Kunnen MKB-ondernemers de weg nog vinden? Veranderingen in de sociale zekerheid
Peter Brouwer Zoetermeer, april 2003
Dit onderzoek maakt deel uit van het programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap, dat wordt gefinancierd door het Ministerie van Economische Zaken.
Voor alle informatie over MKB en Ondernemerschap: www.eim.nl/mkb-en-ondernemerschap.
De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij EIM. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties en boeken is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. Vermenigvuldigen en/of openbaarmaking in welke vorm ook, alsmede opslag in een retrieval system, is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van EIM. EIM aanvaardt geen aansprakelijkheid voor drukfouten en/of andere onvolkomenheden.
The responsibility for the contents of this report lies with EIM. Quoting of numbers and/or text as an explanation or support in papers, essays and books is permitted only when the source is clearly mentioned. No part of this publication may be copied and/or published in any form or by any means, or stored in a retrieval system, without the prior written permission of EIM. EIM does not accept responsibility for printing errors and/or other imperfections.
2
Inhoudsopgave
S am en v a tt i n g
5
1
Inl ei din g
7
2
UW V e n C WI : h e l ft M KB - o n d er n e me r s h e e f t v an n i e u w e o rg an i s at i es g eh o o r d
9
2.1 2.2 2.3
Inleiding Uitvoering Werknemersverzekeringen (UWV) Centra voor Werk en Inkomen (CWI)
9 9 10
3
We t Ve rb e te r in g P oo r tw ac ht e r: v oo r al na am sb ek en d h eid
11
I n f o rm at i ev o o rz i en i n g : m e r en d e el M KB o n d e rn e me r s t ev r ed e n
13
4
3
Samenvatting
De bekendheid van MKB-ondernemers met de recente veranderingen in de sociale zekerheid in Nederland is beperkt. Dit blijkt uit onderzoek onder 1.174 MKB-ondernemers. Met name ondernemers die minder dan tien werknemers in dienst hebben, zijn veelal niet op de hoogte van de recente veranderingen. De bekendheid met nieuwe instanties als UWV en CWI en de invoering van de Wet Verbetering Poortwachter bestaat overwegend uit naamsbekendheid. De concrete inhoud van de veranderingen, of het verschil met de oude situatie, hebben de meeste ondernemers niet paraat. Het merendeel van de MKB-ondernemers is tevreden over de informatievoorziening met betrekking tot de veranderingen in de sociale zekerheid, hoewel ook een substantieel deel hier ontevreden over is. De belangrijkste informatiekanalen worden gevormd door betaalde adviseurs en brancheorganisaties en vakbladen. Ook komen veel MKB-ondernemers via de media en instanties als UWV en de Belastingdienst op de hoogte van veranderingen in de sociale zekerheid. Het lijkt erop dat ondernemers zich pas echt verdiepen in de veranderingen op het gebied van de sociale zekerheid op het moment dat zij daadwerkelijk geconfronteerd worden met een werknemer die langdurig ziek of arbeidsongeschikt wordt.
5
1
Inleiding
De afgelopen tien jaar is er veel veranderd in de sociale zekerheid in Nederland. Ook in 2002 hebben zich enkele ingrijpende veranderingen voorgedaan: - per 1 januari 2002 de Wet Structuur Uitvoering Werk en Inkomen (SUWI); - per 1 april 2002 de Wet Verbetering Poortwachter (WVP). De veranderingen hebben als doel de uitvoering van de sociale zekerheid overzichtelijker, klantvriendelijker, effectiever en doelmatiger te maken. De directe consequenties voor werkgevers en werknemers uiten zich met name in de instanties waarmee zij te maken hebben, en in de verantwoordelijkheden die zij hebben, in geval van (langdurig) ziekteverzuim van een werknemer. Met de invoering van de Wet SUWI zijn enkele nieuwe organisaties op het terrein van werk en inkomen operationeel geworden. In het bijzonder zijn dit de Raad voor Werk en Inkomen (RWI), het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV) en de 131 Centra voor Werk en Inkomen (CWI’s). Vooral met UWV en de CWI’s zullen werkgevers veel te maken hebben in de praktijk. De Wet Verbetering Poortwachter, die sinds 1 april 2002 van kracht is geworden, is gericht op de reïntegratie-inspanningen van de betrokken partijen gedurende het eerste ziektejaar. Vooral belangrijk in de WVP is de aanscherping van verantwoordelijkheden. In het nieuwe poortwachtersmodel wordt de verantwoordelijkheid van de werkgever voor de reïntegratie van werknemers uitgebreid met de reïntegratie naar een andere werkgever. Tegelijkertijd heeft ook de werknemer nadrukkelijke verantwoordelijkheid gekregen voor de eigen reïntegratie. UWV heeft met name een controlerende taak en geeft aan het einde van het eerste ziektejaar een oordeel over de reïntegratieinspanningen van werkgever en werknemer. EIM is nagegaan in hoeverre MKB-ondernemers op de hoogte zijn van de recente veranderingen en hoe zij aankijken tegen de informatievoorziening met betrekking tot de veranderingen. In maart 2002 zijn aan 1.174 MKB-ondernemers vragen over dit thema gesteld. Het onderzoek vond plaats op het moment dat de Wet SUWI net enkele maanden van kracht was, en vlak voor het van kracht worden van de WVP.
