leader oost-groningen Initiatieven uit de regio Evaluatiedocument
2007 - 2014
Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland
1
LEADER OOST-GRONINGEN
Voorwoord Oost-Groningen is een prachtig ruim gebied met een rijke historie. Het kent afwisselende landschappen met elk hun eigen bijzondere ontstaansgeschiedenis. Een regio met mooie dorpen, prachtige bedrijven en een sociaal-culturele infrastructuur die naar mijn stellige overtuiging borg staan voor een goede toekomst. Maar daar is wel verdere ontwikkeling voor nodig. Vanuit de eigen kracht en visie van inwoners zijn daarom in de afgelopen acht jaar bijna 500 prachtige projecten opgezet. Projecten die onder meer bijdragen aan de sociale vitaliteit of een economische impuls geven. De mogelijkheden in Oost-Groningen en de sterke wilskracht van zijn inwoners hebben gezorgd dat deze projecten van de grond kwamen. In ons LEADER-gebied Oost Groningen is de afgelopen acht jaar voor ruim 83 miljoen euro aan nieuwe activiteiten ontplooid terwijl het financiële aandeel hiervan vanuit Europa, provincie en gemeenten rond de 12 miljoen euro is geweest. De overige 72 miljoen komt vanuit het bedrijfsleven en bijdragen uit fondsen en andere subsidies. Dat het bedrijfsleven en fondsen zo veel in Oost-Groningen hebben besteed, betekent in mijn ogen dat er groot vertrouwen is in de aanpak en een breed draagvlak dat aangeeft dat we op het goede spoor zitten. Onze regio heeft met behoud van eigenheid een grote potentie en heeft dit met haar sociale en economische ontwikkeling de afgelopen jaren duidelijk laten zien. Verdere ontwikkeling in het gebied is nodig, hierbij uitgaande van de eigenheid van het gebied en de kansen voor werknemers, ondernemers, inwoners en recreanten van buiten. Deze ontwikkeling zal ook de komende jaren vanuit de inwoners moeten komen en zij verdienen bij hun inspanningen een steuntje in de rug. Dat is de steun en erkenning die LEADER ook na 2014 kan geven.
Janty Design grafische vormgeving
Dit evaluatiedocument geeft u een inzicht in de aanpak van de afgelopen LEADER-periode die liep van 2007 tot 2014. Een tiental projecten laten we met uitleg en foto’s aan u zien. Deze selectie is slechts het topje van de ijsberg. Er zijn de afgelopen jaren zoveel inspirerende en succesvolle projecten in de regio uitgevoerd, dat het onmogelijk is deze hier allemaal te beschrijven. De selectie geeft wel een mooi beeld van de verscheidenheid in gerealiseerde projecten. Hopelijk kan dit rapport daardoor ook weer inspiratie bieden voor de komende Leaderperiode!
Colofon Uitgave
LEADER Oost-Groningen i.s.m. provincie Groningen, afd. Landelijk gebied en water
Tekst en redactie
Evelien Kamphuis - www.desnellebruinevos.nl
Vormgeving en opmaak JantyDesign - www.jantydesign.nl Druk
Provincie Groningen
Sipke B. Swierstra, Voorzitter LAG Oost-Groningen
Inhoudsopgave Initiatieven uit de regio, koren op onze molen
5
Hoe en Wat LEADER OostGroningen 2007-2014
6
Projecten
10
Locaties projecten
12
Financiëel overzicht
Overzichtskaart Oost-Groningen
Wat hebben we gedaan? Het LEADER actieplan
16
Projecten
Ontwikkeling oogstmachine Mountainbikeroute Westerwolde Kans in Oost-Groningen Speeltuinen & pannakooien Rijdende popschool Comfortabel wonen (De Gilde) Dorps- en schooltuin Kinderhotel in de Burcht in Wedde Wijkplatform Veendam-Noord Dorpshuizen & MFC Verhalenbanken Sportaccomodatie Drieborg Renovatie en restauratie Woonzorgcentrum Lijwiekstee Opknappen spoorwegemplacement Week van de techniek Festival Hongerige Wolf First Tech Challenge
Interviews
Thema’s Thema Plattelandseconomie
18
Thema Sociale vitaliteit
30
Thema Omgevingskwaliteit
56
Thema Samenwerken & netwerkvorming
66
Henk Staghouwer Sipke Swierstra Jan Loots Hein Bokel Max Bentum Leo Muller Miranda Post-Kloosterhuis Sandra van der Zwan-Kiel Ab Meijerman
20 24 26 32 34 36 40 42 44 48 50 52 58 60 62 68 70 72
8 14 22 28 38 46 54 64 74
Internationale samenwerking en National Geographic
76
LEADER 2015 en verder
82
Initiatieven uit de regio, koren op onze molen Een vast recept voor vitaliseren van het platteland is er niet. Wat de ene persoon als onvermijdelijk nadeel van wonen op het platteland accepteert of zelfs als pluspunt ziet, kan voor de ander reden zijn om naar dichtbevolkter gebied te verhuizen. Toch is bevolkingskrimp de laatste jaren de gemene deler voor de meeste plattelandsgebieden.
Ondersteuning uit Europa Europa stelt via het subsidieprogramma LEADER dan ook geld beschikbaar aan economisch zwakkere gebieden. Deze regio’s versterken hiermee zelf de leefbaarheid en de economie op het Europese platteland. Ook Oost-Groningen maakt onderdeel uit van het LEADERgebied. Oost-Groningen heeft eind 2014 haar vierde periode van LEADER-subsidie afgesloten. In deze periode is voor 492 projecten een bijdrage gevraagd.
Hiervan zijn 435 aanvragen gehonoreerd, 57 zijn er afgewezen of ingetrokken. Aan de totale projectkosten draagt LEADER Oost-Groningen maximaal 40% bij.
Een kansrijke regio LEADER Oost-Groningen ondersteunt het gebied van de gemeenten: Bellingwedde, Menterwolde, Oldambt, Pekela, Stadskanaal, Veendam en Vlagtwedde. Hier wonen zo’n 150.000 mensen. Dankzij de mogelijkheden uit LEADER benutten inwoners, het bedrijfsleven en de overheid kansen die de regio biedt. Ongemerkt zijn er vaak al veel mogelijkheden aanwezig. LEADER reikt daarbij de helpende hand, stimuleert nieuwe initiatieven en het aangaan van samenwerking en brengt partijen samen. Zo ontstaan vruchtbare ideeën en komen soms al jaren sluimerende plannen in een stroomversnelling. Oost-Groningen blijkt een op meerdere punten kansrijke regio!
5
Hoe en wat LEADER Oost-Groningen 2007 - 2014 Met financiële ondersteuning van het Europese platteland door LEADER wil Europa de leefbaarheid en de economie ter plekke versterken en verder ontwikkelen. LEADER ondersteunt daarvoor initiatieven van inwoners, ondernemers en organisaties die uit het gebied zelf komen en effect hebben op de lange termijn. Het LEADER-programma wordt in OostGroningen uitgevoerd en begeleid door de provincie in samenwerking met gemeenten en maatschappelijke organisaties.
maar liefst 83 miljoen euro. Speerpunten van deze LEADERperiode staan vermeld in het LEADER actieplan. Dit plan is opgesteld met input vanuit gemeenten, ondernemers en maatschappelijke organisaties. Zogeheten steungroepen en een LEADERactiegroep (LAG) zorgen voor naleving van de richtlijnen bij beoordeling van projectaanvragen. De voorbereiding van de projectaanvragen en de uitvoering van het subsidietraject liggen bij medewerkers van de provincie, gehuisvest in het Plattelandshuis Oost-Groningen in Winschoten.
Financiering
LAG Oost-Groningen
Van 2007 tot en met 2014 stelde Brussel voor Oost-Groningen 5,7 miljoen euro beschikbaar. De inschatting vooraf was dat de regio in totaal rond de 15,4 miljoen euro te besteden zou hebben. Dit zou dan opgesteld het bedrag zijn van de EU-bijdrage met de cofinanciering door provincie en gemeenten, overige fondsen, sponsoring, zelfwerkzaamheid, acties en subsidies van derden. Alle gehonoreerde projecten samen hebben echter een investering in het gebied opgeleverd van
De LEADER Actiegroep, afgekort LAG, bestaat uit negen leden afkomstig uit betrokken gemeenten en maatschappelijke organisaties en wordt ondersteund door de provincie. De LAG vergadert tweemaandelijks en geeft Gedeputeerde Staten een zwaarwegend advies over het al dan niet goedkeuren van ingediende projecten. Projecten met een financieringsvraag boven de € 10.000,worden afgehandeld door de LAG.
6
Bijeenkomst LAG en steungroepen - foto: M. Kattenwinkel
LEADER steungroepen LEADER Oost-Groningen is opgedeeld in drie deelgebieden: Oldambt, Westerwolde en de Veenkoloniën. Voor elk deelgebied is een aparte LEADER steungroep gevormd. De steungroepen ondersteunen de LEADER Actiegroep (LAG) door als eerste de ingediende projecten te beoordelen op haalbaarheid en doelstellingen. De steungroepen geven dan een eerste advies aan de LAG over projectaanvragen voor bedragen boven de € 10.000,-. Tot € 10.000,- beslist de steungroep over het toekennen van subsidie.
Uniek systeem De cofinanciering gebeurt door zowel provincie als gemeenten. Voor de periode 2007-2014 kwam 5,7 miljoen van het budget voor Oost-Groningen uit Europa, 3,7 miljoen van de zeven betrokken gemeenten en 3,0 miljoen van de provincie. Alle bijdragen zijn vooraf in een speciaal fonds gestort. De LEADER Actiegroep Oost-Groningen is gemandateerd voor het toekennen van bijdragen uit het fonds.
de steungroepen:
beoordelen initiatieven op inhoud, draagvlak, aanpak en het verwachte resultaat en geven hierover advies aan de LAG,
geven een eerste oordeel over de begroting en de voorgestelde financiering,
hebben een mandaat voor initiatieven met een LEADERsubsidie tot en met € 10.000,-
nemen initiatieven om inwoners, bedrijven en organisaties te betrekken bij LEADER,
bestaan uit een wethouder of burgemeester van de betrokken gemeenten en een aantal maatschappelijke vertegenwoordigers met een breed netwerk in het deelgebied.
7
Goede initiatieven helpen tot stand te komen Interview met Henk Staghouwer
“
Verbeterde economie zorgt voor meer werkgelegenheid en een betere sociale structuur
”
Groningen geworden. Lag de afgelopen periode de nadruk sterk op het sociale aspect, de komende jaren richten we ons op de economie. Uiteindelijk geldt immers dat bij een verbeterde economie er meer werkgelegenheid is en uiteindelijk ook een betere sociale structuur.
