kopgroepbibliotheken

Strategisch beleid 2013-2016 KopGroep Bibliotheken

www.kopgroepbibliotheken.nl @kopgroepbieb facebook.com/kopgroepbibliotheken

inhoud strategisch beleid 2013-2016

Voorwoord 4 Korte terugblik 6 Maatschappelijke relevantie 8 Keuzes voor de toekomst

11

A.

Wat willen onze klanten?

11

B.

Welke keuzes maken wij?

12

-

Vestigingen 12

-

Samenwerking 16

-

Digitale bibliotheek

-

Collectie 20

-

Educatie 22

-

Culturele activiteiten

-

Personeel 25

18

24

Bijlagen A.

Organisatiestructuur

26

B.

Mosaic klantentypen

27

C. Bibliotheekwet 28 D. Samenwerkingspartners 29

3

voorwoord

De komende jaren gaat er veel veranderen in de bibliotheekwereld. Subsidies zijn niet meer zo vanzelfsprekend, ledenaantallen en bezoekersaantallen lopen steeds meer uit elkaar en de technologische en digitale ontwikkelingen laten zich moeilijk voorspellen. De openbare bibliotheek ontstond begin 20ste eeuw in een tijd van informatieschaarste. In de Noordkop zijn we al heel lang actief, want de bibliotheek van Den Helder vierde in juni 2012 haar 100-jarig bestaan. In deze 100 jaar is veel veranderd, maar in de basis ook veel hetzelfde gebleven. Want openbare bibliotheken spelen van oudsher een belangrijke rol bij de verspreiding van informatie, kennis en cultuur. Met 4 miljoen leden, 100 miljoen uitleningen en een jaaromzet van circa 600 miljoen euro is de Nederlandse openbare bibliotheek nog steeds een veel gebruikte en zeer gewaardeerde maatschappelijke voorziening (zie ook bijlage C Bibliotheekwet). Om goed voorbereid te zijn op de toekomst heeft KopGroep Bibliotheken de afgelopen maanden gewerkt aan een nieuw beleidsplan voor de jaren 2013-2016. Het resultaat heeft u nu in handen. Met ondersteuning van bureau Courante zijn verschillende bijeenkomsten georganiseerd waar onder meer werd gebrainstormd over de nieuwe centrale bibliotheek in Den Helder. Deze gesprekken zijn ook als input voor de beleidsnota gebruikt. Er werd een sessie belegd met mensen uit allerlei geledingen uit de samenleving, zoals het bedrijfsleven, toerisme, horeca, onderwijs en de culturele sector. 4

Enkele conclusies zijn: - De openbare bibliotheek is van oudsher een leverancier van informatie en kennis. - Het gebruik van internet zal de functie van de bibliotheek veranderen. - De bibliotheek dient een goed bereikbare plek te zijn. - De bibliotheek moet een plek zijn om te verblijven, te studeren, te werken, te lezen of te ontmoeten en waar goede koffie te krijgen is. - De bibliotheek is een plek waar veel activiteiten plaats moeten vinden rondom schrijvers, geschiedenis en actualiteit. Beleving is belangrijk. Een andere sessie werd gehouden met mensen uit de eigen organisatie. Ook in deze bijeenkomst kwam naar voren dat de bibliotheek vooral moet inzetten op verblijfskwaliteit en zich moet richten op diverse doelgroepen. Daarnaast moet de digitale dienstverlening verder worden ontwikkeld, aansluitend op de landelijke Digitale Bibliotheek. In de gemeente Hollands Kroon wordt in 2013, 2014 en 2015 in totaal meer dan 50% bezuinigd op onze subsidie. Dat betekent dat we in deze gemeente keuzes moeten maken voor de dienstverlening. Die wordt gereduceerd tot een minimumpakket. Op pagina 14 wordt beschreven hoe we met de beperkte middelen tot een enigszins verantwoord resultaat willen komen.

