ZARB: Snel en creatief taaloefeningen maken in Word ZARB is een softwareprogramma voor het maken van professionele taaloefeningen, op werkbladen en in toetsen voor alle talen. Maar ook voor gebruik binnen projecten (u maakt in een handomdraai oefeningen voor uw project!) en zaakvakken waarvoor toetsen, werkbladen of creatieve oefeningen nodig zijn. ZARB vult uw tekstverwerker Word (Windows of Mac) aan met meer dan 55 creatieve hulpfuncties voor het manipuleren van taal- en tekstdelen. Met een paar klikken genereert u met ZARB de oefeningen en toetsen die u altijd al graag wilde maken maar die te tijdrovend leken. ZARB herkent daarbij ook woordsoorten en onregelmatige werkwoorden in het NL, Du, En, Fr, Sp en Latijn. ZARB is ook verkrijgbaar als Nederlandstalige software. Daarmee maakt u oefeningen en werkbladen voor álle West-Europese talen. Een school(locatie)licentie geeft ook elke docent recht op thuisgebruik van ZARB. ZARB: snel oefeningen ontwerpen bij materiaal uit het internet ZARB? Dat klinkt eerder naar een computerspel dan naar wat het is: één van de handigste tools die ooit voor talendocenten is uitgevonden. Zoals vaker gaat het om een afkorting: de naam staat voor Zyburas Arbeitshilfen. ZARB is een softwareprogramma voor het maken van professionele taaloefeningen, op werkbladen en in toetsen voor alle talen. Maar ook voor gebruik binnen projecten (u maakt in een handomdraai oefeningen voor uw project!) en zaakvakken waarvoor toetsen, werkbladen of creatieve oefeningen nodig zijn. ZARB vult uw tekstverwerker Word (Windows of Mac) aan met meer dan 55 creatieve hulpfuncties voor het manipuleren van taal- en tekstdelen. Met een paar klikken genereert u met ZARB de oefeningen en toetsen die u altijd al graag wilde maken maar die te tijdrovend leken. ZARB herkent daarbij ook woordsoorten en onregelmatige werkwoorden in het NL, Du, En, Fr, Sp en Latijn. Zo maar een greep uit de vele mogelijkheden (in totaal zo'n 55 stuks!): Woorden zoeken in een letterbrij
Ooit een woordenzoeker gemaakt voor uw leerlingen? U weet wel: allemaal letters in hokjes met de opdracht de horizontaal, verticaal, eventueel ook diagonaal en zelfs soms van achteren naar voren verstopte woorden te zoeken. Dan heeft u zeker de ervaring dat de productie daarvan nogal tijdrovend is maar dat leerlingen dergelijke opdrachten graag maken. Met ZARB wordt zoiets een koud kunstje: binnen een paar seconden tot minuten (afhankelijk van de omvang van de te verwerken tekst of woordenlijst) is de woordzoeker klaar en desgewenst voorzien van een lijst met te vinden woorden c.q. van een sleutel voor de docent. Gatentekstenvaria
ZARB biedt een hele serie mogelijkheden gatenteksten te produceren, o.a.: - Bepaalde letters of tweeklanken weglaten (handig voor beginnelingen). - Een klassieke cloze-tekst: elk zoveelste woord wordt weggelaten, waarbij men naar keuze desgewenst het begin kan laten staan, het weggelaten woord tussen haakjes bij de invulplek kan toevoegen met de letters door elkaar. - De gaten kunnen op basis van een specifieke woordenlijst of speciaal in de tekst aangegeven woorden worden aangebracht. - Bijzonder geslaagd en handig is de module om gatenteksten te maken op basis van grammaticale specificaties: uit een lijst kiest men één of meer grammaticale categorieën en het programma produceert uit de te bewerken tekst volautomatisch een grammaticaopdracht. Voor Duits bijvoorbeeld een naamvalsoefening. Deze optie is beschikbaar voor Duits, Engels, Frans, Spaans, Latijn en Nederlands.