Groninger gedeputeerde namens de Christen Unie
Wat is de meerwaarde van LEADER voor Oost-Groningen? Leader brengt op verschillende manieren een enorme meerwaarde voor dit gebied. Alleen al de betrokkenheid van de inwoners bij de projecten die zij zelf in gang zetten en uitvoeren is heel krachtig. Daarnaast is er natuurlijk het multiplier-effect dat we vooral in de afgelopen periode zo sterk zagen. Het enorme bedrag dat uiteindelijk ook door derden in deze regio is gestoken is hierin een grote plus. Het laat zien dat je anderen ook meekrijgt als je als overheid een relatief klein bedrag ergens in steekt omdat je vertrouwen hebt in een goede afloop. Alle partijen krijgen zo ruimschots waar voor hun geld. Dit succes is zeker een motivatie geweest om voor Oost-Groningen weer een nieuwe periode in te richten.
Kunt u een in uw ogen grote verdienste noemen van LEADER de afgelopen periode? De afgelopen jaren is er veel gedaan aan de sociale cohesie en leefbaarheid in de dorpen. Het is goed dat je als overheid hier met enig geld als smeermiddel goede initiatieven kunt helpen tot stand te komen. De organisatie van LEADER in Oost-Groningen is bijzonder sterk. Alle partners nemen hun verantwoordelijkheid, ook in de cofinanciering. Iedereen in Oost-Groningen kan er met recht trots op zijn hoe dat is georganiseerd.
En de komende periode? Voor de komende periode is provinciaal minder geld beschikbaar dan voorgaande perioden. We moesten daarom een keuze maken voor één gebied en dat is Oost-
8
Foto: R. Linthout
9
Projecten Tussen 2007 en 2014 is voor totaal 492 projecten een bijdrage gevraagd. Hiervan hebben 435 projecten de gevraagde bijdrage gekregen en zijn 57 afgewezen of bij nader inzien ingetrokken. Een aantal projecten lichten we in deze uitgave toe. Meer uitleg over deze en andere projecten is te vinden op de website van LEADER Oost-Groningen. De hoogte van de LEADERbijdragen aan projecten ligt zo tussen de € 250,- en € 250.000,- .
De grotere bedragen betreffen vaak multifunctionele centra. De bijdrage bestaat uit een EU-bijdrage, een bijdrage van provincie en een gemeentelijke bijdrage met een verdeling van 50-25-25. Soms wordt hier met goede redenen van afgeweken. Bedragen onder de € 10.000,bestonden de laatste jaren enkel uit een gemeentelijke- en provinciale bijdrage. De kleinere bedragen zijn vaak bedoeld voor het organiseren van lokale activiteiten en festiviteiten.
aantal projecten per categorie Aandachtspunt
Aantal projecten
Multifunctionele centra/dorpshuizen
28, waarvan 10 MFC
Speeltuinen, incl. pannakooien en kinderboerderijen
29
Leefbaarheidsprojecten incl. cultuur(historie)
79
Recreatie/toerisme
93
Economie
30
Jeugd
30
Diversen, zoals bewonersinitiatieven, restauraties aan kerken en gebouwen, ontmoetingsplekken e.a.
203
uitgekeerde bedragen per gemeente VOORAF GERAAMDE BEDRAGEN VOOR DEZE PERIODE EU Prov. bijdrage Gem. bijdrage Derden-aandeel Totaal project Totaal
€ 5.700.000,00 € 3.000.000,00 € 3.700.000,00 € 3.000.000,00
€ 15.400.000,00
TOTAAL OVERZICHT WERKELIJK BETAALDE BEDRAGEN Gemeente
EU
Prov. bijdrage
Gem. bijdrage Derden-aandeel Totaal project
Bellingwedde
€ 524.252,00 € 229.706,23 € 282.584,23 € 5.417.260,42 € 6.453.802,88
Menterwolde
€ 556.167,00 € 223.416,50 € 223.416,50 € 6.270.467,00 € 7.273.467,00
Oldambt
€ 1.406.528,00 € 816.428,00 € 870.014,00 € 21.352.274,87 € 24.445.244,87
Pekela
€ 372.387,00 € 254.346,00 € 356.835,00 € 6.609.792,50 € 7.593.360,50
Stadskanaal
€ 409.620,00 € 282.466,25 € 337.092,25 € 11.364.626,00 € 12.393.804,50
Veendam
€ 605.595,00 € 338.858,50 € 344.018,50 € 4.308.476,00 € 5.596.948,00
Vlagtwedde
€ 450.595,00 € 261.377,00 € 267.775,00 € 7.338.008,00 € 8.317.755,00
Oost-Groningen € 1.744.828,00 € 770.124,00 € 670.124,00 € 7.942.192,15 € 11.127.268,15 breed Totalen € 6.069.972,00 € 3.176.722,48 € 3.351.859,48 € 70.603.096,94 € 83.201.650,90 Getallen op basis van de afgegeven beschikkingen, veel projecten verkeren nog in de afrondingsfase. De eindafrekening is daardoor nog niet bekend. De bijdrage van derden bestaat uit private inbreng
(o.a. vanuit het bedrijfsleven), fondsen en aanvullend publiek geld uit andere financieringsstromen (bijv. rijkssubsidies of sectorale kredieten van gemeenten en provincie).
Uit deze tabellen blijkt ook dat de LEADER-werkwijze en het vooraf beschikbaar stellen van de gemeentelijke cofinanciering goed heeft gewerkt. De LAG Oost Groningen heeft de taakstellende opgave van de minimale bijdrage van derden ruimschoots gerealiseerd. In totaal is hierdoor ruim € 83 miljoen geïnvesteerd in de Oost-Groninger samenleving op het gebied van leefbaarheid, economie en plattelandsontwikkeling.
10
Ruiten Aa - Foto: E. Sie
11
Locaties projecten Woonzorgcentrum Lijwiekstee Noordbroek
Comfortabel wonen (De Gilde) Muntendam
Nieuwolda
60
Oostwold
Muntendam
Veendam
Ontwikkeling oogstmachine Oude Pekela
44
Stadskanaal
Meeden
Westerlee
Nieuwe Pekela
Blijham
Kinderhotel in de burcht in Wedde
42
Dorps- en speeltuin
40
Vriescheloo
Alteveer
Pekela
Mountainbikeroute Westerwolde
24
Wedde
Bellingwedde
Veelerveen Onstwedde
Vriescheloo
Vlagtwedde Bourtange
Stadskanaal
Vlagtwedde
Stadskanaal
Mussel
Sellingen
First Tech Challenge
72
Ter Apelkanaal
Opknappen spoorweg emplacement
62
Ter Apel
12
70
Bellingwolde
Musselkanaal
Musselkanaal
Festival Hongerige Wolf Hongerige Wolf
Jipsinghuizen
Veendam en Stadskanaal
52
Winschoten
Wedde
Veendam
68
Sportaccomodatie Drieborg Drieborg
Heiligerlee
Oude Pekela
Wildervank
Finsterwolde
Beerta
Veendam
Bareveld
Week van de techniek
Scheemda
Ommelanderwijk
20
Drieborg
Nieuweschans
Zuidbroek
Menterwolde
Wijkplatform Veendam-Noord
Midwolda
Noordbroek
36
Oldambt
‘t Waar
Meerdere locaties in Oost-Groningen: Kans in Oost-Groningen Speeltuinen & pannakooien Rijdende popschool Dorpshuizen & multifunctionele centra Verhalenbanken Renovatie & restauratie
26 32 34 48 50 58
13
Een f inancieel succes Interview met Sipke Swierstra
Sipke Swierstra is als burgemeester van Veendam sinds 2014 voorzitter van de LEADER Actie Groep (LAG)
Wat is volgens u voor Oost-Groningen de meerwaarde van LEADER geweest tijdens de afgelopen periode? Voor LEADER staat de bottum-up aanpak voorop. De afgelopen periode zijn dan ook vanuit de bevolking veel projecten in gang gezet op het gebied van sociale en economische verbinding. Oost-Groningen viel vanwege de financieringsvorm extra op ten opzichte van de aangrenzende LEADER-regio’s. De cofinanciering van de provincie en die van de gezamenlijke gemeenten werd vooraf ondergebracht in een door de provincie beheerd fonds. Van de aanvragers werd verwacht dat zij naast zelfwerkzaamheid ook een substantieel deel aan eigen geld, andere subsidies of fondsen wisten in te brengen. Dit zorgde ervoor dat er met ca. € 5,5 miljoen EU-bijdrage, voor een totaalbedrag van maar liefst ca. € 83 miljoen aan projecten is gerealiseerd. Dit succes heeft er mede voor gezorgd dat Oost-Groningen voor het komend programma vanaf 2015 als enige regio in Groningen weer in beeld is als LEADER-gebied.
Welke uitspringende projecten zijn u bijgebleven? Het resultaat van een aantal projecten was indrukwekkend. Met name die projecten waarbij ‘iedereen’ meedeed, zoals bij ‘Tsjechov in de Veenkoloniën’. Een zeer gevarieerd cultureel programma, mogelijk gemaakt voor en door de bevolking. Onder regie van de Gelukscompagnie en met hulp van onder meer theater van Beresteyn, het Veenkoloniaal Symfonie Orkest en het Noorderpoortcollege Stadskanaal, waren er workshops, toneelvoorstellingen, muziek en lezingen in het weidse Groninger landschap rondom het thema Geluk. Een daarop aansluitend zeer aansprekend voorbeeld is het project ‘Empowerment’ dat Theater De Citadel samen met de sociale werkvoorziening Wedeka Bedrijven heeft ontwikkeld. Het is een project met kwetsbare, werkloze jongeren in een uitkering. Jongeren die zich staande moeten zien te houden in vaak moeilijke maatschappelijke omstandigheden. Wekenlang werkten zij samen in een samengebalde concentratie aan de productie van een aantal theatervoorstellingen om er uiteindelijk sterker, geïnspireerd en meer in balans weer uit te komen.
14
Wat is belangrijk om voor ogen te houden bij dit soort programma’s als LEADER? We moeten ervoor waken dat het door gestelde voorwaarden en regels zijn doel niet voorbij schiet. Voor de komende periode is er per jaar slechts een half miljoen aan Europees geld beschikbaar. Ondanks het feit dat de Provincie al had gekozen voor OostGroningen, moest er voor het gebied een SWOT-analyse worden gemaakt en op basis daarvan een Lokale OntwikkelingsStrategie (LOS). LEADER heeft al de naam dat het strenge voorwaarden kent en de verantwoording nogal bureaucratisch geschiedt. Dit bevordert de beoogde laagdrempeligheid niet. Aan de andere kant zorgt dat er wel voor dat andere geldverstrekkers zoals fondsen eerder bereid zijn bij te dragen als er ook LEADERsubsidie wordt verkregen.
