LelyNatuur en Waterpark

Markermeer IJmeer;

LelyNatuur en Waterpark

SAMM inzending Groene Noordvleugelpartijen

Markermeer IJmeer;


SAMM inzending Groene Noordvleugelpartijen © december 2008


Markermeer IJmeer;


IJmeer Markermeer, een kans die voor het grijpen ligt!

Inleiding

Weinig gebieden in Nederland vertegenwoordigen

zo’n scala aan bijzondere waarden als het IJmeer/Markermeer! Recreanten, vissers en ecologen, een ieder beziet en gebruikt dit gebied op eigen wijze. Tezelfdertijd kampt het gebied met een zekere anonimiteit bij een groot deel van de bewoners van de omringende stedelijke centra. De bereikbaarheid laat te wensen over en de -internationaal erkende- natuurwaarden zijn een bron van zorg. Voldoende aanleiding dus tot het opstellen van een integrale visie op de ontwikkeling van het IJmeer/Markermeer. In deze visie wordt uitgegaan van de behoefte aan een Toekomstbestendig Ecologisch Systeem. Een veerkrachtig systeem dat de ruimtelijke kwaliteiten en vele gebruiksmogelijkheden van het gebied onderstreept, en tegelijkertijd kwetsbare natuurgebieden op structurele wijze zal moeten verbinden aan de uitdijende metropool. Een opgave van buitengewone proporties in een gebied van ongekende mogelijkheden!

3


Markermeer IJmeer;


Perspectief

De Groene Noordvleugel partijen beschouwen het

IJmeer/Markermeer en wijde omgeving vanuit een internationaal perspectief. Het IJmeer/ Markermeer is geen op zichzelf staande waterplas maar onderdeel van een deltasysteem. Samen met omliggende binnendijkse gebieden Waterland, Vechtplassen en Oostvaardersplassen vormt het een ecologisch laaglandsysteem van internationaal formaat. Binnen het netwerk van Europese natuurgebieden vervult het een belangrijke functie, bijvoorbeeld als cruciale schakel in het internationale vogelvliegverkeer. De Metropoolregio Amsterdam -met daarbinnen het IJmeer/Markermeer- vormt het hart van één van de belangrijkste Europese economische regio`s: de Randstad. De nabijheid, omvang en differentiatie van groen en water dragen bij aan het sterke en gevarieerde karakter van de regio. De natuurlijke kwaliteiten van het gebied, de bijzondere landschappelijke setting van de metropool en de ruime mogelijkheden tot recreatie bieden de kans een aantrekkelijk woonklimaat van internationaal formaat te creëren; een unieke combinatie binnen Europa. Behalve een natuurgebied is het IJmeer ook een strategische, interstedelijke gebruiksruimte tussen Amsterdam en Almere. Het IJmeer en Markermeer vormen samen één waterhuishoudkundige eenheid; van belang voor zoetwatervoorziening en veiligheid in de regio. Het is ook de open ruimte waaraan en waarin steeds meer mensen wonen, werken en recreëren, met als gevolg een toenemende druk op de natuur- en landschapswaarden van het gebied.

Verbinden van mens en natuur

De schijnbaar immer tegenstrijdige belangen van

stad en natuur hebben de Groene Noordvleugel partijen geïnspireerd tot het ontwerpen van een concept waarin mens én natuur centraal staan; het concept van de Groen-Blauwe Vlinderstrik, met De bijzondere landschappelijke setting van de Metropoolregio én de specifieke natuurwaarden van het IJmeer Markermeer hangen direct samen met de ligging in de Europese delta.

als inzet te komen tot een woon- en leefmilieu van internationale allure. In dit concept staat de verbinding tussen de metropoolontwikkeling en de zorg voor natuur- en landschapswaarden centraal. Een top leef- en woonmilieu behoeft goed bereikbare woon- en werklocaties, een hoogwaardig netwerk van stadsparken, recreatieve gebieden, natuurgebieden en (cultuur-) landschappen die onderling verbonden zijn en tegelijkertijd een eenheid vormen met de stedelijke omgeving. Het maximaliseren van bestaande waarden en ontwikkeling van nieuwe kwaliteiten zal resulteren in beschikbaarheid en bereikbaarheid van top-natuur, -landschap en -recreatie in de Metropoolregio Amsterdam. Het IJmeer/Markermeer is het kloppend hart van de Vlinderstrik. Het is een groot en zeer gevarieerd gebied. Helder en troebel, diep en ondiep, dynamisch en luw tegelijk. Het biedt een grote variatie aan flora en fauna. Ook het omliggende land kent een grote verscheidenheid: het kleinschalige cultuurlandschap van “het oude land”, en het grootschalige, robuuste nieuwe land van Flevoland.

Voorstel

Onze gebiedsvisie is als volgt samen te vatten.

‘IJmeer/Markermeer; een Toekomstbestendig Ecologisch Systeem, levend hart van de Metropool’. Versterk het ecologisch systeem en benut de verschillen in dit rijke landschap. Dit biedt de mogelijkheid om tot een complete en verfijnde invulling van het gebied te komen. Het resultaat moet unieke belevingswaarde toevoegen aan de stedelijke omgeving en daarbij de ecologische waarden borgen voor de toekomst. Natuur en cultuur doen samen een stap vooruit en leggen de basis voor het creëren van een nieuw Nationaal Park.

De vlinderstrik is het symbool van beoogde samenhang tussen groen in en om de stad en van de verwevenheid van rood en groen in de Metropoolregio.

