LEESROOSTER VOLG MIJ! WEEK 6: IN DE LEERSCHOOL VAN HET GEBED Op het voortgezet onderwijs hadden we een muziekleraar die ons liefde voor muziek wilde bijbrengen. Nu had ik die al. Ik hield (en houdt!) van Neil Young, CCR, Paul Simon en nog heel wat anderen. Maar hij wilde ons ook e liefde bijbrengen voor Bach, Mozart en Beethoven en zo. Dan zette hij bijvoorbeeld de 5 Symfonie van Beethoven op en voorzag dat van enig commentaar. En niet zelden slaagde hij in zijn opzet. Wij hoorden opeens allerlei moois dat we eerst niet hoorden en verbreedden zo onze smaak. Thuis overigens beluisterde ik in die tijd gewoon weer de top 40. Deze week willen we het over het Onze Vader hebben. Dat is het meest gebeden, maar bepaald niet het makkelijkste gebed. Het is ons ook zo vertrouwd, dat we het zomaar op de automatische piloot kunnen bidden. Daarom willen we er deze week met aandacht op ingaan en ik hoop een beetje de rol te spelen van die muziekdocent, die de vinger even legde bij waar je soms zomaar overheen luistert! Nog één ding. Het gebed neemt in Jezus’ leven en onderricht een heel centrale plaats in. Steeds weer lezen we dat Hij bidt of zich afzondert in gebed. Ook geeft Hij er bij herhaling onderricht over. Bidden is voor de Here Jezus niet maar een gewoonte die zonodig in stand gehouden moet worden, maar een werkelijke en persoonlijke ontmoeting met God. Wie oprecht bidt, prevelt niet wat woorden in het luchtledige, maar komt binnen bij God, brengt iets in beweging, neemt deel aan wat Paulus noemt ‘de strijd in de hemelse gewesten’. Juist daarom heeft Jezus ons ook een voorbeeldgebed aan de hand gedaan. Een model waarvan we bij onze eigen gebeden uit mogen gaan: het Onze Vader.
*******
Dag 1
Gods zaak en de onze
Matteüs 6:9-13 Onze Vader die in de hemelen zijt, uw naam worde geheiligd; uw Koninkrijk kome; uw wil geschiede, gelijk in de hemel alzo ook op de aarde. Geef ons heden ons dagelijks brood; en vergeef ons onze schulden, gelijk ook wij vergeven onze schuldenaren; en leid ons niet in verzoeking, maar verlos ons van de boze. [Want van U is het Koninkrijk en de kracht en de heerlijkheid in der eeuwigheid. Amen.] Vragen en aandachtspunten • Het Onze Vader in de versie van het Matteüs-evangelie (die wij altijd bidden) is anders dan die van Lukas 11:2-4. Wat zou hiervoor de verklaring kunnen zijn? Hoe zou je het verschil typeren? • Hoe is het Onze Vader opgebouwd? En wat valt daarvan te leren? Overweging Hoe verloopt uw, jouw gesprek met God? Gaat het niet vaak als tussen kinderen en hun ouders? ‘Paps, m’n band is lek, wil je m’n plakken?’ Of ‘Mam m’n broek is vies, wil je m’n wassen?’ Zo gaat het ook vaak in ons gebed. ‘Here, mijn zus is ziek, wilt U haar beter maken?’ ‘Vader, ik moet een tentamen doen, wilt U geven dat het goed gaat?’ Deze omgang met God vind je ook terug in de Bijbel. Hanna bijvoorbeeld kon geen kinderen krijgen en bad hartstochtelijk of God haar een kind wilde geven. Zo mogen ook wij tot God gaan, als kinderen tot hun ouders. Des te meer valt de opbouw van het Onze Vader op. Eerst komen drie ‘U-gebeden’, dan drie ‘ons-gebeden’. Het Onze Vader begint niet bij ons en onze belangen, maar bij God en zijn belang. De Here Jezus leert ons de grote zaak van Gods rijk voorop te stellen, om vervolgens en in dat kader onze noden bij God te brengen! Nu mag je Gods zaak en onze zaak niet tegen elkaar uitspelen: onze zaak is gediend bij Gods zaak! Allemaal zijn we het beste af als Gods naam geheiligd wordt, zijn koninkrijk komt en zijn wil geschiedt! Toch denk je daar in je spontane gebeden vaak niet aan.
