Leerplan MODULAIRE OPLEIDING

Volwassenenonderwijs Onderwijssecretariaat van de Steden en Gemeenten van de Vlaamse Gemeenschap v.z.w.

Leerplan MODULAIRE OPLEIDING Studiegebied

Mechanica - Elektriciteit

Opleiding

PLC - technieker

Onderwijsvorm/ Graad

TSO 3

Bestelnummer: O/3/2006/285

Inhoudstafel 1 OPLEIDING: PLC-TECHNIEKER ........................................................................................... 4 1.1 Organisatie .......................................................................................................................................... 4 2 MODULE BASIS ELEKTRICITEIT ......................................................................................... 8 2.1 Organisatie .......................................................................................................................................... 8 2.2 Situering van de module in de opleiding .......................................................................................... 8 2.3 Beginsituatie........................................................................................................................................ 8 2.4 Doelstellingen ...................................................................................................................................... 8 2.5 Leerinhouden module “Basis elektriciteit” ...................................................................................... 9 2.6 Minimale materiële vereisten ............................................................................................................ 9 2.7 Methodologische wenken ................................................................................................................. 10 2.8 Evaluatie............................................................................................................................................ 10 2.9 Sleutelvaardigheden ......................................................................................................................... 11 2.10 Bibliografie........................................................................................................................................ 11 3 MODULE BASIS METAAL ................................................................................................... 12 3.1 Organisatie ........................................................................................................................................ 12 3.2 Situering van de module in de opleiding ........................................................................................ 12 3.3 Beginsituatie...................................................................................................................................... 12 3.4 Doelstellingen .................................................................................................................................... 12 3.5 Leerinhouden module “Basis metaal” ............................................................................................ 13 3.6 Minimale materiële vereisten .......................................................................................................... 14 3.7 Methodologische wenken ................................................................................................................. 15 3.8 Evaluatie............................................................................................................................................ 15 3.9 Sleutelvaardigheden ......................................................................................................................... 15 3.10 Bibliografie........................................................................................................................................ 15 4 MODULE ELEKTRISCHE OPBOUWINSTALLATIES 1 ....................................................... 17 4.1 Organisatie ........................................................................................................................................ 17 4.2 Situering van de module in de opleiding ........................................................................................ 17 4.3 Beginsituatie...................................................................................................................................... 17 4.4 Doelstellingen .................................................................................................................................... 17 4.5 Leerinhouden module “Elektrische opbouwinstallaties 1”........................................................... 18 4.6 Minimale materiële vereisten .......................................................................................................... 18 4.7 Methodologische wenken ................................................................................................................. 19 4.8 Evaluatie............................................................................................................................................ 19 4.9 Sleutelvaardigheden ......................................................................................................................... 20 4.10 Bibliografie........................................................................................................................................ 20 5 MODULE ELEKTRISCHE OPBOUWINSTALLATIES 2 ....................................................... 21 5.1 Organisatie ........................................................................................................................................ 21 5.2 Situering van de module in de opleiding ........................................................................................ 21 5.3 Beginsituatie...................................................................................................................................... 21 5.4 Doelstellingen .................................................................................................................................... 21 5.5 Leerinhouden module “Elektrische opbouwinstallaties 2”........................................................... 22 5.6 Minimale materiële vereisten .......................................................................................................... 23 5.7 Methodologische wenken ................................................................................................................. 23 5.8 Evaluatie............................................................................................................................................ 24 5.9 Sleutelvaardigheden ......................................................................................................................... 24 5.10 Bibliografie........................................................................................................................................ 24 6 MODULE INDUSTRIËLE INSTALLATIES............................................................................ 26 6.1 Organisatie ........................................................................................................................................ 26 6.2 Situering van de module in de opleiding ........................................................................................ 26 Leerplan PLC-operator

-2-

6.3 6.4 6.5 6.6 6.7 6.8 6.9 6.10

Beginsituatie...................................................................................................................................... 26 Doelstellingen .................................................................................................................................... 26 Leerinhouden module “Industriële installaties”............................................................................ 27 Minimale materiële vereisten .......................................................................................................... 28 Methodologische wenken ................................................................................................................. 28 Evaluatie............................................................................................................................................ 29 Sleutelvaardigheden ......................................................................................................................... 29 Bibliografie........................................................................................................................................ 29

7 MODULE PLC 1 ................................................................................................................... 30 7.1 Organisatie ........................................................................................................................................ 30 7.2 Situering van de module in de opleiding ........................................................................................ 30 7.3 Beginsituatie...................................................................................................................................... 30 7.4 Doelstellingen .................................................................................................................................... 30 7.5 Leerinhouden module “PLC 1” ...................................................................................................... 31 7.6 Minimale materiële vereisten .......................................................................................................... 32 7.7 Methodologische wenken ................................................................................................................. 32 7.8 Evaluatie............................................................................................................................................ 32 7.9 Sleutelvaardigheden ......................................................................................................................... 33 7.10 Bibliografie........................................................................................................................................ 33 8 MODULE PLC 2 ................................................................................................................... 34 8.1 Organisatie ........................................................................................................................................ 34 8.2 Situering van de module in de opleiding ........................................................................................ 34 8.3 Beginsituatie...................................................................................................................................... 34 8.4 Doelstellingen .................................................................................................................................... 34 8.5 Leerinhouden module “PLC 2” ...................................................................................................... 35 8.6 Minimale materiële vereisten .......................................................................................................... 36 8.7 Methodologische wenken ................................................................................................................. 36 8.8 Evaluatie............................................................................................................................................ 36 8.9 Sleutelvaardigheden ......................................................................................................................... 37 8.10 Bibliografie........................................................................................................................................ 37 9 MODULE PLC 3 ................................................................................................................... 38 9.1 Organisatie ........................................................................................................................................ 38 9.2 Situering van de module in de opleiding ........................................................................................ 38 9.3 Beginsituatie...................................................................................................................................... 38 9.4 Doelstellingen .................................................................................................................................... 38 9.5 Leerinhouden module “PLC 3” ...................................................................................................... 39 9.6 Minimale materiële vereisten .......................................................................................................... 40 9.7 Methodologische wenken ................................................................................................................. 40 9.8 Evaluatie............................................................................................................................................ 41 9.9 Sleutelvaardigheden ......................................................................................................................... 41 9.10 Bibliografie........................................................................................................................................ 41 COLOFON.................................................................................................................................... 43

Leerplan PLC-operator

-3-

1

Opleiding: PLC-technieker

Relatie opleiding-beroep De beroepsopleiding PLC Technieker hoort thuis in het studiegebied MECHANICA-ELEKTRICITEIT. Van de opleiding PLC Technieker is er geen beroepsprofiel gemaakt. We kunnen stellen dat het hier gaat om een persoon die de verschillende basisfuncties op een PLC kan programmeren. Inhoud In de opleiding PLC Technieker worden basisvaardigheden en technieken aangeleerd voor het programmeren van een PLC. Men moet in bestaande programma’s de functies herkennen en aanpassen. Men kan werken met de verschillende in- en uitgangen. Men kan fouten in soft- en hardware detecteren en herstellen. Modules De opleiding PLC Technieker bestaat uit 8 modules: • Basis Metaal 40 Lt • Basis Elektriciteit 40 Lt • Elektrische Opbouwinstallaties 1 80 Lt • Elektrische Opbouwinstallaties 2 80 Lt • Industriële Installaties 160 Lt • PLC 1 60 Lt • PLC 2 60 Lt • PLC 3 60 Lt De totale opleiding omvat dus 580 Lt. De modules “Basis Elektriciteit”, “Basis Metaal” zijn startmodules. Deze modules gelden als instapvoorwaarde voor het volgen van de modules “Elektrische Opbouwinstallaties 1 en 2”. Deze modules gelden als instapvoorwaarde voor de module “Industriële Installaties”. Deze module is de instapvoorwaarde voor de modules “PLC 1,2 en 3”. Niveau en soort vak De opleiding omvat op een totaal van 580 Lt: • 300 Lt TV • 280 Lt PV Alle modules worden ingedeeld als onderwijs van de derde graad van het technisch secundair onderwijs.