4


Markermeer IJmeer;


De visie vraagt om uitwerking van de thema’s mens en natuur Thema natuur en landschap ontwikkel het ecologisch laaglandsysteem als geheel door de relatie van het IJmeer/Markermeer met binnendijkse gebieden Waterland,Vechtplassengebied en Oostvaardersplassen te versterken voeg zwak ontwikkelde en ontbrekende componenten van het laaglandsysteem toe; heldere kusten, landwaterovergangen, moeras en rietlanden waarborg cruciale schakels in het systeem; onderwatervegetatievelden en belangrijke rust- en foerageergebieden voor watervogels realiseer robuuste ecologische verbindingen; de Waterlandtak van de Natte As, het Oostvaarderswold en lokale verbinding Lepelaarsplassen, Gooimeer- Noordpolder laat de kernwaarden van het landschap renderen; benut de open ruimte en de diversiteit van kusten als dragers voor ontwikkeling en gebruik. Nieuwe ontwikkelingen niet alleen ruimtelijk zoneren maar ook ‘horizoneren’. stel een seizoenvolgend peil in.

Thema mensen versterk de ruimtelijke en functionele relaties van stedelijke gebieden met het IJmeer/Markermeer maak water en oevers bereikbaar en bruikbaar, benut de specifieke sfeer van verschillende landschappen voor de ontwikkeling van een veelzijdig recreatiepakket ontwikkel IJburg, Almere en Lelystad als steden aan het water, realiseer waterrijke woonmilieus bij Almere Pampus door het water binnen te halen indien het voor de groei van Almere noodzakelijk blijkt een nieuwe verbinding met Amsterdam te maken, koester dan de huidige kwaliteiten als openheid en ecologie; maak geen verbinding bovengronds!

5

Markermeer IJmeer;



We stellen de volgende ruimtelijke hoofdlijnen voor: IJmeer:

Gebiedsvisie Nationaal Park Markermeer IJmeer

creëer een waterpark van internationale allure

dijk

borg de natuur- en landschapswaarden

heldere kust

laat veel meer mensen genieten van deze waarden

bestaande natuurkwaliteiten

bouw de natuurboulevard verder uit, ook in Almere

nieuwe natuur vispassage

[

stedelijke kernen

✔

vogelrustgebied

Waterlandse kust en Zuidkust: koester en verbind

geplande uitbreiding



fort

bewaar de openheid van Waterland

natuurgerichte

ontwikkel de statige, stoere Zuidkust

recreatieve ontwikkeling

versterk de ecologische en visuele relatie tussen land en water

✔

aanlegplaats kleine watersport

ontsluit de verborgen cultuurhistorie

uitbreiding jachthaven brug verbindende kustlijn

Deelgebied Lelynatuur

eiland

Flevokust: spectaculaire nieuwe ontwikkelingen koppel stevige recreatieve ontwikkeling aan Almere Pampus en Poort creëer robuuste, spectaculaire nieuwe natuur vontsluit de natuur voor mensen

Markermeer: het grote water investeer fors in de natuur en waterkwaliteit zôneer natuur en recreatie.

✔

Deelgebied IJmeer

✔

✔ ✔ ✔

✔



✔

 

✔ ✔

✔ 8

6


Markermeer IJmeer;


IJmeer en Oermoeras

De gebiedsvisie wordt uitgewerkt voor twee specifieke

locaties: IJmeer en Oermoeras. Hoewel elkaars tegenpolen wanneer het gaat om geografische ligging, drukte en zonering, spelen de gebieden samen een rol in het verhaal van de mogelijkheden voor natuur, waterkwaliteit, recreatie en wonen in het stedelijk gebied van Amsterdam en Almere. De accenten die in de uitwerking worden aangebracht zijn complementair en onlosmakelijk verbonden. Het IJmeer fungeert als brandpunt van ambities m.b.t. recreatie, natuur, cultuur en landschap. Het Oermoeras biedt de mogelijkheid tot het creëren van ‘ecologie op systeemniveau’. De beste locatie die het toevoegen van nieuwe elementen op grote schaal toelaat ligt in het Markermeer, bij de Houtribdijk. Twee grote, verschillende opgaven, die vragen om sturing met visie!

7


Markermeer IJmeer;


Waterpark IJmeer Potenties en verbindende elementen

Visie

Het toekomstige waterpark IJmeer zien wij als een

ketting die nog geregen moet worden. De bestaande gebieden met hun landschappelijke afwisseling, uitmuntende recreatiemogelijkheden, hoge natuurwaarden en cultuurhistorische hoogtepunten dagen uit om verbonden te worden, zowel aan elkaar, als aan het stedelijke ‘achterland’. Om uiteindelijk als een uniek en schitterend parelsnoer de regio te omvatten en als geheel de beleving en het leven van haar bezoekers en bewoners te verrijken. De beoogde balans tussen natuur en gebruik van het gebied zal resulteren in een Nationaal Park, van internationale betekenis en allure.

Recreatie

Waterland, het Groene Hart, het Gooi en de duinen

vormen samen de groenblauwe inbedding van Amsterdam en Almere. Toename van het aantal inwoners in het stedelijk gebied resulteert in een grotere vraag naar groen uitloopgebied, een aantrekkelijke woonomgeving en meer recreatiegebieden. Het IJmeer wordt het kloppend hart van een gebied waar de groeiende en gevarieerde recreatiebehoeften -van een rustig ommetje tot een avontuurlijke vaartocht- ingevuld kunnen worden, met respect voor en versterking van de natuurwaarden.