Mis sie en V isie De bibliotheek is en moet een laagdrempelige voorziening blijven. Leverancier van betrouwbare en toegankelijke informatie voor velerlei doeleinden. De blik verruimen, informeren, ontspannen en inspireren. Daarnaast zijn we als lokale partner onmisbaar bij educatie, leesbevordering en maatschappelijke ontwikkelingen. Ook bieden we een podium voor ontmoeting, culturele evenementen en debat.

Onze missie is dan ook: lezen, leren en beleven! Visie De samenleving is gebaat bij burgers die kritisch zijn en bewuste keuzes kunnen maken. Met haar activiteiten draagt KopGroep Bibliotheken daar substantieel aan bij. De maatschappij is een informatiemaatschappij geworden. Er is een overvloed aan informatie via bestaande en nieuwe kanalen. De behoefte aan een onafhankelijk instituut dat ondersteuning biedt bij de selectie van relevante en betrouwbare informatie groeit. En onze rol verandert hierdoor. De dienstverlening richt zich steeds meer op informatievoorziening in zowel het fysieke als het digitale domein. Professionaliteit, maatwerk en toegankelijkheid zijn daarbij de kenmerken. De bibliotheek is het lokale centrum voor kennis, informatie, cultuur, educatie, ontmoeting en debat. In die rol draagt ze bij aan lees- en taalontwikkeling en biedt ze burgers de mogelijkheden om te leren omgaan met nieuwe media en de toepassingen daarvan. De bibliotheek is een uitnodigende publieke ruimte waar plaats is voor allerlei initiatieven op maatschappelijk en cultureel gebied. Overheden en andere informatieaanbieders kunnen de bibliotheek benutten als platform waar een groot publiek kennis kan nemen van hun informatieaanbod. Ook zien we in toenemende mate dat de bibliotheek functioneert als ontmoetingsplaats, de huis- en studeerkamer van de samenleving, de zogenaamde third place, de plek die na huis en werk een belangrijke verblijfsplek is voor veel mensen. Om te lezen, te werken, te studeren of te ontmoeten. Mede door invloed van de recessie en de toenemende werkloosheid zal dit de komende jaren steeds belangrijker worden. We zien in deze informatiemaatschappij ook een andere ontwikkeling. Namelijk die van ontlezing, toenemende taalachterstanden en laaggeletterdheid. In dit kader ontwikkelt de openbare bibliotheek zich steeds meer tot kenniscentrum voor lezen en literatuur.

5

korte terugblik

6

KopGroep Bibliotheken is in 2008 ontstaan uit een fusie van 14 bibliotheken in 9 gemeenten in de Noordkop. Deze schaalvergroting maakte bibliotheekvernieuwing en kwaliteitsverbetering mogelijk. Bij de start werd een langdurige samenwerkingsovereenkomst gesloten tussen de gemeenten en de nieuwe basisbibliotheek. De afgelopen 5 jaar is hard gewerkt om de organisatie op te bouwen (zie voor het organisatiemodel bijlage A). In de eerste beleidsperiode heeft dit geresulteerd in veel nieuwe activiteiten en een toenemend gebruik van de website. Helaas is in het ledenaantal, conform de landelijke ontwikkelingen, een dalende tendens te zien. Toch zijn we erin geslaagd om een stabiel bezoekersaantal te handhaven. Van alle inwoners in ons werkgebied is bijna 25% lid van KopGroep Bibliotheken (meetpunt eind 2012). Onze dienstverlening is de afgelopen jaren vernieuwd. Bij de start hebben we onze ambitie vastgelegd in een beleidsnota en het merendeel van de daarin genoemde punten is gerealiseerd. We hebben bestaande dienstverlening verbeterd, nieuwe diensten ontwikkeld, vestigingen opnieuw ingericht en ook op digitaal gebied flinke stappen gezet.

