Tekst: opening Helpdesk
Welkom dames en heren, Het doet mij goed om te zien dat er zo veel mensen op deze feestelijke opening van de Helpdesk zijn afgekomen. Dat betekent dat er veel interesse voor is. Vandaag vindt, na zo’n 2 jaar voorbereiding de opening van de Helpdesk plaats. De Helpdesk is een gratis landelijke voorziening speciaal ontwikkeld voor migranten en vluchtelingen, kinderen en achterkleinkinderen, die op zoek zijn naar informatie en advies over gezondheid en de zorg, en de mogelijkheden binnen het Nederlandse zorgsysteem, vanuit intercultureel perspectief. Toen wij zo’n 2 jaar geleden begonnen met het opzetten van de Helpdesk stelden wij ons ten doel dat deze makkelijk te vinden zou zijn, begrijpelijk is en herkenbaar is voor patiënten. Of voor de zus van, de buurvrouw van, eigenlijk iedereen die op zoek is naar informatie en advies. Verder moest de Helpdesk makkelijk te bereiken zijn en toegankelijk zijn voor iedereen. Door migrantenpanels te organiseren, kwamen we erachter dat niet iedereen op dezelfde manier zijn informatie zoekt. Sommige mensen gaan zelf op zoek, anderen vragen het liever meteen. Daarom is er naast een website een gratis telefoonlijn voor advies en informatie. Kortom, informatie en advies die vindbaar, begrijpelijk en herkenbaar is. Ik zal u aangeven waarom ik dit zo belangrijk vind. Punt 1: de vindbaarheid van voorlichtingsmateriaal. Voordat we aan onze Helpdesk begonnen, hebben we natuurlijk goed gekeken naar wat er allemaal al voor voorlichting beschikbaar is. En het is ons opgevallen dat er al heel veel goede initiatieven bij zijn, ook op intercultureel gebied. Maar ze zijn vaak ook moeilijk te vinden. En dat is erg jammer. Waar moet je beginnen? Omdat wij het 1
wiel niet opnieuw willen uitvinden, zullen we op de website van de Helpdesk bestaand materiaal bundelen, zodat het op een centrale plek beschikbaar is. We willen, samen met onze partners, ervoor zorgen dat de Helpdesk een soort zorgportal wordt voor iedereen die op zoek is naar informatie over de zorg op intercultureel gebied. Zo kunt u op de Helpdesk voorlichtingsmateriaal vinden dat afkomstig is van organisaties die u vandaag op de informatiemarkt zult aantreffen, en bij de workshops die u straks gaat bezoeken. Punt 2: de begrijpelijkheid van voorlichtingsmateriaal. Iedereen is wel eens op zoek geweest naar informatie over de zorg. Bijvoorbeeld op internet. En dan zakt je de moed in de schoenen. Lange teksten, moeilijke woorden, en je hebt vaak het gevoel dat je van alles onder de leden hebt. Ook al woon je je hele leven al in Nederland, dan nog is het moeilijk te begrijpen. Maar het wordt natuurlijk nog veel lastiger als je niet zo bekend bent met het Nederlandse zorgsysteem. Voor ons is het daarom heel belangrijk dat de informatie die op de Helpdesk verschijnt eenvoudig is, zodat iedereen het kan begrijpen. Maar zonder betuttelend te worden! Dus geen lange teksten, geen moeilijke woorden en geen honderdduizend links. Maar korte instructies, begrijpelijke adviezen waar je iets mee kan. En dat begint door je te verplaatsen in de schoenen van mensen, door je in te beelden in hun vragen, basale vragen in de zorg waar we vaak al helemaal niet over nadenken. Want we denken er eigenlijk al helemaal niet meer over na dat je niet zomaar naar een specialist kan gaan wanneer je denkt dat je die nodig hebt. Dan ga je eerst naar de huisarts. Het zijn van die conventies waar we eigenlijk helemaal niet meer bij stilstaan, maar die je niet weet als je niet zo bekend bent met het Nederlandse zorgsysteem. In onze voorlichting op de Helpdesk proberen we in de huid te kruipen van migranten die op hun zoektocht naar begrijpelijke voorlichting verstrikt raken in het web van organisaties en ongeschreven regels. Maar begrijpelijkheid heeft natuurlijk ook met taal te maken. Als je elkaar niet begrijpt dan wekt dat bij zowel zorgverlener als patiënt irritatie op. Heel menselijk natuurlijk. Ik kan me heel goed het gevoel voorstellen van een zorgverlener die denkt: “hè, heb je nou weer niet geluisterd naar mijn advies?” Maar aan de andere kant kan ik me ook het gevoel van een patiënt met een migratieachtergrond voorstellen die bij zichzelf
2
