Kwaliteit van afstromend regenwater Wat hebben we geleerd van Arnhem, Schoonhoven, Krimpen a/d IJssel, Haastrecht, Eindhoven en Almere?
Welke parameters? • Lokaal (vijver, singel) • • • • • • •
Zuurstof (BZV) Algen + kroos: (N en) P Zwerfvuil Stank: zuurstofloosheid, zwavel, vetzuren Toxiciteit: metalen Hygiënische kwaliteit (zwem- en speelwater): bacteriën Waterbodem: metalen, PAK, PCB’s, bestrijdingsmiddelen
• Verblijftijd!
27-1-2015
2
Welke parameters? • Regionaal (boezem, stroomgebied) • • • • •
Biodiversiteit (o.a. nutriënten en metalen) Toxiciteit (o.a. NH4) Hygiënische kwaliteit (zwemwater): bacteriën (Waterbodem: metalen, PAK, PCB’s, bestrijdingsmiddelen) Hormoonverstorende stoffen (vooral rwzi)
27-1-2015
3
Onderzoeksbehoefte 2009 (RR 13) • Bijdrage niet significant: geen onderzoeksbehoefte • Bijdrage wel significant: • Probleem afhankelijk van rekenconcentraties: onderzoeksbehoefte • Probleem onafhankelijk van rekenconcentraties: geen onderzoeksbehoefte
• Kleine schaalniveaus: • Stikstof, fosfaat, koper, zink, PAK, bacteriën
• Verklarende parameters?
27-1-2015
4
Bijdrage regenwaterriolering kleine schaal (RR13) P-totaal
27-1-2015
Zn
5
Gevoeligheid voor lage rekenconcentratie P-totaal
27-1-2015
Zn
6
Gevoeligheid voor hoge rekenconcentratie P-totaal
27-1-2015
Zn
7
Bovendien: probleem met steekmonsters
27-1-2015
8
En verschillen tussen buien op zelfde locatie
27-1-2015
9
Onderzoeken afstromend regenwater sinds 2007 1. Brabantweg Arnhem-Zuid (2007 – 2009) 2. Dordrechtweg Arnhem – Zuid (2007 – 2009) 3. Burg. Matsersingel Arnhem – Zuid (2007 – 2009) 4. Eindhoven Driehoeksbos (2014) 5. Rotterdamseweg Schoonhoven (2013 – 2014) 6. Sleedoornlaan Krimpen aan den IJssel (2013 – 2014) 7. Albert Schweitzerstraat Haastrecht (2013 – 2014) 8. Baljuwstraat Almere (2013 – 2014) 9. (Sluis Almere - lopend) 10. (Palembangweg Almere – lopend) 27-1-2015
10
Vastlegging gegevens in gegevensdrager Niet-hydraulische stelselkenmerken Jaar van aanleg of grootschalige vervanging Onderhoud reinigingsfrequentie jaar recentste reiniging Kenmerken ondergrond Overwegende grondsoort Grondwaterstand
variatie door het jaar heen
Kenmerken afvoerend gebied Afvoerend oppervlak totaal waarvan open verharding gesloten verharding daken hellend daken vlak jaar recentste inventarisatie Ouderdom van de wijk Straatbeeld aantal zwerfvuileenheden datum opname Straatvegen frequentie Kolkenreinigen frequentie Samenstelling wijk % woonwijk hoogbouw % woonwijk laagbouw % industrie aard industrie % winkelgebied % kantoren % recreatieterrein aard recreatieterrein % overig
: 2005? : 1 maal per :…
zelfde datum als lamellenfilter? jaar
: veen : altijd boven b.o.b.
: : : : : : : : : : : : : : : : : : : :
0.99 0.57 0.42 0 0 2009 1968 <1 17-dec-14 1 maal per 1 maal per 10 90 0 < selecteer > 0 0 0 < selecteer > …
ha ha ha ha ha
Uit rapportage Tauw
per 100 m2 via Google … 6 % % %
weken maanden via Google
% % % %
Worden er gedurende de meetperiode (significante) veranderingen aan bovengenoemde stelsel- en gebiedskenmerken verwacht? nee
27-1-2015
11
Kenmerken onderzoeksgebieden Locatie
Dak / weg
Vervuiling wegopp.