7
2
UWV en CWI: helft MKB-ondernemers heeft van nieuwe organisaties gehoord
2.1
Inleiding Als gevolg van SUWI zijn diverse nieuwe organisaties ontstaan. UWV en CWI zijn twee organisaties waarmee werkgevers veel te maken kunnen krijgen in de praktijk. Begin 2002 heeft ongeveer de helft van de MKB-ondernemers van deze organisaties gehoord: 47% heeft van UWV gehoord, 53% van het CWI. Figuur 1 laat zien dat de bekendheid met de nieuwe organisaties licht toeneemt met het aantal werkzame personen in de onderneming. figuur 1
percentage ondernemers die van UWV en CWI hebben gehoord, naar grootteklasse
70
60
50
40
30
20
10
0 0-9 wp
10-49 wp UWV
50-99 wp CWI
Bron: EIM, MKB-beleidspanel, 2002.
2.2
Uitvoering Werknemersverzekeringen (UWV) Een van de in het oog springende veranderingen, als gevolg van SUWI, is het samengaan van de vijf uitvoeringsinstellingen (Gak, Cadans, SFB, GUO en USZO), met hun voormalige opdrachtgever (het Lisv), in één organisatie: het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV). UWV voert de taken uit die voorheen door de uitvoeringsinstellingen werden uitgevoerd. De belangrijkste taken zijn: 1. heffen en innen van (werkgevers)premies; 2. beoordelen van het recht op een uitkering (zoals WAO, WW); 3. verstrekken van uitkeringen; 4. verantwoordelijkheid voor de reïntegratie van zieke of werkloze werknemers.
9
Aan de ondernemers die aangaven dat ze van UWV gehoord hadden, is tevens gevraagd wat volgens hen de belangrijkste taken van UWV zijn. Van deze groep kan 42% dit niet aangeven. De belangrijkste taken, die door ondernemers worden genoemd, zijn: - uitvoeren socialezekerheidswetten (11%); - verstrekken van uitkeringen (11%); - reïntegratie en begeleiding van zieke werknemers (9%); - innen van premies (7%). Ongeveer 10% van de ondernemers die UWV kennen, geeft aan dat dit de voortzetting van de voormalige uitvoeringsinstellingen is.
2.3
Centra voor Werk en Inkomen (CWI) Naast UWV, vormen de Centra voor Werk en Inkomen (CWI’s) een belangrijke nieuwe instantie als gevolg van SUWI. Er zijn 131 regionale CWI’s en een overkoepelend landelijk orgaan. De CWI’s hebben in de eerst plaats de taken van de arbeidsbureaus overgenomen. Daarnaast hebben zij ook werk van gemeenten en uitvoeringsinstellingen overgenomen. De belangrijkste taken van het CWI zijn: 1. inschrijven van werkzoekenden als cliënt; 2. verzamelen en beoordelen van gegevens voor WW- en bijstandsuitkering; 3. mensen met een uitkering helpen bij het vinden van werk; 4. werkgevers helpen bij het vinden van personeel. Aan de ondernemers die aangeven dat ze van CWI gehoord hebben, is gevraagd wat volgens hen de belangrijkste taken van CWI zijn. Ongeveer een derde van deze groep (34%) kan dit niet aangeven. Iets minder dan een derde van de ondernemers (31%) noemt arbeidsbemiddeling als de belangrijkste taak van CWI. Van de werknemers die van CWI hebben gehoord, geeft 12% aan dat dit het voormalige arbeidsbureau is. Opvallend is dat door 9% van de ondernemers die bekend zijn met CWI het verstrekken van uitkeringen als belangrijke taak wordt aangegeven, terwijl dit niet tot de taken van het CWI behoort. Hoewel 53% van de MKB-ondernemers van CWI gehoord had, noemde slechts 12% van de ondernemers CWI spontaan als de instantie waar zij terechtkunnen om hun vacatures te melden. Meer dan de helft van de MKB-ondernemers (52%) noemde in dit geval nog het arbeidsbureau.
10
3
Wet Verbetering Poortwachter: vooral naamsbekendheid
De Wet Verbetering Poortwachter (WVP) zorgt voor ingrijpende veranderingen in de activiteiten die uitgevoerd dienen te worden in het geval een werknemer ziek wordt. Vlak voor de invoering van de wet was ongeveer de helft (49%) van de MKB-ondernemers op de hoogte van het feit dat het een en ander ging veranderen op het gebied van de sociale zekerheid in Nederland. Figuur 2 laat zien dat het percentage ondernemers die van de veranderingen per 1 april 2002 op de hoogte zijn sterk toeneemt met de grootte van het bedrijf. figuur 2
percentage ondernemers die van veranderingen per 1 april 2002 op de hoogte zijn, naar grootteklasse
80
70
60
50
40
30
20
10
0 0-9 wp
10-49 wp
50-99 wp
Bron: EIM, MKB-beleidspanel, 2002.