Zo is de opbouw van het Onze Vader meteen al heel leerzaam. Die leert ons breder te zien dan het eigen ik en de persoonlijke belangen. Het gaat volgelingen van Jezus allereerst om God zelf en het belang van zijn naam en zaak in deze wereld. Ook in hun gebeden zoeken ze eerst het Koninkrijk van God! Gebed Laatst sprak ik een collega-predikant die me vertelde al zeker een jaar het Onze Vader niet gebeden te hebben. Hij bad liever persoonlijke dan voorgeformuleerde gebeden. Dit hoor ik wel vaker. Nu nemen Dineke en ik dagelijks de tijd voor een persoonlijk gebed. Maar decennialang al bidden we ook het Onze Vader in principe elke dag en het liefst heel rustig en met aandacht voor ieder woord. Niet als een mantra of magische formule dus, maar omdat het ons leert in de omgang met God de goede accenten te blijven leggen. Zou jij deze week ook eens elke dag het Onze Vader willen bidden, iedere zin als het ware proevend op je tong en ieder woord peilend met je hart?
******* Dag 2
Onze Vader
Psalm 103:13 Zo liefdevol als een vader is voor zijn kinderen, zo liefdevol is de HEER voor wie Hem vrezen. Romeinen 8:15-17 U hebt de Geest niet ontvangen om opnieuw als slaven in angst te leven, u hebt de Geest ontvangen om Gods kinderen te zijn, en om hem te kunnen aanroepen met ‘Abba, Vader’. De Geest zelf verzekert onze geest dat wij Gods kinderen zijn. En nu we zijn kinderen zijn, zijn we ook zijn erfgenamen, erfgenamen van God. Samen met Christus zijn wij erfgenamen: wij moeten delen in zijn lijden om met hem te kunnen delen in Gods luister. Vragen • Het eerste woordje van het Onze Vader is misschien meteen wel het mooiste: ‘Vader’. Wat betekent het voor jou dat je God als je vader mag zien? • Aan wie mogen we allemaal denken bij het woordje ‘onze’? Denk jij aan je familie, je gezin, je gemeente, alle christenen, of nog weer andere mensen? Overweging Allemaal hebben we een vader (gehad). Hopelijk kunnen we allemaal met respect en genegenheid aan hem terugdenken. Maar helaas kun je met je vader ook ervaringen opdoen die enorm pijnlijk en belastend zijn. Dat kan het behoorlijk ingewikkeld maken om God als vader aan te spreken. Daarom wil ik om te beginnen benadrukken dat we de ervaringen met aardse vaders niet op God mogen projecteren. Hij is onze Vader in de hemel, over wie we dus niet aards moeten denken . Ofwel, God is geen verlengstuk is van het aardse vaderschap, omgekeerd het aardse vaderschap dient een verlengstuk van het hemelse te zijn! Dat God onze Vader is, betekent dat Hij • onze Schepper is. Onze vader mag ons verwekt en onze moeder mag ons gebaard hebben, maar daarachter mogen we de scheppende hand van God zien. Paulus zegt: Wij weten: er is één God, de Vader, uit wie alles is ontstaan en voor wie wij zijn bestemd... (1 Kor. 8:6). God is onze Vader, omdat Hij ons heeft gemaakt! • voor ons zorgt. Hij die de vogels voedt en bloemen bekleedt voedt en bekleedt ook zijn kinderen! (Matteüs 6:32) • ons opvoedt! Hij wil ons vormen naar het beeld van zijn Zoon en dat gaat zo nodig met scherp vermaan gepaard (Hebreeën 12:5-13)! • er werkelijk alles voor heeft over gehad om met ons in een heel persoonlijke en warme relatie te treden. Hij maakt zijn eigen Zoon tot één van ons opdat wij in dezelfde relatie tot Hem mogen staan als zijn eigen Zoon! ‘Abba’, dat betekent ‘papa’ zeggen. En ja, als het woordje Vader deze inhoud heeft, dan is het inderdaad het mooiste woordje van het Onze Vader!
