem wordt geleid door een merrie die, als de kudde onderweg is, de richting aangeeft, de dagindeling bepaalt, bij problemen tussenbeide komt en de jonge dieren terechtwijst. De hengst loopt achter de kudde, houdt zijn harem bij elkaar, bepaalt het tempo en verdedigt de groep.
Een kudde van in het wild levende paarden ziet er heel anders uit. Hierbij bedoel ik niet de Koniks, Shetlanders of IJslanders die in Nederland zijn uitgezet om de natuurgebieden te begrazen. Ook in deze situatie hebben de paarden niet gekozen voor de samenstelling. In slechts enkele gevallen (bijvoorbeeld in de Millingerwaard bij Nijmegen) bestaan kuddes uit merries en hengsten. In deze kuddes wordt aan de natuurlijke behoeften van een kudde voldaan. Verwilderde paarden in onder meer Namibië, de Verenigde Staten, Australië, Hongarije en Mongolië leven in harems tot ongeveer 20 paarden. Voor de veiligheid, en als er voldoende voedsel is, kunnen harems zich bij elkaar aansluiten en een grotere kudde vormen.
14
De leidende merrie is niet per definitie de meest dominante van de groep. Dominantie is iets heel anders dan leiderschap. Met het gedrag dat bij dominantie en submissie hoort, geven paarden aan hoe hun relatie is. Elk paard in de groep weet wie boven hem staat, wie onder hem staat en wie gelijk aan hem is. Hoe de relatie tussen de andere paarden is, boeit hem niet. De mate van dominantie van een paard hangt bijvoorbeeld af van zijn leeftijd of hoe lang hij al in de kudde verblijft. Dominantie is echter iets dynamisch en wordt beïnvloed door motivaties van het paard (bijvoorbeeld dorst hebben) of door de context (water drinken). Maar wat betekent dominantie eigenlijk? In woordenboek en encyclopedie staat onder meer ‘overheersend’, ’bazig’ of ‘van nature invloed
Uit onderzoek van Machteld van Dierendonck, Han de Vries en Matthijs Schilder onder voornamelijk IJslandse ruinen en merries is gebleken dat er naast wijken nog een aantal gedragingen is waaraan je kunt zien dat een paard dominant is. * Aanval - snelle beweging in de richting van een ander paard met de oren plat. * Bijten - daadwerkelijk bijten of een poging tot bijten, gevolgd door een achtervolging in sommige gevallen. * Dreigen met bijten - beweging van het hoofd in de richting van een ander paard met de oren plat, meestal hoofd en nek op een lijn. * Benadering met de oren plat en het hoofd hoog of horizontaal. Los hiervan heeft de hengst nog een eigen dominant gedrag op zijn repertoire: het opdrijven van de kudde met zijn hoofd en hals laag over de grond heen en weer zwaaiend. Veulens tonen onderdanig gedrag naar volwassen paarden met het ‘veulenbekken’, het snel zachtjes openen en dichtdoen van de mond. Hiermee zeggen ze: ‘Ik ben klein, doe me niets’. Volwassen paarden tonen dit gedrag niet meer. Als je bij het bepalen van de onderlinge verhouding tussen paarden alleen zou uitgaan van agressieve uitingen, zou het helemaal geen dominantie hoeven zijn. Er bestaat immers ook angstagressie, agressie als reactie of aangeleerde agressie. Daarom is het zo belangrijk te kijken naar het wijkgedrag.
Is dit gedrag herkenbaar in de relatie met de mens..? Waarschijnlijk niet. Een paard heeft bijna nooit een dominantieverhouding met de mens, uitzonderingen daargelaten. Je zal de relatie langdurig moeten onderzoeken om echt te kunnen spreken van dominantie. Als een paard bokt of steigert tijdens het rijden, je aan de hand naar het gras trekt, naar je hapt als je aansingelt of hard door de wei holt, is dat geen dominant gedrag. Als je denkt dat je paard dominant is, ga dan eerst na of hij misschien pijn of ander ongemak heeft: past het zadel niet goed, heeft hij stress, krijgt hij onvoldoende beweging en/of ruwvoer, heeft hij te weinig sociale contacten of is zijn gedrag aangeleerd. Bekijk ook altijd heel goed je eigen rol en invloed in het gedrag van je paard.
15
Slowfeeder systeem Een kant en klare oplossing
De kunststof slowfeeder zorgt ervoor dat een paard continu en in kleine hoeveelheden hooi kan eten zonder dat u daar veel omkijken naar heeft. De slowfeeder is zowel binnen als buiten te gebruiken, eventueel overtollig regenwater wordt afgevoerd door afvoer in de bodem. Het hooi wordt afgedekt met een sterk geknoopt net van polyethyleen,
deze is ook tijdens de koudste temperaturen nog te gebruiken. Het net is gespannen in een massief roestvrij stalen frame. Het net zorgt ervoor dat het paard het hooi in een rustig tempo zal eten. Doordat het hooi niet op de grond ligt, blijft het altijd schoon en fris en zo verkleint u de kans op zand koliek.
www.horseandcountry.nl -
[email protected] - Telefoon. 06 144 77 426
In de buurt van Allicante, Spanje, vangt een Nederlands gezin verwaarloosde paarden op. Volg hun belevenissen op FB: Los caballos de Luna
Ze heet Perla Vandaag was het weer een heerlijk zonnig dagje, maar aangezien ik naar school moest heb ik daar niet zo veel van mee gekregen :) Het viel best wel mee op school, toen het 12:30 was en m’n moeder me op kwam halen, vertelde ze onderweg naar huis dat er een jonge Spaanse man aan de poort stond. Hij had tranen in z’n ogen en vroeg: “willen jullie alsjeblieft mijn paardje overnemen, ik ben werkeloos geraakt en ik heb een paard maar ze wordt steeds magerder. Ik wil niet dat ze net zo eindigt als die andere paarden die jullie al hebben opgevangen”. Hij kreeg tranen in z’n ogen. Hij zal naar Alicante gaan om daar werk te zoeken. Deze avond om exact 20:00 kwam er een trailer op het terrein met een prachtig paard erin; ze is bruin met zwarte manen. Ze werd uitgeladen en op stal gezet. We lieten de Spaanse jongen even alleen met z’n paardje om rustig afscheid van haar te nemen... De merrie heet Perla. Toen de jongen weg ging zag je hoe erg hij baalde van de situatie! We hebben nog even met Perla geknuffeld en daarna weer een voerrondje!
Luna
Paard in Nood Spanje www.paardinnoodspanje.nl/
17
n dit artikel wordt de theorie van verbetering van zelfperceptie door reflectieve feedback oftewel spiegelen uitgewerkt in combinatie met een stukje leertheorie.
Wie kent niet de situatie dat iemand zegt dat alles goed met hem is of dat hij niet boos is, maar je aanvoelt dat dit niet waar is. Dit kan ongemakkelijk voelen. Verderop lees je waarom dit zo is.
Zelfperceptie: gedrag, gedachten en emoties/ gevoelens
Wat dragen paarden bij aan zelfreflectie?
Menselijk gedrag wordt voor een groot deel bepaald door onbewuste gedachten/emoties en voor een kleiner deel door bewuste gedachten en gevoelens. Inzicht in en bewustwording van je gedachten, emoties en gedrag en het effect daarvan op anderen wordt zelfperceptie genoemd. Je kunt zelfperceptie op verschillende manieren ontwikkelen: zelf nadenken, feedback van de mensen om je heen (familie, collega’s) vragen, persoonlijkheidstesten doen en coaching en training inzetten. Met een goede zelfperceptie begrijp je meer van jezelf en van de reactie van anderen op jou.
www.paardenlevenskunst.nl
Carla Rutgers
I
Spiegelende paarden paard en levenskunst tekst: Carla Rutgers foto’s: Irmgard Luijcks
Paarden worden ingezet bij therapie, begeleiding, coaching, management- en teamtrainingen. Maar wat voegen paarden toe aan deze vormen van hulpverlening en training? Wat bepaalt het effect van het inzetten van een paard? Het handboek voor Animal Assisted Therapy (‘Dier Ondersteunde Therapie’) van Aubrey Fine geeft daarover een aantal hypothesen weer. Carla Rutgers, eigenaar van Paard en Levenskunst schrijft regelmatig artikelen over deze hypothesen en brengt ze vervolgens in de praktijk.