Natuur

Ondanks de achteruitgang van de natuurwaarden

in het IJmeer zijn deze nog relatief goed vertegenwoordigd en is de waterkwaliteit redelijk. De zandige bodem verleent het IJmeer een specifiek karakter met unieke waarden voor kwetsbare onderwatervegetaties en vogels, een rustig gebied dat als kruispunt dient in de ecologische verbindingen van de Natte As. Bodem- en watercondities, gecombineerd met de aanwezigheid van enige kwel langs de zuidkust, resulteren in potenties voor hogere natuurwaarden. Er zullen meer luwtegebieden moeten komen en door het instellen van een meer natuurlijk, seizoensgebonden peil kunnen de potenties echt benut worden. Tegelijkertijd moeten natuur en landschap beter beleefbaar worden. Zonering van recreatieve activiteiten garandeert het ontzien van kwetsbare onderwatervegetaties en zorgt voor rust in fourageerlocaties van watervogels (bijvoorbeeld Gouwzee en delen van de kust bij Muiderberg).

Landschap

De kusten van het IJmeer zijn zeer verschillend van

karakter. De Waterlandse kust kenmerkt zich door de oude zeedijk met de daaraan gelegen zuiderzeehaventjes. De dijk vormt de ruggengraat van het landschap, geflankeerd door de openheid van water, de veenweiden en Dieën. Deze kust met het daarachter gelegen Nationaal Landschap Laag Holland, heeft grote cultuurhistorische waarde. De zuidelijke IJmeerkust kent een afwisseling van stedelijke accenten en groene gebieden met kwaliteit en een zekere statigheid. De Flevolandse kust kenmerkt zich door een sterke verstedelijking, ingebed in zowel parkachtige als ruige natuurstructuren met ruimte voor intensievere vormen van recreatie. Het vierde element in deze serie wordt gevormd door de stedelijke componenten IJburg en Almere Pampus, die sterk op het water gericht zijn en onderdeel worden van het Waterpark.

Opgave

Voorzie het Waterpark IJmeer van een sterke, veelzijdige

en verbindende identiteit, waarin het geheel meer is dan de som der delen. De openheid en rust van het IJmeer verbinden aan het stedelijk netwerk, daarbij de natuur- en landschapswaarden versterken en behouden. Zonering naar tijd en plaats zal een belangrijke rol spelen in deze opgave, alsmede ontsluiting voor de gebruiker en het opheffen van de anonimiteit van sommige deelgebieden. De beoogde uitstraling is die van een Nationaal Park van internationale ecologische betekenis, midden in de unieke metropoolregio Amsterdam! 8

Markermeer IJmeer;



I n r i ch t i n g s vo o r s t e l l e n Watersteden

De steden rond het IJmeer ontwikkelen zich in symbiose

met het water. In plaats van ‘achterkant van de stad’ wordt het water integraal onderdeel van de stedelijke omgeving. De oriëntatie op het IJmeer komt niet alleen tot uitdrukking in de ligging, maar ook in het ruime aanbod van recreatiemogelijkheden aan de rand van het stedelijk gebied (boulevards, oeverparken, stadsstranden, jachthaven etc.).

Nationaal Park IJmeer

IJMEER

Muidense Kust

Markermeer Marken

Monnickendam

Broek in Waterland

Waterlandse Kust

Voorzieningen rond de watersteden:

-

Behoud van de zichtbaarheid van de trechtervormige monding van het IJ en de sequentie van steeds groter wordende watervlakten.

-

Behoud en versterking van het onderscheid van de drie verschillende kusten: Waterland, Vechtstreek, Flevoland

-

Benutten van de stedelijke dynamiek rondom Amsterdam voor het creeren van nieuwe stedelijke en recreatieve kwaliteiten

de toegankelijkheid van het IJmeer vanuit het IJ en de grachten wordt verbeterd door een

Uitdam

De kustidentiteit strekt zich uit van Amsterdam tot aan Marken. De randen van Waterland, de Vechtstreek en Zuidelijk Flevoland maken onderdeel uit van dit gebied. Het westelijke deel bevindt zich binnen de stedelijke agglomeratie van Amsterdam.

Waterland

Ransdorp

Uitwerking IJmeer uitzichten vogelobservatiepunt Het IJ Durgerdam

IJmeer

dam versterken natte natuur (ha’s)

Zeeburgereiland

Flevoland

Buiten-IJ

recreatiesteunpunt (horeca, terras) Pampus

verdichten fietsen wandelroutes (indicatief) Diemerpark, Waterlandpark, Pampushoutpark

Almere

nieuwe overtoom uitbreiding jachthaven IJburg

aanlegplaats boten

R

fort natuurgerichte recreatieve ontwikkeling Muiden

Amsterdam cirkelboot

dijk Flevokust geplande bebouwing

Muiderberg rberg

vispassage strandjes vogelrustgebied activiteiten- en/of infocentrum nieuwe natuur

;

Vechtstreek

aan de westzijde van IJburg wordt ruimte geschapen voor een jachthaven, een vernieuwd Blijburg is in het ontwerp opgenomen, de oostrand krijgt een natuurlijke invulling

Almere Pampus krijgt een gezicht aan het water. Niet door buitendijks te bouwen, maar door

