3263_V00_3025
14-06-2005
13:15
Pagina 1
INHOUD
1 AMBITIE EN TALENT
2 ■
Use it or loose it! Nathanja van Moppes
■ 4
8 ■
Woekeren met je talenten Bijdragen van: Karin von Eije, Ellen Fliers
V
VN A KRANT
VERENIGING
NEDERLANDSE VR O U W E L I J K E A R T S E N VAN
VNVA-KRANT JULI
Reza Arnandez en Wytske Fokkens
2005 •
• JAARGANG 33 WWW.VNVA.NL
Gezocht: elegante combi talent ambitie Fransje van der Waals
10 ■
VN V A
Redactioneel
Zorgen om de zorg
Ambitie en talent
Irene Hellemans
11 ■
Een club voor altijd Maayke Sluman
11 ■
Agenda
13 ■
Anders denken en doen Symposiumverslag Groningen Petra Chin A Paw
17 ■
Spiegeltje, spiegeltje aan de wand Column Ina Vader
18 ■
Hoe dromen wij onze volgende generatie Symposiumverslag CH Prijs Clara Peters
21 ■
Recensies
In dit nummer laat de redactie vrouwelijke artsen aan het woord over hun ambities en talenten. Ze spreken niet alleen over hun artsencarrière, maar ook over het proces in het algemeen: Wat wil ik? Hoe wil ik dat uitvoeren? Wat zijn mijn drijfveren? De balans vinden tussen werk en privé: hoeveel tijd wil ik besteden aan mijn partner, mijn kinderen, mijn andere affiniteiten (muziek, schrijven, schilderen, politiek engagement)? Volg ik een uitgestippelde strategie of wordt er meer bepaald door allerlei omstandigheden, waardoor ik ergens bij uitkom? Wat is mijn motivatie om bepaalde keuzes te maken? Waar haal ik kracht en energie uit, waar zitten juist hindernissen om mijn talenten te ontwikkelen? Nathanja van Moppes maakt haar debuut in onze redactie met een uiteenzetting waar het om gaat bij ambitie en talent. Waar komen die talenten nou vandaan? Betekent een talent hebben ook dat het talent ontwikkeld zal worden? Is ambitie nodig om talenten tot uiting te laten komen? En nog veel meer. Een aantal talentvolle vrouwelijke artsen vertelt hoe zij met ambitie hun droom achterna gaan. In het verenigingsdeel vertelt kersvers DB lid Maayke Sluman over haar talenten en ambities. Samen met Hedwig Vos werkt zij o.a. aan een netwerk voor jonge artsen. Clara Peters doet verslag van het bijzondere symposium rondom CH Prijswinnares Lieve Christiaens. Petra Chin A Paw verslaat het lustrumsymposium van Noord-Nederland, dat ook qua thema een schot in de roos was: vrouwelijke artsen en beleidsfuncties, en de huidige status van de arbeidsmarkt. Eens te meer blijkt dat de VNVA actuele zaken aan de kaak stelt en strijdt voor de positie van de (vrouwelijke) arts. Ook de voorzitter laat zich hierin niet onbetuigd.
. Het fenomeen status. Waarom we ons gedragen zoals we doen
Clara Peters en Annelies van Hommelen
Ingrid Pladdet . Vrouwen die de wereld veranderen Annelies van Hommelen . Sex in the brain, gender differences in
Nieuwe secretaris Dagelijks Bestuur
the human hypothalamus and adjacent areas Monique Jongerius-Joras
Sinds mei 2005 is Hedwig Vos de nieuwe secretaris van het DB geworden. Zij neemt de functie over van Yvonne Margry, die 3 jaar het secretarisschap heeft vervuld.
. Tekst en psyche, psychoanalytische tekstinterpretatie in de praktijk Willemijn Schretlen
23 ■
Te Recenseren Foto omslag: Clara Peters
Aanleveren foto’s voor het blad Met Elma Multimedia BV is afgesproken om betere kwaliteit foto’s aan leveren. Foto’s kunnen met een resolutie van minimaal 300 dpi, in 800/900 KB worden aangeleverd. Pasfoto’s idem, maar in 300/500 KB.
V
VN A
2005
3263_V00_3025
14-06-2005
13:15
Pagina 2
2
Use it or loose it! door Nathanja van Moppes
Op deze stralende lentedag heb ik Anna en Chris gemotiveerd om één van hun talenten te verkennen.
Talent, volgens de Van Dale ‘gave’ of
Zonder ambitie kun je een talent niet ten volle benutten.
‘kundigheid, bekwaamheid’, is geen
gaat een vinger langs
eenduidig begrip.
de snaren. Chris
Immers, een talent hebben, betekent dat ook
springt wat in het
dat het talent tot uiting zal komen?
rond op het eentonige
Hij is muzikaal, zij heeft talent voor
djeng gjeng van de
wiskunde, tekenen, dansen.
gitaar.
Waar komen die talenten vandaan? Is alleen
De hand van Anna
‘aanleg’ voldoende, of spelen meer factoren
stopt, Chris pakt de
een rol?
Het is een stralende lentedag. Door het
hoed en houdt die onder
mooie weer naar buiten gelokt, lees ik een
mijn neus. Ik neem aan dat
krant op een bankje in het park. Niet ver bij
het afgelopen is en dat er iets
mij vandaan staan twee meisjes midden op
van mij verwacht wordt. Ik
het gazon, ik schat ze een jaar of zes. De een
gooi voor ieder een muntstuk
houdt een gitaar vast terwijl de ander wat in
in de hoed.
het rond springt. In het gras ligt een
“Is dit de eerste keer dat
omgekeerde hoed. Het is duidelijk dat de
jullie optreden?” De meisjes
kinderen hopen een zakcentje te verdienen
knikken enthousiast. “Ik vind
met hun voorstelling, echter nog niemand
het heel knap van jullie dat
heeft ze opgemerkt.
jullie dit doen. Maar als je de
Het oog van de gitarist is op mij gevallen.
gitaar nou even anders pakt
“Mevrouw, ik ben Anna en mijn vriendinnetje
Anna, kijk zo, klinkt de
hier heet Chris, we willen geld verdienen door
muziek nog mooier en
iets te spelen, maar niemand komt kijken of
daardoor kan Chris nog beter
luisteren.” Ik leg mijn krant weg en vraag:
dansen. Reken maar dat de
“Hebben jullie nog helemaal niets verdiend
mensen voor jullie blijven
vandaag?”
staan! Kom op meiden, jullie
“Nee, iedereen loopt door, ze zien ons niet
kunnen het hartstikke goed!”
eens!”
Ik verschuil me weer achter
“Nou, ik wil wel horen hoe jullie spelen.
mijn krant. De meiden
Anna, jij speelt gitaar, en Chris, wat doe jij,
zoeken een nieuw plekje op.
ga je erbij zingen of dansen?”
Een half uur later zie ik dat
“Ik ga dansen, en ik ga met de hoed rond,”
Anna en Chris bekijks hebben
zegt Chris trots. Ja, dat moet ook gebeuren.
en dat hun hoed zich aardig
“Ik vind het heel leuk om jullie voorstelling te
heeft gevuld.
zien, laat maar horen wat jullie kunnen.” De meiden springen een gat in de lucht en de voorstelling begint. Anna heeft de gitaar waarschijnlijk nog niet zo lang, ze heeft geen flauw idee hoe ze het ding moet vasthouden. De steel hangt naar
2005
beneden en af en toe
V
VN A
3263_V00_3025
14-06-2005
13:15
Pagina 3
3
Van nature hebben we de neiging om de dingen leuk te vinden, waartoe we
Zo maken we gaandeweg tijdens ons leven
aangespoord worden. Als tegen een kind
keuzes, waardoor uiteindelijk talent een
gezegd wordt dat het goed kan tekenen, dan
schaars goed lijkt.
zal het ook graag tekenen. Daardoor krijgen de blik en de handen steeds meer vaardigheid
In het evangelie van Mattheus (25:15-30)
en krijgt het kind de gelegenheid zijn
wordt dit treffend beschreven. Het woord
tekentalent te ontwikkelen.
‘talent’ wordt hier gebruikt in de betekenis
Echter, alleen aanmoedigen en bewonderen
van een oudheidkundige munteenheid. In het
volstaat niet. Er moet voldoende ruimte
verhaal schenkt de Heer talenten aan drie
blijven om zelf te experimenteren en naast
• rol van de omgeving
dienstknechten. Twee van de drie knechten
het vergroten van zelfvertrouwen eigen
• omstandigheden en kansen die zich
handelen met hun talenten en maken winst.
motivatie te ontwikkelen.
voordoen.
De derde knecht is bang zijn talent kwijt te
Bewondering is een geschenk, maar als
Al deze factoren en waarschijnlijk nog veel
raken en begraaft het. Wanneer de Heer
bewondering te ver gaat, kan dat vergiftigend
meer moeilijk benoembare factoren spelen
terugkeert om af te rekenen met zijn drie
zijn. Een jongen van vijftien droomt ervan om
een rol bij het ontwikkelen van de ambitie om
knechten, spreekt hij lof uit over de eerste
striptekenaar te worden, zijn ouders, vol
een talent tot uiting te doen komen.
twee. De derde knecht veroordeelt hij, deze
bewondering, willen hem aanmoedigen. Zij
moet zijn talent afgeven aan degene die uit
herhalen regelmatig dat hij net zo’n groot
Om een talent ten volle te benutten is
zijn eigen talent wel winst heeft behaald.
talent is als vele beroemde striptekenaars. Als
ambitie nodig. Belangrijke stimulerende
Een gave is ongebruikt gelaten, en daardoor
een attente vriend hem vraagt of de
factoren zijn: de juiste begeleiding en
kwijtgeraakt. Niet de gevreesde hardheid van
kunstacademie iets voor hem is, antwoordt
prikkeling, tijd voor het opdoen van
de Heer, maar het gebrek aan eigen ambitie
hij: “Ik denk niet dat ze me daar nog veel
uiteenlopende ervaringen, persoonlijke
deed deze laatste knecht zijn talent verliezen.
kunnen leren.” De onvoorwaardelijke
eigenschappen zoals onafhankelijk denken,
bewondering van zijn ouders heeft hem belet
zelfvertrouwen en discipline. En in de eerste
Is het niet ook zo met talent in de huidige
zijn talent te ontwikkelen.
plaats de wens om het talent te benutten.
betekenis van het woord?
We worden allemaal geboren met een breed
Alleen de talenten die wij benutten worden
Bewust worden en (h)erkennen van talent, en
pakket talenten, meer
als zodanig herkend, al
vanuit dat besef keuzes maken voor verdere
dan we in één
onze andere talenten
ontwikkeling is niet vanzelfsprekend.
mensenleven kunnen
Wat maakt het zo lastig om (eigen) talenten
benutten. Veel van
te herkennen en te ontwikkelen?
onze talenten zullen
Recent deed de afdeling Onderwijsresearch &
we nooit als zodanig
Ontwikkeling van de Hogeschool van
herkennen, andere
Amsterdam hier onderzoek naar. Als
talenten zullen we
belangrijkste factoren die talentontwikkeling
bewust negeren
beïnvloeden, werden genoemd:
omdat we niet de
• persoonlijke verwachting van wat men
ambitie hebben ze te ontwikkelen, of omdat
succesvol vindt
De wens om je talent te benutten is een eerste vereiste.
blijven verborgen en raken we uiteindelijk kwijt. Talent: ‘Use it or loose it!’
we daarin onvoldoende gestimuleerd worden.
V
VN A
2005
3263_V00_3025
14-06-2005
13:15
Pagina 4
4
Woekeren met je talenten De redactie vroeg vier vrouwelijke artsen (in spe, startend, met ervaring, op weg naar de top) hoe zij hun droom achterna gaan. Door vragen als: Durf je uitdagingen aan te gaan en hoe doe je dat dan? Hoe brengt je nieuwsgierigheid je ertoe steeds een stap verder te gaan? Hoe zoek je mogelijkheden om je steeds verder te ontwikkelen? Hoe maak je je nieuwe vaardigheden eigen? lieten zij zich verleiden om hierover op openhartige wijze te vertellen. Op geheel eigen wijze beschrijven zij hoe ze vanuit persoonlijke ambitie met hun talenten (en dat zijn er veel) woekeren. Misschien is het goochelen en jongleren met die gaven om een evenwicht te vinden tussen werkambities en thuisambities en je daarin gelukkig te voelen nog wel het grootste talent!