*******
Dag 3
uw naam worde geheiligd; uw Koninkrijk kome; uw wil geschiede, gelijk in de hemel alzo ook op de aarde.
Psalm 96 Zing voor de HEER een nieuw lied, zing voor de HEER, heel de aarde. Zing voor de HEER, prijs zijn naam, verkondig van dag tot dag dat hij ons redt. Maak aan alle volken zijn majesteit bekend, aan alle naties zijn wonderdaden. Groot is de HEER, hem komt alle lof toe, geducht is hij, meer dan alle goden. De goden van de volken zijn minder dan niets, maar de HEER: hij heeft de hemel gemaakt. Glans en glorie gaan voor hem uit, macht en luister vullen zijn heiligdom. Erken de HEER, stammen en volken, erken de HEER, zijn majesteit en macht, erken de HEER, de majesteit van zijn naam, draag geschenken zijn voorhoven binnen. Buig u voor de HEER in zijn heilige glorie, huiver, heel de aarde, als hij verschijnt. Zeg aan de volken: ‘De HEER is koning. Vast staat de wereld, zij wankelt niet. Hij oordeelt de volken naar recht en wet.’ Laat de hemel verheugd zijn, de aarde juichen, de zee bruisen en alles wat daar leeft. Laat het veld verblijd zijn en alles wat daar groeit, laten alle bomen jubelen voor de HEER, want hij is in aantocht, in aantocht is hij als rechter van de aarde. Rechtvaardig zal hij de wereld berechten, de volken oordelen, trouw aan zijn woord. Vragen en aandachtspunten • Waar denk je aan bij Gods naam? • Wat zou het kunnen beteken dat Gods naam geheiligd wordt? • Psalm 96 is geen vrijblijvende aanbeveling om God te eren, erkennen en dienen, maar helemaal in de gebiedende wijs gesteld. Hoe verklaar je dat? Overweging Wat betekent het eigenlijk, laat uw naam geheiligd worden? Dat er niet gevloekt wordt? Zeker, dat ook, maar tegelijk veel en veel meer. Psalm 96 – één grote oproep om Gods naam te heiligen – maakt dat als geen ander duidelijk. Met Gods naam wordt de HERE zelf bedoeld. Vooral wordt dan gedacht aan ‘de majesteit van zijn naam’, zijn faam, ofwel het feit dat Hij naam gemaakt heeft. Hij heeft hemel en aarde gemaakt, Hij houdt alles in stand, Hij heeft Israël uitverkoren en uit Egypte bevrijdt, Hij heeft het thuisgebracht en gezegend, Hij zijn Gezalfde gegeven, Hij heeft recht en gerechtigheid lief, zijn heerschappij komt. Bidden dat Gods naam geheiligd wordt, betekent dus, dat overal Gods daden bewonderd en bezongen gaan worden. Dat de HERE wereldwijd erkend en aanbeden wordt. Dat alle mensen (niet alleen de Papoeaas verweg
in Nieuw-Guinea, maar ook je collega’s die niets met geloof hebben en je familieleden die Hem de rug hebben toegekeerd) belijden: ‘De HERE alleen is God. Geloofd en geprezen zijn heerlijke naam’, en: ‘Jezus is Heer!’ Gods naam wordt ook geheiligd doordat wij daarvan getuigenis afleggen en een appèl doen op de mensen om ons heen om Hem alleen als God te erkennen. De HERE heeft daar recht op, want Hij is onze Schepper en Koning! ‘Uw naam worde geheiligd’ is dus een strijdkreet en tegelijk een zucht naar een situatie waarin alle mensen voor God de Vader buigen en Hem willen dienen. En willen we onze (persoonlijke) gebeden brengen op het niveau van het Onze Vader, dan zullen ze doortrokken moeten zijn van dit verlangen naar de wereldwijde heiliging van Gods naam.