En de komende periode? De komende jaren staat voorop dat projecten vooral moeten bijdragen aan een structureel effect op het gebied. Denk daarbij aan sociaal-economische en sociaalculturele ontwikkeling van OostGroningen. Projecten mogen dan ook niet jaar in jaar uit voor een groot deel afhankelijk blijven van overheidssubsidiëring. Het is cruciaal dat burgers en ondernemers zelf initiatief blijven ontplooien en verantwoordelijkheid nemen voor hun plannen. Van de overheid mag ‘daar waar het maar kan’ een faciliterende rol worden verwacht. Een belangrijk aandachtspunt blijft trouwens de communicatie. We moeten regelmatig duidelijk maken dat de LEADER-regeling bestaat en aangeven waarvoor deze ingezet kan worden. Foto: Gemeente Veendam
“
Er zijn indrukwekkende resultaten geboekt
”
15
wat hebben we gedaan? Het LEADER actieplan Er zijn vier aandachtsthema’s aangewezen voor de periode 2007-2014. Deze thema’s zijn vastgelegd in het zogeheten LEADER- Actieplan. In dit plan staat concreet op welke punten de ontwikkeling en stimulering in Oost-Groningen in die jaren zijn gericht. Alle ingediende projectplannen zijn getoetst aan het actieplan. Het actieplan is opgesteld in samenwerking met betrokken organisaties en overheden uit de regio. De koers voor OostGroningen is zo in grote lijnen uitgezet waarna de regio er zelf mee aan de slag kon gaan.
Thema’s: Plattelandseconomie
Sociale vitaliteit
18 24
Omgevingskwaliteit
Samenwerken en netwerkvorming
48 58
Foto: C. Rodenburg
16
17
THEMA
Plattelandseconomie De LEADER Actiegroep (LAG) ondersteunt initiatieven die de landbouw, het toerisme en micro-ondernemingen versterken. Hoewel de werkloosheid in de regio hoog is en het opleidingsniveau van een relatief grote groep mensen lager is, groeit de zakelijke dienstverlening. Ook het toerisme wordt steeds belangrijker als economische pijler. Bijna de helft van alle overnachtingen in de provincie Groningen vindt in Oost-Groningen plaats. Daarnaast is de landbouw traditioneel sterk vertegenwoordigd in Oost-Groningen. De sector heeft door de jaren veel kennis en ervaring ontwikkeld en is voortdurend alert op de eigen concurrentiekracht.
De actielijnen: ondersteunen van kleinschalige ondernemingen, met name van vrouwen en jongeren, stimuleren van samenwerking en ontwikkeling van nieuwe procedés en duurzame productiewijzen in de agrarische sector, stimuleren van samenwerking tussen sectoren, stimuleren van regiomarketing, promotie en (door)ontwikkelen van de toeristische infrastructuur, inventariseren van investeringen in nieuwe vaarroutes en nieuw aan te leggen wegen in Oost-Groningen en omliggende regio’s.
Foto: E. Kamphuis
18
19
Ontwikkeling oogstmachine voor hennep Oude Pekela
inkomen uit afvalproduct
LEADER droeg bij aan de ontwikkeling van een nieuwe innovatieve oogsttechniek voor vezelhennep. Vezelhennep wordt niet alleen gebruikt als strooisel voor paardenstallen. Andere toepassingsmogelijkheden van hennep zijn onder meer het gebruik als isolatiemateriaal, in diervoeders en als vezel voor de auto-industrie. In 2012 ontwikkelde Dun-agro -een hennepverwerkend bedrijf uit Oude Pekela- een oogstmethode waarmee zowel het blad als de vezel kan worden geoogst en meteen wordt gescheiden. Werd tot nu toe alleen de stengel geoogst en bleef het blad op het land achter, met deze techniek krijgt ook het blad waarde. Zo verdient de akkerbouwer meer aan het gewas en biedt het daardoor een nieuwe kans voor akkerbouwers. Het blad wordt in één werkgang geoogst, vervolgens gedroogd bij een grasdrogerij en tot brok geperst. Het is dan veevoer met een vrij hoog eiwitgehalte. Deze extra verwerking heeft weer effect op de werkgelegenheid bij omliggende bedrijven zoals de grasdrogerij en loonwerkers. Daarnaast is het blad te gebruiken voor toepassingen in de medische sector. LEADER heeft enkel bijgedragen aan het ontwikkeldeel van het project vanwege het innovatieve karakter. Hierin zit ongeveer 30% van de totale projectkosten.
SPEERPUNTEN samenwerking / ontwikkelen van nieuwe duurzame producten, productiewijzen, procedés en technieken binnen de landbouw / economische ontwikkeling Totale projectkosten voor het ontwikkeldeel: € 114.900 LEADER EU: € 15.000,Cofinanciering provincie: € 7.500,Cofinanciering gemeenten: € 7.500,Derden en eigen bijdrage: € 84.900
www.dunagro.nl
Foto: K. van der Spek
20
21
Steungroepleden met verschillende invalshoeken Interview met Jan Loots
Directeur/eigenaar van een offshore surveybedrijf, lid van de steungroep Westerwolde en de LAG Oost-Groningen, woont in Veele
Waarom deelname aan de steungroep?
“
We wonen in zo’n mooi stuk Nederland
”
Zowel geografisch als qua onderwerpen. Daarbij hebben we wel in de gaten gehouden dat we de jaren erop ook nog iets zouden overhouden. En dat is gelukt. We hebben tot aan het eind van de LEADER-periode projecten kunnen steunen. Daarmee hebben we de leefbaarheid op verschillende plaatsen in ons platteland verbeterd.
En de volgende periode? Ook voor ons is het een continue leerproces. Elke LEADER-periode brengt weer handigheden en kennis over de aanpak. Het LEADER-programma en de uitvoering daarvan was al goed en het kan alleen maar beter worden.
Ik ben al jaren actief in beleid voor landschap, natuur en plattelandsontwikkeling. Ik ben graag maatschappelijk bij het gebied hier betrokken. Het is vooral de streek waarvoor je het doet. We wonen in zo’n mooi stuk Nederland, zo kun je iets terugdoen.
Is er iets te zeggen over de samenwerking in de steungroep? Iedereen heeft een andere invalshoek. Zo ontstaat als groep minder snel een blindheid om enkel en alleen bepaalde doelen te halen. Er wordt natuurlijk wel van je verwacht over je eigen interessehoek heen te kijken en het grote plaatje te zien. Allround ervaring en een brede blik, aangevuld met ieders eigen specialistische kennis: dat is de kracht van de samenwerking.
Wat zijn voor u uitspringende projecten? Projecten die net nog een zetje in de rug nodig hebben op gang brengen, dat is in mijn ogen in de geest van LEADER. Net als projecten waaruit onderlinge samenwerking voortkomt. Een zorgboerderij bijvoorbeeld die voor een bepaald onderdeel subsidie krijgt en vervolgens in een ander project als uitvoerder voor het onderhoud van wandelpaden terugkomt. Een voorbeeld van een plan dat enkel een duwtje in de rug nodig had vind ik de stimulatie van de midwinterhoornblazers in Veele. Van daaruit is de midwinterwandeling ontstaan en dat is in een korte tijd uitgegroeid tot een wandeling waaraan wel 1200 mensen per keer meedoen.
Wat is kenmerkend voor LEADER Oost-Groningen? We hebben die zeven jaren het geld uitgesmeerd over een heel breed gebied.
22
Foto: E. Kamphuis
23
Mountainbikeroute Westerwolde Regio Westerwolde
SPEERPUNTEN toerisme / sportvoorzieningen / voorzieningen jeugd
200 KM EXTRA FIETSNETWERK
Dankzij een bijdrage van LEADER is Westerwolde 200 kilometer mountainbikeroute rijker. Stichting promotie Westerwolde onderzocht de mogelijkheden en kansen voor een netwerk aan mountainbikeroutes met bijbehorende voorzieningen. In haar advies pleitte zij voor vier nieuwe rondgaande routes, verbindingsroutes tussen deze rondgaande routes en aansluiting hiervan op het bestaande parcours in het Vledderbos en Musselkanaal. Het mountainbikenetwerk is vooral goed voor het toerisme en de voorzieningen van lokale fietsclubs. Stevig trappen, rustig peddelen en rondkijken, alles komt aan bod tijdens tochten over het netwerk aan paden in het gebied. Verschillende natuurlijke ‘hindernissen’ zijn in de routes verwerkt. Terreineigenaren en fietsclubs beheren en onderhouden sámen het padennetwerk. Routes gaan langs of door toeristische hoogtepunten van de regio en lopen pal langs enkele grotere verblijfsaccomodaties. Een aantal van deze ondernemers biedt ook ondersteunende faciliteiten als een schoonmaakplaats voor fietsen, fietsverhuur en levering van servicemateriaal. Uitgebreide bebording en vervanging van verouderd informatiemateriaal hoorde bij het project.
Totale projectbedrag: € 75.000 LEADER EU: € 18.750,LEADER Cofinanciering provincie: € 9.375,LEADER Cofinanciering gemeente: € 9.375,Derden en eigen bijdrage: € 37.500,-
www.stichtingpromotiewesterwolde.nl Foto’s: Stichting Promotie Westerwolde
24
25
Kans in Oost-Groningen Heel Oost-Groningen
promotiecampagne
Volop dynamiek en positieve ontwikkelingen. Ook dat is OostGroningen. Om dit positieve beeld breed te verspreiden staken LEADER, provincie en gemeenten in op een speciale promotiecampagne op economisch en toeristisch gebied. Kernwoorden: gericht, gestructureerd en met een heldere positionering.
bestaande promotie-initiatieven zoveel mogelijk samen om met een gecombineerd budget uiteindelijk bij de meest relevante doelgroepen het imago van Oost-Groningen te versterken. Voorbeelden van deze bestaande regionale promotieactiviteiten zijn onder meer: de Dag van de regio, de (Duitse) Ost Frieslandschau, Etalage Stadskanaal en de website b(l)oeiende regio.
ambassadeurs
speciaal loket
Acht ambassadeurs vertelden hun persoonlijke verhaal. Over de stap die zij hebben gewaagd met een verhuizing naar Oost-Groningen, de opzet van een nieuw bedrijf of het volgen van hun hart. Hiermee is vervolgens geadverteerd in woonmagazines, op Funda, in Elsevier, vakbladen en op websites voor bepaalde beroepsgroepen. ‘Kans in Oost-Groningen’ bracht
26
Het project opende een speciaal laagdrempelig loket voor vragen over de regio of behoefte aan bemiddeling. Als verzamelpunt voor alle Oost-Groningen informatie is een website gelanceerd. Een speciale compagnonsclub verzorgt de zakelijke contacten. www.kansinoostgroningen.nl Foto’s: S. de Olde
Totale projectkosten: € 320.000,Leader EU: € 72.500,Leader cofinanciering Provincie: € 36.250,Leader cofinanciering gemeenten: € 36.250,Derden en eigen bijdrage: € 145.000,-
SPEERPUNTEN regiomarketing / samenwerking op regionaal niveau
Houd de creatieve ideeën uit het gebied hoog Interview met Hein Bokel
Gepensioneerd ondernemer uit Sellingen en lid van de steungroep Westerwolde
in Ter Apel, de renovatie van de oude stelmakerij in Sellingen en de burcht in Wedde, verschillende reparaties en modernisaties van sportkantines en natuurlijk de vensters van National Geographic. Samengevat kun je zeggen dat LEADER een sociale en culturele aanvulling was in het gebied. De opgeknapte gebouwen brengen trots, mensen kijken met plezier naar hun omgeving en zijn daardoor meer betrokken. Oost-Groningen heeft al langer niet meer de negatieve bijklank die het had. Het is een verschrikkelijk mooi natuurgebied geworden en is zeker geen uithoek meer.