1.1

Organisatie

1.1.1

Studieduur

580 lestijden 1.1.2

Onderwijsvorm

Technisch secundair onderwijs 1.1.3

graad

de

3 graad 1.1.4

Aantal lestijden AV/TV/PV

300 lestijden TV 280 lestijden PV


-4-

1.1.5

Modules

Naam Basis elektriciteit Basis elektriciteit Basis elektriciteit Basis elektriciteit Basis elektriciteit Basis elektriciteit Basis elektriciteit Basis elektriciteit Basis elektriciteit Basis elektriciteit Basis elektriciteit Basis elektriciteit Basis metaal Basis metaal Basis metaal Basis metaal Basis metaal Basis metaal Basis metaal Basis metaal Basis metaal Basis metaal Basis metaal Basis metaal Elektrisch opbouwinstallaties 1 Elektrisch opbouwinstallaties 1


Lestijden 10 lt TV 30 lt PV 10 lt TV 30 lt PV 10 lt TV 30 lt PV 10 lt TV 30 lt PV 10 lt TV 30 lt PV 10 lt TV 30 lt PV 10 lt TV 30 lt PV 10 lt TV 30 lt PV 10 lt TV 30 lt PV 10 lt TV 30 lt PV 10 lt TV 30 lt PV 10 lt TV 30 lt PV 10 lt TV 30 lt PV 10 lt TV 30 lt PV 10 lt TV 30 lt PV 10 lt TV 30 lt PV 10 lt TV 30 lt PV 10 lt TV 30 lt PV 10 lt TV 30 lt PV 10 lt TV 30 lt PV 10 lt TV 30 lt PV 10 lt TV 30 lt PV 10 lt TV 30 lt PV 10 lt TV 30 lt PV 30 lt TV 50 lt PV 30 lt TV 50 lt PV

Niveau TSO 3 TSO 3 TSO 3 TSO 3 TSO 3 TSO 3 TSO 3 TSO 3 TSO 3 TSO 3 TSO 3 TSO 3 TSO 3 TSO 3 TSO 3 TSO 3 TSO 3 TSO 3 TSO 3 TSO 3 TSO 3 TSO 3 TSO 3 TSO 3 TSO 3 TSO 3

Vak* Elektriciteit Praktijk elektriciteit Mechanica Praktijk mechanica Lassen-constructie Praktijk lassen-constructie Elektromechanica Praktijk elektromechanica Elektronica Praktijk elektronica Autotechniek Praktijk autotechniek Carrosserie Praktijk carrosserie Nijverheidstechnieken Praktijk nijverheidstechnieken Centrale verwarming Praktijk centrale verwarming Koeltechniek Praktijk koeltechniek Sanitair Praktijk sanitair Uurwerkmaken Praktijk uurwerkmaken Elektriciteit Praktijk elektriciteit Mechanica Praktijk mechanica Lassen-constructie Praktijk lassen-constructie Elektromechanica Praktijk elektromechanica Elektronica Praktijk elektronica Autotechniek Praktijk autotechniek Carrosserie Praktijk carrosserie Nijverheidstechnieken Praktijk nijverheidstechnieken Centrale verwarming Praktijk centrale verwarming Koeltechniek Praktijk koeltechniek Sanitair Praktijk sanitair Uurwerkmaken Praktijk uurwerkmaken Elektriciteit Praktijk elektriciteit Elektromechanica Praktijk elektromechanica

-5-

Elektrische opbouwinstallaties 1 Elektrische opbouwinstallaties 2 Elektrische opbouwinstallaties 2 Elektrische opbouwinstallaties 2

Industriële installaties Industriële installaties PLC 1 PLC 1 PLC 1 PLC 2 PLC 2 PLC 2 PLC 3 PLC 3 PLC 3 1.1.6

30 lt TV 50 lt PV 30 lt TV 50 lt PV 30 lt TV 50 lt PV 30 lt TV 50 lt PV

TSO 3

40 lt TV 80 lt PV 40 lt TV 80 lt PV

TSO 3

60 lt TV 60 lt TV 60 lt TV 60 lt TV 60 lt TV 60 lt TV 60 lt TV 60 lt TV 60 lt TV

TSO 3 TSO 3 TSO 3 TSO 3 TSO 3 TSO 3 TSO 3 TSO 3 TSO 3

TSO 3 TSO 3 TSO 3

TSO 3

Elektronica Praktijk elektronica Elektriciteit Praktijk elektriciteit Elektromechanica Praktijk elektromechanica Elektronica Praktijk elektronica Elektriciteit Praktijk elektriciteit Elektromechanica Praktijk elektromechanica Elektriciteit Elektromechanica Elektronica Elektriciteit Elektromechanica Elektronica Elektriciteit Elektromechanica Elektronica

Leertraject


-6-

60

PLC 1 40

6991

80

Basis elektriciteit

Elektrische opbouwinstallaties 2

6986

6989

PLC TECHNIEKER 160

Industriële installaties 80

40

Basis metaal

Elektrische opbouwinstallaties 1

6987

6988

6990

60

PLC 2

6992 60

PLC 3

6993

580 lt 34649

2 Module Basis elektriciteit 2.1

Organisatie

Studieduur: 40 lestijden Onderwijsvorm: Technisch secundair onderwijs Graad: 3de graad Aantal lestijden AV/TV/PV: 10 lestijden TV en 30 lestijden PV

2.2

Situering van de module in de opleiding

Deze module omvat basistechnieken waarbij het zelfstandig handelen als doelstelling primeert. Deze module brengt vaardigheden aan welke noodzakelijk zijn in meerdere opleidingen. De inhoud van de module beoogt het realiseren van eenvoudige elektrische verbindingen en elektrische schakelingen. Hierbij raakt men vertrouwd met de belangrijkste elektrische grootheden. Na het voltooien van deze module is men tevens in staat, met inachtneming van de nodige veiligheidsmaatregelen, elektrisch testgereedschap te hanteren.

2.3

2.4

Beginsituatie •

Inhoudelijke vereisten: Er zijn geen inhoudelijke vereisten

•

Verplichte voorafgaande modules: Er zijn geen voorafgaande modules noodzakelijk.

Doelstellingen

De cursist kan • Verantwoord met elektrische energie omgaan • Elektrische verbindingen realiseren

2.5

Leerinhouden module “Basis elektriciteit” DOELSTELLINGEN

LEERINHOUDEN

De cursist kan: Basisbegrippen van de elektriciteit toepassen op gelijkspanning

Begrippen bij gelijkspanning • elektrische lading • stroomsterkte • spanning • vermogen en arbeid • geleider • isolator • weerstand

Basisbegrippen van de elektriciteit toepassen op wisselpanning

Begippen bij wisselspanning • wisselspanning • periode en frequentie • faseverschuiving (arbeidsfactor of cosφ) • effectieve waarde • wisselspanningsvermogen

Verantwoord met elektrische energie omgaan

De gevaren van elektrische energie onderkennen Veiligheidsnormen en reglementering naleven Spanningsloos fouten in eenvoudige schakelingen opsporen en verhelpen • visueel nazicht van schakeling • verbindingen doormeten Met elektrisch testgereedschap spanning detecteren • gebruik multimeter • meten van spanning, stroom, weerstand Courante elektrische gegevens en opschriften onderkennen • basissymbolen voor weerstand, stroom, spanning, vermogen

Elektrische verbindingen realiseren

Elektrische verbindingen met geleiders en leidingen uitvoeren • de wet van Ohm • serieschakeling van weerstanden • parallelschakeling van weerstanden • simpele gemengde schakeling van weerstanden Eenvoudige bedradingschema’s lezen Elektrische en logische basisschakelingen uitvoeren Technische informatie raadplegen

2.6

Minimale materiële vereisten

Multimedia pc met internetaansluiting Leerplan PLC-operator

-9-

Catalogi Prijslijsten Info nutsbedrijven Multimeter Weerstanden Kniptang Striptang Draadstriptang Verschillende types kabel Verschillende types lasdoppen en steekklemmen Verschillende soorten lampen Verschillende soorten lamphouders Soldeerbout Soldeertin Schroevendraaiers Lichtschakelaars Huishoudelijke toestellen Verlichtingstoestellen Signaalgevers Gelijk- en wisselspanningsbronnen

2.7 •

•

•

• •

2.8 • • •

•

Methodologische wenken Bij dit onderdeel moet de nadruk liggen op het leren oplossen van problemen eerder dan op het aanleren van het pakket zelf. Dit betekent dat minimaal van elk probleem een analyse dient gemaakt te worden, vooraleer de concrete invoering op de computer wordt aangevat. De leraar moet uiteraard starten met de basisprincipes en -mogelijkheden van het pakket, maar gaandeweg moeten de toepassingen (of cases) de bovenhand krijgen. Eerst komen eenvoudige problemen aan bod, later gevolgd door meer complexe bedrijfsgerichte projecten. De verdere mogelijkheden van het pakket worden slechts besproken wanneer de toepassing dit verantwoordt. Daar de meeste pakketten enorm veel mogelijkheden hebben, is het zeker niet de bedoeling om alles te bespreken. Beter minder maar grondig, dan veel en oppervlakkig. In de meest optimale situatie worden niet één na één de hoofdstukken van het leerplan behandeld, maar projecten of thema’s waarin die onderwerpen geïntegreerd worden. De leraar moet er in elk geval over waken om zo weinig mogelijk korte betekenisloze oefeningen te maken. De cursisten moeten zo vlug mogelijk werken met de helpfunctie zodat ze zelfstandig problemen leren oplossen. Uiteraard wordt hen voldoende tijd gegeven om te oefenen. Er moet terdege aandacht besteed worden aan de creativiteit van de cursisten. Zo is het uitgesloten dat de leraar steeds de opgave kant-en-klaar aflevert zodat de cursisten die slechts moeten kopiëren. Eigen inbreng i.v.m. de lay-out is veel waardevoller. Zelfstandig werk moet maximaal aan bod komen.