18
Onderzoek in de neurobiologie laat zien dat gedachten en emoties voortdurend op elkaar inwerken. Gedachten kunnen ons blij, bang of boos maken en emoties en/of gevoelens die door positieve of negatieve gebeurtenissen ontstaan, hebben invloed op onze gedachten. Vrij recent onderzoek laat zien dat mensen geen goede beslissingen (gedachten/ratio) kunnen nemen als we onze emoties daarbij niet mee (kunnen) laten wegen. Emoties zijn ontstaan in de evolutie met als doel ons te helpen overleven. Emoties laten ons datgene vermijden wat gevaarlijk is (lichamelijk letsel) en brengen ons naar zaken toe die we nodig hebben (voedsel, sociale contacten). Emoties als angst en boosheid maken je lichaam klaar voor vechten, vluchten of bevriezen. Je bloeddruk en hartslag stijgen, je gaat sneller ademen, stresshormonen als adrenaline en cortisol nemen toe en je zweetproductie en spierspanning neemt toe. Een emotie als verdriet zorgt ervoor dat wij ons terug trekken om te herstellen, blijheid zorgt voor toenadering en verbinding met anderen. Als we onze emoties onderdrukken, omdat we niet geraakt willen worden of anderen niet willen laten zien wat er in ons omgaat, dan spelen we toneel.
Zowel mensen als paarden reageren op jouw gedrag. Positief gedrag wordt beloond en dus gestimuleerd. Negatief gedrag wordt niet beloond, zelfs genegeerd of bestraft en daarmee ontmoedigt. Dit is leertheorie: het leren door middel van beloning en straf zoals bij de opvoeding van kinderen en jonge paarden. Paarden kunnen meer dan alleen gedrag reageren. Ze reageren ook op jouw emoties. De uitspraak dat een paard “jouw angst kan ruiken” kennen we allemaal. Angst is een emotie die het paard dus bij jou kan oppikken en waar hij op reageert. Meestal door schichtig, druk of onhandelbaar te worden. Jouw emotie beïnvloedt dus het gedrag van het paard. Voor paarden zijn emoties informatie: hoe zit de ander, mens of paard op dit moment in zijn vel. Ben jij angstig? Dan kan het paard jouw angst overnemen. Ben je boos? Dan wil het paard misschien wel vluchten. Ben je verdrietig? Het paard kan toenadering zoeken. Onderdruk je een emotie? Je bent voor het paard niet betrouwbaar. Paarden laten zien dat emoties niet zwak of raar zijn: emoties zijn niets meer of minder dan een bron van informatie voor onszelf en andere levende wezens om ons heen. Tot slot kunnen paarden ook jouw gedachten (intenties) tot op zekere hoogte oppikken en hierop reageren. Dat een paard op gedrag en emoties reageert is voor velen van ons nog wel voorstelbaar, maar hoe kan hij nu ‘gedachten lezen’? De wetenschap achter spiegelen (reflectieve feedback) De afgelopen 15 jaar zijn diverse wetenschappelijke biologische ontdekkingen gedaan die een verklaring kunnen vormen. Het gaat om de ontdekking van gespecialiseerde cellen in de hersenen of in het lichaam van zoogdieren. Het betreft spiegelneuronen (die ervoor zorgen dat wij ons kunnen inleven in gedrag of emoties van
19
van anderen), spindelneuronen (zenuwcellen die onze reactiesnelheid doen toenemen), oscillatorcellen (die bewegingen regelen waarbij je ‘een’ wordt met andere mensen in bijv. orkesten of met je paard) en de neurale cellen (hersencellen) in je hart en ingewanden. Al deze cellen reageren op gedrag, emoties en gedachten van andere levende wezens. Hoogstwaarschijnlijk bezit ieder levend wezen deze biologische ‘hardware’ om (on) bewuste gedachten, emoties, gevoelens en gedrag van een ander wezen te kunnen aanvoelen. en zien en erop te reageren. Omgang met een paard is vooral non-verbaal, dus communicatie loopt o.a. via je lichaamshouding. Paarden zien de geringste spierspanning in je lichaam omdat dit de taal is waarin zij zich sinds miljoenen jaren hebben bekwaamd. Jouw emoties en ook jouw gedachten zorgen voor fysiologische reacties in je lichaam. Paarden kunnen feromonen en hormonen in je zweet ruiken. Door dit alles wordt hun biologische hardware gestimuleerd die weer zorgt voor een (gedrags)reactie op jouw gemoedstoestand. Divers onderzoek in de praktijk laat zien dat mensen en paarden ook echt op lichaamstaal, onbewuste gedachten en emoties reageren. Wanneer iemand zijn emoties onderdrukt, stijgt zijn bloeddruk, maar ook de bloeddruk van de mensen in zijn omgeving. Paarden reageren op een hartslagverhoging van mensen door hun eigen hartslag te verhogen. Bij een verbale boodschap die non-verbaal tegengesteld is, pikken mensen de non-verbale boodschap op. Een bedrijf dat onderzoek doet naar hartritme variatie (een maat voor stress) noemt het beïnvloeden van een ander door een rustige stemming ‘entrainment’. Welk bedrijf??
termen projectie, overdracht en tegenoverdracht die tussen cliënt en behandelaar kunnen ontstaan. Mogelijk zijn dit ook biologisch aantoonbare fenomenen. Mensen hebben het ook het vermogen tot reflectieve feedback. Wij hebben het echter weggestopt onder onze ratio en taal, en vinden het vertrouwen op emotie en gevoel op zijn zachtst gezegd soft en zweverig. Maar we hebben er wel een mooi woord voor: intuïtie. Gezien het bovenstaande verhaal wens ik iedereen toe om meer op zijn intuïtie te gaan vertrouwen en ernaar te handelen: het is pure lichaamswijsheid. Hoe zet je spiegelen goed in? Wat een paard met zijn reactie aan jou spiegelt, moet je wel kunnen zien en begrijpen: je hebt een ervaren paardencoach nodig om het gedrag van het paard te benoemen en te vertalen. Maar dit blijft lastig: het paard reageert niet alleen op de coachee, cliënt of klant, maar ook op andere paarden, op jou als coach, op de omgeving en op toeschouwers. En als coach ben je ook mens en zal jouw biologische hardware reageren op wat er gebeurt bij de mensen en paarden om jou heen.
Bronnen: Handbook on animal assisted therapy, Aubrey Fine Horse sense and the human hearth, McCormick Power of the herd, Linda Kohanov Website Hearthmath Cognitive neuroscience, Gazzinga
Met meetapparatuur is deze biologische lichaamstoestand tussen twee mensen en tussen een mens en een paard aan te tonen. Ervaren paardenmensen leren (vaak onbewust) entrainment in te zetten als hun paard ergens gespannen van raakt. Ze ontspannen, ademen diep, zitten dieper in het zadel z en focussen op het leiden van hun paard. Hierdoor ontspant het paard. Daarnaast helpt lachen, omdat deze emotie ontspanning geeft. In de coachwereld heet een goede aansluiting bij je cliënt ‘rapport’ maken. De psychologie hanteert de
20
Linked PAARD is onderdeel van Linked Dierenwelzijn Nederland. Eén grote dierenwelzijnscommunity op LinkedIn, met alles wat dier, - natuur- en milieuvriendelijk is.