En de komende periode? Ik hoop voor Oost-Groningen dat LEADER nog jaren kan doorgaan met haar stimulans op deze manier. Hiermee houden we de creatieve ideeën van het gebied hoog en komen er naar verwachting nog vele interessante projecten.
Wat is de meerwaarde van LEADER voor Oost-Groningen? In Oost-Groningen zijn net als overal in Nederland diverse voorzieningen en activiteiten die op poten moeten worden gezet. Financieel lukt het niet altijd om dergelijke projecten rond te krijgen. Daar komt LEADER kijken. Hoewel LEADER enkel co-financiert, is dat geld vaak net dat ene extra waardoor projecten toch tot stand kunnen komen. De begeleiding vanuit de provincie is daarbij heel waardevol. Zowel voor de steungroepen als voor de indieners van projecten die ook bij het indienen van projecten hulp en begeleiding kunnen krijgen van de medewerkers van de provincie.
Kunt u wat vertellen over de samenwerking binnen LEADER? De onderbouwing van de ingediende projecten is door medewerkers van de provincie duidelijk beschreven. Zo krijgt de steungroep de aanvragen gestructureerd binnen en kunnen de leden een goede voorselectie van de projecten maken voor de LAG. Het streven is om projecten goed te keuren natuurlijk. Mits het past binnen de richtlijnen die we daarvoor hebben opgesteld. Steungroepleden moeten hun voelsprieten goed in de samenleving hebben. Ze kunnen zo eventueel projecten koppelen aan bestaande initiatieven of aan elkaar. Ook kunnen ze projecten in overleg met de indiener even aanhouden tot andere randvoorwaarden zijn geregeld. Daarbij vind ik geweldig aan LEADER dat het niet enkel een subsidiepot is maar dat indieners er ook hulp en begeleiding kunnen krijgen om een aanvraag en bijbehorende begroting rond te krijgen.
Welke projecten springen er wat u betreft uit? LEADER heeft in Oost-Groningen de afgelopen periode een aantal objecten en projecten mogelijk gemaakt: de opgeknapte barak in de Beetse, een boek over de kloosterkerk
28
Foto: E. Kamphuis
29
THEMA
Sociale vitaliteit Aantrekkelijke woon- en werkomgeving voor iedereen zorgt voor meer inwoners, meer lokale bedrijvigheid en meer werkgelegenheid. Logisch dus dat de LEADER Actiegroep (LAG) pilots en initiatieven ondersteunt die bijdragen aan een aantrekkelijk werk-, woon- en leefklimaat in de dorpen en gehuchten. Zowel voor jongeren, ouderen als minima zijn goede en passende voorzieningen nodig.
De actielijnen: stimuleren van innovatieve oplossingen voor de voorzieningen in de dorpen, opsporen en stimuleren van innovatieve oplossingen voor armoede, investeren in vrijwilligersinitiatieven, investeren in voorzieningen voor jeugd, jongeren en jong volwassenen, stimuleren van dorpsvernieuwing en dorpsontwikkeling.
Foto: E.F. Perton
30
31
Speeltuinen & Pannakooien Meerdere plaatsen in Oost-Groningen
leefbaarheid voor de jeugd
Een leefbaar platteland en voorzieningen voor kinderen en jeugd gaat hand in hand. De afgelopen periode kwamen geregeld aanvragen binnen voor een bijdrage aan opknapbeurten van speeltuinen en de plaatsing van pannakooien. Het gaat om zowel grote als kleine bijdragen aan een variëteit aan speelvoorzieningen. Zo heeft LEADER geld gestoken in zo’n dertig speeltuinen en een ruim aantal pannakooien verspreid over de drie deelgebieden van Oost-Groningen. Uitspringend daarbij zijn de voorzieningen voor kinderen met een lichamelijke of verstandelijke beperking bij kinderboerderij het Speelparadies in Beerta. Een speeltuin met een brede uitstraling tot ver voorbij de eigen gemeentegrens. Foto’s: E. Kamphuis
De bijdragen aan speeltuinen en pannakooien bedroegen in totaal: € 285.026,- waarvan: LEADER EU: € 112.305,LEADER cofinanciering provincie: € 86.361,LEADER cofinanciering gemeenten: € 86.360,-
32
SPEERPUNTEN vrijwilligersinitiatieven / voorzieningen voor jeugd
33
Rijdende Popschool Meerdere plaatsen in Oost-Groningen
muziek op tournee
Een muziekschool die naar de leerlingen toegaat in plaats van andersom: Niels Steenstra springt met Stichting Deinum in 2013 met de rijdende popschool in het gat van de verdwenen Algemene Muzikale Vorming in de gemeente Menterwolde.
professionele docenten
De rijdende popschool bedient leerlingen van 8 tot 18 jaar en komt in Oost-Groningen langs in de dorpen Zuidbroek, Noordbroek, Oude Pekela en Meeden. Ook in andere delen van Groningen is de muziekschool actief. De kinderen krijgen les van professionele docenten met hulp van stagiaires van de School voor de Kunsten. De school is onderdeel van Stichting Deinum en werkt intensief samen met KTiMpress, het impresariaat van de School voor de Kunsten. KTiMpress is onderdeel van het ROC Noorderpoort en kan daarom gebruik maken van alle kennis en kunde van deze opleiding.
Totale projectbedrag: € 15.200,LEADER Cofinanciering provincie: € 3.000,LEADER Cofinanciering gemeenten: € 3.000,Derden en eigen middelen: € 9.200,-
34
extra instrumenten
Met de leadersubsidie schafte de Rijdende Popschool extra instrumenten aan en kon het een begin maken met de aanschaf van twee bestelauto’s voor het vervoer. Anno 2015 geeft de rijdende popschool muzieklessen in: Bellingwolde, Garmerwolde, Meeden, Muntendam, Noordbroek, Ezinge, Thesinge, Oude Pekela, Slochteren, Stedum en Zeerijp. Hiervan ligt de helft van de plaatsen in het subsidiegebied Oost-Groningen. www.derijdendepopschool.nl Foto’s: B. Homburg
SPEERPUNTEN vrijwilligersinitiatieven / voorzieningen voor jeugd en jongeren / samenwerking op lokaal en regionaal niveau
35
Muntendam, comfortabel wonen (De gilde) Muntendam
Totale projectkosten: € 379.603,PRETTIG ZELFSTANDIG WONEN
Een multifunctioneel centrum (De gilde), een seniorencomplex en een woon-zorgvoorziening voor mensen met een verstandelijke beperking zijn met hun gebouwen onderling verbonden. Zij willen onder de naam ‘comfortabel wonen’ samenwerken in een nieuw centrum voor Wonen, Welzijn en zorg. Dit nieuwe centrum kan op dit gebied iedere vraag voor burgers van de gemeente Menterwolde beantwoorden. Woonunits hebben tegelijkertijd nieuwe domoticatoepassingen gekregen. Dat is de integratie en koppeling van technologie en ondersteunende diensten. Uitgangspunt hierbij is wat mensen nodig hebben om prettig zelfstandig te kunnen (blijven) wonen en samenleven. Het antwoord
36
hierop ligt volgens de instellingen in een combinatie van woon-, zorg- en welzijnsdiensten. Hoog in het vaandel staan zelfredzaamheid, integratie en het aanbod van gezamenlijke gemaks- en servicediensten. Het project is uniek vanwege de manier waarop diverse partijen samenwerken in één centrum voor zorg, wonen en welzijn. De samenwerkingsvorm vroeg een bijdrage voor het op poten zetten van integraal werken binnen en buiten het eigen complex. Alle betrokken partijen hebben door gezamenlijk voor twee jaar een projectleider in te huren, één zelfstandige functionerende organisatie gecreëerd.
LEADER EU: € 63.700,LEADER cofinanciering gemeenten: € 31.850,LEADER cofinanciering provincie: € 31.850,Derden en eigen bijdrage: € 252.203,SPEERPUNTEN samenwerking / voorzieningen voor ouderen / leefbaarheid
www.dezijlen.nl Foto’s: De Zijlen
37
Goed dat ook burgers over subsidie beslissen
buurten en dorpen verbinden. Vooral in dorpen waar niets meer was aan voorzieningen heeft LEADER zo weer leven gebracht.
En de komende periode? De komende periode ben ik er graag weer bij en richten we ons meer op het economische aspect. Ik denk dat dat goed is. Oost-Groningen kan best wat economische impulsen gebruiken. Er moeten initiatieven uit het veld komen en aan provincie en gemeenten is de taak de nieuwe doelgroep te bereiken. Brancheverenigingen, ondernemers en landbouw bijvoorbeeld.
“
Interview met Max Bentum
Advocaat uit Zuidwending, lid steungroep Veenkoloniën en LAG
Wat was de meerwaarde van LEADER voor Oost-Groningen? Er zijn veel projecten tot stand gekomen die zonder LEADER niet van de grond zouden zijn gekomen. In het begin van 2007 hebben de steungroepen en LAG-leden inwoners gestimuleerd waar ze maar konden om overal bekendheid te geven aan de subsidiemogelijkheden van LEADER. Zo zijn veel sluimerende plannen in de beginperiode opgestart. Hierbij gaat het vooral om de kleinere projecten die uit de gemeenschap komen en waarin voor de gemeente en provincie geen verzorgende rol is weggelegd. De ervaring is daarbij dat als LEADER een deel betaalt, andere financiers ook eerder geneigd zijn bij te dragen. Na de initiële onbekendheid bij het publiek wist men ons gelukkig al snel ontzettend goed te vinden.
Aanpassingen om inwoners te verbinden
”
Hoe ervaart u de tijd in de steungroep en LAG? Ik vind het goed dat niet alleen bestuurders over de subsidie beslissen maar ook burgers. De samenwerking tussen de maatschappelijke vertegenwoordiging, de bestuurders en de uitvoerders van de provincie was heel prettig. De discussies over projecten zijn open, gelijkwaardig en met respect voor elkaars mening. Er wordt altijd naar de projectinhoud gekeken en niet naar de locatie. Ook niet door bestuurders. De provinciemedewerkers die zorg dragen voor de uitvoering van LEADER gingen op ons verzoek geregeld in gesprek met projectindieners over kleine aanpassingen die een project eventueel wél LEADERwaardig zouden maken.