Flevoland

eilandje

eigentijdse ‘overtoom’ aan te leggen bij de Oranjesluizen

Natuurlandschap Kenmerkend voor het IJmeer is de trechtervorm. Vanuit Amsterdam wordt het water steeds breder. Deze sequentie van toenemende ruimtematen zet zich voort tot aan de Noordzee: Het IJ, Buiten-IJ, IJmeer, Markermeer, IJsselmeer, Waddenzee, Noordzee. Vooral in Waterland bestaan er sterke relaties tussen het binnendijkse en buitendijkse deel, waarbij land en water sterk met elkaar zijn verweven. De zogenaamde ‘dieën’ zijn oude zee-inbraken die diep doordringen in dit veengebied. Daarnaast kent Waterland een aantal grote buitendijks gelegen oeverlanden zoals de Polder IJdoorn en De Nes. Waterland kent bijzondere natuurwaarden, vooral voor wateren weidevogels. Langs de zuidelijke oever van het IJmeer vormen de Vecht en (in mindere mate) de Diem en Gaasp een ruimtelijke en ecologische verbinding met het achterland. Cultuurlandschap Het IJmeer vormt de historische toegang van Amsterdam met de wereldzeeën. Het Paard van Marken en het lichtbaken op het Vuurtoreneiland waren in oude tijden belangrijke oriëntatiepunten op de route van en naar de Amsterdamse haven. Het IJmeer wordt omgeven door drie verschillende cultuurlandschappen: Waterland, de Vechtstreek en Zuidelijk Flevoland. Zowel op het land als vanaf het water zijn de verschillen tussen de landschapstypen duidelijk waarneembaar.

de dijk te verleggen en het water ‘binnen’ te halen. In de nieuwe wijk zijn tal van watergerichte

Waterland is een open waterrijk landschap, waarbij de beplante erven de weinige opgaande elementen vormen. Te midden van dit weidegebied bevinden zich enkele diepe droogmakerijen van ingepolderde zee-inbraken. De Waterlandse Zeedijk kent een slingerend tracé met een aantal markante knikken. Langs deze dijk liggen de langgerekte dorpen Durgerdam en Uitdam. Met name Durgerdam vormt een authentiek vissersdorp met tientallen houten huizen langs de dijk. In de zuidelijke punt van polder IJdoorn zijn de resten gevonden van het verdronken dorp IJdoren. Langs de zuidelijke kust van het IJmeer bevinden zich een aantal grote boscomplexen. Vanaf het water gezien heeft het landschap daardoor een besloten karakter, dat nog wordt versterkt doordat de dijk tussen Muiden en Muiderberg over grote lengte is beplant. Het stadje Muiden aan de Vecht kent een bijzondere cultuurhistorische rijkdom met het Muiderslot, vestingwerken, sluis en een fort. Midden in het IJmeer ligt het Fort bij het Pampus, dat deel uitmaakt van de stelling van Amsterdam. Het jonge landschap van Flevoland verschilt sterk van het landschap langs de Noord Hollandse kust. De dijk kent een recht tracé met slechts flauwe bochten. De oevers zijn met steen bekleed en het dijkprofiel is breed met een flauw talud. Achter de dijk liggen de grote boscomplexen van de Pampushout.

voorzieningen opgenomen, waaronder een jachthaven, maar ook een architectuurcentrum, waarin de bezoeker kennis kan maken met de vernieuwende, ecologisch en milieutechnisch hoogstaande architectuur van Almere Pampus

stadsranden van Amsterdam en Almere worden voorzien van stevige parkstructuren die gevarieerde uitloopmogelijkheden bieden en verrommeling tegengaan. Voorbeelden: ontwikkeling van het Waterlandpark aan de noordrand van Amsterdam, waarvan het karakter wordt bepaald door de specifieke landschappelijke kwaliteiten van Waterland. Uitbreiding van het Diemerpark door de omgeving van de voormalige PEN-centrale bij het park te betrekken.

Flevolandse kust

Stadslandschap: Rondom Amsterdam en Almere is er sprake van een hoge stedelijke dynamiek. Met de ontwikkeling van IJburg I en II en mogelijk Almere Pampus buitendijks worden er de komende jaren nieuwe stadsdelen in het IJmeer ontwikkeld.

Kern van het voorstel voor de Flevokust is de

stedelijke ontwikkeling van Almere Pampus en Almere Poort te begeleiden met stevige wateren strandrecreatie-accenten, die aansluiten op groene corridors en natuurgebieden. De reeds bestaande natuurstructuur zorgt voor een ecologische verbinding van de Lepelaarsplassen in de 21

richting van het Kromslootpark en het Gooimeer. Voorzieningen langs de Flevolandse kust: doorgaande recreatieve route over de dijk, van de Hollandse brug, langs Almere Poort, door Almere Pampus, naar de Lepelaarplassen uitbreiding en verlevendiging van de strandzone langs de dijk bij Almere Poort, door het faciliteren van oeverrecreatie, waterpret en evenementen. Aan de oostkant van de Hollandse brug gaat het strand over in een extensievere natuurstrandzone Marina Muiderzand wordt ontwikkeld tot recreatief knooppunt ten oosten van Pampus een groene, parkachtige uitloop creëren als overgangsgebied naar de Lepelaarsplassen Lepelaarsplassen bestemmen voor extensief gebruik, het beleven van rust, ruimte en ruige natuur. Deze natuur versterken door toevoegen van vooroevers.

9

Markermeer IJmeer;



Zuidelijke kust

Versterking van de bestaande landschappelijke

afwisseling en het ‘statige’ karakter van dit gebied. Ontsluiting en verbinding van ontwikkelingen langs deze kust (Diemervijfhoek, Kruitbos en de Forten van de Stelling van Amsterdam) door vergroting van de mogelijkheden voor wandelen, fietsen en kleine watersport. Waarborgen van de belangrijkste aansluiting van de Groene Ruggengraat en verbinding creëren via de Baai van Ballast naar IJmeer en Waterlandse kust, waarbij ook de bereikbaarheid vanaf het binnenland verbeterd wordt. Met de huidige uitvoering van de Natuurboulevard zijn de eerste stappen in de beoogde richting reeds gezet.