Zo is in alle vestigingen zelfbediening ingevoerd voor het uitlenen en inleveren van materialen. Ook is bijna overal een Makkelijk Lezen Plein ingericht voor jeugdige bezoekers met leesmoeilijkheden. Om cultuurhistorisch erfgoed op een laagdrempelige manier te ontsluiten zijn in 5 vestigingen Historische Informatie Punten geopend. Onze medewerkers klant- en leenservice zijn de afgelopen jaren bijgeschoold. Hiermee hebben ze de kennis en vaardigheid in huis gekregen die past bij hun nieuwe rol. Door de invoering van zelfbediening is er veel veranderd. De functie is nu meer gericht op ontvangst van klanten, helpen en verwijzen en vraagafhandeling op een proactieve manier. Werken in de bibliotheek vereist ook een goed begrip van nieuwe ontwikkelingen op mediagebied. Daarom hebben alle medewerkers in 2011 de cursus 23 Dingen gevolgd waarin de interactieve functionaliteiten van internet centraal stonden.

7

maatschappelijke relevantie KopGroep Bibliotheken opereert niet alleen. Bij het maken van beleid onderschrijven we de strategie die de Vereniging Openbare Bibliotheken (VOB) voor de periode tot 2016 heeft uitgezet1: a) De bibliotheek is er voor individu en samenleving b) De bibliotheek is een fysiek en digitaal informatieknooppunt c) De bibliotheek onderneemt Onze keuzes voor de komende jaren zijn mede hierop gebaseerd. 1) De bibliotheek levert waarde, Vereniging van Openbare Bibliotheken (2012)

8

a) De bibliotheek is er voor individu en samenleving

b) De bibliotheek is een fysiek en digitaal informatieknooppunt

Uit onderzoek blijkt dat bijna alle mensen vinden dat de bibliotheek een grote maatschappelijke waarde heeft, ook al is niet iedereen lid. Er is een breed draagvlak. Mensen zien de bibliotheek als een basisvoorziening en we doen er alles aan om dat zo te houden. Tot op dorpsniveau proberen we onze expertise, infrastructuur en dienstverlening in te zetten. Niet meer met overal een bibliotheekvestiging, want dat is niet betaalbaar, maar wel met onze service en dienstverlening. In het Spreidingsplan 2011 staat niet voor niets: “KopGroep Bibliotheken kiest voor dienstverlening aan doelgroepen boven gebouwen.”

Mensen gaan op een andere manier om met informatie. Toegang wordt belangrijker dan bezit. Voor bibliotheken liggen er grote kansen. Klanten moeten bij ons niet alleen informatie kunnen halen of consumeren, maar ook informatie kunnen bundelen, mixen en toepassen. Daarom richten we ons de komende beleidsperiode op een nog bredere samenwerking in de regio met educatieve organisaties en culturele instellingen.

Leesbevordering aan kinderen is een van onze speerpunten. Het onderwijs is gebaat bij een sterke partner op het gebied van leesbevordering, informatieverwerving en mediawijsheid. Met de jeugdbus, die vanaf voorjaar 2013 rijdt in gebieden zonder vaste bibliotheekvestiging, zijn we bereikbaar voor kinderen, leerkrachten en ouders tot in de kleinste woonkernen. Laaggeletterdheid In ons land zijn circa 1.5 miljoen functioneel analfabeten, terwijl de overheid stelt dat iedere burger over voldoende kennis, vaardigheden en onderscheidingsvermogen moet beschikken om zich bewust, kritisch en actief te kunnen bewegen in onze huidige complexe en veranderlijke informatiemaatschappij. Lezen en schrijven zijn essentiële voorwaarden voor zelfredzaamheid. Leesbevordering en bestrijding van laaggeletterdheid zijn daarom belangrijke speerpunten van bibliotheken én overheden voor de komende jaren. Ook mediawijsheid is onmisbaar voor wie de weg wil blijven vinden in de veranderende wereld. Internet en sociale media zijn niet meer weg te denken. Geen kennis hiervan betekent achterblijven in de maatschappij.