Wat waren voor u uitspringende projecten of speerpunten? Het sociale thema is de afgelopen periode erg belangrijk geweest. Dit waren allemaal steuntjes in de rug voor soms kleine en soms grotere aanpassingen die inwoners uit
38
Foto: E. Kamphuis
39
Dorps- en schooltuin Vriescheloo
van leegstand naar ontmoetingsplaats
Door krimp vrijgekomen woonruimte wordt lusthof. Met dat plan in het achterhoofd gingen de dorpsraad Vriescheloo en samenwerkingsschool de Driesprong begin 2014 aan de slag met het plan voor een dorpsschooltuin.
positieve draai
Deze tuin realiseert in één klap meerdere doelen. Zo krijgt onder andere de leegstand een positieve draai, gaan mensen samenwerken en leren ze van elkaar. Ook wordt het dorp verrijkt met natuur, cultuur, fruit en een ontspannen ontmoetingsplek voor inwoners en toeristen. Basisschoolleerlingen leren hoe de diverse bloemen en planten groeien en hoe ze de oogst kunnen verwerken in salades of bijvoorbeeld appelmoes. Al met al zal de tuin zorgen voor revitalisering van het dorp en een functie hebben tegen vereenzaming van ouderen. Dorpsbewoners worden gesimuleerd hun tuinkennis en -ervaring over te dragen aan de schoolkinderen. Zij adopteren een groepje kinderen en een veldje in de dorpsschooltuin.
goed gevulde tuin SPEERPUNTEN vrijwilligersinitiatieven / voorzieningen voor jeugd / versterking van de samenwerking op lokaal niveau
Een groot deel van de begroting wordt opgevuld met eigen werk en vrijwillige bijdragen van bedrijven die materiaal of mankracht om niet aanbieden. Daarnaast is er het nodige aan planten, bomen en ander inrichtingsmateriaal nodig. Zo zorgt de subsidieaanvraag in het voorjaar van 2014 al voor een goed gevulde tuin in de daarop volgende zomer. Voorjaar 2015 is de aanleg van de tuin afgerond met de plaatsing van een social sofa, afkomstig uit een ander LEADER project in Oost-Groningen en getooid met tekeningen van kinderen van de Vriescheloose basisschool.
Totale projectbedrag: € 10.400,LEADER cofinanciering gemeenten: € 2.250,LEADER cofinanciering provincie: € 2.250,Derden en eigen middelen: € 5.900,-
40
Facebook/dorpsschooltuinvriescheloo
Foto’s: Facebookpagina dorpsschooltuin en E.F. Perton (foto midden)
41
Kinderhotel in de burcht in Wedde Wedde
SPEERPUNTEN vrijwilligersinitiatieven / voorzieningen voor jeugd en jongvolwassenen
De eeuwenoude burcht van Wedde herbergt tegenwoordig een kinderhotel. Kinderen tussen 6 en 16 jaar, die zoals door de initiatiefnemers gesteld wordt: ‘aan de andere kant van het geluk zijn geboren’ kunnen hier enige tijd hun vakantie doorbrengen. LEADER heeft bijgedragen aan het aangepaste interieur, de inrichting en installaties van dit hotel.
bestond de wens het gebouw meer bij het dorp te betrekken en het een openbare functie te geven. Met de invulling door Stichting Burcht te Wedde is dit gelukt.
evenementen
Naast opvang biedt de burcht haar gasten allerhande activiteiten. Ook organiseert de stichting geregeld leuke evenementen voor een breder kinderpubliek. In het pand is verder ruimte voor horeca, kunst, cultuur en historie. Deze onderdelen staan los van het kinderhotel maar geven wel extra levendigheid en dimensie. www.burchtwedde.nl Foto: E. Kamphuis
Totale projectkosten: € 306.500,LEADER EU: € 55.000,LEADER cofinanciering gemeenten: € 27.500,LEADER cofinanciering provincie: € 27.500,Derden en eigen bijdrage: € 196.500,-
bijzondere omgeving
Het kinderhotel is onderdeel van de renovatie van het gehele gebouw met bijbehorend terrein door de Stichting Burcht te Wedde. Ze willen het kind weer echt kind laten zijn en door de bijzondere omgeving even de zorgen en drukte van alle dag laten vergeten. De kasteelachtige setting zal zeker de kleintjes tot hun verbeelding spreken en zowel jong als oud kan zich uitleven in de uitgestrekte tuin rondom de burcht.
openbare functie
Het huis te Wedde, zoals de burcht uit 1360 ook wel heet, speelde een grote rol in de regionale en landelijke geschiedenis. Hier vanuit startte graaf Lodewijk van Nassau in 1568 de Tachtigjarige Oorlog door met zijn leger naar Heiligerlee op te trekken om de Spanjaarden te bevechten. De burcht is gebouwd als huis van de wrede familie Addinga, die enkele generaties over Westerwolde regeerde. De laatste functie was kantoorgebouw van het waterschap en de streekraad. Na het vertrek van laatstgenoemde instellingen stond het gebouw leeg. Onder de bevolking
42
43
Wijkplatform Veendam Noord Veendam
opknapbeurt voor stadswijk
Het versterken van het wijkhart en het woongebied schoner en mooier maken. Kort samengevat is dat toegepast als maatregel voor het verbeteren van de sociale cohesie in Veendam Noord. Op basis van een wijkvisie hebben hier bewoners samen met de gemeente Veendam, woningbouwcorporatie Acantus Groep, Waterschap Hunze en Aa’s en de Stichting Compaen (welzijn) gezamenlijk de handen uit de mouwen gestoken. De opknapbeurt van de wijk is onderdeel van een groter wijkplan en is begroot op € 299.000,-
groenvoorzieningen, waterpartijen en samenkomstplekken voor zowel ouderen als jongeren. Daarnaast vormt het wijkhart in de plannen het functionele middelpunt. In het wijkhart worden woonvoorzieningen voor senioren en wijk- en onderwijsvoorzieningen geconcentreerd. Hiermee is het een aanzet voor de verwezenlijking van een woon-zorgzone in Veendam-Noord. Resultaat: een verbeterd woonklimaat in de wijk Veendam Noord met naar verwachting een langdurig positief effect. Foto’s: E. Kamphuis
SPEERPUNTEN voorzieningen voor jongeren en ouderen / dorpsvernieuwing / versterking van samenwerking
bewonerswensen
Wensen van bewoners zijn geïnventariseerd en op basis van de meest kansrijke wensen is de openbare ruimte opnieuw ingevuld. Denk hierbij aan maatregelen voor jong en oud, zoals: een buurttheater, kunstobjecten, zichtlijnen, verlichting, speelplekken, bankjes,
Totale projectkosten: € 299.000,LEADER EU: € 65.191,LEADER Cofinanciering provincie: € 32.596,LEADER Cofinanciering gemeente: € 32.596,Derden en eigen bijdrage: € 168.618,-
44
45
De voortstuwende werking van LEADER Interview met Leo Muller
Gepensioneerd huisarts uit Noordbroek, deelnemer steungroep Veenkoloniën en de laatste vijf jaar ook de LAG.
Waarom deelname aan de steungroep? Op deze manier neem je deel aan de maatschappij en kun je enigszins meesturen aan waar subsidie heengaat. Om dingen die vanuit de gemeenschap niet helemaal rond zijn te krijgen op deze manier tóch voor elkaar krijgen met LEADER-subsidie, dat is geweldig. Belangrijk bij alle projecten vind ik dat ze bottum-up moeten zijn. Projecten die de leefomgeving willen verbeteren en niet zijn gestoeld op bedrijfsbelang.
Welke projecten zijn u bijgebleven? Vooral verenigingen die iets uit de gemeenschap naar voren willen brengen. Over de geschiedenis van een dorp bijvoorbeeld en daar een boek over maken waar na 10 jaar nóg vraag naar is. Dat brengt eenheid in een gemeenschap en heeft een blijvend effect. Dat doet mij meer dan bijvoorbeeld subsidie voor een feest. Dat is zo vluchtig. Ja, vooral projecten vanuit de samenleving met een langdurig effect.
Wat heeft LEADER Oost-Groningen gebracht? De kernbasis is de ondersteuning van het platteland. Met name initiatieven die hoogstwaarschijnlijk later op eigen benen kunnen staan geven het meeste rendement van de subsidie. Het gaat om de ontwikkeling met elkaar. Al met al maakt LEADER mensen in een gebied meer bewust van de mogelijkheden en geeft het een voortstuwende werking.
Hoe is de samenwerking binnen de steungroepen en LAG? Dankzij de overleggen van de LAG en steungroepen is er geregeld intensief contact tussen mensen die elkaar anders niet zouden ontmoeten. Zo verbreedt de wereld en is er kruisbestuiving door het koppelen of combineren van projecten. Het was echt een openbaring voor me hoe professioneel de LAG is, vooral vanuit gemeenten en provincie. Het is goed als burger hierbij een luis in de pels te zijn en de burger-inbreng te geven. Iedereen neemt elkaars mening en expertise daarbij serieus.
46
Foto: E. Kamphuis
“
Het gaat om het blijvend effect
”
En de volgende periode? Dan ben ik er niet meer bij betrokken maar denk ik dat de eerste stap is: het meer promoten van de mogelijkheden van LEADER. Het is belangrijk dat iedereen weet wat er mogelijk is. Zo komen de meeste bottum-up ideeën bij LEADER binnen.
47
Dorpshuizen & multifunctionele centra Meerdere plaatsen in Oost-Groningen
school en andere voorzieningen
In het multifunctionele centrum in Noordbroek zijn onder meer een basisschool, dorpshuis en brede sportvoorzieningen gehuisvest. Dorpsinwoners zijn actief betrokken bij deze ontwikkeling waarmee de basisvoorzieningen voor Noordbroek de komende jaren gewaarborgd zijn. In de hieronder genoemde LEADERbijdrage zijn dorpshuizen niet opgenomen. Dit betreft vaak kleinere bedragen. Foto’s: Westerwolde Actueel, G. Smit en C. Glazenburg
gecombineerd onderdak
Dorpshuizen zijn een belangrijke spil van een bloeiende plattelandssamenleving. Tussen 2007 en 2013 heeft LEADER OostGroningen geïnvesteerd in zo’n 18 dorpshuizen en 10 multifunctionele centra. Bij een multifunctioneel centrum doet het gebouw naast de dorpshuisfunctie, ook dienst als school, sportvoorziening, bibliotheek of biedt het onderdak aan één of meer instanties of andere bedrijven.
Bijdragen aan multifunctionele centra bedroegen in totaal: € 1.930.000, waarvan: LEADER EU: € 840.000,LEADER cofinanciering provincie: € 445.000,LEADER cofinanciering gemeenten: € 645.000,-
verbouwingen
Voorbeelden hiervan zijn onder meer Wedde, Noordbroek en Nieuwe Pekela. In Wedde is het bestaande dorpshuis omgebouwd tot een gebouw voor multifunctioneel gebruik. Hierin komt een toeristisch informatiepunt, kantoorruimte en is ook het omliggende terrein heringericht. Door de verbouwing kreeg het dorp weer deels de meer verzorgde, historische sfeer terug van het dorpscentrum van weleer.
ontmoeting
In het dorpshuis in Nieuwe Pekela koken wekelijks zo’n 15 vrijwilligers elke week voor 40 tot 50 mensen een gezonde maaltijd. Zo leggen ouderen en alleenstaanden in een gezellige sfeer contact met anderen. Dé manier om mensen uit hun isolement te halen. LEADER droeg bij aan vernieuwing van de keuken. Ook het al eerder genoemde project wijkhart Noord in Veendam draagt bij aan meer samenhang en ontmoeting tussen inwoners.