P
aarden staan hoog aangeschreven in onze maatschappij. Men spreekt van ‘edele dieren’ en beschouwt ze als trouwe, respectabele metgezellen. Paarden en pony’s; iedereen dacht dat het met deze dieren over het algemeen wel goed zat. In Nederland worden circa 400.000 paarden gehouden. De mens maakt al eeuwenlang gebruik van paarden. Vele jaren waren paarden vrijwel het enige vervoermiddel en een onmisbare hulp in de landbouw. De laatste tientallen jaren worden ze echter nog bijna uitsluitend ten behoeve van sport en spel gebruikt. Om een paard of pony goed te kunnen houden, dient u zich van tevoren zo uitgebreid mogelijk door een deskundige te laten voorlichten over aanschaf, huisvesting en verzorging. Linked Paard is een netwerk van inmiddels 1400 paardenliefhebbers die het welzijn van paarden hoog in het vaandel dragen. OIn de grioep Linked Paard kunt u terecht voor alle nieuwswaardigheden en vragen over op een respectvolle wijze omgaan met paarden. Discussieer mee op Linked Paard en win een touwhalster van Horse Beads!! Longeren, iedere paardenliefhebber weet wat het is en maakt er wel eens (of heel vaak) gebruik van. Maar waar dient longeren nu eigenlijk voor en wat is de juiste manier om het uit te voeren? De meningen zijn verdeeld. Linked Paard is heel benieuwd naar jullie ideeen over dit onderwerp. In de groep LinkedPaard op LinkedIn staan professionals je te woord, dus doe vooral mee! En om de discussie nog wat leuker te maken; we verloten onder alle deelnemers een supermooi touwhalster van Horse Beads!
www.be-danger.com
foto: Niki Clerx
Klik op onderstaande link voor bij de groep Linked Paard te komen op Linked In: http://bit.ly/daULb9
23
Magrit Coates € 19,95 www. degroenehoeven.nl
Productpagina
contact met paarden
win dit product zie pag. 23
touwhalster vanaf € 12,50 www.horsebeads.eu
H2Go- bag vanaf € 16,50
pakpapier gemaakt
www.
van paardenpoep!!!
paardendrogist.nl
per sheet € 3,30 www.ponypoopaper. com
shirt be Danger vanaf € 26,90 www.be-Danger.com
25
www.bitloosrijden.nl
Inge van der Wouden
Paddock Paradise
veel beweging en afwisseling tekst: Inge van der Woude foto’s: buitenzinnig.nl
Toen ik voor de eerste keer van een Paddock Paradise hoorde, kon ik me hier weinig bij voorstellen. Wat is dat eigenlijk voor ‘paradijs’? En wat heeft dit met een paddock te maken? De Amerikaan Jaime Jackson – bekend voorstander van natuurlijke hoefverzorging en schrijver van o.a. Horse Owners Guide to Natural Hoof Care – bedacht het concept van ‘Paddock Paradise’ oftewel Paddock Paradijs. Hij schreef er een boek over: Paddock Paradise, a guide to natural horse boarding.
27
rondgang door een Paddock Paradise!
Himalya liksteen
Te zien op Youtube!
€ 13,00
zoek op
www.bio-ron.com
Buitenzinnig
H
et basisprincipe van het Paddock Paradise is een pad dat rondom het weideperceel wordt aangelegd. Dit pad is uitnodigend voor een paard om rond te trekken of op onderzoek uit te gaan. Wanneer je op verschillende plaatsen langs de route elementen aanbrengt, zoals een watervoorziening, voerplaatsen en beschutting, wordt het voor een paard erg interessant om rond te lopen. Als op dit pad ook verschillende bodems aangelegd worden, krijg je een hele natuurlijke omgeving. Hierdoor wordt telkens ergens anders aan de behoefte van het paard voldaan. Een dergelijke omgeving creëer je door bijvoorbeeld een gedeelte met grind, boomstammen of takken te plaatsen waar paarden langs moeten. Maar ook door een groot stuk met zand waar ze in kunnen rollen. Bij de voerplaatsen kan je het beste met verharding (zoals grote betontegels) werken. Een flinke heuvel of een grote waterpoel maken het helemaal af. Je hoeft voor een Paddock Paradise niet veel ruimte te hebben. Het gaat er om hoe je de ruimte indeelt en beheert. Je kunt daarom een dergelijke indeling op zowel kleinere als grote percelen toepassen. Het grootste voordeel van een Paddock Paradise is het creëren van beweging en ruimte van het paard terwijl je de weidegang zelf bepaalt. Het ene paard kan nu eenmaal meer gras hebben dan het andere. Zo kan je verschillende paarden toch in een groep houden. Een Paddock Paradise geeft je de ruimte om naar behoefte stukken wei te openen en sluiten. Onze weides zijn over het algemeen te rijk voor het houden van paarden. Hierdoor krijgen ze te veel
28
veel ‘goede’ stoffen binnen waardoor ze allerlei problemen kunnen krijgen. Het bekendste probleem is hoefbevangenheid, maar inmiddels is insulineresistentie en EMS ook een veelvoorkomend probleem. Een combinatie van beperking van weidegang en toch zo veel mogelijk bewegingsruimte is noodzakelijk om onze paarden gezond te houden. Deze ideale combinatie biedt het Paddock Paradise. Hierbij kan je gebruik maken van ‘slowfeeders’. Dit zijn allerlei creatieve ideeën om de eetsnelheid van het paard te vertragen. Denk hierbij aan het voeren van hooi in hooinetten of door een net over een hooibak te spannen. Er zijn zelfs zogenaamde ‘hooikliko’s’ te vinden. Als je dit op afstand van de drinkwatervoorziening plaatst, zorg je al voor meer beweging. Het paard moet nu een stuk lopen om zowel te eten en te drinken. Als je ruimte het toelaat kan je op meerdere plekken voer leggen, waardoor een optimale rondgang wordt benut. Zo hebben paarden ook voldoende rust om te eten. Zij wisselen tussen de voerplaatsen wat ook weer voor beweging en socialisatie zorgt. Op deze manier is een Paddock Paradise een manier om aan de natuurlijke behoefte van het paard te voorzien, zonder dat je daar vele hectares land voor nodig hebt.
zelf een PP aanleggen? Leer er alles over op www. paddockparadijs.nl
boek van Jaime Jackson www.bol.com
slowfeeder www.horseandcountry. nl
boek Paard Natuurlijk Ilona Kooistra en Frans Veldman
Wil je meer weten over Paddock Paradise? Lees dan het boek van Jaime Jackson (Engelstalig), te bestellen via bol.com.
www. paardnatuurlijk.nl
29
Je zou kunnen bespreken hoelang je paard gemiddeld naar buiten gaat en met welke andere paarden het in de wei kan staan. Heb je een eigen stal, bijvoorbeeld een stal aan huis? Zorg dan voor een maatje voor je paard.
Helaas heb je voor het houden van een paard veel geld nodig. Hoeveel geld dit is, kun je tot een zekere hoogte zelf beïnvloeden. Denk daarbij aan de stalling van je paard en de keuze voor het paardenras. Maar je hebt ook ruiterspullen zoals een rijbroek, veiligheidshelm en laarzen nodig. De kosten van stalling en verzorging van je paard bedragen al gauw tussen de €300,00 en €400,00 per maand. Ander kostenposten zijn bijvoorbeeld: harnachement, poetsspullen, dekens, vaccinatie, dierenarts en het lesgeld.
www.paardindewei.nl
Josefina Moreno
Vaste kosten
V Een eigen paard bezint eer ge begint tekst: Josefina Moreno foto’s: Ellen de Boer
Een paard is een levend wezen met gevoel waar je echt een band mee opbouwt. Geen wonder dat veel mensen graag een eigen paard kopen. Op deze manier heb je een maatje voor het leven. Dan wil je toch niet voor verrassingen te komen staan? Een paard kopen is een grote verantwoordelijkheid. Het verzorgen van je dier kost geld, tijd en zorgen. En dat gedurende je hele leven.