Evaluatie De leerstof kan geëvalueerd worden via zowel proces- als productevaluatie. Beide hebben dan de vorm van een praktische proef, waarbij één of meer werkstukken moeten afgeleverd worden. Permanente evaluatie spreidt de prestatiedruk en biedt mogelijkheden tot bijsturing indien nodig. Het is evident dat er duidelijke afspraken met de cursist dienen gemaakt te worden met betrekking tot de vorm en het tijdstip van de proeven. Hierbij is het examenreglement van het centrum een belangrijk instrument in de openheid naar de cursisten toe. Om de zelfevaluatie van de volwassene te vergroten is het belangrijk dat de cursist weet op welke aspecten van de opdrachten de nadruk ligt. Vermits vooral vaardigheden getest worden, moeten bij voorkeur de kennisinhouden beschikbaar gesteld worden (bijv. met gebruik van de cursus of de handleiding).


- 10 -

•

•

•

2.9

Elke opgave moet communicatief eenduidig zijn (slechts voor één interpretatie vatbaar, goed afgebakend en met zo weinig mogelijk kettingopdrachten). Indien de cursist bij een complexe oefening plots niet verder kan, moet de leraar hulp bieden. Het spreekt vanzelf dat de cursisten op toetsen en examens enkel te maken krijgen met opgaven waaraan ze zich min of meer verwachten. De probleemstellingen moeten betrekking hebben op de kennis en vaardigheden die voor de leerstofvooruitgang onmisbaar zijn, die voor het opleidingsprofiel normaal functioneel zijn en die een normale instroomgroep haalbaar is. De analyse van de antwoorden geven aanleiding tot bijsturingen en tot leeradviezen. De geëvalueerde werkstukken zijn ter inzage van de cursisten. Knelpunten worden klassikaal besproken.

Sleutelvaardigheden

SLEUTELVAARDIGHEID Problemen onderkennen en oplossen Veiligheids- en milieubewustzijn

SPECIFICATIE zien dat er een probleem is, waar het precies gesitueerd is en er een oplossing voor aanreiken in staat zijn om actief en pro-actief in te staan voor de veiligheid en om situaties te voorkomen die mens en milieu kunnen schaden

2.10 Bibliografie DEKELVER, V., FICHET, J.M., VAN OPSTAL, J.-E., Technologie – Installatieleer 1-2, Uitgeverij Wolters Plantyn HAP, P., Tabellenboek voor Elektrotechniek, Uitgeverij Wolters Plantyn COOREMAN, H., DE BRUYN, M., Elektrotechnisch tekenen - schemalezen, Uitgeverij Wolters Plantyn. NEDERVEEN, J.P., Tabellen Elektrotechniek, Uitgeverij Educaboek-Stam Technische Boeken. VANDEVIJVERE, J., Realisatietechnieken elektriciteit, Standaard Educatieve uitgeverij. VEKENS, J., Installatiepraktijk van de elektricien 1-2, Standaard Educatieve Uitgeverij Het installatieboek, GE Power Controls-Vynckier Bouwen, verbouwen: de aansluiting van de woning, Electrabel Distributie Vlaanderen Algemeen reglement op de elektrische installaties, AREI, AIB-Vinçotte, Uitgeverij CED-Samson Normen EN-60617, 1 tot 13, BIN Technisch tekenen - tweede graad TSO - CAD Elektriciteit: theorieboek , VVKSO, Uitgeverij Wolters Plantyn Technisch tekenen - tweede graad TSO - CAD Elektriciteit: oefeningenboek, VVKSO, Uitgeverij Wolters Plantyn. Technisch tekenen, - Tweede graad TSO - CAD Elektriciteit: bundel leraar, VVKSO, Uitgeverij Wolters Plantyn.


- 11 -

3 Module Basis metaal 3.1

Organisatie


3.2


Deze module omvat basistechnieken. Samen met het handmatig uitvoeren van bewerkingen op verschillende materialen wordt hier de basis gelegd voor het bedienen van machines en kiezen van het juiste snijgereedschap. Bij demontage en montage zal men vooral aandacht schenken aan werkmethoden, technieken en het gebruik van aangepast gereedschap. Om geleidelijk over te gaan naar productief en kwalitatief werk zal men duidelijk verantwoorde werkmethodes en informatie over kwaliteitseisen aanreiken, steeds rekening houdend met de veiligheid en het milieu.

3.3

Beginsituatie

Inhoudelijke vereisten: Er zijn geen inhoudelijke vereisten Verplichte voorafgaande modules: Er zijn geen voorafgaande modules noodzakelijk.

3.4

Doelstellingen

De cursist kan • Een werkmethode opvolgen • Constructies demonteren en monteren • Handmatige bewerkingen uitvoeren • Machines bedienen


- 12 -

3.5

Leerinhouden module “Basis metaal”

De cursist kan:

DOELSTELLINGEN

LEERINHOUDEN

Een werkmethode opvolgen

Opvolgen werkmethode • een technische tekening gebruiken • een werkvolgorde opvolgen • eenvoudige werkstukken aftekenen • courante ferro- en non-ferrometalen onderscheiden • courante kunststoffen onderscheiden • een eenvoudig werkstuk/onderdeel visueel controleren • metingen uitvoeren • gereedschap onderhouden

Constructies demonteren en monteren

Constructies • genormaliseerde bevestigings- en borgmiddelen gebruiken • demontage- en montagetechnieken toepassen • mechanismen demonteren-monteren • het gereedschap kiezen

Handmatige bewerkingen uitvoeren

Handmatige bewerkingen • dunne plaat volgens een aftekenlijn snijden • evenwijdig aan een aftekenlijn zagen • werkstukken ontbramen • werkstukken bijvijlen • eenvoudige werkstukken plooien en rechten • in- en uitwendige bevestigingsschroefdraad tappen en snijden


- 13 -

DOELSTELLINGEN Machines bedienen

3.6

LEERINHOUDEN Machines • snijgereedschap kiezen • aan de hand van tabellen snijsnelheden kiezen • werkstukken klemmen • met een tafel- (kolom-) en handboormachine in verscheidene courante materialen boren • koelsmeermiddelen gebruiken • onderhoudsvoorschriften toepassen • globale en persoonlijke beschermingsmiddelen gebruiken • voor zichzelf en voor anderen veilig werken


Veiligheidsbrillen met zijschermen Veiligheidshandschoenen Veiligheidsschoenen Gereedschapsslijpmachine Kolomboormachine Plaatschaar Snijschaar guillotine (manueel) Afschrijfnaald Aftekentafel (graniet) 500 x 200 mm Binnenpasser Schuifmaat Dubbele meter Set haakse steunblokken Krasblok Universele hoekmeter Bankhamer Set binnentrekkers voor kogellagers Set borgveertangen voor binnenringen Set borgveertangen voor buitenringen Griptang met gebogen bekken Set inbussleutels Kleine haakse slijpmachine Kniptang Metalen handbeugelzaag Montagetafel Set penuitdrijvers Set riemschijfaftrekkers Set schroevendraaiers Soldeerbout Splitpentang Set steeksleutels Universele tang Set verstelbare wringijzers voor tappen en handruimers Set vijlen Werkbank met bankschroeven Leerplan PLC-operator

- 14 -

Set boren van 2 tot 26 mm Centerboor Set snijkussenhouders

3.7


•

•

•

• •

3.8

Evaluatie De leerstof kan geëvalueerd worden via zowel proces- als productevaluatie. Beide hebben dan de vorm van een praktische proef, waarbij één of meer werkstukken moeten afgeleverd worden. Permanente evaluatie spreidt de prestatiedruk en biedt mogelijkheden tot bijsturing indien nodig. Het is evident dat er duidelijke afspraken met de cursist dienen gemaakt te worden met betrekking tot de vorm en het tijdstip van de proeven. Hierbij is het examenreglement van het centrum een belangrijk instrument in de openheid naar de cursisten toe. Om de zelfevaluatie van de volwassene te vergroten is het belangrijk dat de cursist weet op welke aspecten van de opdrachten de nadruk ligt. Vermits vooral vaardigheden getest worden, moeten bij voorkeur de kennisinhouden beschikbaar gesteld worden (bijv. met gebruik van de cursus of de handleiding). Elke opgave moet communicatief eenduidig zijn (slechts voor één interpretatie vatbaar, goed afgebakend en met zo weinig mogelijk kettingopdrachten). Indien de cursist bij een complexe oefening plots niet verder kan, moet de leraar hulp bieden. Het spreekt vanzelf dat de cursisten op toetsen en examens enkel te maken krijgen met opgaven waaraan ze zich min of meer verwachten. De probleemstellingen moeten betrekking hebben op de kennis en vaardigheden die voor de leerstofvooruitgang onmisbaar zijn, die voor het opleidingsprofiel normaal functioneel zijn en die een normale instroomgroep haalbaar is. De analyse van de antwoorden geven aanleiding tot bijsturingen en tot leeradviezen. De geëvalueerde werkstukken zijn ter inzage van de cursisten. Knelpunten worden klassikaal besproken.