48
49
Verhalenbanken Meerdere plaatsen in Oost-Groningen
sociale banken als kunstwerk
Massief betonnen banken bekleed met glasmozaïek fleuren OostGroningen op en hebben zich sinds 2009 verspreid over een groot deel van de regio. Het is begonnen in Winschoten als het project ‘social sofa’s’ om met vijf banken de inwoners uit drie samengevoegde gemeenten meer saamhorigheid te bieden. Sindsdien krijgen de initiatiefnemers doorlopend verzoeken binnen voor nieuwe banken. Met het vervolgproject ‘verhalenbankjes’ uit 2011 zijn de banken wijd verspreid.
vele vrijwilligers
De afbeeldingen op de bank gaan over een gebeurtenis afkomstig uit het betreffende dorp of de streek waar de bank komt te staan. De kracht ervan zit in de vele vrijwilligers die zijn betrokken bij het maken van één bank. Wijkplatforms, scholen, dorpsverenigingen, langdurig werklozen, mensen van NOVO, uit de reclassering, schoolkinderen en natuurlijk ‘gewone’ vrijwilligers: allemaal hebben ze een aandeel. Vaak maken basisschoolkinderen de tekeningen die in de bank
Totale projectkosten: € 135.348,LEADER EU: € 15.000,LEADER Cofinanciering provincie: € 7.500,LEADER Cofinanciering gemeenten: € 7.500,Derden en eigen bijdrage: € 105.348,-
50
worden verwerkt. Ontmoeten staat bij deze banken centraal, zowel bij de bouw van het mozaïek als in het gebruik van de bank. Ook de schooltuin in Vriescheloo krijgt een bank als deze. Zo worden LEADERprojecten met elkaar verweven. www.socialsofa-oldambt.nl
De op de banken uitgebeelde verhalen worden daarnaast gepubliceerd op de al bestaande site: www.hetverhaalvangroningen.nl
Foto’s: Bureau het Wilde Oosten, E. Oolders fotografie
SPEERPUNTEN sociale samenhang / leefbaarheid / participatie aan kunst en cultuur
51
Sportaccomodatie Drieborg Drieborg
SPEERPUNTEN voorzieningen voor jeugd / sociale samenhang / leefbaarheid
sportaccomodatie ‘up to date’
Sportvereniging Drieborg bouwde enkel met vrijwilligers een nieuwe kantine en kleedruimtes. Hoewel Drieborg slechts 450 inwoners telt, beschikt het over een bloeiend verenigingsleven met leden en toeschouwers van binnen en buiten het dorp. De sportvereniging doet het hier dan ook goed. Deze vereniging zorgt samen met de Stichting Sporthal, de Openbare Basisschool en Vereniging Dorpsbelangen ervoor dat de sportfaciliteiten voor een zo breed mogelijk publiek toegankelijk zijn. De kantine en kleedruimtes voldeden echter niet meer aan de eisen van deze tijd. Het bijna 65 jaar oude gebouw had bijvoorbeeld geen voorzieningen voor mensen met een beperking. Juist met de toenemende vergrijzing is dat een belangrijke vereiste. De oude kantine uit 1947 is gesloopt en vervangen door een nieuw gebouw met kleedkamer voorzien van invalidentoilet en -ingang. Voor de bouw is nagenoeg alle materiaal hergebruikt en is alles gebouwd door vrijwilligers uit de vereniging. www.svdrieborg.nl
Foto groot: E.F. Perton, foto klein: www.svdrieborg.nl
52
Totale projectkosten: € 95.000,LEADER EU: € 12.907,LEADER cofinanciering provincie: € 3.226,75 LEADER cofinanciering gemeenten: € 3.226,75 Derden en eigen bijdrage: € 75.639,50
53
Het zetje in de rug Interview met Miranda Post-Kloosterhuis
Ondernemer in Winschoten en lid van de steungroep Oldambt en de LAG
Waarom deelname aan de steungroep? Leader is stimulerend voor heel Oost-Groningen en ik vind het belangrijk en leuk daaraan iets bij te dragen. Erg goed aan de LAG vind ik dat de leden projecten puur beoordelen op de inhoud en niet kijken naar het deelgebied waarin het gebeurt. Daar gaat het immers om en succesvolle projecten hebben hun weerslag op heel Oost-Groningen.
Welke projecten springen er wat u betreft uit of zijn u bijgebleven van de afgelopen periode? Er zijn zoveel goede en leuke projecten geweest dat het moeilijk is te kiezen. Als project is zeker de tramwerkplaats in Winschoten in mijn ogen belangrijk geweest. De bomen groeiden letterlijk door het dak, zo vervallen was het gebouw. Door een goed projectplan met uitgebreide samenwerking tussen betrokken partijen is een mooi staaltje werk neergezet. Ook de financiering was samenwerking tussen fondsen. Oude materialen uit de oude Klinker zijn gebruikt bij de renovatie van de Tramwerkplaats en het is een paar jaar gebruikt als tijdelijk theater. Daarnaast hebben we de afgelopen paar jaar de bouw van veel multifunctionele centra gesteund. Soms in combinatie met scholen, soms met een andere gemeenschappelijke bestemming maar altijd gestoeld op samenwerking en gemeenschapszin. Als laatste noem ik graag de kleinere bijdragen die we hebben verleend aan evenementen als bijvoorbeeld Dickens Day in Beerta. Het begint dan soms vrij amateuristisch en na een paar jaar staat er dan toch echt iets waar het hele dorp bij betrokken is en wat veel bezoekers trekt. Echt geweldig!
“ 54
Projecten puur beoordelen op de inhoud
”
Foto: E. Kamphuis
Wat is het effect van LEADER in ons gebied? Leader kan nét dat zetje in de rug zijn dat een plan nodig heeft. Er is de afgelopen jaren zoveel in het gebied geïnvesteerd door zowel Leader als ook gemeenten, provincie en derden: dat is geweldig. Leader is hierin een soort vliegwiel. De afgelopen periode lag de nadruk vrij veel op cultuur en het sociale aspect van projecten.
En de komende periode? Voor de komende periode kan ik me indenken dat vooral de economische aspecten belangrijk zijn. Zoals het stimuleren en ondersteunen van kwalitatief goede plannen van ondernemers. Deze projecten kunnen dan op hun beurt zelf weer fungeren als stimulans voor de omgeving.
55
THEMA
Omgevingskwaliteit De gevarieerde landschappen en het ruime aanbod aan industrieel en landelijk erfgoed maken van Oost-Groningen een aantrekkelijk gebied. Door de OostGroninger rijkdom te laten zien en de leefomgeving verder te verbeteren kan Oost-Groningen meer mensen aantrekken. Oost-Groningen kent drie verschillende landschapstypen: Het open landschap van het Oldambt: hier worden groene linten van bebouwing afgewisseld met monumentale boerderijen. Het weidse landschap van de ontgonnen veengronden in de Veenkoloniën:
kaarsrechte kanalen en wijken met opstrekkende landbouwgronden. Westerwolde in het oosten: met zowel bebost en besloten als open en vlak landschap. De LEADER Actiegroep ondersteunt pilots en initiatieven die bijdragen aan de versterking en kwaliteitsverbetering van natuur, rust, ruimte, cultuurhistorie en landschap. De actielijn: versterking en kwaliteitsverbetering van natuur, rust, ruimte, cultuurhistorie en landschap
Foto: E.F. Perton
56
57
renovatie en restauratie meerdere locaties
Verschillende kerken en andere beeldbepalende panden in OostGroningen zijn de laatste jaren gerestaureerd met behulp van een bijdrage uit LEADER. Deze restauratieprojecten geven het straatbeeld een oppepper en creëren een soort gemeenschapsgevoel, een gezamenlijke trots op de gebouwen met geschiedenis en het mooie, goed onderhouden straatbeeld. De nieuwe functie die de gerestaureerde gebouwen soms krijgen zorgt voor extra sociale interactie.
het landschap door de kerktorens en de opvallende beplanting om de terreinen. Daarnaast kenmerken de terreinen zich door drie eeuwen grafhistorie in diverse bouwstijlen. Denk aan grafarchitectuur en grafpoëzie. Ook zijn de kerkhoven en kerkterreinen een toevluchtsoord en broedplaats voor vogels, kleine zoogdieren en diverse planten.
SPEERPUNTEN Versterken gebiedswaarden cultuurhistorie / vrijwilligersinitiatieven / toerisme / dorpsontwikkeling
toeristische trekpleister
In Sellingen is de oude stelmakerij teruggebracht naar de oude staat en opnieuw ingericht als houtwerkplaats. Het is nu een toeristische trekpleister, dependance van het Streekhistorisch Centrum en standplaats voor de VVV Westrewolde. In Veendam is de Wilkensfontein weer in oude luister hersteld en in de Margaretha Hardenbergkerk in Wildervank is eerst het casco en vervolgens het interieur grondig aangepakt. De Semsstraatkerk in Stadskanaal wordt ingericht als multifunctioneel centrum. Het pand behoudt de kerkfunctie maar kan op andere dagen onderdak bieden aan concerten en andere evenementen. Hiervoor is de gehele binnenkant gestript en wordt het zorgvuldig weer opgebouwd, zoveel mogelijk met behoud van originele elementen.
landschapselementen
Het gaat bij restauratie trouwens niet altijd over gebouwen. Het project ‘Kerken in het groen’ stelde zich ten doel om 5 tot 7 kerkterreinen in Oost-Groningen te herstellen. Het zijn beeldbepalende elementen in
58
Foto linksboven: www.stichtinggebroedershessefonds.nl Foto rechtsboven: stichting vrienden van de Semsstraatkerk Foto’s onder: E. Kamphuis
59
Woonzorgcentrum Lijwiekstee Noordbroek
behoud beeldbepalende boerderij
Een karakteristiek pand in Noordbroek is omgebouwd tot woonzorgcentrum voor dementerende ouderen en zorghotel. LEADER droeg bij aan de inrichting en herstel van cultuurhistorische elementen van het pand dat door deze functiewijziging behouden blijft voor het dorpsgezicht. De Lijwiekstee opende in juni 2012 met een officiële opening haar deuren en biedt werkgelegenheid voor 23 fte. Ouderen kunnen hier terecht voor zowel tijdelijke opvang, logeren en dagopvang als voor een woonvoorziening voor dementerenden. Ook terminale zorg is een mogelijkheid in de Lijwiekstee. Het ingediende plan voor LEADER bestond uit het herstel van de uiterlijke verschijningsvorm van de historische boerderij en het realiseren van zorgunits in het pand.
aanvulling zorgaanbod
Uit navraag bij het zorgkantoor en inhoudelijk deskundigen bleek dat dementerende ouderen in de regio Oost-Groningen niet of nauwelijks bediend worden. Hierdoor wijkt deze aanvraag af van andere zorgboerderijen en kleinschalige woonvormen, het is immers een aanvulling op het zorgaanbod. Daarnaast werd een aanzienlijke eigen bijdrage gegarandeerd. www.lijwiekstee.nl
Foto links: Bouwbedrijf Mulder
Foto rechts: B. Kiers
SPEERPUNTEN laagdrempelige voorzieningen in plattelandskernen / gebiedwaarden cultuurhistorie en landschap
60
Totale projectkosten: € 578.308,47 Leader EU: € 50.000,Leader cofinanciering Provincie: € 25.000,- Leader cofinanciering gemeenten: € 25.000,Eigen financiering: € 403.308,Andere fondsen: € 75.000
61
Opknappen spoorwegemplacement Musselkanaal
HARTELIJK WELKOM
Met een bijdrage van LEADER knapten Stichting dorpsbelangen Musselkanaal en vrijwilligers van het Spoorwegmuseum het plaatselijke spoorwegemplacement op dat door museumtrein ‘Star’ wordt gebruikt. De reden hiervoor? Het ontbrak het emplacement aan elke voorziening. Toeristen krijgen nu een hartelijk welkom door een verzorgde omgeving en een eerste aanzet tot voorzieningen. De locatie beschikt nu over informatieborden en schermen waarmee een indruk van een plein wordt gegeven. De bestrating en beplanting zijn aangepakt, er zijn parkeerplaatsen en een oud wachthuisje is gerestaureerd. Ook het aanleggen van fiets- en wandelpaden, straatmeubilair en toeristische attracties hoorde bij de opknapbeurt.