Nationaal Park IJmeer

IJMEER

Muidense Kust

Markermeer Marken

Monnickendam

Broek in Waterland

Waterlandse Kust

Voorzieningen langs de zuidelijke kust:

-

Behoud van de zichtbaarheid van de trechtervormige monding van het IJ en de sequentie van steeds groter wordende watervlakten.

-

Behoud en versterking van het onderscheid van de drie verschillende kusten: Waterland, Vechtstreek, Flevoland

-

een netwerk van korte routes creëren, gekoppeld aan een doorgaande structuur. Met dit

het creeren van nieuwe stedelijke en recreatieve kwaliteiten Uitdam

De kustidentiteit strekt zich uit van Amsterdam tot aan Marken. De randen van Waterland, de Vechtstreek en Zuidelijk Flevoland maken onderdeel uit van dit gebied. Het westelijke deel bevindt zich binnen de stedelijke agglomeratie van Amsterdam.

Waterland

Ransdorp

Uitwerking IJmeer uitzichten vogelobservatiepunt Het IJ Durgerdam

IJmeer


Zeeburgereiland

Flevoland

Buiten-IJ



Almere


aanlegplaats boten

R




Muiderberg rberg


;

Vechtstreek

watersportactiviteiten in de directe omgeving een reeks nieuwe eilandjes voor de kust gaat dienst doen als vaardoel voor de kleine

Flevoland

eilandje

netwerk worden vele tot heden ‘verborgen’ kwaliteiten ontsloten.

het fort Diemerdam krijgt een functie als recreatief knooppunt, inclusief horeca en aanbod Benutten van de stedelijke dynamiek rondom Amsterdam voor

Natuurlandschap Kenmerkend voor het IJmeer is de trechtervorm. Vanuit Amsterdam wordt het water steeds breder. Deze sequentie van toenemende ruimtematen zet zich voort tot aan de Noordzee: Het IJ, Buiten-IJ, IJmeer, Markermeer, IJsselmeer, Waddenzee, Noordzee. Vooral in Waterland bestaan er sterke relaties tussen het binnendijkse en buitendijkse deel, waarbij land en water sterk met elkaar zijn verweven. De zogenaamde ‘dieën’ zijn oude zee-inbraken die diep doordringen in dit veengebied. Daarnaast kent Waterland een aantal grote buitendijks gelegen oeverlanden zoals de Polder IJdoorn en De Nes. Waterland kent bijzondere natuurwaarden, vooral voor wateren weidevogels. Langs de zuidelijke oever van het IJmeer vormen de Vecht en (in mindere mate) de Diem en Gaasp een ruimtelijke en ecologische verbinding met het achterland. Cultuurlandschap Het IJmeer vormt de historische toegang van Amsterdam met de wereldzeeën. Het Paard van Marken en het lichtbaken op het Vuurtoreneiland waren in oude tijden belangrijke oriëntatiepunten op de route van en naar de Amsterdamse haven. Het IJmeer wordt omgeven door drie verschillende cultuurlandschappen: Waterland, de Vechtstreek en Zuidelijk Flevoland. Zowel op het land als vanaf het water zijn de verschillen tussen de landschapstypen duidelijk waarneembaar.

watersport en biedt beschutting van de vaarroute naar het Gooimeer. Ondiepten rond en

Waterland is een open waterrijk landschap, waarbij de beplante erven de weinige opgaande elementen vormen. Te midden van dit weidegebied bevinden zich enkele diepe droogmakerijen van ingepolderde zee-inbraken. De Waterlandse Zeedijk kent een slingerend tracé met een aantal markante knikken. Langs deze dijk liggen de langgerekte dorpen Durgerdam en Uitdam. Met name Durgerdam vormt een authentiek vissersdorp met tientallen houten huizen langs de dijk. In de zuidelijke punt van polder IJdoorn zijn de resten gevonden van het verdronken dorp IJdoren. Langs de zuidelijke kust van het IJmeer bevinden zich een aantal grote boscomplexen. Vanaf het water gezien heeft het landschap daardoor een besloten karakter, dat nog wordt versterkt doordat de dijk tussen Muiden en Muiderberg over grote lengte is beplant. Het stadje Muiden aan de Vecht kent een bijzondere cultuurhistorische rijkdom met het Muiderslot, vestingwerken, sluis en een fort. Midden in het IJmeer ligt het Fort bij het Pampus, dat deel uitmaakt van de stelling van Amsterdam. Het jonge landschap van Flevoland verschilt sterk van het landschap langs de Noord Hollandse kust. De dijk kent een recht tracé met slechts flauwe bochten. De oevers zijn met steen bekleed en het dijkprofiel is breed met een flauw talud. Achter de dijk liggen de grote boscomplexen van de Pampushout.

tussen de eilandjes begunstigen oevervegetatie

de Baai van Ballast vormt een cruciale ecologische schakel in het traject Naardermeer- Vecht aquaduct- Baai van Ballast- Oostrand IJburg en polder IJdoorn. Het gebied wordt al voor natuurontwikkeling ingericht. Ten noorden van de reeds geplande dam komen de genoemde eilandjes ten behoeve van de watersport

de jachthaven bij Muiden wordt beperkt uitgebreid, direct achter de westelijke strekdam. Hierbij dient de configuratie van Aquamarina in IJmuiden als voorbeeld

het westelijk deel van de Noordpolder wordt vernat, waardoor de Groene Ruggengraat (Natte As) een extra monding naar het IJmeer krijgt

strandjes langs de noordrand van de Noordpolder, afgewisseld met vooroeverontwikkeling en kleine strekdammen.