30
oordat je beslist of je een paard wilt kopen is het noodzakelijk om je goed voor te bereiden met kennis van zaken. Wil je een gezond paard, waarbij je kosten en teleurstellingen bespaart, of maakt het je niet uit en kijk je alleen naar de klik tussen jou en het paard? Stalling en beweging Een paard kost tijd, heel veel tijd. Een paard is helemaal van jou afhankelijk. Het wordt jouw verantwoordelijkheid om in al zijn behoeftes en verlangens te voorzien. Naast eten, drinken en slapen, heeft een paard behoefte aan beweging en interactie met andere paarden. Om je paard lichamelijk en geestelijk gezond te houden, heeft hij altijd veel beweging nodig. De beste manier om dat te doen is door je dier iedere dag weidegang te geven. Maar hoe doe je dat met huisvesting…? Het is bij veel paardenstallen niet vanzelfsprekend dat de dieren elke dag buiten staan, laat staan in de wei worden gezet. Daarnaast heeft een paard altijd andere paarden nodig voor een “sociaal leven”. Dat wil niet zeggen dat een paard geen band met een mens kan hebben, maar de band tussen mens en paard is niet te vergelijken met die tussen twee paarden. Maak hiervoor dus duidelijke afspraken met de stal.
Ben je van plan een paard te kopen? Kijk dan eens naar onderstaande vragenlijst. Wellicht helpen de vragen je bij het maken van een verstandige keuze. - Wat voor paard(enras) wil ik? - Welke vaardigheden heb ik in het omgaan met verschillende paarden? - Wat voor soort karaktereigenschappen heb ik en sluit dit aan bij het houden van paarden? - Wat is mijn rijniveau? Hoeveel uren heb ik gereden? -Welke discipline wil ik met het paard gaan beoefenen? - Hoeveel geld kan ik per maand aan mijn paard besteden? Kan ik dat bedrag ook besteden als ik ineens mijn baan kwijtraakt? - Hoeveel tijd kan ik per dag aan mijn paard besteden? - Welke kennis heb ik over de gezondheid, huisvesting en gedrag van paarden en wat moet ik nog meer weten?
31
Diere nwelzijn Nederland Leer jezelf, je partner of bijvoorbeeld collega’s beter kennen door middel van een sessie paardencoaching.
D
Door middel van paardencoaching krijg je
ierenwelzijn is gebaseerd op de vijf vrijheden van dieren. Deze vrijheden zijn in 1965 door de Britse Brambell-commissie voorgesteld en later verfijnd door de Animal Welfare Council.
inzicht in je eigen handelen of dat van anderen. Wij zijn onder andere gespecialiseerd in het
Deze vijf vrijheden zijn:
werken met mensen met psychische problemen
1. Vrij zijn van dorst, honger en ondervoeding door de beschikbaarheid van vers water en voer waarmee een optimale gezondheid en energiehuishouding wordt gegarandeerd.
en het herstellen van het basisvertrouwen. Benieuwd of een sessie paardencoaching ook
2. Vrij zijn van fysiek en fysiologisch ongerief door een geschikte huisvesting te bieden, inclusief een comfortabele rust- en schuilplaats.
iets voor jou kan zijn? www.equislibrium.nl
3. Vrij zijn van pijn, verwondingen en ziektes door deze te voorkomen en wanneer deze toch optreden, door ze snel en adequaat te diagnosticeren en te behandelen. 4. Vrij zijn om het normale gedrag te kunnen uitvoeren door voldoende bewegingsvrijheid te geven, in een daartoe geschikte stalruimte, en door sociale huisvesting met soortgenoten.
HorS e ns e Pa a rd a l s s p i e g e l
5. Vrij zijn van angst en chronische stress door huisvesting en management die angst en stress voorkomen. Met dierenwelzijn wordt de lichamelijke en geestelijke gezondheid van een dier bedoeld. Elk gehouden dier probeert zich aan te passen aan zijn leefomgeving. Een dier voelt zich het best in een omgeving waarin hij zijn natuurlijk gedrag kan vertonen en die hem geen stress, pijn of angst bezorgt. Elke diersoort vertoont zijn eigen natuurlijk gedrag. Kippen willen scharrelen, koeien moeten de rust hebben om te herkauwen, varkens hebben ruimte en een stabiele groep nodig, honden houden van regelmaat in hun leven, papegaaien hebben gezelschap nodig. Voeding, verzorging, huisvesting en behandeling zijn van invloed op het welzijn van gehouden dieren. Er is echter nog een factor die (indirect) bepalend is voor het welzijn van productiedieren en dat is de houding van de consument en de keuzes die hij maakt bij de aankoop van vlees en andere dierlijke producten.
Opleiding Workshops Coachingsessies Teambuilding Post-HBO opleiding foto: by Niki Clerx
www.horsense.nl Twitter.com/HorSensePAS Facebook.com/HorSensePAS Linkedin.com/company/horsense
Dierenwelzijn Nederland www.dierenwelzijn-nederland.nl
33
my horses are my friends not my slaves
Homeopathie voor dieren Door: Irmgard Luijcks
Duizenden jaren voor onze jaartelling profiteerde de mens al van de heilzame werking van kruiden en planten. Vandaag de dag worden natuurlijke middelen nog wel eens meewarig ‘huismiddeltjes’ genoemd. Een term die de heilzame kracht absoluut tekort doet. Arnica is bijvoorbeeld één van de middelen die iedereen vandaag kent: een mooie plant met krachtige eigenschappen. Oorsprong Arnica
Hoor jij bij de nieuwe generatie paardenliefhebbers?
De naam Arnica duikt voor het eerst op in de 14de eeuw. Hierbij worden voornamelijk de bloemen van de plant tegen veel klachten en ziekten gebruikt. De plant groeit in het wild op kalkarme bodem, zoals op alpenweides in de bergen. Vandaar de toevoeging Montana. Helaas is Arnica in de vrije natuur een zeldzaamheid geworden. In sommige landen is Arnica een beschermde plantensoort, in andere landen mogen de bloemen wel geplukt, maar de wortels niet uitgegraven worden. Werking Werkzaam
zijn de etherische olie, hars, bitterstof, looistof, appelzuur en kiezelzuur.
Inwendig: Als tinctuur en homeopathisch middel
Download het magazine Linked Paard gratis op www.be-danger.com
Wanneer: Na ieder letsel, verwonding, kneuzing, shock. Bijvoorbeeld: voor jezelf nadat jouw paard op je voet heeft gestaan; als je bent gevallen; als het paard een trap heeft gehad; als je hond spierpijn heeft na een zware training Hoe: Meteen na het trauma: 4 dosis, iedere 15 minuten 1 korrel - of 3-4 korrels oplossen in 1/2 flesje water en hiervan regelmatig een slok nemen Tinctuur: druppels in water (volg de aanwijzingen van het etiket op de verpakking) Uitwendig: Als zalf of tinctuur Wanneer: bij spierpijn, overbelasting, kneuzing, stomp trauma (slag, stoot, val) Hoe: zalf smeren op de pijnlijke plek - tinctuur verdunnen met water en de pijnlijke delen wassen Let op: zalf en tinctuur niet op open wonden. Irmgard Luijcks www.natuurlijkvoormijndier.nl
35
D
e Kladruber is een van de oudste rassen op de wereld en tegenwoordig zeer zeldzaam. Over de wereld leven er momenteel ongeveer 2000. Kladrubers zijn in Tsjechië gefokt. Jeannet werkt met haar twee Kladrubers als coach met de methode ‘Paard als Spiegel’ (lees verder op pagina .. ‘E-book’).