TREK NAAR HET CENTRUM
De verwachting is dat de opknapbeurt zijn weerslag vindt in een sterkere trek van bezoekers naar het centrum van Musselkanaal tussen twee ritten door. Deze eerste revitalisering van het spoorwegemplacement en directe omgeving gebeurde met relatief weinig middelen en is de aanzet voor grootsere plannen met het dorp. Bewoners, gemeente en woningbouwstichting stelden hiervoor een wijkvisie op. Belangrijke pijlers daarin zijn een goed verzorgd retro stationsgebouw met restauratie en een ruimtelijk park: een centraal ontmoetingspunt.
Totale projectkosten: € 25.000,LEADER EU: € 1.875,LEADER Cofinanciering provincie: € 1.875,LEADER Cofinanciering gemeente: € 3.750,Derden en eigen bijdrage: € 17.500,SPEERPUNTEN toerisme / verbeteren leefomgeving / cultuurhistorie
www.stichtingpromotie westerwolde.nl Foto’s: E. Kamphuis
63
Het gaat om de verbinding Interview met Sandra van der Zwan - Kiel
Adviseur Marketing, Communicatie en Voorlichting uit Nieuw Scheemda en lid van de steungroep Oldambt.
Waarom bent u bij de steungroep gekomen? Het is vrijwilligerswerk dat brood snijdt. De steungroepen voegen echt iets toe aan de LEADER-organisatie. Zij voelen wat in hun buurt speelt en kunnen goed inschatten hoe projecten tot stand zijn gekomen. Ik krijg altijd een vreemd gevoel van bureaus die projecten over een dorp uitsmeren. Staan de inwoners er zelf wel om te springen? Gelukkig komen we dat niet zo heel vaak meer tegen. Het gaat mij erom de verbinding op te zoeken. Daarvoor is meestal niet eens zoveel geld nodig. Ook heel belangrijk: is het project haalbaar, is het duurzaam, wat is het blijvend effect? Ik vind dat we altijd voor ogen moeten houden dat het EU-geld betreft. We moeten kritisch zijn.
Welke projecten steken er wat u betreft boven uit? Een kunstproject over Groninger voornamen vond ik erg goed. Het begon in één dorp en is later nog doorgereisd naar andere dorpen. Cultuur en historie worden zo bij een grote groep mensen gebracht. Een leuk project uit mijn eigen dorp is de Kiek- en Kunstroute. Met weinig LEADER-geld hebben ze zo in Nieuw-Scheemda mensen met elkaar in contact gebracht en een soort wij-gevoel gecreëerd. Denk wel: in zo’n klein dorp waar geen basisvoorzieningen meer zijn, geeft zo’n activiteit veel reuring en verbinding. Voor een dergelijk project in een grote plaats als Winschoten zou misschien geen LEADER- subsidie worden toegekend, hier voegt het echt iets toe.
Hoe is de samenwerking? Steungroepen kijken kritisch. De vergaderingen bestaan uit ontspannen en open gesprekken over de inhoud van de projecten. Soms sturen we projectplannen terug met een vraag om extra onderbouwing. Ook bieden wij of de medewerkers van de provincie hulp om de puntjes op de ‘i’ te zetten.
64
Foto: E. Kamphuis
“
We bieden hulp om de puntjes op de i te zetten
”
En de komende periode? Ik vind PR en communicatie heel belangrijk. Zoveel mogelijk mensen moeten horen en lezen over wat er mogelijk is via LEADER. Dat we met elkaar input hebben gegeven voor de visie voor de komende LEADERperiode vind ik heel prettig. Economische ontwikkeling staat de komende periode hoog in het vaandel. Daarbij vind ik wel dat we voor ogen moeten houden dat je soms met 5 ton die je in één bedrijf steekt, ook in tien dorpen met vijftigduizend euro heel veel kunt doen. Het zijn altijd afwegingen.
65
THEMA
Samenwerken en netwerkvorming LEADER staat voor samenwerking. Samenwerking tussen organisaties en instellingen binnen de regio maar ook met andere regio’s in binnen- en buitenland. Door samenwerking kunnen partners van elkaar leren of elkaar in producten en diensten aanvullen. Soms is samenwerking nodig om sterker te staan in innovatieve projecten.
De actielijnen: versterken en ontwikkelen van samenwerking en netwerken op regionaal, interregionaal en internationaal niveau,
actief deelnemen aan Nationaal Netwerk Plattelandsontwikkeling.
Foto: E.F. Perton
66
67
Week van de techniek Stadskanaal
promotie van techniek
Elk jaar organiseert BOTSS een week van de techniek vol activiteiten waarin scholieren en werkzoekenden merken hoe leuk techniek is en welke mogelijkheden het vakgebied te bieden heeft. BOTSS staat voor Bedrijven Opleidingen Techniek Sociale zaken Stadskanaal. In 2012 stonden enkele uitbreidingen van de techniekweek gepland met bijbehorende extra kostenpost. LEADER subsidieerde een deel van deze uitbreidingen.
aanhaken van werkzoekenden
Tijdens de week van de techniek volgen leerlingen uit groep 8 van basisscholen een dag lang verschillende workshops waarin zij onderdelen maken voor een werkstuk dat ze uiteindelijk op school in elkaar zetten. Naast de workshops bezoeken de kinderen een aantal bedrijven. Tussen de middag verzorgen leerlingen Zorg & Welzijn van het Noorderpoortcollege een lunch. Vanuit het UWV maakt een groep werkzoekenden een ronde langs de bedrijven. Zo komen werkzoekenden en bedrijven op een andere manier met elkaar in contact en vormen beide zich een beter beeld van de mogelijkheden in deze regio.
68
internationale samenwerking
In 2012 is het programma uitgebreid met scholen en bedrijven uit de gemeente Borger en organiseerde BOTSS voor leerlingen, ouders en werkzoekenden een bezoek aan bedrijven in Duitsland, zoals onder andere de Meijerwerf. Hierdoor laat BOTSS de uitgebreide werkmogelijkheden in de ruime regio zien. Daarnaast stelt BOTSS het draaiboek en expertise beschikbaar aan andere gemeenten en scholen. www.botss.nl
Foto’s: C. Rodenburg
SPEERPUNTEN regiomarketing / ondernemerschap / samenwerking op lokaal, regionaal, interregionaal en internationaal niveau / versterking van netwerken
Totale projectkosten: € 74.000,LEADER EU: € 10.000,Derden en eigen bijdrag: € 64.000,-
69
Festival Hongerige Wolf
nieuw cultureel festival Van een plan en projectaanvraag in 2011 naar een volwaardig cultureel festival dat anno 2014 zijn plek heeft gevonden in het Nederlandse festivalaanbod. Dat is kort samengevat de route van het 3 daags Festival Hongerige Wolf. Een festival met een doorlopende programmering van bandjes, theater, literatuur, beeldende kunst en dans. Het gros van het benodigde bedrag voor de eerste editie is bijeen gebracht door verschillende sponsoren en subsidies.
Hongerige Wolf
SPEERPUNTEN regiomarketing / kunst, cultuur en cultuurhistorie / samenwerking op lokaal en regionaal niveau
regiopromotie en samenwerking
Het Festival draagt bij aan het promoten van de regio. Het verbetert het imago van Hongerige Wolf, Ganzedijk en Oost-Groningen en introduceert een nieuw publiek. De bewoners van de dorpen werken actief mee aan de organisatie. Zij bieden slaap- en kampeerplekken aan en zoveel mogelijk diensten worden lokaal ingehuurd. www.festivalhongerigewolf.nl Foto’s links: W.J. Mengerink Foto rechts: R. Luchies
70
Totale projectkosten: € 80.270,LEADER EU: € 1.750,LEADER Cofinanciering provincie: € 875,LEADER Cofinanciering gemeente: € 875,Derden en eigen bijdrage: € 76.770,-
Vanwege het grote succes van de eerste editie en een uitbreiding van de doelgroep voor de tweede editie is bij uitzondering gekozen voor een tweede LEADERbijdrage van € 5.000,-
Internationale techniekwedstrijd First Tech Challenge Veendam en Stadskanaal
robotbouwers
Een regionaal begeleidingsteam stimuleert leerlingen van verschillende scholen om te werken en spelen met techniek. De kinderen maken onder meer robots in teamverband. Een bepaalde groep leerlingen is onderhand de stap ‘kennismaken met techniek’ voorbij. Zij doen mee aan techniekwedstrijden op hoog niveau. Ook staat het team in het kader van stimulans aan andere jeugd op verschillende events als informatie- en demoteam.
landelijk en internationaal
Teams uit Stadskanaal en Veendam hebben meegedaan aan de landelijke voorrondes en een wedstrijd in North Carolina, Amerika. Voor het materiaal en de reis was uiteraard geld nodig, LEADER heeft hieraan bijgedragen.
72
Een groot deel van het benodigde bedrag had het team bijeengekregen door sponsoring.
levensloop
In 2012 was dit team nog een First Lego League (FLL) team. Hiermee behaalden de leerlingen goede resultaten in Florida. Qua robotprestatie zaten zij in de middenmoot van 64 teams die tot de beste 0,5 % van de wereld behoren. Het team bestond toen uit 11 leerlingen van de derde klas Havo/VWO van het Ubbo Emmius College in Veendam. In maart 2014 deed het team als First Tech Challenge (FTC) team mee aan de Dutch FTC-open
SPEERPUNTEN vrijwilligersinitiatieven / voorzieningen voor jeugd, jongeren en jong volwassen / samenwerking op lokaal, regionaal en internationaal niveau / versterking van netwerken in Eindhoven. Een deel van de teamleden uit 2012 was hier nog steeds bij betrokken. Hier zijn ze 17de geworden in een veld van 78 deelnemers. Eind 2014 is een eigen First Robotic Competition (FRC) team opgericht met de naam ‘Impossible Robotics’. Hierin zitten 1ste en 2de jaars HBO’ers, Mechatronica, ICT, Technische bedrijfskunde, Sociale Pedagogie en werktuigbouwkunde.