Stelsel
Arnhem Brabantweg
Dak+weg
Schoon
Deels verdronken Niet onderzocht
Arnhem Dordrechtweg
Dak+weg
Redelijk
Deels verdronken Niet gevonden
Arnhem Burg. Matsersingel
Dak+weg
Redelijk
Deels verdronken Niet onderzocht
Eindhoven Driehoeksbos
Dak+weg
Redelijk
VGS
Niet onderzocht
Schoonhoven Rotterdamseweg
Weg
Schoon
Verdronken
Alleen weg
Krimpen a/d IJssel Sleedoornlaan
Weg
Schoon
Ledigt via pomp
Alleen weg
Haastrecht Albert Schweitzerstraat
Dak+weg
Schoon
Verdronken
Niet onderzocht
Almere Baljuwstraat
Dak+weg
O.a. markt
Deels verdronken Niet gevonden
Almere Sluis
Dak+weg
Redelijk
Deels verdronken Verholpen
Almere Palembangweg
Dak+weg
Schoon
Deels verdronken Niet gevonden
27-1-2015
Foutaansluitingen
12
CZV [mg/l] Locatie STOWA RWD 2007 regenwater
n
Gewogen gemiddelde
Mediaan
90%
4
20
20.5
29
STOWA RWD 2007 daken en wegen
78
61
32
110
Arnhem Brabantweg
46
35
22
70
Arnhem Dordrechtweg
81
41
22
45
141
28
20
59
5
134
120
166
23
34
32
49
Krimpen a/d IJssel Sleedoornlaan
9
42
44
68
Haastrecht Albert Schweitzerstraat
17
47
35
99
Almere Baljuwstraat
51
26
24
62
Almere Sluis
15
33
32
43
Almere Palembangweg
16
22
22
Arnhem Burg. Matsersingel Eindhoven Driehoeksbos Schoonhoven Rotterdamseweg
27-1-2015
45
13
Nutriënten (fosfaat)
27-1-2015
14
Gevolgen eutrofiëring
27-1-2015
15
Fosfaatbelasting op ontvangend water • ‘Kritisch’ = > 0,7 g/m2/jaar • Voorbeeld: • 500 mm afstroming • Opp. water 25% van aangesloten oppervlak • 2 m3/m2 belasting / jaar • Per 0,1 mg/l: 0,2 g/m2
• MTR: 0,15 mg/l
27-1-2015
16
P-totaal [mg/l] Locatie STOWA RWD 2007 regenwater
In voorbeeld: 0,3 mg/l → 0,6 g/m2/jaar n
Gewogen gemiddelde
Mediaan
90%
4
0.1
0.08
0.16
107
0.42
0.26
0.97
Arnhem Brabantweg
39
0.2
0.13
0.42
Arnhem Dordrechtweg
80
0.29
0.14
0.37
135
0.24
0.24
0.42
5
5.4
6.2
9.6
Almere Baljuwstraat
51
0.2
0.2
0.41
Almere Sluis
15
0.3
0.36
0.52
Almere Palembangweg
16
0.51
0.30
1.15
STOWA RWD 2007 daken en wegen
Arnhem Burg. Matsersingel Eindhoven Driehoeksbos Schoonhoven Rotterdamseweg Krimpen a/d IJssel Sleedoornlaan Haastrecht Albert Schweitzerstraat
27-1-2015
17
N-Kjeldahl [mg N/l] Locatie STOWA RWD 2007 regenwater
n
Gewogen gemiddelde
Mediaan
90%
4
1
1.2
1.5
100
2.8
1.7
5.2
Arnhem Brabantweg
42
1.7
1.1
4.1
Arnhem Dordrechtweg
81
1.9
1.3
2.8
137
1.5
1.1
2.6
5
26
30
43
22
1.9
1.9
3.1
Krimpen a/d IJssel Sleedoornlaan
9
3.0
3.0
4.2
Haastrecht Albert Schweitzerstraat
17
2.4
2.3
4.8
Almere Baljuwstraat
51
1.4
1.4
3.0
Almere Sluis
15
1.2
1.7
2.2
Almere Palembangweg
16
1.1
1.25
1.7
STOWA RWD 2007 daken en wegen
Arnhem Burg. Matsersingel Eindhoven Driehoeksbos Schoonhoven Rotterdamseweg
27-1-2015
18
Ammonium [mg N/l] Locatie
n
Gewogen gemiddelde
RIVM regen Eibergen 1992-2005
Mediaan
90%
1.0
0.5
4.0
120
2.5
0.8
6.1
5
21
21
39
21
0.82
0.73
1.4
Krimpen a/d IJssel Sleedoornlaan
9
1.33
1.30
2.02
Haastrecht Albert Schweitzerstraat
16
1.2
0.97
2.5
Almere Baljuwstraat
51
0.4
0.03
1.7
Almere Sluis
15
0.2
0.03
0.66
Almere Palembangweg
16
0.4
0.03
0.74