www.horSense.nl
Jeannet Smulders
Het ontstaan van Sjors en Sjimmy De geschiedenis van de Kladruber begint in de Middeleeuwen. De heersers uit Habsburg, een regio die nu onderdeel is van Oostenrijk en Hongarije, hadden in de 17e en 18de eeuw een voorliefde voor ceremonies en oorlogen. Hiervoor hadden ze behoefte aan een geschikt paard dat de zware praalwagens kon trekken, defilés kon rijden en gebruikt kon worden tijdens de talrijke oorlogen. Door deze oorlogen zijn de stoeterijen waar de paarden gefokt werden regelmatig gevlucht. 19e eeuw
De kladruber
Een stukje geschiedenis tekst: Jeannet Smulders foto’s: Jeannet Smulders
Sjors en Sjimmy zijn de co-coaches van coachingbureau Ita Est (tevens aangesloten als partner bij HorSense). Zij behoren tot het paardenras ‘Kladruber’. Dit ras is ook wel bekend als ‘het Friese paard’. Wat is een Kladruber eigenlijk voor een paard?
36
In 1799 is de gehele indeling van de stoeterijen veranderd. De fokkerij van Volbloeden, harddravers en de lichter type Kladruber werden naar Koptschan gebracht. De zwaardere koetspaarden, 5 hengsten en 59 merries, werden weer naar Kladrub gebracht. In deze merries was het bloed van de oude Kladruber-bloedlijnen verankerd. Zij vormden de basis voor de verdere fokkerij. Een van de hengsten was Generale (1796). Hij is de stamvader van de oudste, nog bestaande hengstenlijn in de Kladruber-fokkerij. Vanuit deze paardenstapel werd een barok en zwaarder type koetspaard gefokt. Hun taak was het trekken van galarijtuigen tijdens optochten, defilés en parades. De 19-eeuwse Kladruberfokkerij hield drie kleurlijnen aan: zwart, schimmel en bruin. De schimmels werden voor de defilés en praaloptochten gebruikt, de zwarte paarden voor begrafenissen en serieuze taken. Ook hooggeplaatste kerkelijke leiders hadden een voorkeur voor de zwarte Kladruber. De bruine paarden werden in het dagelijkse werk gebruikt.
20e eeuw De hofstoeterij Kladrub kwam in handen van de na de oorlog nieuw opgerichte Tsjechoslowaakse republiek. Het nieuwe land had weinig interesse voor de fokkerij van paradepaarden en het in stand houden van een staatstoeterij was te duur. Hierdoor brak een zware tijd aan voor de fokkerij van de Kladruber en de Lippizaner. In 1919 kwam de stoeterij onder het Ministerie van Landbouw te vallen. Er volgde een flinke discussie over het voortbestaan van de Kladruber tussen het Ministerie en de leiding van de fokkerij. De regering stelde zelfs voor om de Kladruber ‘maar aan Italië te geven omdat dat bloed door de aderen stroomde’. Uiteindelijk kon de Tsjechische regering overtuigd worden van het cultureel belang en gebruikte ze de schimmels voor reclame- en promotiedoeleinden. De zwarte lijn werd daar niet geschikt voor bevonden omdat deze lijn door grotere inmenging van andere rassen (Volbloed, Fries) minder uniform was in beweging en exterieur. Hierdoor werd besloten de zwarte lijn niet verder te zetten. De laatste zwarte hengst uit de Napoleone-lijn stierf in 1922. De laatste hengst uit de Sacramoso-lijn werd samen met andere zwarte paarden verkocht in 1931. Tot 1956 werd Kladrub geleid als een staatsfokkerij en werden er Kladruber-schimmels, volbloeden en rijpaarden gefokt op een manier die niet veel verschilde van de hofstoeterij 100 jaar eerder. Maar vanaf 1956 hoorde de stoeterij niet meer bij het Ministerie van Landbouw. Gebrek aan inzicht zorgde ervoor dat het voortbestaan van de Kladruber erg moeilijk werd. Na de politieke ontwikkelingen in voormalig Tsjecho-Slowakije en de afsplitsing in Tsjechië en Slowakije ontstond er weer interesse in het culturele erfgoed. Tsjechië is trots op de oude historische stoeterij en heeft ervoor gezorgd dat Kladrub onder de bescherming van de FAO (Wereldlandbouworganisatie) kwam. Daarnaast zijn de stoeterij en de paarden tot Nationaal Cultureel Monument verklaard. De huidige Kladruber-fokkerij gaat nog steeds verder op de schimmel- en zwarte-lijn. Beide lijnen worden gescheiden gehouden.
37
Schimmel-lijn
Uiterlijk
De schimmels stammen af van een zwarte hengst Pepoli (1764). De schimmel-lijn werd beschermd door alleen zuivere Kladruber- en Lippizaner hengsten te gebruiken.
De schimmels zijn fijner gebouwd dan de zwarte Kladrubers maar zijn over het algemeen groter. Het hoofd is edel en de houding is adellijk. De zwarte Kladruber heeft meer Napoletaans bloed en is daarom zwaarder gebouwd met een korte croupe. Het hoofd is minder adellijk en de hals is zwaarder dan die van de schimmels. Beide lijnen hebben een opgerichte, gebogen hals met een kort lichaam met een sterke achterhand en sterke achterbenen. De borst en het kruis zijn breed, de bewegingen gecadanceerd maar kort, met veel knieactie. De hoeven zijn sterk en groot.
De schimmel-lijn wist de geschiedenis te overleven maar er bleef slechts één originele schimmel-lijn over: de Generale-lijn. Opvallend kenmerk van de Kladruber-schimmels is de grote uniformiteit in type, beweging en uiterlijk. Dit is het gevolg van de strikt gesloten fokkerij gedurende bijna vier eeuwen. Alleen de allerbeste fokdieren en Lippizaners werden voor de bloedspreiding gebruikt. Zwarte lijn Aan de basis van de zwarte-lijn staan drie stamvaders. Twee hengsten droegen dezelfde naam Sacramoso (1799 en 1800) en kwamen beiden uit Italië. De derde stamhengst is Napoleone (1845), een zwarte hengst uit Italië. De zwarte lijn werd minder beschermd en het kwam voor dat Volbloeden of Friezen gebruikt werden voor bloedvernieuwing. Sjors en Sjimmy behoren tot de zwarte lijn. Hun opa is de Friese hengst Romke. Omdat de zwarte-lijn begin jaren ’20 stopgezet is, waren er een tijd geen zwarten meer in Kladrub. Vanaf 1938 werden de zwarten opgezocht en bijeengebracht in Slatinany (35 km van Kladrub). Deze groep kon de zwarte-lijn niet opnieuw tot leven brengen en daarom werd er een regeneratieproject gestart. Enkele schimmelmerries uit Kladrub werden gebruikt samen met de laatste Sacramosohengst. Ook werd een andere hengst, afkomstig uit de Sacramosa-lijn, ‘ontdekt’ en ingezet voor de fokkerij. In de jaren ’60 werd de zwarte-fokkerij uitgebreid met de zwarte, Kroatische Lippizaner hengst Siglavy Pakra. Daarnaast werd uit Nederland de Friese hengst Romke 234 geïmporteerd. Door de bloedspreiding en het goede fokbeleid is de zwarte-lijn veilig. De opvallende eenheid in exterieur en beweging is veel minder duidelijk bij de zwarte lijn dan bij de schimmels. Dit is het gevolg van de bloedspreiding in de zwarte-lijnen.