• • •

• •

•

•

3.9

Sleutelvaardigheden

SLEUTELVAARDIGHEID Accuratesse Veiligheids- en milieubewustzijn

SPECIFICATIE in staat zijn binnen de voorgeschreven tijd een taak nauwkeurig te voltooien in staat zijn om actief en pro-actief in te staan voor de veiligheid en om situaties te voorkomen die mens en milieu kunnen schaden

3.10 Bibliografie


- 15 -

Polytechnisch zakboekje, Standaard Educatieve Uitgeverij, Belgiëlei 147a, 2018 Antwerpen, ISBN 90 622 8087 0. Tabellen mechanische techniek, Educaboek, Stam Technische Boeken, Culemborg, Nederland, ISBN 9011 007476. Tabellenboek voor metaaltechniek, Plantyn, Santvoortbeeklaan 21-25, 2100 Deurne - Antwerpen, ISBN 90 301 5695 3. Veiligheid & gezondheid bij de arbeid, Provinciaal Veiligheidsinstituut, Jezusstraat 28, 2000 Antwerpen, D/1990/0180/1 Basisveiligheid VCA (boek, cdrom, transparanten voor lesgevers) Provinciaal Veiligheidsinstituut, Antwerpen BEUMER, B., Materiaalkunde, Educaboek BV, Culemborg, Nederland, ISBN 90 112 1059 X. GOORDEN, H., VGOS Doe-boek, LICAP, Guimardstraat 1, 1040 Brussel. HOFSTEDE, G., e.a., Machineonderdelen: constructie-elementen uit de werktuigbouw, Uitg. Morks, Dordrecht, Nederland. LANGEREIS, F., Werkplaatsmeettechniek, De Vey Mestdagh, Markt 51, 4331 LK Middelburg, Nederland, ISBN 90 700 2761 5. MUISER, J., Fabricagetechnieken en gereedschapsleer (spaanloze vormgeving), Educaboek BV, Culemborg, Nederland. MUISER, J., Productietechnieken voor de werktuigbouw (verspanende vormgeving - 2 delen), Educa-boek BV, Culemborg, Nederland, ISBN 90 11 010043 / ...018788. PICHOL, K., Omvormtechniek, De Vey Mestdagh, Markt 51, 4331 LK Middelburg, Nederland, ISBN 90 6376 016 7. QUAK, A., Eigenschappen en toepassing van materialen, Stam Techniek/Educatieve Partners Neder-land, Nederland, ISBN 90 11 020081. ROELOFS, J., Meettechniek (3 delen), Nijgh & Van Ditmar Educatief, 's-Gravenhage, Nederland.


- 16 -

4 Module Elektrische opbouwinstallaties 1 4.1

Organisatie


4.2


Elektrische opbouwschakelingen vormen de leidraad in deze module. Het betreft hier niet alleen de algemene principes van verlichting welke van toepassing zijn in verdere opleidingen, ook stopcontacten en beveiligingen zijn in deze module opgenomen. Er wordt in deze module nadruk gelegd op de praktische uitvoering. Er wordt veel belang gehecht aan veiligheid.

4.3

Beginsituatie

Inhoudelijke vereisten: De cursist moet de competenties bezetten van de modules basis elektriciteit en Basis metaal Verplichte voorafgaande modules: Basis elektriciteit en Basis metaal.

4.4

Doelstellingen • • •

Eigen werk organiseren en controleren Opbouw installatiewerken uitvoeren Schakelaars en wandcontactdozen plaatsen en aansluiten


- 17 -

4.5

Leerinhouden module “Elektrische opbouwinstallaties 1” ALGEMENE DOELSTELLINGEN

LEERINHOUDEN

De cursist kan: Eigen werk organiseren en controleren

Organisatie • instructies i.v.m. welzijn en milieu uitvoeren • persoonlijke beschermingsmiddelen gebruiken • schema’s van residentiële elektrische installaties gebruiken • op basis van een werkopdracht, in overleg, het eigen werk plannen • benodigde materialen en gereedschappen bepalen en tekorten melden • materiaal en gereedschap visueel controleren en gebreken melden • materiaal en gereedschap opslaan en beschermen • werkplek tijdens en na het werk opruimen

Opbouw installatiewerken uitvoeren

Opbouwinstallatiewerk • opbouwdozen plaatsen • buizen bewerken, leggen en bevestigen • kabelgoten plaatsen • draden in buizen aanbrengen • kabels leggen en bevestigen • kabels in buizen en kabelgoten aanbrengen • muren, vloeren en wanden doorboren en afdichten • afval sorteren

Schakelaars en wandcontactdozen plaatsen en aansluiten

Schakelaars en wandcontactdozen • schakelaars en wandcontactdozen bij opbouw, plaatsen en aansluiten • aansluitdozen voor toestellen met een vaste standplaats bij opbouw plaatsen • schakelaars en wandcontactdozen in spatwaterdichte opbouw uitvoering, plaatsen en aansluiten

4.6


Multimedia pc met internetaansluiting Catalogi Info nutsbedrijven Didactische panelen Bouwplan Soorten lampen Soorten lamphouders Leerplan PLC-operator

- 18 -

Schakel- en verdeelborden Analoge en digitale universele meters Spanningstester Boormachine Schroeven Pluggen Schroevendraaiers, kniptang, striptang, universele tang, kabelontmantelingsmes Diverse schakelaars, wandcontactdozen, lampen en lampenhouders (armaturen) Parlofoon- en videofoonsystemen Diverse aansluitsnoeren met stekkers voor enkel- en driefasige spanningen Diverse schakelaars Sensoren

4.7 •

•

•

• •

4.8 • • •

• •

•

•




- 19 -

4.9

Sleutelvaardigheden

SLEUTELVAARDIGHEID Flexibiliteit Veiligheids- en milieubewustzijn Zelfstandigheid

SPECIFICATIE in staat zijn om zich aan te passen aan wijzigende omstandigheden, onder meer middelen, doelen, mensen en procedures in staat zijn om actief en pro-actief in te staan voor de veiligheid en om situaties te voorkomen die mens en milieu kunnen schaden in staat zijn om zelfstandig zonder hulp of toezicht gedurende lange tijd aan een taak te werken

4.10 Bibliografie K. STANDAERT, F. VAN DER BORGHT, Gedifferentieerd leerpakket elektriciteit, Uitgeverij De Boeck, Antwerpen P. GOES, Basiselektriciteit, Uitgeverij Die Keure, Brugge D. BAELE, W. BOODTS, F. CLERBOUT, Serie Elektra, Uitgeverij Wolters Plantyn, Mechelen L. CLAERHOUT, Serie Elektrotechnische begrippen, Uitgeverij Wolters Plantyn, Mechelen L. CLAERHOUT, V. DEKELVER, F. DE SCHEPPER, J. LIBRECHT, I. MAESEN, Serie Elektriciteit, Uitgeverij Wolters Plantyn, Mechelen A.MICHILS, Watt nu!?, Uitgeverij Wolters Plantyn, Mechelen M.A.J. OP ’T ROODT, Serie Elektriciteit, Uitgeverij Van In, Wommelgem W. DEKIE, Serie Elektrotechniek, Uitgeverij Story – Scientia, Gent F. TEUNISSEN, Serie Elektrotechniek, vaktheorie, Uitgeverij W.J. Thieme en Cie, Zutphen Nederland J. LAST, Elektrotechniek, vaktheorie, Uitgeverij Educaboek, Culemborg Nederland PROF. DR. IR. W. GEYSEN, PROF. DR. IR. R. BELMANS, Algemene Elektriciteit, Uitgeverij Garant, Leuven – Apeldoorn H. VANDENHEEDE, L. VERSCHAEVE, Serie Elektrische machines, Uitgeverij Die Keure, Brugge R. BEMANS, W. GEYSEN, Elektrische machines en aandrijvingen, Uitgeverij Garant, Leuven – Apeldoorn P. CUPERUS, Opnemers van fysische grootheden, Uitgeverij Wolters Noordhoff, Nederland Algemeen reglement op de Elektrische installaties, AREI, AIB-Vinçotte Brussel, CED-Samson Brussel, Kluwer Techniek Deventer Basisveiligheid VCA (boek, cdrom, transparanten voor lesgevers), Provinciaal Veiligheidsinstituut, Antwerpen P. HAP, Tabellenboek voor Elektrotechniek, Uitgeverij Wolters Plantyn, Mechelen J.P. NEDERVEEN, Tabellenboek Elektrotechniek, Uitgeverij Educaboek, Culemborg Nederland P. BÖTTLE, G. FEHMEL, Zakboekje Elektrotechniek, formules en tabellen, Uitgeverij Kluwer Techniek, Deventer Zakboekje Elektro-installatie, Uitgeverij Kluwer Techniek, Deventer Het installatieboek, GE Power Controls – Vynckier, Gent B. De Donder, P. Hellemans, Watt met Elektriciteit, Uitgeverij De Boeck, Antwerpen V. Dekelver, J.M. Fichefet, J.E. Van Opstal, Serie Technologie Installatieleer, Uitgeverij Wolters Plantyn, Mechelen F. Jacobs, Domotica, intelligentie in het gebouw, Uitgeverij De Boeck, Antwerpen Handboek Elektrotechniek, Uitgeverij Kluwer Techniek, Deventer Handboek Verlichtingstechniek, Uitgeverij Kluwer Techniek, Deventer