STOWA RWD 2007 daken en wegen Arnhem Brabantweg Arnhem Dordrechtweg Arnhem Burg. Matsersingel Eindhoven Driehoeksbos Schoonhoven Rotterdamseweg
27-1-2015
19
Zware metalen • Waterbodem • Wieringerwerf: toxiciteit • Zink, vanadium nikkel, molybideen, kobalt, thallium
• MTR: 40 μg/l • Maximale waarde verspreiding baggerspecie: 563 mg/kg DS
27-1-2015
20
Zink [μg/l] Locatie STOWA RWD 2007 regenwater
n
Gewogen gemiddelde
Mediaan
90%
17
28
22
71
169
194
95
450
Arnhem Brabantweg
47
76
55
130
Arnhem Dordrechtweg
88
152
85
180
136
97
70
145
5
175
200
300
24
53
49
81
9
51
48
84
Haastrecht Albert Schweitzerstraat
19
192
190
269
Almere Baljuwstraat
51
80
60
150
Almere Sluis
15
86
91
106
Almere Palembangweg (**)
16
31
26
STOWA RWD 2007 daken en wegen
Arnhem Burg. Matsersingel Eindhoven Driehoeksbos Schoonhoven Rotterdamseweg (*) Krimpen a/d IJssel Sleedoornlaan (*)
27-1-2015
75
21
Minerale oliën en PAK (aardolieproducten) • Somparameter minerale oliën koolstoffracties (C10-C40) • In de regel biologisch slecht afbreekbaar • Grotere / zwaardere oliën: fysieke effecten • 25 ml/m2 wateroppervlak • Vooral door ongevallen / grote lozingen
• Toxiciteit vooral bepaald door PAK • MTR PAK-10 VROM 4.31 μg/l • (naftaleen, antraceen, fenantreen, fluoranteen, benzo(a)antraceen, chryseen, benzo(k)fluoranteen, benzo(a)pyreen benzo(ghi)peryleen, indeno(1,2,3 cd)pyreen) 27-1-2015
22
PAK-10 VROM [μg/l] Locatie
n
Gewogen gemiddelde
Mediaan
90%
STOWA RWD 2007 regenwater STOWA RWD 2007 daken en wegen
51
0.8
0.3
1.2
5
0.08
0.06
0.11
17
0.055
0.036
0.096
Krimpen a/d IJssel Sleedoornlaan
4
0.016
0.013
0.027
Haastrecht Albert Schweitzerstraat
12
0.048
0.055
0.055
Almere Baljuwstraat
51
0.102
0.0475
0.21
Almere Sluis
15
0.071
0.0475
0.156
Almere Palembangweg
16
0.097
0.0475
0.175
Arnhem Brabantweg Arnhem Dordrechtweg Arnhem Burg. Matsersingel Eindhoven Driehoeksbos Schoonhoven Rotterdamseweg
27-1-2015
23
Hygiënische betrouwbaarheid
27-1-2015
24
Europese zwemwaterrichtlijn binnenwateren A
B
Parameter
Uitstekende kwaliteit
Intestinale 200 (1) enterokokken (kve/100 ml) Escherichia coli 500 (1) (kve/100 ml)
1
2
C
D
E
Goede kwaliteit Aanvaardbare Referentiemeth kwaliteit oden voor de analyse 400 (1) 330 (2) ISO 7899-1 of ISO 7899-2 1 000 (1)
900 (2)
ISO 9308-3 of ISO 9308-1
(1) 95%
percentiel (2) 90% percentiel
27-1-2015
25
Escherichia coli [kve/100 ml] Locatie
n
Gewogen gemiddelde
Mediaan
90%
STOWA RWD 2007 regenwater STOWA RWD 2007 daken en wegen
26
34000
12000
120000
Arnhem Brabantweg
12
5800
4800
9800
Arnhem Dordrechtweg
15
3200
570
4400
Arnhem Burg. Matsersingel
31
3300000
12000
35000
Almere Baljuwstraat
51
8044
2500
20800
Almere Sluis
15
19992
8000
38200
Almere Palembangweg
16
9525
2100
11800
Eindhoven Driehoeksbos Schoonhoven Rotterdamseweg Krimpen a/d IJssel Sleedoornlaan Haastrecht Albert Schweitzerstraat
27-1-2015
26
Pharmaceuticals • Niet in RR13 (niet als probleem gezien) • Inmiddels wel potentieel probleem • Resistentie
• Volgend symposium?