C O M M U N I C A T I E
Scherp & Prikkelend
Gebruik Het Kladruber paard is een paard met een rustig temperament. In Zweden en Denemarken worden Kladruber-schimmels ingezet tijdens militaire defilés. Omdat de Kladrubers een barokke uitstraling hebben zijn ze zeer geliefd voor de klassieke dressuur. Daarnaast zijn de schimmels uitermate geschikt als menpaard. Menig Kladruber-span doet mee aan menwedstrijden op het hoogste niveau. Kladrubers zijn uitstekend te gebruiken tijdens de coaching. Door hun onverstoorbare gedrag, maar zeker wel oplettenheid en sensibiliteit, kunnen de coachees zich prachtig spiegelen.
www.cactuscommunicatie.nl
Geen woorden maar paarden
Horse Agility is een nieuwe tak binnen de paardensport die niet gericht is op prestatie, maar op het opbouwen van een goede band met je paard en zo
HorSense heeft de filosofie dat in principe elk paard in te zetten is als co-coach, als het maar niet getraumatiseerd is of anderzins beschadigd is.
goed mogelijk samenwerken met elkaar! Samen overwin je obstakels en werk je er naar toe in vrijheid, zonder halster of touw, met elkaar te kunnen spelen met de hindernissen. Plezier gegarandeerd!
38
Educatief centrum Keulseweg
www.keulseweg.nl
35
Meer informatie: www.staltjits.nl
Mijn persoonlijke hang naar vrijheid is heel erg groot. Niet alleen weidse landschappen geven mij een gevoel van vrijheid, maar ook het vrij zijn van blokkades, regels en grenzen maken dat ik op een authentieke manier in het leven sta. Ik vind het ieders recht om een eigen droom te leven zonder dat je gehinderd wordt door andere mensen, door beperkingen, door de cultuur, door gewoonten. En volgens mij zit daarin de uitdaging! Hoe je droom te leven in een wereld die enorm veel van je verlangt, hoe je droom waar te maken zonder de middelen direct tot je beschikking te hebben? Hoe je los te maken van je eigen beperkende en belemmerende gedachten?
www.be-Danger.com
be Danger
Mijn paard Danger heeft me in alle facetten geholpen een meer vrij mens te worden. Hij heeft me doen in laten zien dat ik mijn eigen baas ben. Net als dat hij zijn eigen baas is, met een eigen wil en een eigen karakter. Juist in het loslaten van de ‘baas’ willen zijn over, in dit geval, mijn paard hebben we beide een heel traject belopen en dat heeft tot groei geleid. Ik ben er achter gekomen dat wanneer je iets echt wilt dit ook mogelijk is. Ten eerste heb ik Danger zijn natuurlijke behoeften geaccepteerd en gaf hem deze door hem een plek te geven die hieraan tegemoet kwam. Ik vond dat Danger het waard was om in een kudde met andere paarden te leven, te kunnen bewegen wanneer hij wilde en voortdurend te kunnen eten. Dit zijn de voorwaarden voor een paard om zich helemaal paard te kunnen voelen. Ik zocht de mooiste plek uit die ik me voor kon stellen. De landerijen van Frankrijk leken mij geschikt. De gedachte dat er herten en reeën rondlopen, de volle maan die op zijn witte hoofd schijnt, de stilte; ja, dat wilde ik Danger geven. Natuurlijk wilde ik elke dag bij Danger zijn en was dát juist mijn droom, maar ik had nog veel werk te doen voordat het zover zou zijn.
giving freedom to horses tekst: Niki Clerx foto: studio Hej
De weg die mijn paard en ik de afgelopen jaren afgelegd hebben vindt zijn wortels in een studie naar de vrijheid van het paard. Zonder mijn zoektocht naar ‘het paard als natuurlijk wezen’ zou mijn paard Danger nooit in Frankrijk hebben gewoond waar hij als vrij paard midden in de natuur leefde. Voor mij was dit de manier waarop ik vorm kon geven aan het symbool dat deze dieren dragen;
Mijn paard vrijheid geven betekende, indirect, dat ik ook mezelf vrijheid gaf om mijn leven in te richten precies zoals ik dat wilde. En zover was ik nog niet. Ik had nog niet mijn eigen persoonlijk doel gevonden, wist nog niet wat ik wilde doen met mijn kunstenaarschap. Uit het loslaten van Danger is be Danger ontstaan. Ik heb mijn beroep als ontwerper/ kunstenaar en mijn passie voor paarden verenigd en doe daarmee een bijdrage aan het welzijn van paarden door een deel van de opbrengst van de producten die ik verkoop te schenken aan goede doelen die opkomen voor paarden. Door het onderhouden van de sectie Paard van Dierenwelzijn Nederland bekrachtig ik dit en ben ik actief bezig met bewustwording genereren onder paardenlievend Nederland. Ik en de andere ontwerpers van be Danger doen een bijdrage aan het voorkomen van paardenleed. Buiten dat de producten met heel veel liefde ontworpen zijn maakt deze meerwaarde dat de producten uitermate geschikt zijn om als cadeau te geven. be Danger is een initiatief dat niets dan paardenliefde uitdraagt en daar zijn we enorm trots op. Danger en ik zijn er nog lang niet. Inmiddels staat Danger alweer drie maanden in Nederland en heb ik hem ook in ons kikkerlandje een paardwaardig onderkomen kunnen schenken. Ook de verkoop van de producten van be Danger begint te lopen. Maar nu Danger en ik weer samen zijn staat de volgende uitdaging alweer klaar; hoe kunnen wij in onze relatie van elkaar leren en nader tot elkaar komen, hoe kunnen Danger en ik de overeenstemming en vrijheid bereiken waar we zo naar verlangen?
vrijheid.
Paardenwelzijn; het heeft met twee uiteenlopende zaken te maken. Hoe zorg ik voor mijn paard en hoe bouw ik een relatie met hem op. Gelukkig is de tijd rijp voor de nieuwe generatie paardenliefhebbers en kunnen we van elkaar leren en elkaar inspireren opdat elk paard (en zijn baasje!) vrij mag zijn en zijn potentieel waar mag maken!
40
41
k e n de r e w n e m a 36 s n op e p e o r g s n z ij die re n w e l l r u im a a t o t n i , me t L i n k e di n de n! e l s p e o r g 36.0 0 0
Wil je meer over Nikita en haar belevenissen lezen? Neem een kijkje op haar blog: ht t p:// ho rsieseat i ngdaisies .bl ogspo t. nl /
Horses eating Daisies Nikita over haar passie voor paarden
Linkedin Dierenwelzijn Nederland www.dierenwelzijn-nederland.nl
Paardenrusthuis Klavertje 4
Ik heb paardgereden van mijn 9e tot mijn 15e jaar. Toen ben ik gestopt omdat mijn lievelingspaard verkocht werd. Maar de paardenkriebels bleven en rond mijn 20e besloot ik weer te gaan paardrijden. Ik vond het de grootste fout in mijn leven dat ik gestopt was. Toen hen ik veel informatie opgezocht over paarden en natuurlijk ook mogelijke maneges . In korte tijd heb ik enorm veel bijgeleerd over hoe je juist anders met je paard kan omgaan (voornamelijk via de website www.paardnatuurlijk.nl). Zoveel dingen klonken logisch voor mij! Toen ik 9 jaar was, vond ik het bijvoorbeeld al niet nuttig als paarden hoefijzers krijgen, terwijl ze maar twee meter over asfalt hoeven te lopen. En paarden in een stal vond ik altijd wel zielig dus om de rest dan ook logisch te vinden zoals het bitloos rijden is dan niet moeilijk meer. Ik had ook al gehoord van Parelli en daar zocht ik filmpjes over op via YouTube. Dan wenste ik dat ik ooit ook zo’n band met een paard kon hebben. Ik denk ook dat mijn geluk was dat mijn eerste manege niet zozeer een dressuur- of springgerichte manege was. Deze was gewoon fijn voor kinderen en er werd geen druk gelegd op bijvoorbeeld nageeflijk rijden of de perfecte oefeningen. De sfeer was vrij los en daarom hadden we veel plezier. (Tegenwoordig is het wel een dressuurgerichte manege gericht op competities, helaas!) Ik ben toch begonnen met rijden op een gewone manege, maar ik heb een zo paardvriendelijk mogelijke manege gezocht waar niet elk paard hoefijzers heeft en de paarden om de 6 maanden voor een aantal maanden de wei in mogen om te rusten. Tussendoor ben ik wel blijven zoeken naar een mogelijkheid om ergens te rijden en via de website van Paard Natuurlijk kwam ik terecht bij iemand die in de buurt een bijrijdster zocht. Daar ben ik nu een jaar aan het rijden en vooral aan het leren. Ik volg wekelijks 1 les bij Lisanne Thomas. Zij is gespecialiseerd in bitloos rijden en heeft de Friezen waarmee ik werk ook zadelmak gemaakt. Ik ga in de vakantie een maand Parelli Connect activeren zodat ik met de paarden level 1 kan doorlopen. Ik vind ook dat paarden gelukkig maken het minste is wat je kan doen. Paardrijden is opzich al niet natuurlijk dus wil ik ervoor zorgen dat de rest wat er gebeurt met het paard (huisvesting, rijden, voeren, enzovoorts) zo natuurlijk mogelijk is.