- 20 -

5 Module Elektrische opbouwinstallaties 2 5.1

Organisatie


5.2


Elektrische opbouwschakelingen vormen de leidraad in deze module. Het betreft hier niet alleen de algemene principes van verlichting welke van toepassing zijn in verdere opleidingen, ook stopcontacten en beveiligingen zijn in deze module opgenomen. Er wordt in deze module nadruk gelegd op de praktische aansluiting van de opbouwinstallaties. Er wordt veel belang gehecht aan veiligheid.

5.3

Beginsituatie

Inhoudelijke vereisten: De cursist moet de competenties bezetten van de modules basis elektriciteit en Basis metaal Verplichte voorafgaande modules: Basis elektriciteit en Basis metaal.

5.4

Doelstellingen

De cursist kan • Eigen werk organiseren en controleren • Opbouw installatiewerken uitvoeren • Schakelaars en wandcontactdozen plaatsen en aansluiten • Verdeelkast plaatsen • Verlichtingstoestellen plaatsen en aansluiten


- 21 -

5.5

Leerinhouden module “Elektrische opbouwinstallaties 2” ALGEMENE DOELSTELLINGEN

LEERINHOUDEN

De cursist kan: Eigen werk organiseren en controleren

Organisatie • instructies i.v.m. welzijn en milieu uitvoeren • persoonlijke beschermingsmiddelen gebruiken • schema’s van residentiële elektrische installaties gebruiken • op basis van een werkopdracht, in overleg, het eigen werk plannen • benodigde materialen en gereedschappen bepalen en tekorten melden • materiaal en gereedschap visueel controleren en gebreken melden • materiaal en gereedschap opslaan en beschermen • werkplek tijdens en na het werk opruimen

Opbouw installatiewerken uitvoeren

Opbouwinstallatie • kabelgoten plaatsen • draden in buizen aanbrengen • kabels leggen en bevestigen • kabels in buizen en kabelgoten aanbrengen • afval sorteren

Schakelaars en wandcontactdozen plaatsen en aansluiten

Aansluiten • schakelaars en wandcontactdozen bij opbouw, plaatsen en aansluiten • aansluitdozen voor toestellen met een vaste standplaats bij opbouw plaatsen • schakelaars en wandcontactdozen in spatwaterdichte opbouw uitvoering, plaatsen en aansluiten

Verdeelkast plaatsen

Verdeelkast aansluiten • opbouwverdeelkast plaatsen • componenten in een verdeelbord plaatsen, verbinden en aansluiten • aardingsrail plaatsen

Verlichtingstoestellen plaatsen en aansluiten

Verlichtingstoestellen • voorschriften voor het uitpakken van armaturen toepassen • montagevoorschriften toepassen • armaturen plaatsen en aansluiten


- 22 -

5.6


Multimedia pc met internetaansluiting Info nutsbedrijven Didactische panelen: Aardverbindingen Equipotentiale verbindingen Aardonderbreker TL-schakeling Bouwplan Verschillende soorten lampen Verschillende soorten lamphouders Schakel- en verdeelborden Analoge en digitale universele meters Spanningstester Leidingtracer Boormachine Schroeven Pluggen Schroevendraaiers, kniptang, striptang, universele tang, kabelontmantelingsmes Diverse schakelaars, dimmers, impulsrelais, tijdrelais, wandcontactdozen, lampen en lampenhouders (armaturen). Differentieelschakelaars, automaten en overspanningsbeveiliging. Parlofoon- en videofoonsystemen Elektrische verwarmingstoestellen (direct- en accumulatie) met thermostaten en regelsysteem Diverse aansluitsnoeren met stekkers voor enkel- en driefasige spanningen Sensoren Universele snoeren voor diverse toepassingen Verdeelkast / werfkast met diverse componenten

5.7 •

•

•

• •



- 23 -

5.8


• • •

• •

•

•

5.9

Sleutelvaardigheden



5.10 Bibliografie K. STANDAERT, F. VAN DER BORGHT, Gedifferentieerd leerpakket elektriciteit, Uitgeverij De Boeck, Antwerpen P. GOES, Basiselektriciteit, Uitgeverij Die Keure, Brugge D. BAELE, W. BOODTS, F. CLERBOUT, Serie Elektra, Uitgeverij Wolters Plantyn, Mechelen L. CLAERHOUT, Serie Elektrotechnische begrippen, Uitgeverij Wolters Plantyn, Mechelen L. CLAERHOUT, V. DEKELVER, F. DE SCHEPPER, J. LIBRECHT, I. MAESEN, Serie Elektriciteit, Uitgeverij Wolters Plantyn, Mechelen A.MICHILS, Watt nu!?, Uitgeverij Wolters Plantyn, Mechelen M.A.J. OP ’T ROODT, Serie Elektriciteit, Uitgeverij Van In, Wommelgem W. DEKIE, Serie Elektrotechniek, Uitgeverij Story – Scientia, Gent F. TEUNISSEN, Serie Elektrotechniek, vaktheorie, Uitgeverij W.J. Thieme en Cie, Zutphen Nederland J. LAST, Elektrotechniek, vaktheorie, Uitgeverij Educaboek, Culemborg Nederland PROF. DR. IR. W. GEYSEN, PROF. DR. IR. R. BELMANS, Algemene Elektriciteit, Uitgeverij Garant, Leuven – Apeldoorn H. VANDENHEEDE, L. VERSCHAEVE, Serie Elektrische machines, Uitgeverij Die Keure, Brugge R. BEMANS, W. GEYSEN, Elektrische machines en aandrijvingen, Uitgeverij Garant, Leuven – Apeldoorn P. CUPERUS, Opnemers van fysische grootheden, Uitgeverij Wolters Noordhoff, Nederland Algemeen reglement op de Elektrische installaties, AREI, AIB-Vinçotte Brussel, CED-Samson Brussel, Kluwer Techniek Deventer Basisveiligheid VCA (boek, cdrom, transparanten voor lesgevers), Provinciaal Veiligheidsinstituut, Antwerpen P. HAP, Tabellenboek voor Elektrotechniek, Uitgeverij Wolters Plantyn, Mechelen J.P. NEDERVEEN, Tabellenboek Elektrotechniek, Uitgeverij Educaboek, Culemborg Nederland


- 24 -

P. BÖTTLE, G. FEHMEL, Zakboekje Elektrotechniek, formules en tabellen, Uitgeverij Kluwer Techniek, Deventer Zakboekje Elektro-installatie, Uitgeverij Kluwer Techniek, Deventer Het installatieboek, GE Power Controls – Vynckier, Gent B. De Donder, P. Hellemans, Watt met Elektriciteit, Uitgeverij De Boeck, Antwerpen V. Dekelver, J.M. Fichefet, J.E. Van Opstal, Serie Technologie Installatieleer, Uitgeverij Wolters Plantyn, Mechelen F. Jacobs, Domotica, intelligentie in het gebouw, Uitgeverij De Boeck, Antwerpen Handboek Elektrotechniek, Uitgeverij Kluwer Techniek, Deventer Handboek Verlichtingstechniek, Uitgeverij Kluwer Techniek, Deventer


- 25 -

6 Module Industriële installaties 6.1

Organisatie


6.2


In deze module leert men industriële installaties voorbereiden, uitvoeren en afwerken. Er wordt groot belang gehecht aan het verantwoord omspringen met milieu en veiligheid. Het strekt tot aanbeveling dat de cursisten een VVA1 behalen.