Ruime openingstijden, een verleidelijke presentatie van media en inspirerende activiteiten maken van de bibliotheek een aantrekkelijke plek om te verblijven. We maken een duidelijke keuze om niet meer in elke vestiging alles aan te bieden. We maken onderscheid tussen bibliotheken die als een culturele spin in het web functioneren in een groter verzorgingsgebied en vestigingen waar het vooral gaat om de uitleenfunctie. Daarnaast kijken we naar mogelijkheden om de bibliotheek fysiek aanwezig te laten zijn in bijvoorbeeld scholen, zorginstellingen of supermarkten. We bewegen dus meer naar de klant toe. Ook digitaal. Want ook voor onze e-content gaat het niet zozeer om de kwantiteit, maar om de toegankelijkheid ervan. We zijn sinds 2012 aangesloten op de Digitale Bibliotheek. In het voorjaar van 2013 gaat onze nieuwe website online. We hebben daarmee optimaal voordeel van programma’s en diensten die landelijk worden ontwikkeld. KopGroep Bibliotheken omarmt de Digitale Bibliotheek. Onze klanten moeten ten volle kunnen profiteren van de digitale mogelijkheden die beschikbaar worden gesteld door de Digitale Bibliotheek. Zoals het uitlenen van e-books of het downloaden van luisterboeken. En wij zorgen voor deskundige medewerkers, want we blijven de plek waar mensen terecht kunnen met vragen over het gebruik van digitale media en waar cursussen worden gegeven om mensen wegwijs te maken in de digitale wereld. Daarnaast profileren we ons steeds meer als de professionele partner van het onderwijs op het gebied van mediawijsheid en leesbevordering.

9

c) De bibliotheek onderneemt Bibliotheken veranderen en tegelijkertijd is er minder subsidie. Kunnen we meer doen met minder? Het antwoord op deze vraag ligt besloten in maatschappelijk ondernemerschap. We staan midden in de samenleving als partner van overheden, onderwijs, culturele instellingen en andere bibliotheken. De komende beleidsperiode gaan we dit partnerschap nog verder uitbouwen. Zo transformeren we van uitvoerend leverancier naar een strategische partner. ‘Samen’ is hierbij het motto. Samen met gemeenten zullen we optrekken in de strijd tegen laaggeletterdheid. Samen met andere culturele instellingen programmeren we aantrekkelijke activiteiten. Samen met het onderwijs richten we ons op speerpunten als leesplezier en leesvaardigheid. En samen met andere bibliotheken gaan we aan de slag om een zuinigere bedrijfsvoering te realiseren. Bijvoorbeeld door gezamenlijk middelen in te kopen, marktontwikkelingen en klantbehoeftes te onderzoeken en marketingacties op te zetten. Maar ook door expertise of personeel te delen.

10

Een concreet voorbeeld van dit ondernemerschap is een project in Wieringerwaard waar KopGroep Bibliotheken in 2013 een nieuwe jeugdbibliotheek opzet die gefinancierd wordt vanuit de leefbaarheidsgelden van Wooncompagnie. Opgemerkt moet worden dat we ondanks dit ondernemerschap afhankelijk blijven van budgetsubsidies van de vier gemeenten in de Kop van Noord-Holland. De bezuinigingen in de gemeente Hollands Kroon mogen niet leiden tot zodanige ingrepen in de organisatie dat daardoor onze ambities in gevaar komen, zeker niet in het werkgebied van Texel, Den Helder en Schagen.

keuzes voor de toekomst

A. Wat willen onze klanten?

Om de dienstverlening te kunnen verbeteren en keuzes af te stemmen op vragen van de gebruikers, heeft KopGroep Bibliotheken sinds 2011 een online klantenpanel. Een representatieve groep van 500 mensen wordt een aantal keer per jaar ondervraagd over zaken als informatiebehoefte, tevredenheid over de dienstverlening en de digitale bibliotheek. De resultaten hiervan worden op onze website gepubliceerd. Daarnaast benutten we de resultaten van Mosaic, een consumentenclassificatie van huishoudens in Nederland (zie bijlage B). Hierbij wordt gebruik gemaakt van verschillende databronnen, zoals Kadaster, CBS en marktonderzoek. Alle 7,2 miljoen Nederlandse huishoudens zijn gesegmenteerd in 44 verschillende typen. Per type huishouden wordt een beeld geschetst met betrekking tot de demografie, levensstijl en mediavoorkeur. Eind 2011 is onderzoek gedaan naar de klanttypen die in het werkgebied van KopGroep Bibliotheken wonen. Ook is onderzocht welk type klanten lid zijn van de bibliotheek. In onderstaande grafiek wordt het resultaat van dit onderzoek weergegeven.