Altijd op zoek naar uitdaging Hier zit ik dan op mijn studentenkamer
vastzitten. Eventueel wil ik gecombineerd
voor dat werk en kinderen niet samen kunnen
achter mijn computer midden in de nacht,
specialiseren of pas specialiseren na mijn
gaan. Mijn moeder is daarin een groot
fantaserend over mijn toekomst. Hoe ziet
promotie, zodat ik mijn aandacht volledig op
voorbeeld voor mij. Zij is een goede,
deze eruit? En wat zijn mijn ambities? Welke
onderzoek kan focussen. Welke specialisatie
liefdevolle moeder van vijf kinderen met een
richtingaanwijzers
ik exact wil gaan doen
enerverende carrière op medisch gebied; het
volg ik en waar
weet ik nog niet, maar
kan dus prima samengaan. En ach, ik hoef
komen die uit? Wat
interne, gynaecologie
ook geen vijf kinderen…
maakt mij gelukkig op dit moment en wat zal mij mogelijk in de toekomst gelukkig
De mogelijkheid tot ontwikkeling is voor mij essentieel.
maken?
2005
en kindergeneeskunde hebben mijn voorkeur.
Karin von Eije
Tijdens en na mijn
Vierdejaars student geneeskunde aan de
specialisatie wil ik ook
Universiteit van Amsterdam
onderzoek blijven
Als ik aan ambities denk, moet ik eerlijk
doen. Daarna weet ik het nog niet, maar ik
toegeven dat het eerste wat in mij opkomt
weet wel dat ik altijd op zoek ben naar
toch mijn carrière op werkvlak is. Op korte
uitdaging en de mogelijkheid om mij te
termijn wil ik mijn doctoraal afronden,
blijven ontwikkelen.
waarna ik 6 maanden op onderzoeksstage
Op persoonlijk vlak lijkt het me heerlijk om
naar Los Angeles ga voor onderzoek naar
samen met mijn partner en vrienden de
RNA interferentie als mogelijke behandeling
wereld verder te verkennen; met mijn partner
voor HIV. Vervolgens wil ik met het volgen
samen te wonen en in de toekomst een gezin
van de co-schappen de basisopleiding
te stichten. Vanwege mijn ambities op
afronden. Ik twijfel nog of ik tussendoor ook
werkvlak krijg ik wel eens het commentaar
mijn USMLE (Amerikaanse artsexamen) wil
dat ik dat nooit ga redden, als ik ook nog
afleggen om mijn medische kennis te
kinderen wil.Vaak grap ik dan dat ik een
toetsen, alvorens aan mijn co-schappen te
intellectuele huisman als partner wil, die
beginnen. Als ik basisarts ben wil ik heel
lekker voor de kinderen kan zorgen. In
graag promoveren op het gebied van
werkelijkheid heeft mijn partner zelf ook een
infectieziekten. Mijn interesse gaat
arsenaal aan werkgerelateerde ambities en
momenteel het meeste uit naar het HIV virus,
zal dus nooit de intellectuele fulltime
gezien de enorme uitdagingen die hieraan
huisman worden. Maar ik ben er niet zo bang
V
VN A
3263_V00_3025
14-06-2005
13:15
Pagina 5
5
In hoofden kijken Daar leerde ik heel veel nieuwe dingen en deed allerlei vaardigheden op. In 2003 tijdens de finale van Idols, kocht ik voor mijn dochter (poster van Jamai voor het raam) een Volkskrant in verband met de bijlage die geheel aan dit Grote Evenement gewijd was. Bladerend viel mijn oog op een advertentie van de afdeling Psychiatrie van het Radboud: een promotieplaats naar de Genetica van ADHD. Hoewel ik helemaal niet op zoek was naar een andere baan, dacht ik althans, wist ik meteen dat ik dit wilde. Zo ben ik beland waar ik nu ben. Toeval, planning, sturing? Leidraad is voor mij op volwassen leeftijd wel altijd het opkomen voor de zwakkeren in de samenleving geweest, zowel in het vak als in de politiek. En daarnaast het je verder willen ontwikkelen. Het is grappig dat die ontwikkeling altijd maar doorgaat. In hoofden Mijn oom, de broer van mijn moeder, kon in
Na 14 jaar in de algemene praktijk en de
kijken kan ik nog steeds niet. Maar inmiddels
hoofden kijken. Hij kon dus precies zien wat
756ste prematuur om 3 uur ‘s nachts was het
vang ik af en toe wel een glimp op van wat
iemand dacht, en voelde. Ik vond het als kind
mooi geweest. Ik ging me toeleggen op
zich daarin afspeelt.
machtig interessant. Het was in de tijd dat je
gedrags- en ontwikkelingsstoornissen en
op zaterdagavond met een glaasje frisdrank
werd kinderarts sociale pediatrie. Dat werk
Ellen Fliers, kinderarts Sociale Pediatrie bij de
op mocht blijven om televisie te kijken. Je
speelt zich vooral overdag af, en in al die
GGZ-Groep Europoort in Rotterdam en als
had dan de goochelshow van Fred Kaps, die
zeeën van vrije tijd ’s
onderzoeker verbonden
mensen onder hypnose kon brengen en ze
avonds kon ik me
aan de afdeling
allerlei ongebruikelijke dingen liet doen. Ik
verdiepen in iets heel
vroeg mijn oom of hij dat ook kon en ja hoor,
anders: de politiek. Al
daar draaide hij als arts zijn hand niet voor
snel kwam ik in het
om. Toen wist ik het zeker: ik zou ook
bestuur van de lokale
psychiater worden.
PVDA en voor ik het
Dat kwam nog wel goed uit, want hoewel ik
wist was ik voorzitter.
Grappig dat mijn ontwikkeling altijd maar doorgaat.
Psychiatrie van het UMC St. Radboud te Nijmegen.
altijd balletdanseres wilde worden was ik inmiddels op de leeftijd dat de eerste desillusies optreden: het besef te weinig danstalent te hebben. Toneelspeelster leek me daarna een goede tweede, maar mijn vader zei dat je daarmee het zout in de pap niet verdiende en hij benadrukte ook maar weer eens dat het artsenvak zo prachtig was. Ook tijdens de medicijnenstudie vond ik de psychiatrie interessant, voor mij in elk geval verreweg het meest artistieke vak. Maar tijdens de co-schappen werd ik gegrepen door de dynamiek van de kindergeneeskunde. Ik werd kinderarts. En mijn vader had gelijk, een prachtig vak.
V
VN A
2005
3263_V00_3025
14-06-2005
13:15
Pagina 6
6
Wat ík wil Op een mooie zonnige dag in september ging
niet weggelegd was om ook deze droom te
maanden hard gewerkt en mijzelf goed leren
ik met mijn VWO diploma op zak naar de VU
kunnen realiseren, er stond te veel op het
kennen. Mij werd duidelijk wat ik in mijn
om Bio- Medische Wetenschappen (BMW) te
spel.
leven wil: vrijheid en promoveren tot
studeren. Ik had voor BMW gekozen omdat ik
Na enkele maanden voelde ik me zo
kinderoncoloog!
erg nieuwsgierig van aard ben en dingen altijd
ongelukkig met dit besluit dat ik besefte dat
Na het afstuderen voor mijn Master
tot in de kleinste details wil begrijpen. Maar
het de druppel was die de emmer deed
Oncologie wil ik dus alsnog mijn natuurkun-
toen ik geslaagd was
overlopen: ik verliet
dedeficiëntie wegwerken en meeloten om in
voor mijn propedeuse,
het ouderlijk huis.
2006/2007 te beginnen met geneeskunde
wilde ik geneeskunde
Sindsdien heb ik geen
aan de VU. Ik wil namelijk oncologisch
enkele vorm van
onderzoek doen voor een promotieonder-
contact meer met
zoek, zodat ik dat straks naast mijn studie
mijn ouders. Ik kon
parttime kan voortzetten en als voorwerk
zelfs niet naar mijn
naar een AGIKO constructie. Want ik wíl
deficiënties hoeft weg
eigen diploma-
kinderoncoloog worden, aangezien er nog
te werken, een gesprek
uitreiking vanwege
geen middel bestaat dat de meeste
gaan studeren. Ik had namelijk gehoord dat je met een propedeusediploma geen
Ik weet dat het een enorme uitdaging is.
met de geneeskundedecaan gaf echter het
hun aanwezigheid, de secretaresse had
kankersoorten kan genezen en vanwege meer
tegenovergestelde aan. Ik bleef dus bij BMW,
namelijk per ongeluk ook een brief aan hen
persoonlijke redenen. Ik weet dat het een
waarin de vakken steeds meer de medische
gestuurd zonder mijn medeweten.
enorme uitdaging is: de studie is heel zwaar
kant benadrukten. Het werd me duidelijk dat
Na mijn bachelor ging ik verder met de
en vereist veel emotionele ontwikkeling.
ik graag patiënten zou willen behandelen en
Master Oncologie, maar al snel merkte ik dat
Maar het verleden heeft me geleerd met
mijn bijbaantje als voedingsassistente in het
ik het psychisch niet redde. Ik ben toen een
heftige emoties om te gaan, het gaat me
Vumc versterkte dat gevoel.
jaar lang behandeld voor een posttrauma-
lukken!
In januari 2001 hakte ik de knoop door en
tisch syndroom. Daarna liep ik een
schreef mij in voor geneeskunde. Direct nam
wetenschappelijke stage aan The Vanderbilt
Reza Arnandez, master oncologie biomedische
ik contact op met Dhr. Ferwerda. Hij had mij
University in Nashville (VS). Hier heb ik 6
wetenschappen.
precies uitgelegd wat ik moest weten en doen om mijn natuurkundedeficiëntie weg te werken naast mijn studie. Ik wist dat dit zwaar zou worden, maar ik ging ervoor! Helaas heb ik dit alles stiekem moeten doen, aangezien mijn ouders mij niet steunden. Bij mij thuis was het heel gebruikelijk dat al mijn post werd geopend en vaak gelezen voordat ik het te zien kreeg. Bij het lezen van een brief van de ibgroep, die mijn inschrijving voor geneeskunde bevestigde, brak de hel los! Zeer heftige ruzies volgden en mijn ouders verboden mij om geneeskunde te studeren. Reden: na mijn afstuderen was ik te oud om nog te kunnen trouwen. Uit veiligheidsredenen schrijf ik dit stuk dan ook onder pseudoniem. Ik heb me erbij neer moeten leggen dat het voor mij
2005
V
VN A
3263_V00_3025
14-06-2005
13:15
Pagina 7
7
Goed zijn
bestellen via internet), soms lekker koken, en vooral tijd voor En dan een van de hamvragen: hoe ga je al
elkaar en
deze werkambities combineren met
voor jezelf. En
thuisambities? Huiswerk, samen sporten,
wat niet belangrijk
samen muziek maken, er zijn als er
genoeg is om er veel tijd
problemen zijn. Tijd voor het huis, de tuin,
aan te besteden (auto wassen,
de boot, familie, vrienden. Alleen door thuis
zitkamer opruimen voordat er
ook een heel goed team te hebben/zijn, kan
bezoek komt, ‘sociale verplichtingen’).
ik de frustraties de baas blijven. Wij zijn
Mijn balans is meestal een wankel evenwicht.
samen gaan zitten om te bekijken wat door
De balans houden, is dat talent?
iemand anders gedaan kan worden (au pair, huishoudelijke hulp, tuinman, klusjesman,
Wytske Fokkens, hoogleraar keel-, neus,
taxichauffeur). Wat we in ieder geval zelf
oorheelkunde.
‘Ambitieus’, een compliment of een
willen doen: samen met de kinderen dingen
scheldwoord? Wat zijn je ambities?
doen, de tuin (even met de handen in
Voordat ik hier op inga, even wat feiten.
moeder aarde), boodschappen doen (of
Sinds 3 jaar ben ik hoogleraar keel-, neus-, oorheelkunde. Eerst hoogleraar in Rotterdam en sinds 2,5 jaar afdelingshoofd op het AMC. Mijn man is perifeer neuroloog en we hebben drie fantastische kinderen, een tweeling van 12 op de middelbare school en een meisje van 7.
De balans houden, is dat talent?