Totale projectkosten: € 7.000,LEADER Cofinanciering provincie: € 1.750,LEADER Cofinanciering gemeente: € 1.750,Derden en eigen bijdrage: € 3.500,In maart 2015 heeft dit team op een wedstrijd in Virginia, Amerika de Rookie Inspiration Award gewonnen. Ook hier zat het team in de middenmoot van 65 teams.
www.firstlegoleague.nl http://www.thebluealliance.com/ team/5412 Foto’s: H. van de Wal
73
Dankzij LEADER meer mogelijk Interview met Ab Meijerman
Tussen 2007 en 2012 als burgemeester van Veendam voorzitter van de Leader Actiegroep (LAG)
Wat heeft LEADER Oost-Groningen bereikt de afgelopen periode? LEADER kan trots zijn op wat er de afgelopen subsidieperiode in Oost-Groningen is verbeterd aan de sociale infrastructuur. Door onder meer bij te dragen aan een goed aantal multifunctionele centra hebben we echt iets blijvends in het gebied achtergelaten.
In hoeverre is de aanpak in Oost-Groningen uniek? In Oost-Groningen gebeurt de verplichte cofinanciering op een unieke manier. Gemeenten stellen de co-financiering op voorhand beschikbaar en storten dit op een rekening die de provincie beheert. Inhoudelijk bemoeien zij zich er niet mee. De LAG en steungroepen beslissen welke projectaanvragen worden gehonoreerd en letten globaal op een redelijke verdeling tussen de drie deelgebieden. Daardoor ligt de besluitvorming dichtbij de burgers en ligt de drempel voor indieners lager dan wanneer de contactpersonen onbekend zijn.
een bewonderenswaardige snelheid en drive. Zo wist men op een uiterst creatieve manier onze voorbeelden aan te passen aan de lokale omstandigheden. Op onze beurt hebben wij hun toeristische ‘uienroute’ vertaalt naar een Oost-Gronings toeristische arrangement met route. Daarnaast zijn de vensters van National Geographic na ons, naar Estland verscheept voor een vergelijkbare campagne aldaar.
“
Oost-Groningen is bijzonder en mooi
Is er iets uit de afgelopen periode belangrijk om mee te nemen naar de volgende?
”
Voor de komende periode wil ik meegeven dat vooral de van te voren vastgelegde gemeentelijke en provinciale cofinanciering heel belangrijk is. Een helder beschreven programma moet de basis vormen voor de toekenning. De uitvoering moet zo simpel mogelijk zijn. Aan LEADER zijn, omdat het nu eenmaal een Europees programma betreft, al talrijke regels verbonden. De steungroep en de LAG hebben de kennis van het gebied en zijn uitstekend in staat om binnen het mandaat gefundeerde afwegingen te maken over subsidieaanvragen.
Welke projecten springen er voor u uit? Oost-Groningen is zo bijzonder en mooi. Inwoners mogen soms wel wat trotser zijn op hun woonomgeving. Een uitspringend project vind ik daarom de regiocampagne waarbij we bestaande promotionele initiatieven aan elkaar verbonden en eenduidig naar buiten traden. Zowel binnen als buiten Oost-Groningen hebben we laten merken dat we in een prachtig gebied wonen. Door deze hernieuwde trots kweekten we eigen ambassadeurs. Dat deden we ook door de samenwerking met National Geographic. Filmmakers hebben een bijzonder beeld van Oost-Groningen geschoten en we hebben dit beeld binnen Nederland goed kunnen promoten.
Kunt u iets zeggen over de samenwerking met Estland? Met LEADER uit de regio rondom de stad Tartu in Estland hebben we intensief contact en uitwisseling gehad. We denken snel dat Esten veel van ons kunnen leren maar volgens mij is het juist andersom. Het coöperatieve bijvoorbeeld, was vroeger onze kracht en dat is bij ons wat weggezakt. De Esten zijn ontzettend ondernemend en combineren dat met
74
Foto: E. Kamphuis Foto: E. Kamphuis
75
Internationale samenwerking en National Geographic Samenwerking tussen grensstreken, andere LEADER-gebieden en netwerkvorming. Ook dat zijn speerpunten van LEADER. OostGroningen heeft deze periode contacten gehad met LEADERgroepen en streekbesturen in de Duitse Ems-Leer regio en de regio rondom de stad Tartu in Estland. Doel van de samenwerking is het uitwisselen van kennis en ervaringen en eventueel te komen tot een structuur voor Europese afzet.
Ems-Leer regio Waardevolle contacten leggen en de Duitse consument bereiken: met dit doel hebben toeristisch ondernemers, VVV’s en gemeenten uit Oost-Groningen de regio gepresenteerd op de Duitse beurzen ‘Ostfrieslandschau’ en ‘Emslandschau’. De gezamenlijk boodschap ‘Ost Groningen, näher wie Man denkt’ combineerden zij met het benadrukken van sterke
76
eigenschappen van het gebied. Met name de ongekende watersportmogelijkheden, de uitstekende infrastructuur voor fietsen en wandelen, de cultuurhistorie en de uitgebreide winkelmogelijkheden zijn op deze beurzen benadrukt. Hiermee zijn ook voor de komende periode waardevolle contacten gelegd in onze buur-regio. Deze nieuw gelegde Duits-Nederlandse contacten vormen de basis voor het komende LEADERprogramma dat in de zomer van 2015 van start gaat. Het gaat daarbij om nauwere samenwerking tussen beide LEADER-regio’s. Samenwerking kan voor beide regio’s voordelig uitpakken. Meer mobiliteit van bijvoorbeeld arbeid en consumenten is positief voor beide economieën. Uitwisseling van onderlinge ervaringen over de aanpak van vergroting van leefbaarheid en werkgelegenheid is hierbij ook een zeer belangrijke factor.
Estland Oost-Groningen heeft de afgelopen
Bezoek aan Estland - foto: E.F. Perton
periode intensief contact gehad met LEADER-regio’s in Estland. Onder meer in de Baltische Staten ligt een aantal van de snelst groeiende economische kernzones in Europa. Zo ook in Estland. Dit land kent een uitgestrekt platteland waar alle voorzieningen miniem zijn. De drive bij de inwoners om iets te bereiken is echter enorm groot. LEADER Oost-Groningen heeft een samenwerkingsverband met drie LEADER-gebieden in het zuidoosten van Estland. In het kader daarvan bracht een Oost-Groningse delegatie van LEADER een werkbezoek aan dit gebied en kwamen Leadergroepen uit Estland in Oost-Groningen langs. Zowel de Esten die in april 2010 hier waren als de reizende Oost-Groningers in oktober, kwamen met nieuwe ideeën en inzichten thuis.
Een andere project gestoeld op Groninger inspiratie is het Tartu Center for Creative Industries. Een bedrijfsverzamelgebouw dat mede geïnspireerd is door de Turfcentrale in Veendam. Het centrum opereert als coördinatiepunt van creatieve industrieën in Tartu. Het biedt informatie, training, advies en bedrijfsruimte. De Groningers deden op hun beurt inspiratie op bij de Onion Road (Uienroute). Dat laatste is een netwerk van toeristische ondernemers in de Lake Peipus waarbinnen arrangementen zijn uitgewerkt en men onderling nauw samenwerkt. Daarnaast wisselden de Groningers kennis uit met de TAS (County Development Bureau), de LEADERorganisatie die actief is in Tartumaa.
77
Gele vensters van National Geographic Gele vensters in de vorm van het logo van National Geographic stonden enige tijd verspreid door onze regio. Van Ter Apel tot en met Nieuwe Statenzijl zijn 12 locaties uitgezocht die de moeite van het bekijken waard zijn. Een informatiepaneel of geluidsopname informeerde bezoekers over de bijzonderheden van wat zij door elk venster zagen en de vensters samen vormden een leuke toeristische route. De gele vensters waren een opvallend onderdeel van een langdurige samenwerking tussen de regio OostGroningen en National Geographic om ons bijzondere gebied onder een breder publiek bekend te maken. Zo is een reeks van negen advertorials gepubliceerd in het National Geographic Magazine en zond National Geographic Channel voor Nederland en België een promotiefilm uit over Oost-Groningen. In alle uitingen is consequent verwezen naar www.kansinoostgroningen.nl. Een sterke koppeling van projecten in het kader van de regiopromotie. Andere sponsors van dit project waren Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, Provincie Groningen, Gasunie Zuidwending, Rabobank Zuid en Oost-Groningen en Het Groninger Landschap. Na afloop is het concept overgenomen door Estland voor een promotiecampagne aldaar. Zij hebben vergelijkbare vensters regionaal laten maken. De daadwerkelijke vensters uit Oost-Groningen zijn overgedragen aan Unesco Werelderfgoed.
78
79
Ervaringsuitwisseling met Duitsland (linksonder) en Estland - foto’s: E.F. Perton
80
Advertorial uit National Geographic Magazine
81
LEADER 2015 en verder Zonder vooruit te willen lopen op de presentatie van het nieuwe LEADERprogramma is deze evaluatie niet compleet zonder een korte doorkijk naar de plannen voor de komende jaren.
Ontwikkelingsstrategie De LAG Oost-Groningen heeft het initiatief genomen voor een Lokale Ontwikkelingsstrategie (LOS) voor de periode vanaf zomer 2015. Deze strategie is opgesteld door de LAG en de
steungroepen met ondersteuning van de Provincie Groningen en de zeven OostGroninger gemeenten. Voor het bepalen van de richting zijn daarnaast verschillende maatschappelijk partners uit OostGroningen betrokken. Er kwam een duidelijke behoefte naar voren aan een economische impuls, aandacht voor de toeristische infrastructuur en het versterken van de sociale cohesie. De LAG benadrukt de potentie, bestaande kracht en kwaliteit van Oost-Groningen. Tegelijkertijd ziet zij de noodzaak deze kracht en kwaliteiten te versterken. Het zwaartepunt hebben de LAG, de steungroepen en hun gesprekspartners gelegd op de economische ontwikkeling van het gebied. Al met al heeft dit geresulteerd in de volgende drie hoofdthema’s: - Stimuleren van een economische impuls, - Vergroten van de sociale cohesie, - Versterken van de (agro)toeristische infrastructuur.
Bijeenkomst LAG en steungroepen Foto: C. Miller
82
Hierbij wordt het versterken van nationale en internationale samenwerkingsverbanden uiteraard niet vergeten.
83
LEADER Oost-Groningen Postadres Postbus 610 9700 AP Groningen www.leaderoostgroningen.nl
Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland
LEADER OOST-GRONINGEN