******* Dag 4
Geef ons heden ons dagelijks brood
Matteüs 6:25-34 Daarom zeg ik jullie: maak je geen zorgen over jezelf en over wat je zult eten of drinken, noch over je lichaam en over wat je zult aantrekken. Is het leven niet meer dan voedsel en het lichaam niet meer dan kleding? Kijk naar de vogels in de lucht: ze zaaien niet en oogsten niet en vullen geen voorraadschuren, het is jullie hemelse Vader die ze voedt. Zijn jullie niet meer waard dan zij? Wie van jullie kan door zich zorgen te maken ook maar één el aan zijn levensduur toevoegen? En wat maken jullie je zorgen over kleding? Kijk eens naar de lelies, kijk hoe ze groeien in het veld. Ze werken niet en weven niet. Ik zeg jullie: zelfs Salomo ging in al zijn luister niet gekleed als een van hen. Als God het groen dat vandaag nog op het veld staat en morgen in de oven gegooid wordt al met zo veel zorg kleedt, met hoeveel meer zorg zal hij jullie dan niet kleden, kleingelovigen? Vraag je dus niet bezorgd af: “Wat zullen we eten?” of: “Wat zullen we drinken?” of: “Waarmee zullen we ons kleden?” – dat zijn allemaal dingen die de heidenen najagen. Jullie hemelse Vader weet wel dat jullie dat alles nodig hebben. Zoek liever eerst het koninkrijk van God en zijn gerechtigheid, dan zullen al die andere dingen je erbij gegeven worden. Maak je dus geen zorgen voor de dag van morgen, want de dag van morgen zorgt wel voor zichzelf. Elke dag heeft genoeg aan zijn eigen last.
Overweging Als er één bede is die woord voor woord op de tong geproefd moet worden, dan is het dit gebed wel. Laten we dat bij deze doen. Wat heeft elk woordje te zeggen? • Het woordje ‘Geef’ leert ons afhankelijkheid. Er klinkt in door dat je de belangrijkste dingen van het leven moet krijgen. Ze spreken niet vanzelf. Wij vinden het misschien volstrekt normaal dat de zon schijnt, het regent op zijn tijd, de akker graan en de koe melk levert. Maar het zijn stuk voor stuk wonderen. Alles, alles ontvangen we uit Gods hand. • Het woordje ‘ons’ brengt ons mededeelzaamheid bij. We bidden niet: ‘Geef mij mijn brood’, maar ‘Geef ons (alle mensen waarvan U de Vader bent!) ons brood’. We zijn geen losse individuutjes, maar vormen we een gemeenschap. Daarom kun je dit niet bidden met oogkleppen op of met oordoppen in. Wie dit bidt kan geen grote schuren bouwen om daarin graan voor jaren op te slaan. En je kunt het saldo op je bankrekening niet zo hoog op laten lopen dat het een groot maar volstrekt dood kapitaal wordt. • De woorden ‘heden’ en ‘dagelijks’ willen ons Godsvertrouwen oefenen. Van alle woorden zijn zij voor ons, westerlingen het moeilijkst in praktijk te brengen. Wij zijn in onze samenleving heel sterk bezig met te zorgen voor morgen en overmorgen. Voortdurend plannen we decennia vooruit, als we hypotheken afsluiten en voor onze pensioenen sparen. Het Onze Vader kijkt zelfs geen dag vooruit en leert ons te leven als het volk Israël in de woestijn. Alleen zo kunnen we de handen vrijmaken om echt voor Gods koninkrijk te leven. Zoekt eerst het Koninkrijk van God en al het andere zal jullie erbij gegeven worden. Ofwel, leef in vertrouwen op God. Hij zorgt voor jou, elke dag. • Wie het woordje ‘brood’ welgemeend bidt, wordt nooit een verwend nest. Immers, wie om brood bidt, bidt niet om roomsoesjes en champagne, een villa en een zwembad, maar om het broodnodige: eten en drinken, kleding en onderdak. Nu, omdat de Here eigenlijk altijd meer geeft dan dat, hebben we hier in Nederland alle reden om zeer dankbaar en tevreden te zijn! Dus trek niet zo’n ontevreden gezicht als een keer de pasta op is. Je vroeg toch om brood?
Verwerking Geef... ons… heden… brood… Ofwel, afhankelijkheid… mededeelzaamheid… vertrouwen… dankbaarheid... Op welk(e) punt(en) moet jij nog groeien?