‘Ambitie’: Voor mij betekent dat intens geboeid zijn door de dingen waar je mee bezig bent, wat je doet, goed willen doen omdat je dat persoonlijk bevredigt. Was dat eerst een goede dokter worden en een goed operateur, en vooral weten hoe het zit in de wetenschap, nu is het veel meer mijn afdeling laten functioneren als een perfect op elkaar ingespeeld team, met verschillende spelers en verschillende bijdragen maar allemaal even waardevol voor het eindresultaat. Als team goed zijn (de beste zijn?), zowel in de patiëntenzorg als in wetenschappelijk onderzoek. Innovatief, steeds vragen stellend over onze waarheden, nieuwe wetenschappelijke vindingen implementeren in de patiëntenzorg. Een goede opleider zijn, misschien lijkt dat wel veel op een goede ouder zijn. Dat je assistenten later zeggen: “Ze was streng, maar nooit unfair. Ze is bepalend geweest voor mijn denken en handelen als KNO-arts. Zo’n opleider heb ik zelf gehad en zo wil ik heel graag zijn/worden.”
V
VN A
2005
3263_V00_3025
14-06-2005
13:15
Pagina 8
8
Gezocht: elegante combi talent ambitie
mannen voor het eerst mee naar de verloskamers. Via een giga-tv naast het CTG kon de aanstaande vader de voortgang van de ontsluiting life, maar ook via monitor, afgewisseld met football-uitslagen bekijken. De vrouwen vroegen meer naar dat geweldige
door Fransje van der Waals
systeem van de thuisbevallingen in Nederland. Gek genoeg was de emancipatie bij ons alleen in de verloskamers verder
Mij werd kort voor sluitingsdatum van dit nummer gevraagd een artikel over ambitie en talent te schrijven. Mogelijk dacht de redactie dat ik voldoende talent heb om dit klusje te klaren, maar de kans is groter dat men aannam dat ik ambitieus genoeg ben om op zo’n korte termijn iets te kunnen aanleveren. Wat is talent, wat is ambitie, wat heb je ervan nodig om vooruit te komen in de wereld? Zonder ambitie heb je weinig aan talent. Daarnaast kom je met een handvol talent en een zak vol gezonde ambitie het verst. En niets is erger dan talentvolle studenten zonder ambitie; verveeld en cynisch kunnen ze hun weg niet vinden. Trouwens, voor de studie medicijnen is enkel doorzettingsvermogen nodig.
(dankzij de vroedvrouwen?!). Nu klinkt dat oubollig, immers zowel in Nederland als in de VS is het merendeel van de studenten geneeskunde vrouw. Maar aan de top zijn er ook in de academische wereld - in Nederland maar weinig gedreven vrouwen die het ‘gemaakt hebben’. Waar zijn al die vrouwen gebleven? Aan talent ontbreekt het niet, op middelbare scholen scoren meisjes in de regel beter dan jongens, gebrek aan ambitie? Voelen vrouwen vandaag de dag ook nog de druk om niet te goed te worden? Waarom kozen ze dan voor geneeskunde?
Op de middelbare school dacht ik vooral na
Maar eerst ging ik naar de National Institutes
over wat ik zou gaan doen na school,
of Health, het medische Mekka in de
Om zowel werk, partner en kinderen
nauwelijks over wat ik wilde worden.Tekenen,
Verenigde Staten. Die plek had mijn vriendje
ambitieus te combineren is talent in
toneel, geschiedenis en Nederlands stonden
georganiseerd met zijn talent (als ik een acht
balanceren en jongleren noodzakelijk. Dat is
even hoog op mijn lijstje als geneeskunde. In
haalde had hij vaste prik een tien) en ambitie
niet allen gegeven. In vergelijking met de
die tijd veroverde je nog gemakkelijk een
(hij had een opleidingsplaats waar hij maar
bliksemcarrière van mijn vriendje - nu al
plaats, dus waarom geen geneeskunde?
wilde, maar wilde eerst nog wat meer van de
meer dan 25 jaar mijn man - bewoog ik me op
Kinderpsychiatrie zou
onderzoekswereld
allerlei zijpaden met geen echt einddoel voor
uiteindelijk wel iets
zien). Met een groep
ogen. Ongestructureerd greep ik alles aan
buitenlandse artsen en
wat in de aanbieding was en waarvoor ik
onderzoekers grepen
gevraagd werd, zonder dat ik stopte met mijn
we alle geboden
huisartspraktijk. Ik leidde (en deed
kansen met beide
promotieonderzoek op) de afdeling
handen aan.Voor mij
Vrouwenstudies Geneeskunde in het AMC.
was vooral de attitude
Nieuwsgierigheid en onderzoekservaring
ten opzichte van
opdoen waren mijn drijfveren om te
voor mij zijn, want van één talent was ik zeker: iedereen wilde altijd met of tegen me praten. Pas tijdens mijn
W i l j e p a r t n e r, kinderen en werk ambitieus combineren, is talent in balanceren en jongleren noodzakelijk.
klinische periode
2005
werden de colleges spannender, de docenten
vrouwelijke artsen een verademing. Hier was
promoveren. Ik schreef naast vier boeken
waren meer bevlogen en je wist waarom je in
ik dokter, geen meisje dat toevallig
over vrouwen en gezondheid (Het lieve lijf,
de zaal zat: om te kijken, te luisteren en mee
medicijnen had gestudeerd. In plaats van
uitgeverij van Gennep Amsterdam;
te denken. Tijdens de co-schappen werd ik
allerlei spannende laboratoria koos ik voor de
Wij willen een kind, uitgeverij Contact
bijna ambitieus, meer als gevolg van het feit
Child and Family Research Branch waar ik
Amsterdam; Medicijnen en cosmetica
dat het in de kliniek zo leuk was en je
onder Kay Standley - publiceerde de eerste
uitgeverij Contact; Op haar gezondheid,
daardoor vanzelf enthousiast werd om je best
studies over heroïneverslaafde baby’s in
uitgeverij Contact Amsterdam) ook
te doen, dan om mijn carrière richting te
Science - werkte. Wij bestudeerden
maandelijks voor de ELLE en Marie Claire en
geven. Na afloop van het co-schap
zwangerschap en geboortes, en de uitkomst
later voor het Algemeen Dagblad. Nu heb ik
huisartsengeneeskunde in de praktijk van
daarvan op de pasgeborene met behulp van
nog steeds een radiorubriek op woensdag-
Ben Polak leken alle vakken samen te komen:
de Brazelton test, die ik in Boston leerde van
ochtend, een van de leukste dingen die ik
ik wilde huisarts worden.
Barry himself. In die tijd gingen in de VS
doe.
V
VN A
3263_V00_3025
14-06-2005
13:15
Pagina 9
9
Na Vrouwenstudies werkte ik voor de IATEC
en groep aangepast. De workshops worden
onderzoekservaring, onderwijservaring en
en PharmAccess International aan een
door artsen uit het noorden en uit het zuiden
interesse. Het kost naast de huisartsenprak-
project om families met AIDS te behandelen
gezamenlijk gegeven. Voor de realisatie
tijk enorm veel energie, maar het geeft ook
in India. Het gebrek aan basiskennis bij
maakte ik gebruik van mijn ervaringen uit de
voldoening en het is bekend dat de juiste
artsen die mensen met antiretriovirale
periode vrouwenstudies en van wat ik nog
hoeveelheid stress ons jong houdt…
therapie gaan behandelen viel me op en dus
steeds meemaak tijdens nascholingen. Het
bedacht ik daar een
plezier in leren maakt
Misschien heb ik achteraf gezien te weinig
oplossing voor. Toen
dat je wat opsteekt.
gebruikt van alles wat ik heb gedaan om
Mensen die met liefde
vooruit te schieten in de vaart der volkeren.
en enthousiasme
Misschien typisch voor vrouwen van mijn
doceren, nieuwe feiten
generatie niet te veel verder te willen komen
bleek dat deze oplossing niet
Plezier in leren maakt dat je wat opsteekt.
bestond, werd mijn man ineens heel streng: “Je hebt altijd zoveel
aanreiken, maar je ook blijven bevragen en
dan je moeder, niet beter te willen zijn dan je
plannen, doe dit nou eens, neem er de tijd
bezighouden waarbij je moet doordenken.
man, bang om de kinderen onvoldoende
voor.” Ik nam het project voor mijn doen
Doorleren lijkt het geheim van onderwijzen:
aandacht te geven, bang om te veel de bitch
ambitieus op en inmiddels is HIVeDucation
het léren leren. Doordat ook lokale artsen
te worden, want vóór alles willen we toch
een onderwijsprogramma voor allen die waar
lesgeven worden zij tot nieuwe rolmodellen,
aardig gevonden worden… Talent, maar
ook ter wereld mensen met HIV/AIDS gaan
tot nieuwe trainers. Via de participant portal
vooral te veel ambitie bij vrouwen komt in
behandelen. In landen als Oeganda is het al
op de website kunnen
erkend als nationaal trainingsprogramma.
deelnemers met hen
Het bestaat uit een e-learning gedeelte,
en met elkaar contact
geschreven door de beste AIDS deskundigen
houden, om elkaar te
ter wereld, met daarop volgend een workshop
consulteren, patiënten
waar iedereen tot zijn recht komt. Doordat
te verwijzen, te
iedereen evenveel weet, verlopen de verdere
refereren en om een
kennisoverdracht, rollenspelen, probleemvra-
continue medische educatie op te zetten.
de volgende generatie vrouwelijke artsen wat
gen en clinical cases veel efficiënter en
Deze onderwijsvorm op maat combineert een
makkelijker is.
plezieriger. Het programma wordt per land
groot deel van mijn medische opleiding,
onze generatie nog
Ik bedacht onderwijsprogramma H I Ve D u c a t i o n , w w w. h i v e d u c a t i o n . n e t
steeds ‘niet aardig’ over. Ik hoop dat de kunst om ambitie en talent elegant te kunnen combineren met je privé-leven voor
Geheel rechts, Fransje van der Waals.
V
VN A
2005
3263_V00_3025
14-06-2005
13:15
Pagina 10
10
Zorgen om de Zorg door Irene M. Hellemans, voorzitter vnVa
Het Nederlandse zorgstelsel bevindt zich in
adviseur? Het is dus geen wonder dat de
de fase van een omwenteling, waar de
huisartsen aan de noodrem trekken?
gevolgen niet van te overzien zijn. Het gaat hierbij niet alleen om een stelselwijziging die
Transparantie is een sleutelwoord. Vele
marktwerking en de consument als doel stelt.
projecten in de zorg zijn gericht op een
Belangrijk is dat de reden om het stelsel te
structurele verbetering en efficiencyslag.
veranderen voortkomt uit angst voor stijging
Belangrijk is ook dat resultaten vergeleken
van de omzet in de zorg (het bruto nationaal
kunnen worden, zodat systeemfouten
product). Is dit een goede motivatie? Is angst
opgespoord kunnen worden. We zullen alleen
een goede drijfveer? Kan de patiënt krijgen
moeten oppassen dat de digitalisering van
wat hij of zij wil? En, waarom wordt de arts
uitkomsten de behandeling en tijd om te
hierin buitenspel gezet?
praten en luisteren naar een patiënt gaat vervangen. Administratieve handelingen
Zorgverzekeraars krijgen nu de macht en
kosten meer tijd. Dit zal afgaan van de
hebben per definitie het doel om winst te
daadwerkelijke tijd met de patiënt. In ieder
maken. Preventie en nazorg bepalen de
ander beroep wordt deze extra tijd betaald,
gezondheid en vitaliteit van de samenleving
iets waarin de zorg achterblijft.
voor een belangrijk deel. Door de zorg te beperken tot de acute zorg in het stan-
Op dit moment vormen de medici nog de
daardpakket worden op korte termijn keuzes
ruggengraat van de zorg, en is iedereen
betrokken moeten gaan worden bij het
gemaakt die op de lange termijn onverstan-
uiterst gemotiveerd om de patiënt zo goed
management en het bedenken van
dig zijn. Niet geremd door voorkennis, laat
mogelijk te helpen. Met de taakverschuiving
oplossingen, waarin de patiënt en kwaliteit
staan kennis van de individuele patiënt,
die gaande is, wordt een consultatiebureau-
centraal staan. Een visie op de zorg en
worden nieuwe ontwikkelingen en
arts vervangen door een verpleegkundige en
datgene wat de kwaliteit bepaalt, zal ook door
behandelingen aan banden gelegd. De
worden verpleeghuisartsen wegbezuinigd
de vnVa worden uitgedragen. De vrouwelijke
ontwikkeling of vernieuwing van een richtlijn,
door mensen die niet geremd zijn door
arts vormt een steeds belangrijker bouwsteen
die heel waardevol is om de standaard aan te
voorkennis. Veel taken van artsen kunnen
in de zorgstructuur en moet haar verantwoor-
geven, duurt jaren. Zij loopt dus per definitie
inderdaad in goede samenwerking worden
delijkheid NEMEN. De VNVA wil haar leden
achter, en onze zorg dan ook, wanneer een
ondersteund door verpleegkundigen. Dit
steunen in het onderhandelen en opkomen
richtlijn door de zorgverzekeraar als
houdt echter niet in dat de artsenpositie kan
voor de zaken die belangrijk zijn voor een
voorschrift wordt gehanteerd.
worden opgeheven, wel dat de arts toekomt
goede uitoefening van het vak en behandeling
aan het meewerken aan benchmarking,
of begeleiding van hun patiënt in alle
efficiency en kwaliteitsverbetering.
levensfasen. Graag roep ik leden op om
In het zorgstelsel staan nu andere zaken centraal: niét de patiënt dus maar efficiency.