denkt: “Ja, allemaal heel leuk en aardig wat je me nu adviseert, maar dit slaat niet op mij, hier kan ik niets mee.” Wanneer je met zorgverleners praat, dan geven ze vaak aan dat het soms lastig is om mensen voor te lichten die het Nederlands niet machtig zijn. Vaak komt er een kind mee om te vertalen, maar dat is natuurlijk ook niet alles. Maar weinig zorgverleners huren een tolk in, terwijl dat de communicatie natuurlijk stukken makkelijker maakt. En begrijpelijker: want je kunt je natuurlijk het beste uiten in je eigen taal. En dan kom ik automatisch bij punt 3: herkenbaarheid. Tijdens onze voorbereidingen hebben we bijna op een antropologische manier proberen te achterhalen hoe je voorlichting over de zorg voor migranten herkenbaar kan maken. En daar kom je achter door gewoon het veld in te gaan. Ik ben bijvoorbeeld naar een aantal huisartsenpraktijken geweest. Wat je ziet is een prikbord vol met instanties die je met van alles en nog wat kunnen helpen. Maar het lijkt alsof ze allemaal voor autochtone Nederlanders zijn bedoeld. En niet voor migranten. We hebben vaak nagedacht over de vraag: hoe zorgen we ervoor dat mensen bij het zien of horen van onze voorlichting denken: ‘Hé, dit gaat over mij’. Nou ja, vrij simpel eigenlijk. Je herkent je in personen die met dezelfde vragen zitten als jij, met dezelfde soort problemen. Soms heel schrijnende problemen. Bijvoorbeeld het verhaal van Ali, een Turkse man die ziet dat zijn vader steeds vergeetachtiger wordt, doelloos over straat struint. Hij en zijn zus willen zijn vader verzorgen, maar langzaam maar zeker komen ze erachter dat het zo niet langer gaat. Maar je ouder in een bejaardentehuis achterlaten is geen optie. Hoe los je dit op en waar kan je terecht, zodat je ouders op een plek terecht komen waar ze zich thuis voelen. Stichting Pluspunt, uit Rotterdam, houdt zich onder meer bezig met dementie bij migranten. En met het voorlichtingsmateriaal dat zij beschikbaar hebben gesteld, proberen we hun goede initiatieven ook een landelijke bekendheid te geven. Op de website van de Helpdesk spelen ervaringsverhalen in de zorg een grote rol. Hiermee proberen we mensen het gevoel te geven dat ze niet de enige zijn. En dat 3
anderen je al voor zijn geweest en hun probleem hebben kunnen oplossen. Een prachtig verhaal vind ik het verhaal van de familie Pi, een Chinees gezin in Nederland met een zoon die lijdt aan schizofrenie. Het gezin kwam in de jaren ’70 naar Nederland en alles ging goed. Totdat hij psychiatrische problemen kreeg. In 17 jaar tijd werd hij zes keer opgenomen in een psychiatrische kliniek, met alle gevolgen van dien voor hem zelf en het gezin. Er is nooit een moment geweest dat het gezin hun zoon niet heeft gesteund, terwijl veel zorgverleners vonden dat zij hun kind moesten loslaten. Dat werd vaak opgevat als overbezorgdheid en bemoeienis. Maar in de Chinese cultuur, voor zover je daar natuurlijk generaliserend over kunt spreken, is je kind pas volwassen als hij voor zichzelf kan zorgen. Tot die tijd houd je je als ouders je verantwoordelijkheid. En dat werd vaak niet begrepen. Uiteindelijk gaat het gelukkig met deze jongen veel beter, maar het heeft een hoop voeten in de aarde gehad om het zo te krijgen. En ik denk dat zulke ervaringsverhalen voor veel mensen erg herkenbaar zijn. Naast ervaringsverhalen proberen we door middel van filmpjes in de eigen taal een gevoel van herkenning over te brengen. En dat alles met het idee dat iedereen op zijn of haar eigen manier informatie zoekt. De ene via geschreven tekst, de ander door iets te kijken. We proberen bij elk thema op de website geschikt videomateriaal te vinden waarin herkenbare situaties worden geschetst. En het doel hiervan is juist dat mensen zich gesterkt voelen om zelf actie te ondernemen, het vertrouwen te hebben dat zij zelf iets kunnen doen. We zullen met 9 thema’s gaan beginnen. Dat hebben we kunnen doen door de steun van met name het VSB Fonds en ook van het ministerie van VWS. Maar bij die 9 thema’s blijft het natuurlijk niet. De Helpdesk is constant in ontwikkeling. En dat willen we onder meer met uw hulp doen. Samen willen we de krachten bundelen om vindbare, begrijpelijke en herkenbare informatie over de zorg te bieden. Daarvoor hebben we een adoptiestructuur opgezet. Dat betekent dat we organisaties vragen om met hun steun een nieuw thema aan de Helpdesk toe te voegen. Een van die adoptiepartners is bijvoorbeeld het Tolk en Vertaalcentrum die het thema tolken heeft geadopteerd. Het adopteren van een thema kan door middel van financiële steun, en / of door het uitwisselen van kennis. En we willen vandaag ook aangrijpen 4
om dit nogmaals onder de aandacht te brengen. Mocht u namens uw organisatie geïnteresseerd zijn om meer diversiteit in uw voorlichtingsmateriaal aan te brengen, en een groter publiek aan te spreken, spreek ons dan gewoon even aan vandaag.
5