% leden

Op basis van deze klanttypen worden keuzes gemaakt wat betreft het collectiebeleid en de programmering van activiteiten. Ook wordt bij de inrichting van bibliotheken en de dienstverlening rekening gehouden met wat deze klanttypen van een bibliotheek verwachten (zie voor verdere uitwerking bijlage B).

Rest

F - welvarende genieters

E - traditionele gezinnen

D - dynamische gezinnen

EMC Groep

C - cultuurgenieters

B - gepensioneerde gezelligheidszoekers

0%

A2 - stedelingen

10%

A1 - studenten en starters

40%

20%

De verschillende doelgroepen zijn niet per definitie homogeen verdeeld over het werkgebied. Traditionele gezinnen wonen verspreid over het hele werkgebied. De Dynamische gezinnen bevinden zich vooral in de grote plaatsen Den Helder en Schagen. De Welvarende genieters wonen vooral in het zuiden van het werkgebied, rond de vestigingen Schagen, Harenkarspel en Niedorp. Cultuurgenieters zijn veelal te vinden in De Schooten en het gebied rond Schagen, waaronder Callantsoog.

% gebied

50%

30%

De Traditionele gezinnen maken een groot deel uit van de bevolking van het gebied en zijn goed vertegenwoordigd in ons ledenbestand. Ook de groepen Dynamische gezinnen en Welvarende genieters zijn met circa 15% van de huishoudens en 17% van het ledenbestand groepen om rekening mee te houden.

11

B. Welke keuzes maken wij? In de volgende hoofdstukken worden de keuzes uitgewerkt die wij de komende jaren maken op het gebied van spreiding, samenwerking, collectie, educatie, activiteitenaanbod en personeel. In onze dienstverlening focussen we op: a) Bestrijding van laaggeletterdheid en bevordering van lezen en mediawijsheid b) Digitalisering c) Ontmoetingsfunctie Deze aspecten lopen als een rode draad door alle hoofdstukken heen.

Vestigingen In de toekomst zullen er minder fysieke bibliotheekvestingen zijn. Teruglopende subsidies en de toenemende digitalisering dwingen ons in een nieuwe richting. Culturele centra De bibliotheek als uitleencentrum van boeken transformeert. Het is een landelijke trend dat bibliotheken uitgroeien tot culturele of multifunctionele centra die, in samenwerking met andere partners, onderdak bieden aan verschillende voorzieningen. Door meerdere functies in één gebouw samen te brengen, wordt efficiënt gebruik gemaakt van ruimte en middelen. Gebouwen die bruisen van de activiteiten en zowel overdag als ’s avonds open zijn voor het publiek. De komende jaren willen we op verschillende locaties functioneren binnen een cultureel centrum in deze vorm. Bij de programmering richten we ons op alle voor ons relevante klanttypen uit de Mosaic analyse (zie bijlage B).

12

- In Schagen is de bibliotheek begin 2013 naar Cultuurhuis Markt 18 verhuisd. In dit multifunctionele gebouw geeft KopGroep Bibliotheken samen met het Scagon theater, de sociëteit voor senioren, het jongerenwerk en de muziekschool invulling aan een breed cultureel programma. - In Den Helder wordt de komende jaren een nieuwe centrale bibliotheek gebouwd. Hierin is ook plaats gereserveerd voor de Helderse Volksuniversiteit en de lokale historische verenigingen. - Op Texel worden gesprekken gevoerd met Artex Kunstenschool Texel om gezamenlijke huisvesting te zoeken in het centrum van Den Burg. - In Julianadorp gaat de bibliotheek deel uit maken van het nieuwe multifunctionele centrum Trefpunt, waarin onder meer ook de peuterspeelzaal, het dorpshuis en de GGD participeren. - De komende tijd gaan we ons oriënteren of de huisvesting van bibliotheek Harenkarspel geschikt gemaakt kan worden voor medegebruik.