2005
knellende situaties te melden. Samen zijn we
De economische afwegingen die worden
Bij de VNVA kom ik vele gemotiveerde
gemaakt door zorgverzekeraar en manager en
enthousiaste vrouwelijk artsen tegen. Zij zijn
worden opgelegd aan de patiënt en arts,
begaan en betrokken bij hun patiënten en
beperken nu juist de mogelijkheid om bij de
stellen dus de zorg voor de patiënten
individuele patiënt keuzes te maken. Nu al is
centraal, en zijn ook bereid de zorg voor de
het zo dat de afdeling inkoop van een
patiënt centraal, en ook de (financieel)
ziekenhuis bepaalt dat een goedkopere heup
minder aantrekkelijke banen in de zorg op
Professor dr T.M. Marteau is aan VU
of ooglens ook goed is. Maar, is dat zo? Is
zich te nemen. De vnVa wil graag meewerken
Medisch Centrum benoemd tot
degene die deze afweging maakt, degene die
aan een goede kwaliteit zorg, waarin de
hoogleraar Participatie van patiënten en
hierover kan of mag oordelen? Waar blijft de
patiënt en de arts-patiëntrelatie centraal
burgers bij gezondheidsbeslissingen.
rol van de patiënt en haar behandelaar als
staat. Dit houdt in dat medici veel sterker
V
VN A
sterk en kunnen we ons laten horen.
Benoemd tot Hoogleraar
3263_V00_3025
14-06-2005
13:15
Pagina 11
11
Een club voor altijd Ik ben Maayke Sluman, vrouwelijk arts en
alles met elkaar te combineren. Ik heb
sinds vorig jaar bestuurslid van ons Dagelijks
bijvoorbeeld een bijvak ‘geneeskunde in de
Bestuur.
literatuur’ gedaan, en zolang ik het mij kan herinneren doe ik al vrijwilligerswerk; zowel
Twee jaar geleden studeerde ik af aan de
met mensen met een verstandelijke handicap
Universiteit van Amsterdam. Sindsdien heb ik
als met HIV patiënten. Het ging echter steeds
me, na wat omzwervingen omdat ik alles leuk
meer op een uitbreiding van mijn dagelijkse
vond, vooral met de interne geneeskunde
werk als arts lijken en daarom zocht ik op een
beziggehouden. Eerst in de omgeving van
gegeven moment toch naar wat anders. In die
Amsterdam, waar ik ook al jaren woon, en
periode begon ik ook na te denken over mijn
sinds dit jaar in het UMC in Utrecht. Dat was
toekomstplannen op zowel werk- als privé-
een grote stap. Sinds kort heeft de interne
gebied en merkte ik dat er voor mij als vrouw
geneeskunde in Utrecht namelijk een
en beginnend arts toch heel andere dingen
vrouwelijke opleider, tot op heden naar mijn
speelden dan bij mijn mannelijke collega’s.
weten de enige in Nederland. Ik was op zoek
Dat gegeven heeft mij een tijdje geërgerd, en
naar iemand die me uit zou dagen, een
ik was blij toen ik bij de vnVa merkte dat er
eeuwig zou moeten blijven bestaan, in welke
rolmodel, en die heb ik in haar volledig
vele manieren zijn om dat positief om te
vorm dan ook! Momenteel ben ik samen met
gevonden. Vandaar de overstap naar Utrecht
buigen. Daarnaast vond ik het hartstikke leuk
Hedwig Vos, medebestuurslid, en een aantal
waar ik op dit moment les geef aan medisch
om oudere collega’s te ontmoeten, en eens
andere jonge nieuwe leden bezig een
studenten en onderzoek doe, met name naar
een kijkje in hun keuken te nemen. Hoe doen
netwerkje op te zetten voor jonge artsen, in
vrouwen en hart- en vaatziekten.
zij dat nou, waar zijn zij tegenaan gelopen,
de vorm van START. Daarnaast biedt het
Op 1 september begin ik aan de opleiding tot
brengen ze mij op ideeën? Voor mijn gevoel
bestuur mij een kans om veel nieuwe dingen
internist.
is dat ook de basis van ons huidige
te leren. Door in een bestuur te zitten, krijg je
coachproject, en een van de krachten van
alleen al door het te doen vanzelf een cursus
Ik heb altijd al, naast een grote liefde voor het
onze vereniging. En dat gegeven, noem het
organiseren, vergaderen, timemanagement,
doktersvak, een brede (culturele en
‘een club, een netwerk van vrouwen’, noem
frustratietolerantie, nieuwe mensen
maatschappelijke) belangstelling gehad. Ik
het ‘rolmodellen’ of ‘lotgenotencontact’ voor
ontmoeten en ga zo maar door. Het is een
vind het een van de leukste dingen om dit
mijn part, is iets dat wat mij betreft voor
goede kans, ik kan het iedereen aanbevelen!
Felicitatie
Agenda Donderdag 10 en vrijdag 11 november 2005 Maandag 31 oktober,
Leergang Strategisch Leiderschap. Voor
dinsdag 1 november 2005
vrouwelijke artsen. Er gaat een individueel
Maandag 28, dinsdag 29 november 2005
intakegesprek (juli – september) aan
Workshop Tussen ambitie en frustratie.
vooraf. Begeleiders: Anna Hinze en Caty
Coach: Ina Vader. Locatie Hotel Opduin,
Asscher. Info: www.vnva.nl (Trainingen) en
Texel. Zie ook advertentie pag. van deze
[email protected] [email protected]
Gepromoveerd Op 13 mei 2005 is Willy-Anne Nieuwlaat gepromoveerd op het proefschrift Recombinant Human Thyrotropin as Adjuvant to Radioiodine Therapy for Nontoxic, Nodular Goiter aan de Radboud Universiteit Nijmegen.
krant. Zondag 20 november tot zaterdag 26 Woensdag 22 juni 2005
november 2005
Vrijdag 11 november 2005
TOP Intensieve masterclass voor
AB vergadering
vrouwelijke artsen in hogere functies.
Frits Tingenhuis Utrecht 19.00 uur
Begeleiders: prof. dr Jan Moen en drs. Annemieke Schoemaker-Beugeling.
Vrijdag 23 en zaterdag 24 september
Aanmeldingsformulier en info:
2005
[email protected], (055) 5191919,
Beeld en Beleidsdag
(06) 51213093. Meer info: www.vnva.nl
Donderdag 8 en vrijdag 9 september 2005
Voor uitgebreidere agenda zie
Donderdag 13 en vrijdag 14 oktober 2005
www.vnva.nl
Op 10 juni 2005 is Karen Kruijthof gepromoveerd op het proefschrift Doctor’s orders. Specialists’ day to day work and their jurisdictional claims in Dutch hospitals aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Karen is al jaren actief vnVa lid.
V
VN A
2005
3263_V00_3025
14-06-2005
13:15
Pagina 12
90 jaar WILPF Sinds augustus 2004 is Regina Bircchem (1938) voor 3 jaar de nieuwe voorzitter van het internationale Womens International League for Peace and Freedom (WILPF). De organisatie bestaat al sinds 1915, Aletta Jacobs was een van de vrouwen die aan de wieg stond van deze organisatie. VNVA lid Akke Botzen sprak met Regina Bircchem.
Jongeren staan helaas wat veraf van de WILPF. Ze doen dingen anders, aangezien ze een andere logica hebben ontwikkeld o.a. door allerlei digitale technieken. Dit wordt bevestigd door psychologen. Ouderen voelen zich hierbij soms ongemakkelijk. Jonge mensen willen zich niet binden, doen meer ad
Oorspronkelijk had ik niets met
Bestuursfuncties
hoc. Maar ze doen veel, ook op het
vredesstrijd. Ik groeide op in de staat
Ik werd meteen actief lid, eerst in het
gebied van milieu en vluchtelingen. Ze
Pennsylvania USA in een landelijke
hoofdbestuur van de USA in 1986, daarna
stellen ons vragen en zijn actief
omgeving, geïsoleerd van het wereldru-
internationaal als vice-president, na het
geïnteresseerd in wat wij doen en deden.
moer, in een liefdevol gezin. Sociale
vertrek van Edith Ballantyne. Toen ze me
Geef ze vooral de ruimte.
verandering had wel mijn aandacht. Ik gaf
na 1 jaar vroegen voor het president-
Daarentegen is de spirituele dimensie in
onderwijs, eerst aan de lagere school en
schap, zag ik daar erg tegenop en
WILPF sterk, zeker ook bij niet-
na mijn afstuderen ook aan high school
weigerde. Maar door de ontvoering van
kerkgebonden leden. Er is veel aandacht
leerlingen. In de vrouwengroep van de
Aristide van werd ik zo woedend dat ik
voor het niet-materiële, voor de filosofie.
Franciscaanse gemeenschap waar binnen
tot het presidentschap besloot.
WILPF omvat diverse godsdiensten
ik werkte werd alles gedeeld, alle
Wat me deprimeert is de situatie in de
waaronder christendom, jodendom en de
verdiensten kwamen ten goede aan die
USA. De herverkiezing van Bush… Maar
islam. Naast positieve invloeden zien we
gemeenschap. De besteding van ons
we mogen niet bij de pakken neerzitten,
sterk negatieve tendensen (fundamenta-
‘salaris’ was niet onze zaak. Door
we moeten samen met gemotiveerde
lisme). Onderling begrip is cruciaal.
veranderingen op het persoonlijke vlak
bondgenoten aan de slag.
Deze baan eist veel. Ik heb geen kinderen, maar iedere dag gaan mijn
kreeg ik echter te maken met betaald werk en het besef dat mijn salaris
Gezondheidszorg
gedachten uit naar mijn echtgenoot en
gedeeltelijk naar (kern-)wapens ging. Het
WILPF telt een niet onaanzienlijk
anderen die thuis de zaakjes behartigen.
shockeerde me president Reagan te
percentage gezondheidswerkers. Ook
horen zeggen dat een kernoorlog te
werken we samen met de Physicians for
Er is nog veel te doen. Volhouden dus en
winnen is en ik dacht: van mij krijg je
Social Responsibility, kinderartsen en
blijven vooruitkijken.
geen rooie cent! In het besef dat er iets
Nurses for Peace. Bij de viering in
gedaan moest worden tegen deze
Baltimore van 90 jaar WILPF waren veel
Akke Botzen is lid van de Commissie
ontwikkeling werd ik lid van een
artsen aanwezig.
Vrouwelijke Arts en Vredesvraagstukken
vredesgroep, hoewel ik me realiseerde dat de regering zijn defensiegeld toch wel binnenhaalt.
TOP 5 VOOR DE TOEKOMST VAN DE WILPF Persoonlijke geweldservaring Een ander bepalend moment was een schokkende persoonlijke ervaring.
1.
Meer bezig zijn met het milieu. Voor individu en gemeenschap is milieuveiligheid minstens zo vitaal als militaire veiligheid. Waterbeheer is essentieel.