1
Puzzels
Daarnaast zijn er verscheidene puzzelmakers beschikbaar: naast de al genoemde woordzoeker ook bijvoorbeeld nog een zgn. 'kris-kras'-raadsel, een kruiswoordraadsel of een kamraadsel.
Volgorde-opdrachten
Verder zijn er allerlei letter-, woord-, zins- en alineaverplaatsingen mogelijk, resulterend in automatisch gegenereerde opdrachten om de juiste volgorde te zoeken.
Slangentekst
Alle spaties en interpunctie worden uit een geselecteerd stuk tekst verwijderd. De opdracht is op zoek te gaan naar bijvoorbeeld woord- en/of zinsgrenzen. Een oefening overigens waarmee heel vroeg al leerlingen met woordbeeldproblemen zijn op te sporen (die dan natuurlijk niet meer met dit type oefening mogen worden geconfronteerd!). Varia
Er kunnen voorts heel makkelijk woordenlijsten worden gegenereerd en vergeleken, woordfrequenties worden vastgesteld etc.
De handleiding van het programma is uitvoerig en doeltreffend. Er wordt met voorbeelden ook voor beginners duidelijk uitgelegd hoe je te werk moet gaan. Aan alles valt te merken dat de ontwikkelaar zelf talendocent is geweest. Mocht men desondanks vast komen te zitten, dan kan men per brief, mail of desnoods telefoon hulp inroepen, die per omgaande heel doeltreffend gegeven wordt. Eigenlijk is er slechts één maar: met ZARB kun je uitsluitend printbare Word-documenten maken en bijvoorbeeld geen oefeningen voor intra- of internet, die online maakbaar zijn en directe feedback geven. Techniek
Feitelijk gaat het om een bijzonder slimme macro voor de tekstverwerker Word (vanaf versie 6.0, ongeacht welke taal). De installatie verloopt probleemloos. Het programma verwerkt zowel oude teksten, die men reeds op schijf heeft als nieuwe. ZARB 4.1 – de nieuwste versie die momenteel uitgeleverd wordt - is verkrijgbaar in drie voertalen: naar keuze Nederlands, Engels of Duits. Voor de functionaliteit maakt de taalkeuze niets uit: je kunt er teksten in haast elke denkbare taal mee te lijf. De Nederlandse versie is het handigst: elke (talen)sectie kan daar mee uit de voeten. Al met al: ZARB is een magnifieke aanvulling bij de tekstverwerker Word (het programma werkt niet met WordPerfect). Het maakt van Word een echte talenonderwijs-tekstverwerker en komt met toevoegingen op de proppen die bijzonder handig zijn. Kosten
Het programma is bij de overgang van versie 3.1 naar 4.1 niet duurder geworden. Het is goedkoop en is door de uitbreiding van de functionaliteit z'n geld nog steeds dubbel en dwars waard. Wanneer u een privé-licentie aanschaft, kost u dat 59 euro. Maar het handigst is een zo breed mogelijke schoollocatielicentie aan te schaffen. Die kost in het ergste geval (vanaf 501 leerlingen) € 349,=. Gaat het om 500 of minder leerlingen, dan kost dezelfde licentie € 199,=. Daar is het recht bij inbegrepen, dat elke docent het programma ook thuis mag installeren en gebruiken, en dat is heel handig. Nadere informatie en de mogelijkheid online te bestellen vindt u op de website van de makers: www.zarb.nl of op die van de Nederlandse importeur (Schoolsupport, Spieringweg 510, 2141 EB Vijfhuizen, tel. 023-5589011): www.schoolsupport.nl. NB.
Zarb werkt (op dit moment) nog niet onder Windows Vista.