Stadslandschap: Rondom Amsterdam en Almere is er sprake van een hoge stedelijke dynamiek. Met de ontwikkeling van IJburg I en II en mogelijk Almere Pampus buitendijks worden er de komende jaren nieuwe stadsdelen in het IJmeer ontwikkeld.

Waterlandse kust

De functie van de dijk als recreatieve en landschappelijke

as moet versterkt worden, met behoud van de openheid aan weerszijden en vergroting van de 21

opvangcapaciteit aan de rand van Amsterdam. Het IJmeer moet meer onderdeel worden van de beleving van Waterland, tegelijk willen we de natuur aan beide zijden van de dijk versterken en verbinden. Mogelijkheden om landschap en natuur beter te kunnen beleven worden uitgebreid, o.a. door middel van het creëren van ‘transferia’ (horeca, parkeergelegenheid en info-centra) als overgang naar een uitgebreid netwerk van wandelen fietsroutes. Voorzieningen langs de oude Waterlandse Zeedijk: verbetering en uitbreiding van het bestaande fietspad, o.a. met eigentijdse rustpunten vanwaaruit de recreant van het landschap kan genieten intensiever inrichting van gebieden aan de landzijde, waardoor bezoekers directer met het achterliggende gebied kennismaken. Dit zijn de Blijkmeer, waar natuurontwikkeling plaatsvindt met een accent op recreatieve infrastructuur, en de herontwikkeling van de camping/jachthaven ten noorden van Uitdam, uitgebreid met publieke functies als bijvoorbeeld een Natuur- en Milieu-educatief centrum aan de IJmeerzijde van de dijk worden op drie plaatsen strekdammen aangebracht, met als doel meer luwte te creëren ten gunste van onderwatervegetaties en watervogels. Er komen hier voorzieningen om de natuur -zonder die te verstoren- te kunnen beleven langs de dijk worden mogelijkheden geschapen om de ruimte van het IJmeer te ervaren, bijvoorbeeld een terras op dijkhoogte en observatiehutten bij de vooroevers. Het baken aan de zuidkant van IJdoorn wordt periodiek toegankelijk gemaakt ecologische relatie IJmeer-Waterland versterken door o.a. vispassages en binnendijkse natuurontwikkeling langs Aeën en Dieën.

10


Markermeer IJmeer;


Verbindende elementen

De drie kusten hebben in het voorstel elk een eigen

-complementaire- invulling gekregen. Het water van het IJmeer verbindt deze unieke elementen. De driehoek Muiden-Almere Pampus-IJburg zal veel interactie opleveren. Voor fietsers en wandelaars moet er een veerverbinding tussen Almere Pampus en Uitdam of Durgerdam komen, aangevuld met een cirkelpont die een ‘rondje IJmeer’ mogelijk maakt. Een netwerk van bezoekerscentra biedt de recreant thematische informatie en een uitvalsbasis voor recreatieve activiteiten. Een routenetwerk verbindt een keur aan voorzieningen voor zeer uiteenlopende vormen van recreatie. Natuur en landschap worden zo voor veel meer mensen ontsloten.

11


Markermeer IJmeer;


Oermoeras bij LelyStad: LelyNatuur Inleiding

De aanleg van een omvangrijk oermoeras, reeds

opgenomen in het Ontwikkelperspectief Markermeer IJmeer, zal een enorme versterking en verrijking van de natuurwaarden van het Markermeer opleveren. Het zal echter ook resulteren in een onverwachte meerwaarde voor het stedelijk gebied van Amsterdam, Almere en -in het bijzonder- Lelystad. Om de functie van het oermoeras te benadrukken introduceren we de benaming LelyNatuur, die tevens de band met LelyStad symboliseert.

Visie

LelyNatuur zal van toegevoegde waarde zijn

voor het gebied, in ecologisch opzicht maar zeker ook voor de op natuur gerichte recreatie. LelyNatuur is de logische buitendijkse ontwikkeling van de as Horsterwold-Oostvaarderswold en Oostvaardersplassen. Hoewel qua omvang en allure vergelijkbaar, onderscheidt LelyNatuur zich sterk van de Oostvaardersplassen wat betreft ontstaanswijze en ontwikkeling. De dynamiek van wind en seizoenen zal een uniek natuurgebied realiseren waarin plaats is voor een veelheid aan dieren plantensoorten en waarin spectaculaire natuurbeelden een bijzondere recreatieve waarde opleveren.