Onderweg naar een diner parkeerde ik
2. Dynamisch, praktisch leiderschap.
mijn auto langs de weg omdat ik wat
3. Aandacht voor en werken aan de financie¨le positie. Door de teruglopende
vroeg was en nog iets wilde kopen. Opeens kwam een figuur op me af met een mes. Hij probeerde me terug te dwingen in de auto, maar ik bood weerstand. Daarop zette hij het mes op mijn keel, later tegen mijn rug… Ik hield er nachtmerries aan over, werd schreeuwend wakker. Een vriend raadde me aan, bij wijze van therapie, me militant op te stellen door me aan te sluiten bij een actiegroep. Dit werd WILPF. Hierna zijn de nachtmerries niet meer teruggekomen.
economie is er minder geld. 4. Aandacht voor de ’biologische voetafdruk’. Die is veel te groot in westerse landen. 5. Open staan, leren van jongeren en anderen.
3263_V00_3025
14-06-2005
13:15
Pagina 13
13
Anders denken en doen Symposiumverslag
In de prachtige, sfeervolle entourage van het unieke Gasuniegebouw te Groningen vierden we op 5 maart 2005 met veel enthousiaste leden het 10e lustrum vnVa Noord-Nederland. Het lustrumsymposium had als titel Vrouwelijke artsen denken en doen anders en werd geleid door prof. dr Betty Meyboom-de Jong, van 1991-2004 hoogleraar Huisartsgeneeskunde aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG). Om in beeld te brengen welke verschillen en overeenkomsten tussen praktiserende vrouwelijke en mannelijke artsen van belang zijn bij het streven naar een evenwichtige taakverdeling en een bevredigende beroepspraktijk gaven dr. Margo Brouns en prof. dr Toon Kerkhoff hierop hun visie. Vervolgens vormden vier vrouwelijke Groningse hoogleraren een forum, dat de discussie naar aanleiding van vier stellingen inleidde.
de handelingsbekwaamheid voor vrouwen pas dateert uit de jaren 50 van de 20e eeuw. Gelijkheid in werksituaties werd in de jaren 70 bevochten. De verschillen tussen vrouwen en mannen deelt zij als volgt in: a. biologisch, b. existentieel en c. maatschappelijk. De term ‘gender’ geeft eigenlijk het beste weer dat wij allen mensen zijn met verschillen op diverse gebieden. Moeten we er als vrouwen naar streven de verschillen op te geven? Volmondig NEE is haar antwoord. Maar om de lage deelname van vrouwelijke beroepsbeoefenaren in hogere, met name beleidsfuncties, te
In haar inleiding refereerde professor dr.
tabel met vrouwelijke universitaire
verklaren en deze recht te trekken moeten we
Meyboom-de Jong aan de brandende kwestie
hoofddocenten en hoogleraren in Europa
studie maken van zowel de oorzaken bij
(1970) met betrekking tot de ongelijke
blijkt Nederland met Ierland op de twee
onszelf als van organisatiestructuren.
berechtiging betreffende verzekeringsvoor-
laagste plaatsen van de totaal 15 genoemde
Daarnaast dienen we vooral ook de situaties
waarden voor vrijgevestigde vrouwelijke
Europese landen te staan! De verklaring
te vergelijken met die in de andere Europese
artsen; de actie die werd ondernomen door
voor dit fenomeen moet worden gezocht en
landen, waar vrouwen procentueel veel meer
de vnVa was voor haar aanleiding om lid te
gevonden, en zo mogelijk moet er iets
hogere functies bekleden.
worden. Sindsdien was zij nauw betrokken bij
aan worden gedaan! Dit lustrumsympo-
Toch zijn er meer overeenkomsten tussen
alle ins en outs van het (huis)artsenvak en
sium was dus gewijd aan een zeer actueel
vrouwelijke en mannelijke artsen dan we in
gedurende 15 jaar actief in de opleiding en
thema!
eerste instantie denken. Ambities zijn aan het
het onderzoek van huisartsgeneeskunde aan
Dr. Margo Brouns, parttime universitair
begin van de carrière ongeveer gelijk, en het
de RUG. Zij toonde een tabel (ontleend aan
hoofddocent Sociologie aan de RUG en
commitment met het vakgebied is bij beiden
www.zorgatlas.nl), waarin te zien is dat
manager van het Stimuleringsproject Gender
sterk. Een goede balans tussen werk en privé-
slechts enkele specialisaties door vrouwen
en Wetenschappen, beet als eerste spreker
leven is ook voor mannen belangrijk. Maar
worden gedomineerd, de meest prestigieuze
het spits af met de vraag Gelijk! of toch
hoe komt het dan dat vrouwen als het
juist door mannen. In de tweede overzichts-
verschillend? Zij memoreerde dat de wet op
aankomt op het verwerven van belangrijke taken meestal verliezen, en zij eerder bereid lijken te zijn taken met weinig ‘status’ op zich te nemen? Compromissen sluiten in dit verband lijkt vrouwen op het lijf geschreven. Deze drie aspecten hebben een desastreus effect op de gezagspositie van vrouwen. Welke specifieke vaardigheden hebben vrouwen eigenlijk? Zijn vrouwen zich wel bewust van hun sterke punten? ‘Verkopen’ ze zich wel goed, zelfs als ze cum laude zijn afgestudeerd of gepromoveerd? Veel vrouwen zijn 5-10 jaar na de start van hun loopbaan teleurgesteld in de voortgang. Zij willen zich ook niet gelijk gedragen als
Betty Meyboom (r) dirigeert de zaal.
V
VN A
2005
3263_V00_3025
14-06-2005
13:16
Pagina 14
14 nog wel de kinderen baren, wordt het tijd dat de elkaar tegensprekende oude arbeidswetten worden vervangen door nieuwe, toegespitst op de huidige situatie. Bovendien moet worden bewerkstelligd dat de ene set regels de andere niet tegenspreekt zoals nu. ‘Flexibiliteit’ is het sleutelwoord, maar nog steeds vallen deeltijdwerkers buiten regelingen, zegt de CAO niets over flexibel werken en leidt ziek worden tijdens een verlofperiode tot veel ellende. Wat kunnen vrouwelijke artsen volgens hem: a. voor zichzelf verbeteren, b. voor andere vrouwen, vooral de sociaal zwakkeren? Zij kunnen geen wetten veranderen, maar wel de regels flexibeler interpreteren, en vooral niet concluderen dat de emancipatie voltooid is Margo Brouns verdedigt haar standpunt (met microfoon) en Toon Kerkhoff zoekt dekking (l).
als zij zelf een positie op de arbeidsmarkt hebben verworven. Voor andere vrouwen is er nog veel te bevechten, mede door hen.
mannen, maar willen wel gelijkwaardig zijn
openingszin “Geachte dames en heren, o
Arbeid en werk moeten dus anders worden
en gelijkwaardig beoordeeld worden.
pardon.” kreeg hij alsnog een lachsalvo.
gedefinieerd, het is zelfs aan te raden
Als vrouwen in die periode kinderen krijgen,
Kerkhoff bekeek de arbeidsmarkt op een
‘kinderen’ onder te brengen onder de term
moet de inzet teruggedraaid worden en
filosofische manier: het begrip ‘arbeid’ moet
‘producten’, dan wordt er vast een budget
worden daarmee de ambities bijgesteld.
hergedefinieerd worden. De wetten die de
voor uitgetrokken!
Alleen bij een vergaande uitbesteding van
arbeidsmarkt bepalen zijn ontworpen in de
De herdefinitie ziet hij als volgt: voor
taken thuis kan een vrouw doorgaan op de
19e eeuw door mannen, toen alleen mannen
vrouwen een andere geldstroomverdeling,
ingeslagen weg. In Nederland zijn er in
werkten tot hun pensioenleeftijd (meestal bij
voor mannen een andere emotionele
vergelijking met andere Europese landen erg
een en dezelfde werkgever), en daarna
verdeling.
weinig vrouwen op gezagrijke plaatsen.
gemiddeld niet lang meer te leven hadden. Voor vrouwen bestond er geen arbeidsrecht,
Tot slot volgde de discussie met stellingen en
In de discussie na Margo’s heldere betoog
anders dan dat zij moesten stoppen, zodra
een forum, waarin zaten:
twijfelde een aanwezige collega-arts of de
het eerste kind was geboren. Nu de
prof. dr Liesbeth de Vries, internist/oncoloog,
Nederlandse werkende vrouw werkelijk even
maatschappelijke verhoudingen ingrijpend
prof. dr Dirkje Postma, longarts,
ambitieus is als de man. Margo antwoordde,
gewijzigd zijn; mensen langer leven; vrouwen
prof. dr. Hanneke Kluin-Nelemans,
dat vrouwen realistischer zijn in hun
massaal de werkvloer op zijn gegaan, maar
internist/hematoloog en prof. dr. Mijna
ambities. De vraag is, of dat niet juist het naar beneden bijstellen van je ambitie is. Betty Meyboom zei hierop: “pessimisten schatten hun kansen vaker correct in, maar optimisten blijken verder te komen en gelukkiger te zijn, dus… breek een lans voor de optimisten!”. Op de vraag uit de zaal hoe vrouwen reageren bij het bereiken van het glazen plafond, heeft Marijke Bootsma een briljant, ietwat cynisch, antwoord: ”streeploos zemen”. De tweede spreker prof. dr Toon Kerkhoff, hoogleraar Bouw en Werking van de Gezondheidszorg aan de Universiteit van Twente, sprak over Een transitionele arbeidsmarkt. Gewoontegetrouw zou hij zijn verhaal met een mop beginnen, maar hij wist niet of dat met een louter uit vrouwen bestaand gehoor zou werken. Op zijn
2005
V
VN A
3e Jaars studente stelt kritische vraag.
3263_V00_3025
14-06-2005
13:16
Pagina 15
15 ontstond er een levendige discussie, waarbij vragenstellers van zeer divers ervaringsniveau (eerste- en derdejaarsstudenten, coassistenten, agio’s en agnio’s, perifere en academische vakvrouwen en niet te vergeten: 80+ artsen in ruste) een gevarieerde visie ten gehore gaven. De jongeren kenden bepaalde onderwerpen niet eens, laat staan dat die voor hen een probleem vormden, de ouderen vonden dat er al aardig wat verbeterd is, en de collega’s van het forum relativeerden de obstakels zo nu en dan met succes. Eén merkte bijvoorbeeld op dat het niet effectief is om als vrouwelijk hoogleraar in alle commissies te gaan zitten waar je q.q. voor wordt gevraagd. De afwijkende positie
Het forum. Hulst, proefschrift 2004: Gender difference
die Nederlandse vrouwen innemen in de
Hadders-Algra, ontwikkelingsneuroloog.
in workplace authority: an empirical study
statistieken over de voltijds/deeltijdsbanen
Naar aanleiding van de volgende stellingen:
on social networks)
werd op verschillende manieren geïnterpre-
1. Het is dodelijk voor vrouwelijk leiderschap
3. Vrouwelijke hoogleraren kunnen nu meer
teerd: misschien willen wij toch het liefst de
dat de carrière van vrouwen met kinderen
voor hun beroepsgroep bereiken door te
kinderen zelf opvoeden en de zorgtaken
in alle discussies onlosmakelijk verbonden
spreken over de genderproblematiek, dan
beheren, delegeren we thuis niet soepel
wordt met vergroting van mogelijkheden
er over te zwijgen.
genoeg, en is onze gemiddelde ambitie niet
om in hogere functies parttime te kunnen
(uit: H.W.van Essen: Spreken en zwijgen:
zo hoog als bij mannen in dezelfde
werken. (Medy van der Laan)
Strategieën van Nederlandse hooglerares-
beroepsomstandigheden?
sen tussen 1950 en 1990, RUG)
Of zijn de barrières voor ONS te groot om
2. Waar status en solidariteit bij mannen moeiteloos samengaan, werken ze elkaar bij vrouwen juist tegen. (Uit: Renee van der
4. In deze moderne tijd is een vereniging als de vnVa overbodig.
een carrière te bevechten, doordat we een te laag zelfbeeld hebben?
Beeldje van wijlen Victorine Koop.