Verruiming van openingstijden In de nieuw geopende bibliotheek in Markt 18 in Schagen is het aantal openingsuren verdubbeld zonder extra personeelsformatie te gebruiken. Dit concept, waarbij we op daluren minimaal personeel inzetten, wordt de komende beleidsperiode stapsgewijs uitgebreid. Daarbij wordt een beroep gedaan op de zelfredzaamheid van de bezoekers. Zij kunnen net als tijdens de reguliere openingsuren gebruik maken van alle diensten van de bibliotheek. Voor inhoudelijke vragen kan men terecht op de tijden dat er personeel aanwezig is. Het leengemak van de leden staat voorop. Ons streven is om alle vestigingen op termijn maximaal open te stellen voor het publiek. Toegankelijkheid is daarbij het sleutelwoord.

13

Hollands Kroon Vooral in de kleine kernen staan de fysieke bibliotheken onder druk en daarom heeft KopGroep Bibliotheken in 2011 een spreidingsplan opgesteld voor de bibliotheekvoorzieningen in kernen met minder dan 6000 inwoners. In het najaar van 2012 hebben we naar aanleiding van een actie tegen forse bezuinigingen in Hollands Kroon aan onze leden gevraagd wat de bibliotheek voor hen betekent. Honderden mensen gaven aan deze oproep gehoor. Bovenaan aan de lijst met reacties staat dat de bibliotheek een betaalbare voorziening is voor grote groepen mensen in de samenleving. Daarnaast gaven veel leden aan de ontmoetingsfunctie en het zelf kunnen snuffelen tussen de boeken een belangrijke meerwaarde te vinden van een bibliotheek. Alleen maar online reserveren en het gewenste materiaal op een aangewezen punt afhalen wordt door velen niet als alternatief gezien. Toch zullen de bestaande vestigingen in de gemeente Hollands Kroon in de huidige vorm verdwijnen als gevolg van de bezuinigingen. Daarvoor in de plaats worden zogenoemde ’Plug-in’ of onbemande bibliotheken gerealiseerd. De jeugd tot 12 jaar kan gebruik maken van de jeugdbus en voor volwassenen worden afhaalpunten gezocht.

14

Jeugdbus De dienstverlening aan kinderen is één van onze belangrijkste speerpunten. Daarom rijdt er vanaf het voorjaar van 2013 een speciale jeugdbus in kleine woonkernen waar geen fysieke bibliotheek (meer) is. De jeugdbus heeft twee verdiepingen. Op de standplaats gaat de bovenste verdieping hydraulisch omhoog. De bus is helemaal ingericht voor kinderen: spannend en uitdagend. Niet alleen het uiterlijk is bijzonder, maar ook het interieur. De benedenverdieping is gevuld met jeugdboeken, tijdschriften en dvd’s. Op de bovenverdieping is ruimte waar kinderen zelfstandig of in groepsverband kunnen werken. Hier worden ook de educatieve programma’s voor het basisonderwijs uitgevoerd. Plug-in KopGroep Bibliotheken gaat de komende beleidsperiode ervaring opdoen met een zogenaamde Plug-in bibliotheek. Dit is een onbemande bibliotheekvoorziening in bijvoorbeeld een supermarkt of een ander gebouw waar veel publiek komt. Het concept is helemaal gericht op zelfbediening. In Callantsoog wordt een Plug-in bibliotheek geopend in een vestiging van Albert Heijn. Het voordeel is dat de leden veel meer uren per week gebruik kunnen maken van de voorzieningen dan in de huidige situatie. Albert Heijn Callantsoog is 7 dagen per week van 8.00 tot 22.00 uur geopend. Dit moet bijdragen aan het succes, want de Plug-in bibliotheek komt op een plek waar altijd winkelend publiek is.