2
3
De functies van Zarb, versie 3.1 Zarb 1 Algemene gatenfuncties Letters Lettergroepen Woordbegin woordeinde Woordopbouw woordafbraak Cloze-Tekst Gaten Invulgaten - oplossingen toevoegen Gaten volgens lijst Invulgaten veranderen Taalspecifieke functies Gatentekst Nederlands Onregelmatige Werkwoorden Gatentekst Duits Infinitieven Duits Sterke werkwoorden – stamvormen Gatentekst Engels Irregular verbs Gatentekst Frans Gatentekst Spaans Gatentekst Latijn Verscheiden oefeningen Woordvormenoefening Samenvoegoefening Multiple Choice Helpfuncties Woordenlijst maken of mengen Vergelijking met woordenlijst Woordfrequentie Tekensettabel Kop invoegen
Zarb 2 Puzzelfuncties Kruiswoordpuzzel Kriskras Woordenzoekraadsel Kamraadsel Raadselgrootte veranderen Geheimschrift Cryptogram Elke tweede letter Omwisselfuncties Woord omdraa ien Woord omdraa ien met invulruimte Woord omdraa ien zonder invulruimte Tekst omdraa ien Anagram Letters mengen met invulruimte Letters mengen zonder invulruimte Zin mengen Tekst door elka ar S langentekst Tekst met fouten Alleen hoofdletters Alleen kleine letters Funlayout Helpfuncties en informatie Systeemkaarten maken Verborgen tekst wissen Zarb inrichten Zarb handboek Zarb Info
Alle symbolen in de werkbalk "Zarb 1": Naar Zarb 2 Alle symbolen in de werkbalk "Zarb 2": Naar Zarb 1 Het symbool opent een nieuw Zarb-Document. Dit symbool kunt u met hulp van de functie Zarb inrichten ook in de standaard-werkbalk van Word (Normal.dot) zetten, zodat Zarb eenvoudiger op te roepen is. Deze zelfde functie kan het symbool ook weer verwijderen. Zarb inrichten kan ook de benamingen uit het Zarb menu afkorten a ls de menulijst te breed is voor een klein beeldscherm. Zarb-voorbeelden zijn te vinden in een zgn. Ideeenkiste op www.zarb.de.
4
Werkbalk en menu Zarb 1 Letters
Vervangt alle vocalen, alle consonanten of zelf te kiezen letters door invulgaten. Lettergroepen Vervangt tweeklanken, dubbele medeklinkers of andere gewenste letterparen en –groepen door invulgaten Woordbegin 1-3 letters aan woordbegin of -einde in invulgaten veranderen of alleen woordeinde deze letters laten staan. Woordopbouw Maakt een orthografische oefening "woordopbouw" of woordafbraak "woordafbraak ". Cloze-Tekst Maakt van een geselecteerde tekst een gatentekst ('cloze procedure') met verschillende opties. Gaten Vervangt letters of woorden binnen de selectie door underscores. Invulgaten Vervangt alle vet gemaakte woorden in de selectie. Oplossingen oplossingen toevoegen kunnen worden toegevoegd. Gaten volgens lijst Vervangt in een tekstselectie na bevestiging die woorden door invulgaten die opgenomen zijn in een bronwoordenlijst. Invulgaten veranderen Verandert de vorm van het invulgat (breedte, layout). Gatentekst Nederlands Aan te wijzen Nederlandse woordsoorten worden automatisch gevonden en na bevestiging door invulruimte vervangen. Onregelmatige Maakt of bewerkt tabellen om de stamvormen te oefenen van allerlei Werkwoorden "onregelmatige werkwoorden". Gatentekst Duits Zelf uit te kiezen Duitse woordsoorten worden automatisch gevonden en na bevestiging door invulgaten vervangen. Infinitieven Duits Vervangt vet gemaakte werkwoorden door hun infinitief plus invulruimte Sterke werkwoorden - Maakt of bewerkt tabellen om de stamvormen te oefenen van de sterke stamvormen en onregelmatige werkwoorden. Gatentekst Engels Zelf te kiezen Engelse woordsoorten worden automatisch gevonden en na bevestiging door invulruimte vervangen. Irregular verbs Maakt of bewerkt tabellarische oefeningen bij