V
VN A
2005
3263_V00_3025
14-06-2005
13:16
Pagina 16
16 Een positief punt dat een van de forumleden te berde bracht, nadat zij bekende altijd slapend lid van de vnVa te zijn geweest, totdat zij analyseerde in het kader van dit symposium wat de sterke punten van de vereniging zijn: één daarvan is de uitstekende kadertraining voor vrouwelijke artsen van Ina Vader. Die training opent bij velen de ogen voor sterke en zwakke plekken in hun eigen functioneren en ambities, maar ook in die van de setting waarin zij werken. Daar ontdek je reële mogelijkheden om daarin verandering te brengen. Terwijl de eerste stemming over de eerste 3 stellingen leidde tot een nuancering van de
Voor al uw vrouwelijke diagnostiek (uitstrijkjes, SOA en verstoorde balans in de vagina) plus bijbehorende advisering.
Dr. Mathilde Boon is bij de Nederlandse vrouwen bekend dankzij haar bijdrage in Kopspijkers ‘Tuinieren in de vagina’.
Rooseveltstraat 4c, 2321 BM Leiden Postbus 16084, 2301 GB Leiden Tel.: +31 (0)71 516 01 60 Fax algemeen: +31 (0)71 516 01 99 Fax medisch: +31 (0)71 516 01 44 www.lcpl.nl
2005
V
VN A
inhoud, en daarmee de stellingen als ‘onvoldoende realistisch’ werden betiteld, kreeg de 4e stelling een meerderheid voor: behoud de vereniging tot zij ECHT niet meer nodig is! Het symposium werd afgesloten met een muzikaal intermezzo en een bemoedigend en enthousiast slotwoord van vnVa voorzitter Irene Hellemans. Er volgde een borrel en een buffet. Het lustrumfeest werd opgeluisterd met muzikale en (beeldende) kunstzinnige bijdragen van leden van afdeling Noord-Nederland. We kijken terug op een zeer geslaagde dag.
Petra Chin A Paw
Gedenkboekje Het gedenkboekje Gedacht en gedaan, te denken en te doen, uitgekomen ter gelegenheid van het lustrum 1954-2004 kan nog worden nabesteld bij het secretariaat van afdeling Noord-Nederland via
[email protected]
3263_V00_3025
14-06-2005
13:16
Pagina 17
17
Spiegeltje, spiegeltje aan de wand Column
Kortgeleden verzuchtte een cursiste in de
sterke kanten zijn. Want zoals je naar jezelf
training: “Welke maatschap kiest er nou een
kijkt, zo ‘verkoop’ je jezelf.
gescheiden specialist met kind, die ook nog parttime wil werken?”
Wil je in een sollicitatie succes hebben of in een gesprek iets bereiken, dan is het nodig
Welke kanten zitten er aan zo’n vraag?
dat je je eigen visie als vertrekpunt neemt;
Hoe kijk je naar jezelf? Wat is je vertrekpunt?
dat je weet wat jouw kwaliteiten zijn en je
Kijk je echt zo naar jezelf? Of is het een
realiseert wat je wilt. Daaraan moet je je
oordeel waarvan je denkt dat anderen dat van
oriënteren en dat zijn de uitgangspunten
jou hebben?
voor het gesprek. Daarna volgt het spel waarin jouw belangen en die van de anderen
Wat mij opvalt in trainingen is dat vrouwen
besproken moeten worden.
zich veelal oriënteren op de verwachtingen en oordelen van anderen. Je bent geneigd deze
Welk beeld heb je van jezelf?
over te nemen en ze je eigen te maken.
Soms zijn we zelf onze ergste criticasters; we
Dat moet ook wel, tot op zekere hoogte.
maken onszelf gemakkelijk kleiner.
Maar als je al te veel uitgaat van wat je als
En natuurlijk helpt het als iemand tegen je
oordeel vreest, maak je je afhankelijk van de
zegt: “Ik waardeer je”, of “Ik vind je mooi
Op Texel is een hotel, waar ik regelmatig
ander en verlies je je eigen manier van kijken.
zoals je bent!” Maar belangrijk is dat je op je
workshops geef. De spiegel op het
En die kijk is zelden bemoedigend.
zelf vertrouwt.
Als je niet door je eigen ogen ‘kijkt’ is het
Binnenkort kom ik weer in dat hotel. Ik ga
lastig in sollicitaties jezelf te positioneren; je
voor de aardigheid eens naar het herentoilet.
Wat zie je? Wat weerspiegelt? En door welke
geeft dan eerder je eigen aarzelingen prijs in
Eens kijken wat die spiegel laat zien…
ogen kijk je?
plaats van duidelijk over te brengen wat je
damestoilet versmalt daar het beeld. Toen ik erin keek dacht ik: wat ben ik mooi slank.
Ina Vader
VNVA Kadertraining
Groep 44 - 2005
Groep 45 - 2006
Blok 1: 3 en 4 okt. 2005
Blok 1: 12 en 13 jan.
do/vr 09.30 - 16.30
Blok 2: 16 en 17 febr.
do/vr 09.30 - 16.30
Blok 3: 23 en 24 maart
do/vr 09.30 - 16.30
Blok 4: 14 en 15 sept.
do/vr 18.00 - 16.00
Blok 2: 7 en 8 nov. 2005
Blok 3: 12 en 13 dec. 2005
ma/di 09.30 - 16.30
ma/di 09.30 - 16.30
ma/di 09.30 - 16.30
Blok 4: 6 en 7 maart 2006 ma/di 18.00 - 16.00 (Kosten cursus en verblijf, inclusief het nakomweekend) € 1.975,-
Kosten cursus en verblijf, inclusief het nakomweekend: € 2075,-
V
VN A
2005
3263_V00_3025
14-06-2005
13:16
Pagina 18
18
Hoe dromen wij onze volgende generatie? Symposiumverslag
Onder bovengenoemde poëtische titel organiseerde de vnVa op 19 maart 2005 na de algemene ledenvergadering een middagsymposium rond het werk van dr. Lieve Christiaens, gynaecoloog. Zij ontving aan het eind van de middag uit handen van en toegesproken door collega-gynaecoloog Ineke van Seumeren de Corrie Hermann Prijs.
kinderen zeggen vaak meer over onszelf dan over onze kinderen. Moet zo’n kind aan jouw dromen beantwoorden? Kun je dromen over de volgende generatie in het kader van nieuwe technologische ontwikkelingen (human enhancement)?
Het symposium werd ingeleid door prof.dr.
Mensen beter maken is dat hetzelfde als
Connie Schrander-Stumpel, hoogleraar
betere mensen maken?
klinische genetica. Zij kondigde de sprekers
Wat mag wel of niet? Wat moet je doen/niet
aan met de volgende onderwerpen: de
doen ? Hier komt het ethisch perspectief om
mogelijkheden van diagnostiek van vóór de
de hoek kijken: ethiek gaat over (nalaten van)
geboorte van een kind; het rouwen om een
handelen van de mens.
verlies van een gewenst kind en de ethische
Als een zwangerschap goed gaat, dromen we
dilemma’s die daarbij komen kijken; wat onze
als ouders vaak niet verder dan het
kinderen later kan overkomen en welke zorg
babystadium, de baby als een ‘veredelde
nodig is om hen te kunnen laten uitgroeien
pop’. Wat daarna volgt is rijkelijk vaag: we
tot evenwichtige volwassenen.
denken veel minder na hoe het verder zal gaan: hoe voeden we op? Er bestaan ook
Prof. Egbert Schroten, emeritus hoogleraar
misstanden, geweld en incest … Hoe voeden
christelijke ethiek, beet het spits af met zijn
we onze kinderen op met behoedzaamheid
exposé Tussen droom en daad: moreel beraad.
en zorg en geven het toch een open
Hij zette ons aan het denken over moeilijk
toekomst?
ethische dilemma’s op het vakgebied van dr.
Wat wil je je kind meegeven onderweg en hoe
Christiaens en haar team. Dromen over onze
doe je dat?
Connie Schrander-Stumpel.
Volgens de Corrie Hermann-commissie vervult dr. Christiaens in de wijze waarop zij haar vak uitoefent een voorbeeldfunctie: zij is toegankelijk voor haar (vaak jongere) vrouwelijke collega’s zowel bij hun opleiding als bij wetenschappelijk onderzoek, en weet haar patiënten met groot invoelend vermogen te begeleiden bij vaak moeilijke ethische problemen binnen haar complexe vak. Zij is actief in talloze commissies en verenigingen op haar vakgebied en weet – last but not least- haar werk in balans te brengen met haar privé-leven: een gezin en bijzondere belangstelling voor kunst en cultuur. Lieve Christiaens (l) in gesprek met Egbert Schroten en Connie Schrander-Stumpel.
2005
V
VN A
3263_V00_3025
14-06-2005
13:16
Pagina 19
19 onder de titel ‘Een schokkend verlies’ over
• de duur van de zwangerschap
haar onderzoek naar de ervaringen van
• opleidingsniveau
ouders die uiteindelijk besluiten een
• religie (een negatieve invloed m.n. bij
zwangerschap op genetische indicatie af te
mannen)
laten breken, bijvoorbeeld omdat uit
• ondervonden druk bij de besluitvorming
prenataal onderzoek is gebleken dat hun
• begeleiding van de zorgverleners
kindje het syndroom van Down heeft. In de loop der jaren heeft zwangerschap zich
Dr Piet Bolhuis, secretaris van de Gezondhei-
ontwikkeld van een ‘het leven zoals het komt’
draad, verving zijn verhinderde collega, prof.
zwangerschap, via een ‘aan de agenda van
dr Marianne de Visser en sprak onder de titel
het leven aangepaste’ zwangerschap naar een
‘Van raad tot advies: wikken en wegen’ over
‘ja, tenzij’ zwangerschap. Discussie is gaande
het werk van de Gezondheidsraad.
of een prenatale test er voor alle zwangeren
Over de dilemma’s bij bijvoorbeeld de
De vnVa kent de CH Prijs – zoals bekend -
zou moeten zijn of alleen op indicatie
adviesaanvraag voor uitbreiding van de
jaarlijks toe aan een vrouwelijke arts, die
(bijvoorbeeld leeftijd, aangeboren ziekten in
neonatale screening. Momenteel bevat die
zich binnen haar werk zodanig profileert
familie).
CHT (congenitale hypothyreoidie), PKU
dat zij op een of meer terreinen bijdraagt
Verliesverwerking bij een op medische
(phenylketonurie) en adrenogenitaal
aan het verwerkelijken van doelstellingen
indicatie afgebroken zwangerschap is een
syndroom. De uitbreiding van de screening
van de vereniging: versterking van de
rouwproces op basis van een zelfgenomen
met het opsporen van kinderen met
positie van de vrouwelijke arts in het
besluit. Bij een aantal van de betreffende
sikkelcelanemie, in homozygote vorm een
medisch beroep, versterking van de
ouders treedt een gestoorde verwerking op:
ernstige ziekte, kan in principe bij vroege
positie van de vrouwelijke patiënt binnen
zij kunnen langere tijd (vaak jarenlang) de
opsporing gezondheidswinst voor deze
de gezondheidszorg met daarbij speciale
draad van hun leven niet goed oppakken. Het
kinderen opleveren.
aandacht voor het belang van seksespeci-
afbreken van een dergelijke zwangerschap
Vragen daarbij zijn dan: hoeveel is de te
fieke geneeskunde en tenslotte het
wordt meer als een trauma dan als verlies
behalen gezondheidswinst en is dit blijvend?
stimuleren van wetenschappelijk
ervaren. Er treden dan ook niet alleen
Moet je deze uitgebreidere screening
onderzoek op het gebied van vrouwen en
somatische klachten, angst en depressie op,
misschien alleen bij risicogroepen doen? Dan
gezondheidszorg.
maar vooral ook bij de vrouwen rouw en
zul je moeten gaan screenen op etniciteit
De prijs is genoemd naar Corrie
symptomen van een posttraumatisch
(bijvoorbeeld hier Ghanezen, Nigerianen,
Hermann, die als voorzitter van de VNVA
stresssyndroom, met name op de langere
Antillianen etc). Hier zullen zeker bezwaren
van 1975 tot 1981 een belangrijke rol
termijn. Factoren die de ernst en duur van
tegen ontstaan: discriminatie.
speelde bij het ontwikkelen van genoemde
deze klachten beïnvloeden zijn:
Waar leg je de grens bij genetisch onderzoek
doelstellingen, tot mei 2002 actief was in
• (het ontbreken van) steun van de partner
van embryo’s in vitro(pre-implantatiediag-
de politiek als kamerlid voor Groen Links
• eigen persoonlijkheidsstructuur
nostiek)? Gaan we dat alleen doen bij
Ineke van Suemeren (r) feliciteert Lieve.
en onze vereniging en haar doelstellingen nog steeds een warm hart toedraagt.