Perspectief

De dynamiek van wind en seizoenen zal zorgen voor

een onregelmatig waterpeil, dat lijkt op getijdenwerking. Een seizoenvolgend peil voegt verdere verschillen toe, waardoor een natuurlijke situatie benaderd wordt. Dit zal resulteren in belangrijke en langdurige pioniersituaties van de natuur aldaar. Voorwaarde voor het creëren van dit effect is de benadering van LelyNatuur als ‘skeletontwerp’, waarbij de invulling ontstaat door processen als aanslibbing en windwerking. Door gebruik te maken van natuurlijke sedimenten die in de regio voorhanden zijn -zand, klei, slib en veen- kan een schat aan gradiënten worden gecreëerd. Er ontstaat een divers landschap van hardhoutooibos, wilgenstruwelen, rietvelden en slibvlaktes. Grazende dieren zouden deze dynamische structuur completeren. Dit samenspel biedt een grote meerwaarde aan de natuur in het IJsselmeergebied en zelfs op landelijk en Europees niveau. De ligging garandeert een functie als knooppunt voor tal van soorten die gebonden zijn aan grote moerasgebieden, waar elders in Nederland amper plek voor is (bever, visotter, zeearend, visarend, kraanvogel en -op termijn- kroeskoppelikaan). Het geheel zal bestaan uit drie delen; LelyNaturama, een eilandje op korte afstand van LelyStad; LelyWildernis, het grootste deel van het natuurgebied en LelyBoulevard, parallel aan het laatste stuk van de Houtribdijk. LelyNaturama is goed bereikbaar per veerboot, en er is van alles te doen; een bezoek aan de natuurterrassen, wandelen, struinen, deelnemen aan een excursie, kanovaren etc. Op het eiland voorziet kennis- en bezoekerscentrum LelyJans in thematische informatie, panoramische uitzichten en mogelijkheden LelyWildernis te verkennen. LelyBoulevard zal de springplank zijn richting LelyNaturama en LelyWildernis.

12

Markermeer IJmeer;



LelyNatuur en recreatie

De robuustheid en grootte van LelyNatuur zullen zich

manifesteren in spectaculaire natuurbeelden, de belangrijkste pijler voor de recreatieve waarde van het gebied. Van groot belang is een logische en natuurlijke zonering van het recreatief gebruik

LelyNatuur

van LelyNatuur, met een goede bereikbaarheid van de dichtst bij bewoning gelegen gedeeltes van

E c o l o g i s ch e Fo o t p r i n t

het gebied. Het formaat van LelyNatuur kan dan optimaal zijn werk doen: zorgen voor mensen en zeearenden. Met een brugverbinding vanaf de knik in de Houtribdijk kan doorgaand verkeer uit Enkhuizen om Lelystad heen worden geleid. Het resterende deel van de dijk wordt verkeersluwer maar blijft wel nodig voor de ontsluiting van de stad. Tegen de dijk wordt de LelyBoulevard ontwikkeld; een recreatieve zone die dient als vertrekpunt voor LelyNaturama en LelyWildernis, maar waarin ook een passantenhaven is opgenomen en kleinschalige bedrijvigheid gericht op natuurrecreatie (kanoverhuur, sportvissen, survivaltochten, theehuis etc.). LelyWildernis

Uitwerking LelyNatuur

Door de ligging ver buiten doorgaande vaarroutes vormt LelyNatuur geen hinder voor de bruine vloot en andere zeilers. De belevingswereld van de recreant zal juist verrijkt worden met

slibplaten, riet en biezen moeras priel ondiep meer

LelyBoulevard

dieper meer zachthout ooibos

spectaculaire toevoegingen aan de natuur, grotere aantallen vogels en meer mogelijkheden voor recreatie op het water. Grote watersport op het Markermeer en in het IJsselmeergebied wordt verder geaccommodeerd in het nautisch centrum van Bataviahaven en Ketelhaven.

hardhout ooibos moerasbos uitkijktoren dijk

LelyNaturama

weg

LelyNatuur en waterkwaliteit

brug kennis- en bezoekerscentrum LelyJans

LelyNatuur draagt op twee manieren bij aan de

vermindering van slib in het Markermeer. De rondgaande windgestuurde slibstroom wordt er door

vlonderpaden windwad natuurgerichte recreatieve ontwikkeling

;

aanlegplaats eiland botanische tuin

afgeremd. Het moeras neemt eveneens slib op. De wijze waarop het skelet van dammen, dijkjes, platen en golfbrekers aangelegd zal worden, bevordert het ontstaan van luwtes waar slib kan bezinken. Een meer seizoenvolgend peil faciliteert het ontstaan van rietvegetaties die op hun beurt de invang van slib versterken. Uiteindelijk zullen er diverse watergeulen blijven bestaan waardoor aanslibbing en erosie ook op langere termijn effect hebben.

LelyNatuur en visserij

Hoewel het ontstaan van LelyNatuur een verlies aan

wateroppervlakte voor de beroepsvisserij met zich meebrengt, zorgt het tegelijkertijd voor een verbetering van de vispopulaties in het gebied. Door haar dynamische systeem met slufters faciliteert LelyNatuur het ontstaan van plaatsen waar diverse vissoorten ongestoord kunnen paaien en opgroeien.

LelyNatuur binnen het IJsselmeersysteem

De toekomstige versterking van de

Houtribdijk, o.a. in verband met veiligheidseisen, zal resulteren in een nog sterkere barrièrewerking dan de huidige. LelyNatuur -en vooral voor LelyWildernis- heeft baat bij peilverschillen ter weerszijden van de dijk. De opstuwende kracht van de wind zal leiden tot overslag van het water, hetwelk de dynamiek van het systeem ten goede komt. De barrièrewerking van de dijk moet daarom zoveel mogelijk worden verzacht. Om dit doel te realiseren duikt de weg over de Houtribdijk in een koker tot aan het Enkhuizer einde van LelyWildernis. Deze super ontsnippering kan voor de weggebruiker aangenamer worden gemaakt met lichtkoepels en een extra uitkijkpunt aan de Enkhuizer zijde.