6.3

Beginsituatie

Inhoudelijke vereisten: De cursist dient de competenties te bezitten van de modules Elektrische opbouwinstallaties 1 en 2 Verplichte voorafgaande modules: Elektrische opbouwinstallaties 1 en 2

6.4

Doelstellingen

De cursist kan • De eigen werkzaamheden plannen en werken uitvoeren ter voorbereiding van de installatiewerken • Goot- en draagsystemen monteren, buizen en kabels leggen • Industriële elektrische componenten plaatsen en aansluiten


- 26 -

6.5

Leerinhouden module “Industriële installaties” ALGEMENE DOELSTELLINGEN

LEERINHOUDEN

De cursist kan: De eigen werkzaamheden plannen en werken uitvoeren ter voorbereiding van de installatiewerken

Organisatie • aansluitschema, grondplan, ‘as built‘ plan en werkopgaveblad gebruiken • het eigen werk organiseren • het eigen werk controleren en verbeteren • het benodigde materiaal en materieel voor de uit te voeren activiteit verzamelen • ontbrekend of foutief materiaal of materieel rapporteren • materieel en materiaal stockeren en zorgen voor een bescherming • persoonlijk materieel beheren • ladders en stellingen monteren • afbraakwerken en gedeeltelijke demontage van oude installaties uitvoeren • leidingtracés en de plaats van toestellen uitzetten

Goot- en draagsystemen monteren, buizen en kabels leggen

Goot- en draagsystemen • bevestigingssteunen plaatsen • goot en draagsystemen bewerken en monteren • hulpstukken aanmaken en monteren • buizen leggen • kabels in de kabelgoten leggen, bevestigen en verbinden • grondkabels leggen, verbinden en aftakken • kabels nummeren

Industriële elektrische componenten plaatsen en aansluiten

Industriële elektrische componenten • in functie van de aansluiting, kabels bewerken • industriële schakelaars en wandcontactdozen, plaatsen en aansluiten • industriële verlichtingsarmaturen plaatsen en aansluiten • industriële elektrische verwarming plaatsen en aansluiten • motoren, machines, toestellen, enz plaatsen en aansluiten • junctieboxen plaatsen en aansluiten • de EMC-richtlijnen respecteren en volgens de geldende reglementering toepassen • de arbeidsmiddelen- en machinerichtlijn respecteren en volgens de geldende reglementering toepassen


- 27 -

•

6.6

de veiligheids- en milieuvoorschriften toepassen


Multimedia pc met internetaansluiting Info nutsbedrijven Aardverbindingen Equipotentiale verbindingen Industriële schema’s Veiligheidsvoorschriften ARAB-AREI EMC-richtlijnen Machine-richtlijn. Motoren Motorbeveiligingssystemen Industriële schakelaars en contactoren Sensoren Universele meters Spanningstester Boormachine Schroeven Pluggen Schroevendraaiers, kniptang, striptang, universele tang, kabelontmantelingsmes Diverse aansluitsnoeren met stekkers voor enkel- en driefasige spanningen Industriële kabels, industriële wandcontactdozen, grondkabels, geleidingen, verwarming en verlichting Kabelnummeringbenodigdheden. Junctieboxen. Verdeelkast Goot- en draagsystemen. Ladders en stellingen.

6.7 •

•

•

• •



- 28 -

6.8


• • •

• •

•

•

6.9

Sleutelvaardigheden



6.10 Bibliografie Algemeen reglement op de Elektrische installaties, AREI, AIB-Vinçotte Brussel, CED-Samson Brussel, Kluwer Techniek Deventer Basisveiligheid VCA (boek, cdrom, transparanten voor lesgevers), Provinciaal Veiligheidsinstituut,P. HAP, Tabellenboek voor Elektrotechniek, Uitgeverij Wolters Plantyn, Mechelen J.P. NEDERVEEN, Tabellenboek Elektrotechniek, Uitgeverij Educaboek, Culemborg Nederland P. BÖTTLE, G. FEHMEL, Zakboekje Elektrotechniek, formules en tabellen, Uitgeverij Kluwer Techniek, Deventer Zakboekje Elektro-installatie, Uitgeverij Kluwer Techniek, Deventer Het installatieboek, GE Power Controls – Vynckier, Gent B. DE DONDER, P. HELLEMANS, Watt met Elektriciteit, Uitgeverij De Boeck, Antwerpen V. DEKELVER, J.M. FICHEFET, J.E. VAN OPSTAL, Serie Technologie Installatieleer, Uitgeverij Wolters Plantyn, Mechelen F. JACOBS, Domotica, intelligentie in het gebouw, Uitgeverij De Boeck, Antwerpen Handboek Elektrotechniek, Uitgeverij Kluwer Techniek, Deventer Handboek Verlichtingstechniek, Uitgeverij Kluwer Techniek, Deventer Voight, Elektrotechnische meettechniek, Uitgeverij Kluwer Bedrijfsinformatie, Deventer Enkele interessante websites • http://www.euronorm.net/content/portal.php • http://www.moeller.net/en/index.jsp • http://www.schneider-electric.be/Default.htm • http://www.legrand.be/ • http://www.niko.be/ Leerplan PLC-operator

- 29 -

7 Module PLC 1 7.1

Organisatie

Studieduur: 60 lestijden Onderwijsvorm: Technisch secundair onderwijs Graad: 3de graad Aantal lestijden AV/TV/PV: 60 lestijden TV

7.2


In deze module leert men werken met de booleaanse algebra. De cursist kan in bestaande programma’s de functies herkennen en aanpassen. In deze module wordt gewerkt met verschillende soorten in- en uitgangen. Fouten in hard- en software worden gedetecteerd en hersteld.

7.3

Beginsituatie

Inhoudelijke vereisten: De cursist dient de competenties te bezitten van de module Industriële installaties Verplichte voorafgaande modules: Module Industriële installaties

7.4

Doelstellingen

De cursist kan • De eigen werkzaamheden plannen o werkzaamheden voorbereiden o noodsituaties voorzien o rekening houden met eigen veiligheid en die van anderen • Booleaanse algebra toepassen o opbouw en werking van een PLC illustreren o basisfuncties programmeren o geheugen-, tel- en tijdfuncties instellen o via een grafische interface programmeren o programma’s inladen o bewerkingen volgens booleaanse algebra uitvoeren


- 30 -

7.5

Leerinhouden module “PLC 1” ALGEMENE DOELSTELLINGEN

LEERINHOUDEN

De cursist kan: De eigen werkzaamheden plannen

Werkzaamheden voorbereiden Noodsituaties voorzien Rekening houden met eigen veiligheid en die van anderen

Opbouw en werking van een PLC illustreren

Principiële werking • een PLC blokschematisch voorstellen en de functie van de blokken omschrijven. • de functie van de CPU omschrijven. • een overzicht geven over de types PLC en hun toepassingsbereik. • Geheugens, geheugenopbouw, remanent geheugen. • de functie en de belangrijkste eigenschappen van de I/O kaarten omschrijven. • een geschikte I/O kaart in een catalogus terugvinden aan de hand van vooropgestelde gegevens. Aansluiten PLC • een eenvoudige PLC configuratie aansluiten (in dienst stellen) en bedraden. • de nodige aardingen en equipotentiaalverbindingen op de juiste manier aanbrengen. • een eenvoudige sensor zelfstandig aansluiten op een I/O kaart.

Via een grafische interface programmeren Programma’s inladen

Booleaanse algebra toepassen Basisfuncties programmeren Geheugen-, tel- en tijdfuncties instellen Bewerkingen volgens booleaanse algebra uitvoeren


Software gebruiken • het software pakket opstarten, • een nieuw project aanmaken, • de nodige gegevens over de gebruikte plc kunnen invoeren. • de adresseergegevens van de I/O kunnen bepalen. • een programma kunnen inladen en overdragen naar de PLC. • een programma kunnen opslaan. • een programma on-line kunnen monitoren. Basisfuncties • JA • NIET • EN • OF • Verknopingen • merkers - 31 -

• • • • •

7.6

SR-functie flankdetecties tijdfuncties telfuncties vergelijkfuncties


Vereist • computerklas (best met minimum 17 inch schermen) • printer • programmatiesoftware • programmatiekabel • DC-voeding • CPU • Digitale In- en Uitgangskaarten. • Industriële drukknoppen, schakelaars en sensoren • Contactoren • Motorbeveiligingsschakelaars met hulpcontacten. Aanbevolen • dataprojector