Gaat een zwangerschap niet goed, kom je in een nachtmerrie terecht. Maken we dan gebruik van de nieuwe mogelijkheden van prenatale diagnostiek, wanneer en hoe dan? Wat als je kind geboren zou worden met congenitale afwijkingen? Mogen ouders dit zelf uitmaken, of is het nee, tenzij… (bijvoorbeeld op medische indicatie met een begeleidingsteam van artsen en andere hulpverleners)? Zoals Oscar Wilde zei: “De kans om kinderen goed te maken is om ze gelukkig te maken”. Marijke Korenromp, verloskundige en onderzoeker op het UMC Utrecht, vertelde
(r) Theo Doreleyers.
V
VN A
2005
3263_V00_3025
14-06-2005
13:16
Pagina 20
20 prikkelbaar autonoom zenuwstelsel) in
De prijswinnares zelf, dr. Lieve Christiaens,
combinatie met verwaarlozing in de vroege
sprak wijze woorden in haar verhaal Het leven
jeugd na 10 jaar veel agressiever is, dan
zoals het komt. Heb je zelf de regie over wat
kinderen die niet onder deze omstandighe-
er in het leven gebeurt of zijn het toch meer
den opgroeiden.
toevallige gebeurtenissen? Over het
Hetzelfde geldt voor de combinatie van
hachelijke van het vak en de soms voor
bepaalde genen (passieve variant van het
meerdere partijen moeilijke beslissingen die
MoA gen) met kindermishandeling. Een
toch genomen moeten worden. Over de sfeer
aangeboren ongevoeligheid voor hpa-
in onrustige verloskamers. Over de
antistoffen (die de cortisolreactie bij stress
rolmodellen die zij had gehad tijdens haar
geven), kan leiden tot ongevoeligheid voor
medische studie, tijdens haar specialisatie,
straf bij kinderen en in een later stadium tot
bij de gezondheidsraad, op de afdeling
gedragsstoornissen en criminaliteit. Behalve
prenatale screening.
aan criminaliteit kun je ook nog denken aan
Zij eindigde met een opschrift dat ze ooit was
stoornissen zoals autisme, ADHD,
tegengekomen in een Amerikaanse lift, een
hechtingsstoornis, verstandelijke handicap,
advies voor het leven: • Play at work
specifieke leerstoornissen enz.
• Make their day
Is de obstetricus bij machte om een
• Be there
afwijkende psychosociale ontwikkeling
• Choose your attitude.
perinataal, maar ook vroegkinderlijk op te sporen? Speelt de obstetricus een rol bij het voorkomen van jeugdcriminaliteit?
Clara Peters
families waar bijvoorbeeld de spierziekte van
Dr. Lieve Christiaens
Duchenne of adrenoleukodystrofie voorkomt,
studeerde geneeskunde
of gaan we straks ook kijken naar man/vrouw
in België, haar
(om het gezin uit te balanceren), of naar
geboorteland, deed daar
absoluut gehoor of muzikaal talent. Hellend
in 1975 artsexamen,
vlak?
promoveerde in 1981 in Utrecht op het proefschrift Menstrual
en jeugdpsychiatrie VUMC (en opleider voor
haemostasis with and
psychiaters in de forensische psychiatrie)
without intra-uterine
sprak vervolgens over De obstetricus en de
device onder begeleiding
jeugdige delinquent.
van onder andere prof.
We weten veel over genetische belasting als
Haspels, ook aanwezig
het gaat om latere emotionele- en
op het symposium. Zij
gedragsproblemen bij kinderen. Ook weten
specialiseerde zich
we wat de invloed is van bepaalde schadelijke
vervolgens tot
stoffen (vgl nicotine, alcohol, marihuana
gynaecoloog en is sinds
maar ook hormonen -DES-, amfetamines,
1982 als zodanig
lood, PCB’s etc) zowel op de vrucht als ook
werkzaam in het UMC
op pre- peri- en postnatale ontwikkeling.
Utrecht.
Wat weten we echter nog weinig over de
Zij is in Nederland en ver
invloed van stress (angst, depressie) op de
daarbuiten met name
vrucht en op de vroegkinderlijke ontwikkeling
bekend door haar
in psychische en sociale zin! Een groot
activiteiten op het gebied
nadeel is dat in ons gezondheidszorgsysteem
van prenatale diagnostiek
een grote scheiding bestaat tussen de meer somatisch en meer psychisch/psychosociaal georiënteerde disciplines, zowel preventief als curatief. Zo blijkt uit enkele longitudinale onderzoekingen wél dat een kind met een lagere hartslag bij de geboorte (= minder
2005
V
VN A
Foto: Noor Sluman.
Prof. dr. Theo Doreleyers, hoogleraar kinder-
en aangeboren afwijkingen, waarover zij een groot aantal publicaties op haar naam heeft staan.
3263_V00_3025
14-06-2005
13:16
Pagina 21
21
Recensies Het fenomeen status. Waarom we ons gedragen zoals we doen. Henk Stultiens &Luuk Stultiens. Scriptum ISBN 9055943738
Dit boek geeft een model voor communicatie
perspectieven (psychologie, sociologie,
bruikbaar model om naar verschillende
en interacties, de interactiestatus, en haar
biologie) beschrijven ze ook verschillende
communicatiesituaties te kijken. Verder levert
toepassing in ons professioneel gedrag en
spanningsvelden in communicatie bij
het ook handvatten om aan de slag te gaan
communicatie weer. Vanuit een beschrijving
statusverschillen tussen personen. Invloeden
met vastlopende conflicten binnen de
van het gedrag van een aantal leraren wordt
van genderverschillen en evolutie ten aanzien
dagelijkse praktijk. Zoals de auteurs
weergegeven op welke wijze we ‘intuïtief ‘
van de wens om te winnen, worden gebruikt
schrijven: ‘Inzicht in het fenomeen status en
weten wie een hoge of juist lage status in een
om te illustreren hoe de meeste conflicten en
de interactiestatus, die we altijd bij de hand
organisatie of gesprek heeft. Vervolgens
mensproblemen een probleem zijn in
hebben, geeft ons gereedschap om de
bespreken de auteurs het belang van onze
onenigheid omtrent de statuspositie van
menselijke dilemma’s en conflicten te
status, en manieren om ons hoger of juist
elkaar. In de laatste hoofdstukken wordt het
doorzien en te snappen waar de oplossing
lager te plaatsen in relatie tot onze
interactiemodel gebruikt als interventie-
ligt. We zouden ze alleen altijd goed moeten
communicatie met anderen. Ze geven
instrument voor pesten, agressie, organisa-
gebruiken’.
duidelijke voorbeelden van hoe iemand in de
tieproblemen en het onschadelijk maken van
Een leuk en goed bruikbaar boek voor
loop van een gesprek de ander hoger en
‘rattengedrag’.
iedereen die communiceert.
daarna weer lager plaatst, afhankelijk van het
Door de vele voorbeelden en vlotte schrijfstijl
doel van het gesprek. Vanuit verschillende
geeft dit boek een goed beeld van een zeer
Ingrid Pladdet
Vrouwen die de wereld veranderen, Jesse Goossens. Uitgave Lemniscaat 2004
Vrouwen kunnen op humanitaire wijze veel
belangrijke activisten op een directe,
mensenrechten. De vrouwen strijden
voor elkaar krijgen. Dat blijkt niet alleen uit
gedreven en zeer persoonlijke wijze aan het
bijvoorbeeld voor het recht op schoon water
de verhalen van de geïnterviewden, maar ook
woord te laten. Belangrijk uitgangspunt lijkt
voor iedereen (de Canadese Maude Barlow),
uit dat van de auteur.
het ervaren van onrechtvaardigheid en het je
voor de rechten van de inheemse volkeren
Jesse Goossens koos ervoor om tien
inzetten voor datgene waarvoor anderen
(de Afrikaanse Lucy Mulenkei), of tegen de
(zwakkeren) vaak vanuit hun ondergeschikte
Amerikaanse biopiraterij-praktijken die de
positie onvoldoende kunnen strijden. De
rechten van de Inheemse Indiërs volledig
sprekers daarentegen zijn welvarend,
negeren (de Indiase Vandana Shiva). Vaak
hoogopgeleid en strijdlustig; en daarbij
werken ze vanuit NGO’s, die ze zelf in het
kennen ze de gevestigde orde van binnenuit.
leven hebben geroepen. Zo stichtte de
Vaak hebben ze invloedrijke banen (gehad),
Indiase fysioloog en moleculair bioloog
schrijven voor toonaangevende kranten (o.a.
Radium Bhattacharya het overkoepelende
Naomi Klein), of doceren aan de universiteit.
Indian Network of NGO’s on HIV/Aids en
Zo ontdekte de Engelse econoom Noreena
werd hiervan president. Rond haar vijftigste,
Hertz, werkend bij de Wereldbank, dat ze
zo’n vijftien jaar geleden, maakte deze
deze niet van binnenuit kon veranderen en
internationaal gewaardeerde kankeronder-
koos voor veldwerk. De 72-jarige Zuid-
zoekster een ingrijpende keuze. Ze stopte
Afrikaanse politiek econome en journalist
met haar glorieuze carrière in de chronobio-
Margaret Legum pakt nog steeds het racisme
logie en ging werken met aids-patiënten en
in het menselijk gedachtegoed aan.
aan de voorlichting van HIV/AIDS in India.
Voorbeelden in hun opvoeding (activistische
En wat blijkt opnieuw: ook háár moeder was
moeder, vader, een oom) zijn vaak een kiem
activiste, zij werkte met lepralijders.
in het ‘moeten’ strijden tegen economische onrechtvaardigheid en vóór fundamentele
Annelies van Hommelen
V
VN A
2005
3263_V00_3025
14-06-2005
13:16
Pagina 22
22
In krant 3.2005 zijn in onderstaande twee recensies fouten geslopen tijdens het lay-outproces. Vandaar dat is besloten deze opnieuw te plaatsen. Onze excuses. Red. Sex in the brain, gender differences in the human hypothalamus and adjacent areas. F.P.M. Kruijver. Proefschrift. Uitgave AMV, Amsterdam 2004.
‘Relationship to transsexualism, sexual
erdoorheen een stelling van de onderzoeker:
Behulpzaam daarbij is uiteraard ook de lijst
orientation, sex hormone receptors and
“Understanding biology of human non-
van afkortingen voorin die je bij de les houdt
endocrine status’ als tweede ondertitel is
sexual as well as sexual behaviour implies
en de samenvatting op het eind van het
belangrijk om te vermelden.
also being more respectful and dignified
proefschrift die nieuwsgierig maakt om een
Deze ondertitel geeft de doelstelling van het
towards human nature.”
artikel uitgebreider te lezen. Zo is ook de
proefschrift aan: niet alleen de aanwezigheid
Dit respect en het besef van de onderzoeker
opbouw: je kunt ieder hoofdstuk (gepubli-
van potentiële structurele en functionele
dat zijn door deze studie verworven kennis
ceerd artikel, zes in totaal) van dit studieboek
verschillen te onderzoeken in humaan post
van delen van een complexe materie
los van elkaar bestuderen, en tegelijkertijd is
mortem materiaal, maar ook de expressie van
wederom een kennisdeel is in een continu
er die duidelijke samenhang door de boven
geslachtshormoonreceptoren te bestuderen
proces van studies, kan uitnodigen tot het
geformuleerde doelstelling en door de
als basis voor het bepalen van de plaats en
bestuderen van het boek. Zeker als men weet
heldere inleiding en samenvattende
werking en het mechanisme achter de
dat naast de verschillen en overeenkomsten
discussie.
functionele sekseverschillen.
bij vrouwen en mannen en de verschillen bij
Een briljant biologisch georiënteerd
vrouwen in pre- en postmenopauze ook
proefschrift leest men niet, het moet
aandacht is besteed aan “the relation of
Monique Jongerius-Joras, psychiater;
bestudeerd worden vanwege de overwegend
sexhormones with schizophrenia and bipolar
leertherapeut van de Nederlandse
technische informatie. Toch proef je alsmaar
disorder”.