27-1-2015
27
Nadere blik op Eindhoven Driehoeksbos Parameter
6/7 mrt
13/14 mrt
26/27 mrt
7/8 apr
6/7 mei
DWA
DWA
DWA/ RWA
RWA
RWA
24h
24h
24h
6h
6h
110
120
170
160
110
ZS [mg/L]
40
31
51
150
36
Ammonium [mg N/L]
40
37
21
2.2
3.0
Kjeldahl [mg N/L]
41
45
30
6.3
5.7
Ortho-P [mg P/L]
3.3
3.2
2.0
0.2
0.2
Fosfor tot [mg P/L]
9.2
9.8
6.2
1.1
0.8
Koper [μg/L]
30
7.1
42
24
24
Lood [μg/L]
5.1
<5.0
30
39
57
Zink [μg/L]
79
26
210
200
360
Min.olie [μg/L]
280
250
460
220
250
PAK10 [μg/L]
0.14
<0.12
<0.12
<0.12
<0.12
CZV [mg/L]
E-coli / Enterococcen
>50/>200
Beperkte monstername i.c.m. UV-Vis
27-1-2015
29
Waarom grote verschillen? • Kenmerken afvoerend oppervlak • Invloed op m.n. zink
• Foutaansluitingen • Lijkt het geval bij hoge concentraties NH4 • Moet nog bevestigd door nader onderzoek
• (Meetfouten)
27-1-2015
30
Foutaansluitingen
27-1-2015
31
Invloed foutaansluitingen Vracht per parameter
Per persoon per jaar
Per huishouden per jaar
Per ha per jaar Toename door 1 zonder foutaansluiting / foutaansluitingen ha (≈ 2%) (**)
BZV
18 kg
40 kg
7 mg/l: 35 kg
88%
CZV
52 kg
114 kg
35 mg/l: 175 kg
65%
N-totaal
4,5 kg
9,9 kg
2,5 mg/l: 12,5 kg
79%
P-totaal
750 g (*)
1,7 kg
0,23 mg/l: 1,2 kg
142%
Koper
4g
9g
10 μg/l: 50 g
18%
Zink
8g
18 g
100 μg/l: 500 g
4%
(*) 2012. Toename pp sinds 1990: 28% (vaatwasmachines) (**) Sluis, Almere-Haven: 8 fout op 7 ha
27-1-2015
32
1 foutaansluiting: > kritische P-belasting
27-1-2015
33
Percentage foutaansluitingen? • De Haan et al. (Vakblad) • • • •
DTS Extrapoleren: 70.000 foutaansluitingen in NL? Ofwel 5%
• Moons (Vakblad): • RioSonic • 9% (vuil op regenwater)
• (bias)
27-1-2015
34
Conclusie • Regenwater is niet helemaal schoon • Nutriënten: kritische concentraties en vrachten • Foutaansluitingen: problematisch
• Metalen: (beperkt) toxisch + slibkwaliteit • Daken: zink • Minder uitloogbaar zink voorschrijven werkt?
• PAK: minder dan gedacht o.b.v. RWD 2007 • Hygiënische betrouwbaarheid: • Niet in zwemmen • Niet in fonteinen / speelwater
27-1-2015
35
27-1-2015
36