7.7 •

•

•

• •

• •

7.8 • • •

Methodologische wenken Bij dit onderdeel moet de nadruk liggen op het leren oplossen van problemen eerder dan op het aanleren van het pakket zelf. Dit betekent dat minimaal van elk probleem een analyse dient gemaakt te worden, vooraleer de concrete invoering op de computer wordt aangevat. De leraar moet uiteraard starten met de basisprincipes en -mogelijkheden van het pakket, maar gaandeweg moeten de toepassingen (of cases) de bovenhand krijgen. Eerst komen eenvoudige problemen aan bod, later gevolgd door meer complexe bedrijfsgerichte projecten. De verdere mogelijkheden van het pakket worden slechts besproken wanneer de toepassing dit verantwoordt. Daar de meeste pakketten enorm veel mogelijkheden hebben, is het zeker niet de bedoeling om alles te bespreken. Beter minder maar grondig, dan veel en oppervlakkig. In de meest optimale situatie worden niet één na één de hoofdstukken van het leerplan behandeld, maar projecten of thema’s waarin die onderwerpen geïntegreerd worden. De leraar moet er in elk geval over waken om zo weinig mogelijk korte betekenisloze oefeningen te maken. De cursisten moeten zo vlug mogelijk werken met de helpfunctie zodat ze zelfstandig problemen leren oplossen. Uiteraard wordt hen voldoende tijd gegeven om te oefenen. Er moet terdege aandacht besteed worden aan de creativiteit van de cursisten. Zo is het uitgesloten dat de leraar steeds de opgave kant-en-klaar aflevert zodat de cursisten die slechts moeten kopiëren. Eigen inbreng i.v.m. de lay-out is veel waardevoller. Zelfstandig werk moet maximaal aan bod komen. Een bedrijfsbezoek aan een sterk geautomatiseerd bedrijf betekent een meerwaarde voor de student. De cursist moet leren om zelfstandig informatie op te zoeken in catalogi of op internet.

Evaluatie De leerstof kan geëvalueerd worden via zowel proces- als productevaluatie. Beide hebben dan de vorm van een praktische proef, waarbij één of meer werkstukken moeten afgeleverd worden. Permanente evaluatie spreidt de prestatiedruk en biedt mogelijkheden tot bijsturing indien nodig. Het is evident dat er duidelijke afspraken met de cursist dienen gemaakt te worden met betrekking tot de vorm en het tijdstip van de proeven. Hierbij is het examenreglement van het centrum een belangrijk in-


- 32 -

• •

•

•

7.9

strument in de openheid naar de cursisten toe. Om de zelfevaluatie van de volwassene te vergroten is het belangrijk dat de cursist weet op welke aspecten van de opdrachten de nadruk ligt. Vermits vooral vaardigheden getest worden, moeten bij voorkeur de kennisinhouden beschikbaar gesteld worden (bijv. met gebruik van de cursus of de handleiding). Elke opgave moet communicatief eenduidig zijn (slechts voor één interpretatie vatbaar, goed afgebakend en met zo weinig mogelijk kettingopdrachten). Indien de cursist bij een complexe oefening plots niet verder kan, moet de leraar hulp bieden. Het spreekt vanzelf dat de cursisten op toetsen en examens enkel te maken krijgen met opgaven waaraan ze zich min of meer verwachten. De probleemstellingen moeten betrekking hebben op de kennis en vaardigheden die voor de leerstofvooruitgang onmisbaar zijn, die voor het opleidingsprofiel normaal functioneel zijn en die een normale instroomgroep haalbaar is. De analyse van de antwoorden geven aanleiding tot bijsturingen en tot leeradviezen. De geëvalueerde werkstukken zijn ter inzage van de cursisten. Knelpunten worden klassikaal besproken.

Sleutelvaardigheden

SLEUTELVAARDIGHEID Abstract denken Accuratesse Beslissingsvermogen Kunnen omgaan met informatie

SPECIFICATIE in staat zijn verder te denken dan concreet waarneembare gegevens in staat zijn binnen de voorgeschreven tijd een taak nauwkeurig te voltooien in staat zijn een standpunt in te nemen of tot een handeling over te gaan, en er ook de verantwoordelijkheid voor op te nemen in staat zijn om informatie te verzamelen, te verwerken en te verstrekken

7.10 Bibliografie HANS BERGER, Automating with Step 7 in LAD: SIMATIC S7-300/400 Programmable Controllers; ISBN: 3895780944 HANS BERGER, Automating with Step 7 in STL: SIMATIC S7-300/400 Programmable Controllers; ISBN: 3895780936 HANS BERGER, Automatisieren mit SIMATIC ; ISBN: 3895781320 JOSEF WEIGMANN, GERHARD KILIAN, Dezentralisieren mit PROFIBUS-DP; ISBN 3895781231 WOLFHARD LAWRENZ, CAN System Engineering: From theory to Practical Applications; ISBN: 0387949399 PHOENIX CONTACT; Grundkurs Sensor/ Actuator- Feldbustechnik. Interbus, Feldbustechnik nach DIN 19 528 ; ISBN: 3802317645 MARIËN HUGO; Programmeerbare logische sturingen, onder redactie van H. Saeys, die keure, ISBN: 90 5751 206 8 Enkele interesante sites : • www.pilz.de/produkte/sicherheit/index.htm • www.ad.siemens.de • www.ad.siemens.de/safety • www.as-interface.com • www.profibus.com • www.phoenixcontact.com • www.schneiderautomation.com • www.schmersal.de • www.pepperl-fuchs.com • www.bve.nl/bustechnologie • www.sps-magazin.de • www.sick.de


- 33 -

8 Module PLC 2 8.1

Organisatie


8.2


In deze module leert men data verwerven en verwerken. De cursist kan in bestaande programma’s de functies herkennen en aanpassen. In deze module wordt gewerkt met verschillende soorten in- en uitgangen. Fouten in hard- en software worden gedetecteerd en hersteld.

8.3

Beginsituatie

Inhoudelijke vereisten: De cursisten dient de competenties te bezitten van de module PLC 1. Verplichte voorafgaande modules: Module PLC 1

8.4

Doelstellingen

De cursist kan • De eigen werkzaamheden plannen o werkzaamheden voorbereiden o noodsituaties voorzien o rekening houden met eigen veiligheid en die van anderen • Data verwerven en verwerken o gestructureerd herprogrammeren o vertakkingen binnen het programma maken o data bewerken en transfereren o interface configureren o programma debuggen en uitgangen forceren o programma documenteren o fouten analyseren en verbeteren


- 34 -

8.5


LEERINHOUDEN


Werkzaamheden voorbereiden Noodsituaties voorzien Rekening houden met eigen veiligheid en die van anderen

Gestructureerd herprogrammeren Programma documenteren Vertakkingen binnen het programma maken

Programmeren • toevoegen labels en commentaar • gestructureerd programmeren • grafcet principe. Functies • doel • parametreerbare functiebouwsteen aanmaken • een parametreerbare functiebouwsteen oproepen in een programma • lokale variabele en temporary variabele • bibliotheken met functiebouwstenen aanmaken

Data verwerven en verwerken

Gegevenstypes • bit • byte • woord • dubbelwoord Talstelsels • decimaal • binair • hexadecimaal • BCD, Gray en ASCII-code Laad- en transfertfunctie • accumulatoren • woordverwerking van een PLC Databouwstenen • aanmaken en gebruiken in het programma • monitoren

Data bewerken en transfereren


Bewerkingen op data • conversie van getallen • rekenkundige bewerkingen • mathematische bewerkingen • goniometrische bewerkingen

- 35 -

Programma debuggen en uitgangen forceren Fouten analyseren en verbeteren

Interface configureren

Foutopsporing • in- en uitgang forceren • statussen opvragen via een variabele tabel • X-ref lijsten gebruiken • de foutstacks van de CPU Parametreren van I/O modules Instellen van high-feature kaarten (b.v. draadbreuk)

8.6


Vereist • computerklas (best met minimum 17 inch schermen) • printer • programmatiesoftware • programmatiekabel • DC-voeding • CPU • Digitale In- en Uitgangskaarten. • Industriële drukknoppen, schakelaars en sensoren • Contactoren • Motorbeveiligingsschakelaars met hulpcontacten. Aanbevolen • dataprojector

8.7 •

•

•

• •

8.8 • •


Evaluatie De leerstof kan geëvalueerd worden via zowel proces- als productevaluatie. Beide hebben dan de vorm van een praktische proef, waarbij één of meer werkstukken moeten afgeleverd worden. Permanente evaluatie spreidt de prestatiedruk en biedt mogelijkheden tot bijsturing indien nodig.


- 36 -

•

• •

•

•

8.9

Het is evident dat er duidelijke afspraken met de cursist dienen gemaakt te worden met betrekking tot de vorm en het tijdstip van de proeven. Hierbij is het examenreglement van het centrum een belangrijk instrument in de openheid naar de cursisten toe. Om de zelfevaluatie van de volwassene te vergroten is het belangrijk dat de cursist weet op welke aspecten van de opdrachten de nadruk ligt. Vermits vooral vaardigheden getest worden, moeten bij voorkeur de kennisinhouden beschikbaar gesteld worden (bijv. met gebruik van de cursus of de handleiding). Elke opgave moet communicatief eenduidig zijn (slechts voor één interpretatie vatbaar, goed afgebakend en met zo weinig mogelijk kettingopdrachten). Indien de cursist bij een complexe oefening plots niet verder kan, moet de leraar hulp bieden. Het spreekt vanzelf dat de cursisten op toetsen en examens enkel te maken krijgen met opgaven waaraan ze zich min of meer verwachten. De probleemstellingen moeten betrekking hebben op de kennis en vaardigheden die voor de leerstofvooruitgang onmisbaar zijn, die voor het opleidingsprofiel normaal functioneel zijn en die een normale instroomgroep haalbaar is. De analyse van de antwoorden geven aanleiding tot bijsturingen en tot leeradviezen. De geëvalueerde werkstukken zijn ter inzage van de cursisten. Knelpunten worden klassikaal besproken.