******* Dag 5
Vergeef ons onze schulden, gelijk ook wij vergeven onze schuldenaren
Matteüs 6:14-15 Want als jullie anderen hun misstappen vergeven, zal jullie hemelse Vader ook jullie vergeven. Maar als je anderen niet vergeeft, zal jullie Vader jullie je misstappen evenmin vergeven. Efeziërs 4:32–5:2 Wees goed voor elkaar en vol medeleven; vergeef elkaar zoals God u in Christus vergeven heeft. Volg dus het voorbeeld van God, als kinderen die hij liefheeft, en ga de weg van de liefde, zoals Christus, die ons heeft liefgehad en zich voor ons gegeven heeft als offer, als een geurige gave voor God. Vragen • In het gebed ‘Vergeef ons onze schulden, gelijk ook wij vergeven onze schuldenaren’ gaat het zowel om vergeving vragen als vergeving geven. Zowel het een als het ander kan moeilijk zijn. Waarom? • ‘Met de maat waarmee je meet, zal jou de maat genomen worden’ zegt de Here Jezus in Matteüs 7:2. Dat geldt voor vergeven precies zo. In welke mate ben jij je dit bewust? • Vergeven, kun en moet je altijd vergeven? Overweging Door mijn werk heb ik wel eens contact met mensen die in de schuldsanering zitten. Jarenlang soms staan ze onder toezicht en moeten ze rondkomen van een beperkt aantal euro’s per week. Zo’n traject beheerst heel het leven en kan iemand zelfs depressief maken. Als de schuld is afbetaald gaat dan ook de vlag uit. Schuldenvrij … wow!! Nu, bij iedereen van ons kan de vlag uit! Wij staan bij God diep in de rode cijfers, maar Gods Zoon zelf boet de hele schuld voor ons, tot de laatste cent. Wij leven niet onder Gods oordeel maar uit genade. Heerlijk, wij zijn schuldenvrij! Alleen…, dat leven uit genade mag geen privé-feestje blijven, maar heeft ons hele bestaan te doortrekken. Ook wij moeten aan schuldsanering doen! De ander vergeven, dat kan heel moeilijk zijn. Laat me daarom eerst enkele misverstanden rond vergeven wegnemen. 1. Soms worden ‘recht’ en ‘genade’ tegen elkaar uitgespeeld, alsof er twee vormen van schuldsanering zijn. Dat is een groot misverstand. Vergeving in de Bijbel schakelt het recht niet uit, maar het recht effent de weg voor vergeving! Als er een plek is waar dat blijkt, is dat wel Golgota, waar Jezus de schuld van de wereld boet. Vergeven betekent dus niet dat de moordenaar niet meer in het gevang hoeft en dat de vandaal geen schadevergoeding hoeft te betalen. Nee, juist uit iemands bereidheid om het recht te laten geschieden en aan herstel te werken, blijkt ook zijn of haar verlangen om werkelijk vergeven te willen worden. 2. Soms wordt gedacht dat je moet vergeven ongeacht de vraag of de ander berouw heeft of niet. Maar daadwerkelijk vergeven kan pas, als de schuldige schuld belijdt. Natuurlijk kun je in je hart het cadeau van vergeving vast klaarzetten: het is heerlijk en heel bevrijdend als je dat kunt! Maar de acte van vergeving kan pas plaatsvinden, als iemand om vergeving vraagt. 3. Soms zegt men ‘Vergeven en vergeten’. Gelukkig gaat deze uitdrukking in verreweg de meeste gevallen helemaal op. Kleine wondjes helen gauw. Maar grote wonden kunnen blijvende sporen achterlaten op de ziel. In dat geval is de uitdrukking ‘vergeten en vergeven’ geheel misplaatst. Dat iemand kan vergeven – een wonder op zich! –, betekent niet automatisch dat de verhoudingen ooit weer goed worden. Ik benoem deze drie misverstanden om te voorkomen dat genade goedkoop wordt en vergeving iets oppervlakkigs krijgt of zelfs afgedwongen gaat worden. En toch zijn we geroepen te vergeven. Hoe breng je dat op? Paulus brengt ons bij de bron van alle vergeving, God zelf. Volg het voorbeeld van God … Paulus brengt ons bij het hart van God, bij het kruis waaraan Jezus
Christus hemel en aarde verzoende. Wij leven zelf in elk opzicht van vergeving. Wie dat beseft kan niet anders dan zelf ook uit vergeving leven!