Nikita
ingezonden brief
www. paardenrusthuis.com 38
43
Frans Jaspers
www.horSense.nl
De kracht van het paard Heb jij al in deze spiegel gekeken..? tekst: Frans Jaspers foto’s: HorSense
Paarden kunnen ons een haarscherpe spiegel voorhouden op gebied van authenticiteit, communicatie en leiderschap. Het zijn ideale leraren omdat ze volkomen oorspronkelijk reageren en oprecht gedrag vertonen. Hun feedback is zeer direct en soms confronterend doordat ze feilloos je lichaamstaal spiegelen en daarmee ook je onbewuste gedrag en emoties onder de aandacht brengen. Dit brengt je in contact met dieper liggende emoties, krachten en drijfveren. Het geeft je inzicht in wie je op dat moment bent en de kanten die je zelf minder scherp ziet. Paarden doen wat je wilt of ze doen het niet. Dat kan heel confronterend zijn maar ook bevrijdend: paarden oordelen niet. Ze houden alleen een spiegel voor en geven je de ruimte om het anders te doen. Paarden kunnen ons helpen in het proces van het hervinden en ontwikkelen van onszelf. 45
Frans Jaspers (Focus on U) is als coachsupervisor en procesbegeleider betrokken bij verandertrajecten van mensen (individueel en teams) en organisaties. Frans is bestuurslid en partner van HorSense. Deze vereniging verbindt coaches die werken met Paard als Spiegel (PAS) en stimuleert de professionele ontwikkeling van aangesloten leden d.m.v. opleidingen, workshops en intervisie- en netwerkdagen. Vanuit zijn ervaring als coach-supervisor, opleider en paardenliefhebber beschrijft Frans in zijn e-book ‘De kracht van het paard’ de methodische inzet van het paard in coaching en therapie. Het boek geeft verdieping aan coaches die het paard als cocoach inzetten of zich verder willen bekwamen in de PAS-methodiek. Jij als lezer van het Magazine Linked Paard krijgt een exclusieve preview van dit e-book. Lees hieronder een aantal fragmenten! Methodiek Paard als Spiegel HorSense maakt gebruik van de methodiek “Paard als Spiegel”. In het werken met ‘Paard als Spiegel’ (PAS) vervult het paard de rol van co-coach. Belangrijk hierbij is dat het paard in zijn natuurlijke houding aanwezig is. Werken met het paard betekent in deze methodiek dat er geen direct gedrag van het paard wordt verwacht . Paard is en blijft paard. Het paard laat zich zien in de interactie met de situatie /casus die op dat moment aan de orde is. Hierbij zijn de natuurlijk aanwezige sensoren, waarover het paard beschikt, de instrumenten die optimaal kunnen worden benut. De feedback die het paard aan de mensen om hem heen geeft is datgene wat er op dat moment is. Het is puur, eerlijk, zonder bijbedoeling en speelt zich af in het NU. In coaching hangt alles met elkaar samen. De inclusiviteit, het geheel van de verscheidenheid, vormt het uitgangspunt voor de coach. Inclusiviteit of sociale inclusiviteit is het tegenovergestelde van exclusiviteit en uitsluiten. Inclusiviteit is in sociale verbanden het insluiten van mensen, het erbij horen. Het bevorderen van inclusiviteit is verwant
aan het bevorderen van diversiteit. Om ons heen zien we dat mensen compartimenteren. Ze isoleren delen van hun leven en brengen ze onder in aparte ruimtes. Dit containerdenken staat haaks op de benadering van de coach. Het paard kan alleen in zijn volle heelheid het contact en de verbinding met de mens aan gaan. In zijn rol als co-coach is het paard oordeelsvrij en benadert hij de mens vanuit dat perspectief.
Fragment uit het hoofdstuk ‘Contact en verbinding’ Dagboek van mijn mooie zwarte merrie. 14 augustus: Ster is een hele mooie zwarte merrie van 4 jaar oud. Ze is een dressuurgefokt paard en is van mijn vader. Eigenlijk heet ze Feinturo XS, maar ik noem haar Ster . Al merk ik dat ik vaak “mijn paard” zeg in plaats van haar bij de naam te noemen. Dat komt omdat ik haar zelf de bijnaam Ster heb gegeven en een aantal mensen hebben te kennen gegeven dit een stomme naam te vinden. Waardoor ik de naam dus niet zo goed durf te gebruiken…. Ik probeer haar dagelijks te bezoeken maar merk dat ik de afgelopen week nauwelijks tijd heb gehad. Het is erg druk op mijn werk en eigenlijk is Ster het kind van de rekening van mijn werklust. 17 augustus: Ik merk dat Ster meer afstand tot me houdt. Ze wil haar stal niet uit en heeft alleen maar oog voor haar eten. Wat ik ook doe of probeer, het lukt me niet om haar mee naar de rijbak te nemen. Ik merk dat ik ongeduldig wordt. Op mijn werk is veel stress en doe ik als teamleider veel moeite om mijn teamleden te motiveren. Lukt me dat eigenlijk wel? Met een teleurgesteld gevoel ga ik naar huis! Waarom lukt het me niet? Echtheid - Transparantie en openheid zijn basiselementen in de coach-coachee relatie. Je te durven tonen in wie je bent als coach, is voor de gecoachte een uitnodiging om ook zo in het coachingstraject te gaan staan. Durf mens te zijn in het contact met de ander. Kleinheid en traagheid - Is de impact van coaching groot voor de coachee, de stappen in een coachingstraject zijn klein en worden in
46
een laag tempo genomen. Ook bij de inzet van coachingsmethodieken en middelen geldt het uitgangspunt ‘less is more’. Dit zegt niets over de wijze waarop de gecoachte dit ervaart. Het zegt veel meer over de insteek van de coach. Het doorleven van ontwikkelingsstappen verdient aandacht . Bij het zetten van deze stappen is alles informatie en doet er toe. Duurzaamheid - Coaching leidt tot wezenlijke stappen van de gecoachte. De betekenis van deze inzet op termijn, hangt sterk af van de wijze waarop het coachingsproces wordt uitgevoerd en beleefd. Verankering en borging van opbrengst in het coachingstraject dragen bij aan de duurzaamheid. Daarnaast speelt de diepgang van de bewustwording en de reflectie een belangrijke rol Grootsheid - De natuur kan sterke gevoelens in ons oproepen, van verwondering en genieten maar ook van respect en ontzag. De natuur is altijd in beweging, geen dag is hetzelfde. Ze gaat haar eigen weg, groeit en beweegt mee met de omstandigheden. Een paard roept bij ons de associatie met kracht en grootsheid op. Geeft men zich over aan de grootsheid van dit dier , niet door jezelf er in te verliezen, maar door ermee in contact te zijn dan ervaart men de authentieke kracht waarmee we als mens een volgende stap kunnen zetten. Kwetsbaarheid - In de kwetsbaarheid van jonge dieren zit veel levenskracht. Heb je ervaren hoe een veulen in zijn kwetsbaarheid zich volledig richt op zijn moeder. Dit veulen komt in korte tijd tot wasdom en onafhankelijkheid. Dit is ook een kracht die ook in mensen en organisaties te vinden is, als hij niet ‘in de kiem gesmoord wordt’. De PAS-coach begeleidt je in dit kwetsbare proces
Fragment uit het hoofdstuk ‘Contact en verbinding’ “Begin jaren ‘60 was ook de overgangsperiode naar de tractor. De jonge boeren schakelden over naar het ijzeren paard. Mijn vader bleef lang met de paarden van mijn ooms werken en hij schakelde mij daarbij in om te eggen en met de cultivator het land te bewerken. Dit was mijn eerste kennismaking met de kracht van dit dier. Het was een machtig gevoel achter zo’n grote en zware viervoeter te lopen. Een zelfgemaakt leidsel was de enige verbinding tussen mij en het paard. Als kind waren de simpele H-commando’s (hot, har en huuu) voldoende om het paard in een vast tempo over het aardappelveld te laten lopen. Tussendoor rustte je samen uit en verzorgde het paard. Na gedane arbeid werd de viervoeter afgespoeld en stond er een emmer met haver klaar. Het vertrouwen tussen paard en mens stond centraal. Met veel rust werden de jonge dieren opgeleid. Contact en verbinding tussen mens en dier vormden de basis.”