Sleutelvaardigheden



8.10 Bibliografie HANS BERGER, Automating with Step 7 in LAD: SIMATIC S7-300/400 Programmable Controllers; ISBN: 3895780944 HANS BERGER, Automating with Step 7 in STL: SIMATIC S7-300/400 Programmable Controllers; ISBN: 3895780936 HANS BERGER, Automatisieren mit SIMATIC ; ISBN: 3895781320 JOSEF WEIGMANN, GERHARD KILIAN, Dezentralisieren mit PROFIBUS-DP; ISBN 3895781231 WOLFHARD LAWRENZ, CAN System Engineering: From theory to Practical Applications; ISBN: 0387949399 PHOENIX CONTACT; Grundkurs Sensor/ Actuator- Feldbustechnik. Interbus, Feldbustechnik nach DIN 19 528 ; ISBN: 3802317645 MARIËN HUGO; Programmeerbare logische sturingen, onder redactie van H. Saeys, die keure, ISBN: 90 5751 206 8 Enkele interesante sites : • www.pilz.de/produkte/sicherheit/index.htm • www.ad.siemens.de • www.ad.siemens.de/safety • www.as-interface.com • www.profibus.com • www.phoenixcontact.com • www.schneiderautomation.com • www.schmersal.de • www.pepperl-fuchs.com • www.bve.nl/bustechnologie • www.sps-magazin.de • www.sick.de Leerplan PLC-operator

- 37 -

9 Module PLC 3 9.1

Organisatie


9.2


In deze module leert men de verschillende adresseringstechnieken aanwenden. De cursist kan in bestaande programma’s de functies herkennen en aanpassen. In deze module wordt gewerkt met verschillende soorten in- en uitgangen. Fouten in hard- en software worden gedetecteerd en hersteld.

9.3

Beginsituatie

Inhoudelijke vereisten: De cursist dient de competenties te bezitten van de module PLC 2. Verplichte voorafgaande modules: Module PLC 2

9.4

Doelstellingen

De cursist kan • De eigen werkzaamheden plannen o werkzaamheden voorbereiden o noodsituaties voorzien o rekening houden met eigen veiligheid en die van anderen • Adresseringstechnieken toepassen o geparametreerde functieblokken toepassen o organisatieblokken gebruiken o indirecte progammering toepassen o analoge signalen inlezen en omschalen o programma’s beheren en archiveren


- 38 -

9.5


LEERINHOUDEN


werkzaamheden voorbereiden noodsituaties voorzien rekening houden met eigen veiligheid en die van anderen

Sprongfuncties

Verschillende sprongfuncties toepassen: •

Onvoorwaardelijke sprongfuncties

•

Voorwaardelijke sprong via RLO

•

Voorwaardelijke sprong via BR of OV/OS

•

Voorwaardelijke sprong via CC1 en CC0

•

Lusoperatie

Organisatieblokken gebruiken

Organisatorische bouwstenen • Vrije cyclus: OB1 • Aanloop • Tijdinterrupts • Vertragingsinterrupts • Procesinterrupts • Wekinterrupts • Communicatieinterrupts • Asynchrone fouten • Synchrone fouten • Prioriteiten • Locale-datastack van OB’s • OB’s met SFC’s programmeren

Geparametreerde functieblokken toepassen

Functiebouwstenen • doel en nut • variabelendeclaratietabel • instantie-DB • aanmaken, integreren • multi-instantiedatabouwstenen • Standaard bibliotheek

Analoge signalen inlezen en omschalen

Soorten van analoge signalen Aansluiten van analoge in- en uitgangen Adressering van analoge I/O Analoge signaalverwerking • A/D omzetting • D/A omzetting • Kaarten: eigenschappen en parametreren • Voorstelling analoge waarde in de plc. Analoge signaalverwerking programmeren • Standaard-FC’s


- 39 -

• Adresseringstechnieken toepassen Indirecte progammering toepassen

Programma’s beheren en archiveren

zelfgeschreven scaleringsprogramma

Indirecte adressering • memory indirecte adressering • adresregisters • adresregisterconfiguratie • pointertype • area internal register indirect adressering • area crossing register indirect adressering • adresregisterinstructies Programma’s beheren en archiveren Broncode • genereren • bewerken

9.6


Vereist • computerklas (best met minimum 17 inch schermen) • printer • programmatiesoftware • programmatiekabel • DC-voeding • CPU • Digitale I/O-kaarten. • Analoge I/O-kaarten • Industriële drukknoppen, schakelaars en sensoren • Contactoren • Motorbeveiligingsschakelaars met hulpcontacten. Aanbevolen • dataprojector

9.7 •

•

•

•

Methodologische wenken Bij dit onderdeel moet de nadruk liggen op het leren oplossen van problemen eerder dan op het aanleren van het pakket zelf. Dit betekent dat minimaal van elk probleem een analyse dient gemaakt te worden, vooraleer de concrete invoering op de computer wordt aangevat. De leraar moet uiteraard starten met de basisprincipes en -mogelijkheden van het pakket, maar gaandeweg moeten de toepassingen (of cases) de bovenhand krijgen. Eerst komen eenvoudige problemen aan bod, later gevolgd door meer complexe bedrijfsgerichte projecten. De verdere mogelijkheden van het pakket worden slechts besproken wanneer de toepassing dit verantwoordt. Daar de meeste pakketten enorm veel mogelijkheden hebben, is het zeker niet de bedoeling om alles te bespreken. Beter minder maar grondig, dan veel en oppervlakkig. In de meest optimale situatie worden niet één na één de hoofdstukken van het leerplan behandeld, maar projecten of thema’s waarin die onderwerpen geïntegreerd worden. De leraar moet er in elk geval over waken om zo weinig mogelijk korte betekenisloze oefeningen te maken. De cursisten moeten zo vlug mogelijk werken met de helpfunctie zodat ze zelfstandig problemen leren oplossen. Uiteraard wordt hen voldoende tijd gegeven om te oefenen.


- 40 -

•

9.8 • • •

• •

•

•

9.9

Er moet terdege aandacht besteed worden aan de creativiteit van de cursisten. Zo is het uitgesloten dat de leraar steeds de opgave kant-en-klaar aflevert zodat de cursisten die slechts moeten kopiëren. Eigen inbreng i.v.m. de lay-out is veel waardevoller. Zelfstandig werk moet maximaal aan bod komen.


Sleutelvaardigheden



9.10 Bibliografie HANS BERGER, Automating with Step 7 in LAD: SIMATIC S7-300/400 Programmable Controllers; ISBN: 3895780944 HANS BERGER, Automating with Step 7 in STL: SIMATIC S7-300/400 Programmable Controllers; ISBN: 3895780936 HANS BERGER, Automatisieren mit SIMATIC ; ISBN: 3895781320 JOSEF WEIGMANN, GERHARD KILIAN, Dezentralisieren mit PROFIBUS-DP; ISBN 3895781231 WOLFHARD LAWRENZ, CAN System Engineering: From theory to Practical Applications; ISBN: 0387949399 PHOENIX CONTACT; Grundkurs Sensor/ Actuator- Feldbustechnik. Interbus, Feldbustechnik nach DIN 19 528 ; ISBN: 3802317645 MARIËN HUGO; Programmeerbare logische sturingen, onder redactie van H. Saeys, die keure, ISBN: 90 5751 206 8 Enkele interesante sites : • www.pilz.de/produkte/sicherheit/index.htm • www.ad.siemens.de • www.ad.siemens.de/safety


- 41 -

• • • • • • • • •

www.as-interface.com www.profibus.com www.phoenixcontact.com www.schneiderautomation.com www.schmersal.de www.pepperl-fuchs.com www.bve.nl/bustechnologie www.sps-magazin.de www.sick.de


- 42 -

Colofon Dit leerplan kwam tot stand dankzij de inspanningen van de leerkrachten van PCVO Maasland en CVO Heusden-Zolder. Hierbij dienen zeker de volgende namen vermeld te worden: • •

Ivo Maenen (CVO Heusden-Zolder) Danny Splets (CVO Heusden-Zolder)


- 43 -

Leerplan MODULAIRE OPLEIDING

Recommend Documents