Hoewel ongeveer de helft van de MKB-ondernemers voor invoering van de WVP aangaf op de hoogte te zijn van de veranderingen, bleef deze bekendheid vooral beperkt tot bekendheid met de naam van de wet. De inhoudelijke details van de wet zijn veelal niet bekend. Veel ondernemers geven aan wel (schriftelijke) informatie ontvangen te hebben, maar hebben deze nog niet bekeken. Waarschijnlijk zal een groot deel zich pas in de gevolgen van de WVP verdiepen wanneer zij daadwerkelijk met een (langdurig) ziektegeval te maken krijgen. Wat dat betreft zijn de resultaten ook begrijpelijk, omdat de kans dat een onderneming met minder dan 10 werknemers te maken krijgt met langdurig ziekteverzuim relatief klein is. Deze ondernemers geven daarom weinig prioriteit aan het op de hoogte komen van nieuwe wetgeving op dit terrein.
11
4
Informatievoorziening: merendeel MKBondernemers tevreden
De overheid heeft als doel gesteld (langdurig) ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid terug te dringen. Zij neemt hiertoe maatregelen om gewenst gedrag van werkgevers te bevorderen. In de afgelopen tien jaar heeft een groot aantal veranderingen elkaar in snel tempo opgevolgd. Vooral voor kleinere bedrijven, zonder gespecialiseerde personeelsfunctionarissen, is het niet eenvoudig om goed op de hoogte te blijven van alle veranderingen. Dit wordt versterkt door het feit dat in bedrijven met weinig werknemers men ook minder vaak te maken krijgt met dergelijke regelingen. Omdat veranderingen in de socialezekerheidswetgeving direct van invloed zijn op werkgevers, is een goede informatievoorziening aan werkgevers essentieel. De werkgevers moeten op de hoogte worden gebracht dat er veranderingen optreden en tevens van wat de veranderingen concreet voor hen betekenen. De overheid draagt hieraan bij met informatiecampagnes in de vorm van brochures en advertenties in de media. Figuur 3 laat zien via welke kanalen MKB-ondernemers op de hoogte komen van veranderingen van regels op het gebied van sociale zekerheid. figuur 3
percentage MKB-ondernemers die van kanalen gebruikmaken om op de hoogte de komen van veranderingen in socialezekerheidswetgeving krant, radio, tv
internet
brochures van de overheid instanties (UWV, Belastingdienst, etc.) Kamer van Koophandel
brancheorganisatie, vakbladen
betaalde adviseur
collega-ondernemers
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
Bron: EIM, MKB-beleidspanel, 2002.
De belangrijkste informatiekanalen worden gevormd door betaalde adviseurs (38%) en brancheorganisaties en vakbladen (34%). Betaalde adviseurs zijn bijvoorbeeld de accountant of verzekeringsmaatschappij van de ondernemer. Met name voor bedrijven met minder dan tien werknemers, vormen deze adviseurs het belangrijkste kanaal om op de hoogte te komen van veranderingen in de socialezekerheidswetgeving. Hoe groter het bedrijf, hoe vaker de ondernemer vooral via brancheorganisatie en vakbladen op de hoogte komt van veranderingen in de sociale zekerheid: 51% van de ondernemers met 10 tot 50 werknemers en 66% van de ondernemers met 50 tot 100 werknemers.
13
Daarnaast worden ook veel MKB-ondernemers door de media en instanties als UWV en de Belastingdienst geïnformeerd over veranderingen in de sociale zekerheid. Bij de media betreft het met name krant, radio en televisie (26%). Internet wordt slechts door 7% van de MKB-ondernemers genoemd als kanaal om op de hoogte te komen van veranderingen in socialezekerheidswetgeving. Het merendeel van de MKB-ondernemers (55%) is tevreden over de informatievoorziening met betrekking tot veranderingen in de sociale zekerheid; 5% is zelfs zeer tevreden. Daar staat tegenover dat 29% van de MKB-ondernemers ontevreden, of zelfs zeer ontevreden, is over de informatievoorziening. Figuur 4 laat zien dat grote bedrijven over het algemeen iets meer tevreden zijn over de informatie die zij krijgen bij verandering in socialezekerheidswetgeving. figuur 4
tevredenheid over informatievoorziening m.b.t. veranderingen in sociale zekerheid (percentage MKB-ondernemers), naar grootteklasse
50-99 wp
10-49 wp
0-9 wp
0%
20% zeer tevreden
40% tevreden
Bron: EIM, MKB-beleidspanel, 2002.
14
60% ontevreden
zeer ontevreden
80%
100% weet niet/w.n.z.