*******
Dag 6
En leid ons niet in verzoeking, maar verlos ons van de boze.
Efeziërs 6:10-18 Ten slotte, zoek uw kracht in de Heer, in de kracht van zijn macht. Trek de wapenrusting van God aan om stand te kunnen houden tegen de listen van de duivel. Onze strijd is niet gericht tegen mensen maar tegen hemelse vorsten, de heersers en de machthebbers van de duisternis, tegen de kwade geesten in de hemelsferen. Neem daarom de wapens van God op om weerstand te kunnen bieden op de dag van het kwaad, om goed voorbereid stand te kunnen houden. Houd stand, met de waarheid als gordel om uw heupen, de gerechtigheid als harnas om uw borst, de inzet voor het evangelie van de vrede als sandalen aan uw voeten, en draag bovenal het geloof als schild waarmee u alle brandende pijlen van hem die het kwaad zelf is kunt doven. Draag als helm de verlossing en als zwaard de Geest, dat wil zeggen Gods woorden. Laat u bij het bidden leiden door de Geest, iedere keer dat u bidt; blijf waakzaam en bid voortdurend voor alle heiligen. Vragen • Haal eens wat situaties voor de geest waarin je verzocht bent of kunt worden. • Hoe verleidbaar ben jij voor het maken van keuzes die strijdig zijn met Gods bedoeling? Overweging Op de campus van een Amerikaanse universiteit werd enkele jaren geleden het volgende onderzoek gedaan. Een mooie jongen, type big smiling, good looking guy schoot de studentes aan en deed drie voorstellen. 1. Wil je ergens iets met me drinken? 2. Wil je op mijn kamer iets met me drinken? 3. Wil je met me naar bed? Nu, dat laatste wilde slechts 5% van de studentes, maar 15% wilde wel mee naar zijn kamer en 80% wilde wel iets drinken. Gelijktijdig vroeg een jongedame, type rondborstige schoonheidskoningin hetzelfde aan de studenten. En ja hoor, 80% wilde wel met haar naar bed. Wat zijn ze toch simpel hé, die mannen. Op allerlei manieren maken slimme lieden gebruik van deze al te simpele wetmatigheid: bij de verkoop van auto’s, het omkopen van ambtenaren en het chanteren van politici. Wij mensen zijn verleidbaar, op elk vlak en alle mogelijke manieren. En iedere dag doen zich situaties voor dat we ons (kunnen) laten verleiden tot een keuze die haaks staat op Gods plan met ons. Het gebed Leidt ons niet in verzoeking, maar verlos ons van de boze hebben we alleen al nodig om ons hiervan telkens weer bewust te worden. Er is een macht die er voortdurend en heel gericht op uit is om ons als muizen in de val laten lopen: de boze. Hij is de vijand van Gods heerschappij die alles op alles zet om mensen van God te vervreemden. Hij is een realiteit en daarom kun je niet alleen maar argeloos als de duiven zijn, maar moet je ook arglistig als de slangen door het leven gaan. Tegelijk plaatst deze bede ons voor een keuze, telkens als we het Onze Vader bidden. In ons hart willen we misschien maar al te graag verleid worden door die mooie meid, dat dure, maar compleet overbodige jurkje, de fles, of die spannende videogame. En dan stelt dit gebed ons de vraag: aan welke kant sta je? Wat wìl je nu? Ten slotte, we kunnen niet zonder Gods hulp. Zonder Gods hulp kunnen we de boze echt niet weerstaan. Wij mensen zijn zo verleidbaar. Dat wijst werkelijk ieder psychologisch onderzoek uit. Dus zit er voor volgelingen van Jezus maar een ding op: bidden om Gods bijstand en de geestelijke wapenrusting aan! Gebed Sluit ook dit moment af met het bidden van Onze Vader, en haal vervolgens ‘Het Borstschild’ van St. Patrick nog eens tevoorschijn (zie week 4 dag 6) *******