Vereniging Relatie- en Gezinstherapie.
Tekst en psyche, psychoanalytische tekstinterpretatie in de praktijk, Henk Hillenaar & Walter Schönau. Boom 2004, ISBN 90 8506 037 0
Vanuit de overtuiging dat literatuur als een
Erlkönig van Goethe. Na uitvoerige uitleg van
Maar vaak storen mij al die feitjes in mijn
vorm van psychoanalyse en psychoanalyse als
het begrip volgt interessante informatie over
fascinatie voor een schrijver of een tekst. Wat
een vorm van literatuur kan worden gezien is
de geschiedenis van deze ‘Urballade’ en
te denken van de opmerking dat de stijl van
bovenstaand boek ontstaan. Beide auteurs
wordt vervolgens een psychoanalytische
Beckett terug te voeren is op de verwaarlo-
kennen elkaar al jaren en geven samen
interpretatie gegeven, die weer ontleend is
zing in zijn jeugd? Ik kan me beter vinden in
colleges Literatuur en Psychoanalyse in
aan eerdere interpretaties door anderen. Het
de waarschuwing van Hesse: ‘Het duiden is
Groningen.
zijn degelijke hoofdstukken met veel
een spel van het intellect, vaak heel boeiend,
Het boek is verdeeld in twee delen: in de
voetnoten en wetenswaardigheden die de
goed voor slimme mensen, die nooit toegang
eerste acht hoofdstukken moet de literatuur
eruditie van beiden bewijzen. Ook de literaire
vinden tot het binnenste van een kunstwerk,
de psychoanalyse verhelderen, in de laatste
teksten, meer of minder bekend, vormen een
omdat ze aan de poort met honderd sleutels
zes gebeurt het tegenovergestelde. Elk
mooi begin van een hoofdstuk. Het zal
aan het slot staan te prutsen en helemaal niet
hoofdstuk begint met een literaire tekst
niemand verbazen dat we Proust tegenko-
zien dat de poort open staat.’
waarna aan de hand van een bekend begrip
men, Hesse en Kafka, maar ook Cela en
uit de psychoanalyse deze wordt verklaard.
Edward Albee. Dat Albee een adoptief kind
Willemijn Schretlen, arts voor verstandelijk
Zo wordt het begrip ‘afweer’ behandeld aan
was werpt inderdaad een nieuw licht op zijn
gehandicapten (AVG)
de hand van het fascinerende gedicht
bekende toneelstuk Who‘s afraid of Virginia Woolf?
2005
V
VN A
3263_V00_3025
14-06-2005
13:16
Pagina 23
23
Te recenseren U kunt een recensie-exemplaar van
Emancipatie van de (huisarts)geneeskunde.
Praktijkvoering voor de huisarts, management
onderstaande boeken opvragen via het
Betty Meyboom-de Jong. Rede uitgesproken
van de huisartspraktijk. J. de Haan, F.W.
Bureau vnVa. De redactie stelt het ook op
ter gelegenheid van het afscheidscollege van
Dijkers, A. Nijland. Uitgave Elsevier
prijs wanneer u spontaan een recensie
het ambt van hoogleraar in de huisarts-
Gezondheidszorg. 2005. ISBN 90 352 2728.
schrijft van een boek waarvan u denkt dat het
geneeskunde aan de Rijksuniversiteit
de lezers van de vnVa-krant zal aanspreken.
Groningen op 28 september 2004.
Wilt u zich bij het schrijven van een recensie
Uitgave Vrouwendocumentatiecentrum De
beperken tot maximaal driehonderd
Eenzame hoogte-klimmen na borstkanker.
woorden? (Dit is inclusief alle tekstonderde-
Katelijne van Heukelom. Uitgave De
len van de recensie, dus ook bijvoorbeeld de
Houtekiet, april 2005. ISBN 9052408157.
titel van het boek en uw eigen naam en specialisatie.)
Besnijdenis besproken, dossier 2000-2005. Feeks, Nijmegen. Mother-daughter wisdom. Creating a Legacy of Physical Health. Dr Christiane Northrup.
Recombinant human thyrotropin as an
Uitgave Judy Piatkus Publishers LTD 2005.
adjuvant tot radioiodine therapy for nontoxic,
ISBN 074992604X.
Aletta Jacobs 1854-1929, een onwrikbaar
nodular goiter. Willy-Anne Nieuwlaat.
Over de effecten van gezondheid en
geloof in rechtvaardigheid. Mineke Bosch.
Proefschrift verdedigd op 13 mei 2005
gesteldheid van moeder op de gezondheids-
Uitgave Balans, april 2005.
Radboud Universiteit Nijmegen.
blauwdruk van het ongeboren kind.
Sekse en diversiteit in het professioneel
In de wachtkamer van de dood - leven en
handelen - 50 patiëntencasus voor het
sterven met dementie in een verkleurende
medisch onderwijs. Linda Mans, Anja
samenleving. Anne-Mei The. Uitgave Thoeris,
Dijkstra, Toine Lagro-Janssen. 2005.
Amsterdam. 2005. ISBN 9080811378.
Dagelijks Bestuur, vertegenwoordigers, commissies en werkgroepen DAGELIJKS BESTUUR VNVA
Redactie VNVA-Krant (Bureau VNVA:
[email protected]),
NVR (Nederlandse Vrouwenraad)
Irene Hellemans, voorzitter Yvonne Margry, lid Mia Sol, penningmeester Hedwig Vos, secretaris Maaike Sluman, lid
N. van Moppes, S. Buis, I. van den Bold, C. Peters i.s.m. A. van Hommelen (eindredacteur).
BELANGENBEHARTIGING
L. Jansen (030) 292 60 11, C. Brodie-Meijer.
C. Griffioen (020) 644 17 86, D. Braat, L. Eving, T. Lagro-Janssen.
Inverdienregeling
VN V A -Ambassadeurs
Commissie Internationale Betrekkingen
R. van Bodegom (030) 254 53 63.
Commissie TOP, ter bevordering van instroom van vrouwelijke artsen in hogere posities H. Takkenberg, (070) 399 40 22, e-mail:
[email protected] M. Visser, G. Kenter.
NHG-VNVA Werkgroep Vrouwen en Huisartsgeneeskunde T. Lagro-Janssen (
[email protected]), S. Lo Fo Wong, C. Dagnelie en H. van der Horst.
NETWERKFUNCTIE PR
Internetredactie (www.vnva.nl) en
Coaches/Mentoren zijn artsen die hun deskundigheid ten dienste stellen van andere leden. Adressenlijst met specialismen is op te vragen bij het Bureau VNVA
[email protected]. Artsen die ambassadeur of coach/mentoren willen worden kunnen zich hier ook aanmelden. De ambassadeurs en coaches/mentors staan tevens op www.vnva.nl en in de VNVA-ledenlijst.
Commissie START, startende artsen netwerk: H. Vos, M. Sluman, (vacature).
Commissie Werk in Balans M. Leenders, M. van Gelderen, (vacature).
I. Hellemans i.s.m. C. Janssen (BB communicatie)
J. Schopman
VAKVERENIGINGSFUNCTIE Commissie Seksespecifieke Geneeskunde
A. van Dam, E. Engelkes, (0592) 45 90 99; G. Jamal Barkazai, J. Schopman, A. Kraak. C. Hermann, K. Dijkstra en C. Firanescu
Commissie Bijzonder Fonds voor onderzoeksvoorstellen C. Dagnelie (010) 511 77 72, L. van der Schoor, M. de Kleijn.
Commisie Corrie-Hermannprijs W.A. van Stiphout, M. Sluman, N. Nicolai, I. van Seumeren, A.P. Nauta, J. Wetsteijn, J. Dekker.
Vrouwelijke Arts & Vredesvraagstukken A. Botzen (072) 589 47 97, M. Bakker.
Bezwarencommissie F. Verweij, A. Versteegen, C. Tordoir, M.C. Ansink.
Vrouwennetwerk (vacature)
V
VN A
2005
3263_V00_3025
14-06-2005
13:16
Pagina 24
24
Colofon Mission Statement van de Vereniging van
AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE:
Nederlandse Vrouwelijke Artsen:
ADRESSEN AFDELINGSSECRETARIATEN
De Vereniging van Nederlandse Vrouwelijke
Hoofdredactie:
Artsen versterkt de positie van vrouwelijke
Ingeborg van den Bold
artsen en de aandacht voor de sekse-
Amsterdam e.o.: Carla Weenink Marisplein 1
specifieke geneeskunde. De leden van de
Coördinator:
2102 AC Heemstede
vnVa ondersteunen en inspireren elkaar.
Clara Peters
tel. (023) 547 39 37 e-mail:
[email protected]
De VNVA is opgericht in 1933 en heeft
Bureauredactie:
nu ongeveer 2100 leden. Zij organiseert
Laura den Hartog
activiteiten die te onderscheiden zijn in
Den Haag e.o.: Els Plag Hoorn 48
de categorieën belangenbehartiging,
Eindredactie:
2404 HJ Alphen a/d Rijn
netwerkfunctie en vakverenigingsfunctie.
Annelies van Hommelen
tel (0172) 42 11 77
De VNVA streeft ernaar op te treden als
e-mail:
[email protected]
gesprekspartner en adviseur van
Redactie:
beleidsbepalende en uitvoerende organisaties
Ingeborg van den Bold, Sylvia Buis,
Noord-Nederland: Tineke Heijstra
in de gezondheidszorg, wanneer het gaat om
Clara Peters, Nathanja van Moppes
Langeloërweg 1, 9331 CC Norg,
onderwerpen die van belang zijn voor
tel (0592) 67 02 66
vrouwelijke artsen of voor de gezondheidszorg
Fotografie:
voor vrouwen.
Noor Sluman
Lidmaatschap VNVA schriftelijk opzeggen.
Tekeningen:
Groenling 11, 7423 DG Deventer
Lidmaatschap eindigt dan de eerstvolgende
Bart Kranenburg
tel (0570) 65 52 63
e-mail
[email protected]
Oost-Nederland: Ay Lien The
e-mail
[email protected]
31 december. Correspondentie, verenigingsdrukwerk, info over
Basisvormgeving:
vnVa-lidmaatschap, ledenadministratie en
SHAPE Amsterdam
Bureau VNVA, e-mail:
[email protected] website: www.vnva.nl
Rotterdam e.o.: Marleen Kooyman Specerijenhof 71, 3063 BX Rotterdam,
financiële administratie:
Opmaak:
tel (010) 212 41 72
Elma Multimedia BV
e-mail
[email protected]
Drukkerij:
Maastricht e.o.: T.M. Keun
Elma Drukkerij BV
Klingbemden 147,
Advertentieacquisitie:
6441 KW Brunssum
THEMA’S, COÖRDINATOREN EN SLUITINGSDATUM KOPIJ:
tel (045) 525 40 32
fax +31 (0)226 33 16 01
Krant nr. 5 2005
Nijmegen e.o.: Patricia Assmann
e-mail
[email protected]
Recht en Beroep
St, Annastraat 296, 6525 HE Nijmegen,
internet www.elma.nl
08.06.2005
tel (024) 356 42 67
Losse nummers zijn verkrijgbaar bij Bureau
Coördinator Ingeborg van den Bold,
e-mail
[email protected]
Elma Multimedia BV Postbus 18, 1720 AA Broek op Langedijk
e-mail
[email protected]
tel +31 (0)226 33 16 00
VNVA
en kosten € 7, - per stuk inclusief porto.
Petra Chin a Paw
Een jaarabonnement voor niet-leden kost
Sluitingsdatum, laatste meldingen
Brabant en Zeeland: Denise Schraven
€ 34,10. De VNVA-Krant verschijnt zesmaal
22.06.2005
Bredaseweg 376, 5037 LG Tilburg
per jaar. Oplage: 2700 stuks/ ISSN 1383-1100.
tel (013) 463 77 90
Krant nr. 6 2005 Gironummer: 24 55 32 t.n.v. Penningmeester vnVa, Utrecht Opzegging abonnement min. 3 maanden voor 1 januari.
Coördinator, redactie
Midden-Nederland: Vacature
07.09.2005
tel (030) 247 47 95
Sluitingsdatum, laatste meldingen
e-mail
[email protected]
21.09.2005
2005
V
VN A
e-mail
[email protected]
Doe maar ‘gewoon’ dokters