13


14

Markermeer IJmeer;



Markermeer IJmeer;


LelyNatuur – wanneer is het af? Als het goed is, is LelyNatuur nooit af. De dynamiek van het gebied garandeert verandering. Het (eventueel) ontstaan van een evenwicht waarbij bosvorming, begrazing, erosie, golfslag en aanslibbing hun effect doen gelden, zal vermoedelijk decennia duren. De ontwikkeling van het gebied zal niet stilstaan maar een voortdurende dynamiek laten zien …. Wanneer laat de eerste bever zich zien? Hoe lang duurt het voordat de visotters vanuit het noordwesten van Overijssel LelyNatuur hebben ontdekt? Hoeveel paren Zeearenden gaan er broeden? Tegelijkertijd is het af zodra het ‘skelet’ er ligt. Vanaf dat moment neemt de natuur het over en kunnen wij vanaf LelyJans en in LelyWildernis getuige zijn van de komst van moerasandijvie en zeearend, van het dynamische proces dat natuur heet.

15


Markermeer IJmeer;


Nu volhouden, het is de moeite waard

De potenties van het IJmeer/Markermeer zijn enorm. Op gebied van natuur, maar ook cultuurhistorie en recreatie. En dat midden in de Metropoolregio Amsterdam. Misschien weten we het al zo lang dat we het vanzelfsprekend zijn gaan vinden. Maar dat is het niet, waar in Europa vind je een vergelijkbare plek? Een gebied met potenties, maar ook een gebied dat sterk onder druk staat. Vanuit de ruimtelijke ontwikkelingen, maar ook vanuit de milieukwaliteit. In het traject van de Toekomst Agenda Markermeer IJmeer (TMIJ) is hiervoor al veel goed werk gedaan. Met het beeld dat wij als groene organisaties hebben neergelegd willen we onze ambitie tonen. Voor natuur, maar ook voor mensen. Dat voelen we als een maatschappelijke verantwoordelijkheid. Wij denken dat dit gebied echt tot bloei kan komen. Maar dat vraagt om een strategie die niet alleen maar uitgaat van ‘handen af van het IJmeer/Markermeer’. Want het komt niet vanzelf goed. We moeten het ecosysteem sterker en veerkrachtiger maken om zo ook mogelijkheden en ruimte voor (recreatief) gebruik te vergroten. Investeren dus om de natuurkwaliteit op orde te krijgen, maar ook om mensen te laten genieten van het gebied. Dat we daarmee tegelijkertijd werken aan een economische impuls voor de Metropoolregio Amsterdam wordt steeds duidelijker. De bedragen die in discussies rond TMIJ genoemd worden zijn fors. Maar zijn ze buiten de orde? Realiseren we ons wat er geïnvesteerd wordt in nieuwe infrastructuur en de ontwikkeling van woon- en werkgebieden in deze regio? En hebben we niet überhaupt te voldoen aan de verplichtingen die voortkomen uit onze internationale verplichtingen zoals vastgelegd in Natura 2000? Toch willen wij niet alleen vertrekken vanuit het gegeven “dat het moet”. Het gaat hier over iets dat we willen! Een duurzame investering in de Metropoolregio Amsterdam. Een investering die past bij de ambities van de regio, uitgesproken in de Noordvleugelconferentie van december 2007. Met TMIJ staat er veel goeds op de rit. Maar er is nog geen politieke besluitvorming. Wij zeggen: nu volhouden, het is de moeite meer dan waard voor deze kans die voor het grijpen ligt!

16

Markermeer IJmeer;



Nationaal Park IJmeer Muidense Kust

Markermeer Marken

Monnickendam

-

-

Broek in Waterland

Waterlandse Kust

-

Uitdam

Flevoland

De kustide dam tot a land, de V maken on westelijke lijke agglo

Waterland

Ransdorp

Uitwerking IJmeer uitzichten vogelobservatiepunt Het IJ

eilandje

Durgerdam

IJmeer


Zeeburgereiland

Flevoland

Buiten-IJ



Almere


aanlegplaats boten

R




Muiderberg rberg


18

;

Vechtstreek

Natuurlan Kenmerke vorm. Van steeds br mende ru de Noordz kermeer, I Vooral in ties tussen deel, waar zijn verwe oude zeedit veeng een aanta landen zo Waterland vooral voo de zuidelij de Vecht e Gaasp een ding met h

Cultuurlan Het IJmee Amsterdam van Marke toreneilan oriëntatiep Amsterdam Het IJmee schillende de Vechtst op het lan schillen tu waarneem

Markermeer IJmeer;



LelyNatuur E c o l o g i s ch e Fo o t p r i n t

LelyWildernis

Uitwerking LelyNatuur

slibplaten, riet en biezen moeras priel ondiep meer

LelyBoulevard

dieper meer zachthout ooibos hardhout ooibos moerasbos uitkijktoren dijk

LelyNaturama

weg brug kennis- en bezoekerscentrum LelyJans vlonderpaden windwad natuurgerichte recreatieve ontwikkeling aanlegplaats eiland botanische tuin

18

;

Markermeer IJmeer;


Colofon

‘Markermeer IJmeer; LelyNatuur en Waterpark’

is een inzending van de gezamenlijke Groene Noordvleugel partijen ten behoeve van de uitwerking en verrijking van het Ontwikkelperspectief Markermeer IJmeer (2008). De Groene Noordvleugelpartijen zijn: Milieufederatie Noord Holland, Milieu Centrum Amsterdam, Natuur en Milieu Flevoland, Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer. Tekstredactie: Barbara Stuart Vormgeving en kaarten: Casteren Creatie © december 2008 Voor informatie kunt u contact opnemen met: Natuurmonumenten: Luc Berris of Jan Willem van Rijn van Alkemade

035 655 96 55

Staatsbosbeheer: Robert Graat of Hesper Schutte,

17

020 707 37 00


LelyNatuur en Waterpark

Recommend Documents