de stamvormen van de " irregular verbs". Gatentekst Frans Aan te wijzen Franse woordsoorten worden automatisch gevonden en na bevestiging door invulruimte vervangen. Gatentekst Spaans Zelf te kiezen Spaanse woordsoorten worden automatisch gevonden en na bevestiging door invulruimte vervangen. Gatentekst Latijn Zelf te kiezen Latijnse woordsoorten worden automatisch gevonden en na bevestiging door invulgaten vervangen. Woordvormenoefening Maakt of bewerkt een tabel-oefening rond woordvormen uit een door de gebruiker aangewezen bronbestand. Samenvoegoefening Maakt een samenvoegoefening in tabelvorm of brengt in een bestaande tabel de regels van de rechter kolom in een nieuwe volgorde. Multiple Choice Voegt een voorgeformateerd, automatisch genummerd schema voor een Multiple-Choice-oefening in. Woordenlijst maken of Maakt of bewerkt een woordenlijst. mengen Vergelijking met Vergelijkt geselecteerde tekst met zelf te kiezen woordenlijst, la a t woordenlijst afwijkingen daarvan zien en genereert lijst met verschil len. Woordfrekwentie Telt de woordfrequentie in een tekst. Tekensettabel Zet de tekenset van de gekozen lettertypes in tabelvorm, in een nieuw document. Kop invoegen Voegt een werkbladkop (AutoText) in de kopregel in.
5
Werkbalk en menu Zarb 2 Kruiswoordpuzzel Kriskras Woordenzoekraadsel Kamraadsel Raadselgrootte veranderen Geheimschrift Cryptogram Elke tweede letter
Maakt een soort kruiswoordpuzzel bij een woordenlijst. Maakt een 'tra lieraadsel' uit een geselecteerde woordenlijst. Maakt woordenzoekraadsels die instelbaar zijn qua grootte en moeilijkhe id. Maakt van woorden met dezelfde letter of lettercombinatie een raadsel. Verandert de grootte van een Zarb-raadsel (tabelvorm).
Maakt een oefening met geheimschrift. Lettertype Gehe im-Font nodig. Eenvoudige cryptograf ie via letterrotatie of geta lscodering. Voegt voor elke letter in de geselecteerde tekst een toeva llige extraletter in. Woord omdraaien Draa it de letters van een woord om en zet ze als hoofdletters. Woord omdraaien met Zet de letters van een geselecteerd woord in de omgekeerde volgorde. invulruimte Met invulruimte. Woord omdraaien Zet de letters van een woord in de omgekeerde volgorde. zonder invulruimte Tekst omdraaien Versch illende "van-achteren-naar-voren"-functies voor hele zinnen of teksten. Anagram Gooit een geselecteerd woord door elkaar en zet het resulta at in hoofdletters. Letters mengen met Mengt de letters van een geselecteerd woord. Met invulruimte. invulruimte Letters mengen zonder Mengt de letters van een geselecteerd woord zonder invulruimte voor de invulruimte oplossing. Zin mengen Mengt de woorden van een geselecteerde zin. Tekst door elkaar Brengt de zinnen of alinea's van de tekst in een toeva ll ige volgorde en zet het resulta a t in een tabel. Slangentekst Verwijdert alle spaties, leestekens etc. (beha lve TAB-tekens) in geselecteerde tekst. Tekst met fouten Maakt fouten in een geselecteerde tekst. Methode: toeva llige verwisseling van willekeurig gekozen letters. Alleen hoofdletters Schrijft geselecteerde tekst in hoofdletters. Alleen kleine letters Zet een geselecteerde tekst geheel in kleine letters Funlayout Zet geselecteerde tekst in verschillende grappige layouts. Systeemkaarten maken Start een nieuw systeemkaart-document. Verborgen tekst Verwijdert, definitief, verborgen tekst uit een geselecteerd stuk tekst wissen (raadsels, stamvormen). Zarb inrichten Richt startopties voor Zarb in. Zarb handboek Opent de handleiding bij Zarb. Zarb Info Info Zarb 3.1
6