De HorSense-coach is procesbegeleider van de methodiek en is hierbij opgeleid om het traject deskundig te begeleiden. De coachee komt met een gerichte leer- en ontwikkelingsvraag bij de HorSense-coach/begeleider. De coach/begeleider zet naast zijn basisvaardigheden als coach ook zijn kennis over het werken met paard in. Hierbij staat zowel het proces van de coachee als het welzijn van het paard centraal.
Helderheid - De feedback van paard is eenduidig, helder en niets verhullend. De kracht van de feedback maakt dat deze zoveel impact heeft op de coachee. Helderheid staat lijnrecht tegenover allerlei belangen die onze werkelijke bedoelingen verhullen. En daardoor krachtig en schokkend. Een opening voor nieuw gedrag.
47
a een tijd ontdekte ik dat ze enorm bang was voor alles wat alleen maar op een zweep leek. Ik vind het verschrikkelijk als een paard bang voor de zweep is, terwijl ze voor de rest nergens angst voor heeft. Het rijden in de groep ging al die tijd prima. Als we alleen op pad gingen en Anda staakte, vond ik meestal iemand onderweg die haar ‘aan de hand’ nam. Dit was niet altijd even praktisch, maar wel paardvriendelijk. Toen ik op een dag een zweep leende en met het handvat tegen het bakstuk van het bitloze hoofdstel duwde, ontdekte ik dat ik in het zadel op die manier ook een leidende functie kon hebben: het principe van de hort-stick was geboren. In plaats van een drijvende functie kreeg de zweep een andere invulling.
www.youtube.com
De hortstick is gemakkelijk zelf te fabriceren. Volg deze stappen: - Koop een lange dressuurzweep. Zaag die af tot ongeveer 60 à 70 cm lengte. - Snijd het handvat los en schuif dat over het uiteinde. Bevestig dit met lijm en leergaren. - Op de plek waar het handvat zat naai je een haakje vast, verkrijgbaar in alle doe-het-zelf-zaken (zie foto). Je kan de hort-stick zo leuk maken als je zelf wilt.
de hort-stick
Uniek en paardvriendelijk
Het mooie van de hort-stick is dat je je paard helpt in plaats van dwingt. Bouw het werken met de hort-stick eerst vanaf de grond rustig op. Na een paar weken oefenen, merkte ik het wijzen met de hort-stick al genoeg was om duidelijk te maken wat ik wilde. Geen druk, geen dwang, maar gewoon een steuntje. Iemand zei: ‘het werkt zo, alsof je even een kindje aan de hand neemt’.
tekst & foto’s: Trudy de Bakker
Tweeënhalf jaar geleden werd ik verliefd op een IJslandermerrie van 16 jaar jong; Anda. Toen ik haar ophaalde bij haar oude eigenaar, was ze erg angstig. Eenmaal thuis aangekomen, merkte ik dat ze vaak staakte: ze weigerde met me mee te lopen.
Zo kan het ook! Op Youtube zijn filmpjes te zien over hoe de Hortstick gebruikt wordt!
48
foto: Josefina Moreno
Trudy de Bakker
N
Een aanbeveling op de website van Paard Natuurlijk:
“Een geweldige uitvinding, die heel goed werkt! Mijn paardje Pip ben ik aan het ‘beleren’ (= mezelf aan het leren hoe ik haar kan begrijpen en motiveren). Met behulp van clickeren (positief belonen) zijn we nu op het punt dat ik op mag/kan stappen terwijl ze stil blijft staan en wegstapt op mijn stemcue “stap”. Het was alleen lastig om haar door te laten stappen, omdat ze elke paar stappen omkeek en hoopte op een beloning (want ze deed het toch goed!). Hierdoor kwamen we niet echt ver en draaiden af en toe rondjes. Zelf ben ik geen held en heb ik, vooral in het begin, waarschijnlijk iets te vaak geprobeerd of de rem het nog wel deed. (door ‘ho’ of ‘goed zo!’ te zeggen, waarop ze netjes stopte en omkeek om de beloning aan te nemen). Ik zag een filmpje van Trudy’s fantastische uitvinding en wilde het graag ook proberen. Het werkt supergoed! Natuurlijk eerst uitgeprobeerd naast het zadel, daarna erop. Zeer vriendelijk en een subtiele hulp, precies passend bij hoe ik het wil doen. Paardvriendelijk!!! We kunnen inmiddels al een rondje door de bak stappen en zijn op weg naar meer!”
www.youtube.com/watch?v=r_XaIQkOVX4 (zoek op: ‘Hortstick’)
49 5
Paarden voetballen vanaf 19.95 euro diverse maten en kleuren!
Op Facebook is een heuse Paardvriendelijke tweedehandsspullen- groep te vinden. Omdat het aanbod voor tweedehandse spullen op het gebied van bitloze optomingen, natural horsemanship artikelen, boomloze zadels en meer producten vrij versnipperd en daarom moeilijk te vinden is wilde de oprichter van de groep hier verandering in brengen. En dat is gelukt! Check op Facebook de groep: 2e hands paardenspullen NH , recreatief, bitloos, boomloos
Spelenderwijs souplesse, kracht & zelfvertrouwen opbouwen.
www.equi-unity.nl
mail:
[email protected]
Paard in de Wei zoekt enthousiaste schrijvers die voor de website
www.PaardindeWei.nl informatieve, inspirerende en leerzame teksten over het welzijn van paarden willen schrijven. Teksten voor paardeneigenaren en paardenliefhebbers. Verhalen die andere mensen kunnen inspireren en helpen. Heb je een verhaal, een informatieve tekst of wil je over paardenwelzijn schrijven? E-mail dan naar
[email protected]
51
foto: by Niki Clerx
~