Jeugdbibliotheek In schoolgebouwen in De Schooten en Middenmeer zijn specifieke servicepunten voor de jeugd tot en met 12 jaar, die wij ‘jeugdbibliotheek’ noemen. Hier is een aantrekkelijke collectie te vinden waaruit de kinderen kunnen lenen voor thuis en op school. Ook leerlingen van andere scholen uit de wijk maken gebruik van deze voorziening. De uitlening wordt verzorgd door vrijwilligers of door de leerlingen zelf. Kinderen uit groep 7 krijgen hiervoor instructie en worden benoemd tot ‘bibliotheekmedewerker’. In Middenmeer kunnen volwassenen hun gereserveerde boeken afhalen in de jeugdbibliotheek. Ook hier is wekelijks een bibliotheekmedewerker aanwezig als aanspreekpunt en coördinator.

Onbemande bibliotheek De komende jaren wordt ook ervaring opgedaan met onbemande bibliotheken. Dit zijn bestaande vestigingen die zonder personeel werken. Mensen maken er zelfstandig gebruik van de bibliotheekdiensten. Materialen worden door de klant zelf uitgeleend en ingenomen. Vragen kunnen online gesteld worden. Wil een klant persoonlijk geholpen worden dan kan men terecht bij een van de andere vestigingen van KopGroep Bibliotheken. De openingstijden in deze vestigingen kunnen op deze manier flink worden verruimd. Voor de onbemande bibliotheken worden vrijwillige huismeesters gezocht die een oogje in het zeil houden. Wekelijks is er een bibliotheekmedewerker als coördinator aanwezig. Servicepunten In De Schooten is een servicepunt in een voormalig schoolgebouw waar ook een dagbestedingscentrum is gevestigd voor mensen met een beperking of chronische ziekte. De activiteiten van het centrum sluiten goed aan bij de functies van de bibliotheek. Er is een gezamenlijke ruimte met een leestafel, computer en koffiehoek. Het servicepunt heeft een kleine collectie boeken, specifiek voor de doelgroep. De uitlening wordt verzorgd door vrijwilligers. Vanuit het servicepunt kunnen materialen thuisbezorgd worden door vrijwilligers van Bibliotheek aan huis. Daarnaast is het een afhaalpunt voor gereserveerde materialen. Wekelijks is er een bibliotheekmedewerker als coördinator aanwezig.

Pilot met vervoersdienst en afhaalpunten In de gemeente Hollands Kroon worden onder druk van de bezuinigingen een paar ingrijpende maatregelen genomen. Noodgedwongen wordt gesneden in de dienstverlening van de huidige bibliotheken. Om met name de minder mobiele klanten niet in de kou te laten staan wordt een proef gedaan met lokale afhaalpunten waar mensen materialen kunnen ophalen en terugbrengen die ze via de website hebben gereserveerd. Voor mensen uit deze groep die graag zelf tussen de boeken snuffelen volgt een pilot met een vervoersdienst die (op afspraak) wekelijks naar een bibliotheek in een naburige kern rijdt. Bibliotheek aan huis Onder het motto: ‘als de lezer niet naar de boeken kan komen, komen de boeken naar de lezer’ verzorgen wij al jaren ‘Bibliotheek aan huis’. Vrijwilligers halen en brengen boeken bij mensen die graag willen blijven lezen, maar niet meer zelfstandig naar de bibliotheek kunnen komen. Dat kan ook tijdelijk zijn, bijvoorbeeld in de wintermaanden of tijdens een ziekteproces. De komende jaren breiden we deze dienstverlening verder uit, vooral in de gebieden waar geen fysieke bibliotheek meer is.

15

Samenwerking KopGroep Bibliotheken is zich bewust van haar maatschappelijke functie binnen de lokale gemeenschap en haar rol als voortrekker op het gebied van leesbevordering, mediawijsheid en cultuureducatie. Vanuit deze gedachte wordt bewust samenwerking gezocht met partners op cultureel, educatief en maatschappelijk gebied, maar ook met gemeenten en het onderwijs. De komende beleidsperiode willen we deze samenwerking intensiveren en op zoek gaan naar nieuwe samenwerkingsverbanden. Bijlage D geeft een overzicht van de huidige samenwerkingspartners. Multifunctionele centra Op de locaties waar de bibliotheek is gehuisvest in een multifunctioneel centrum, zoals in Markt 18 in Schagen en naar verwachting op termijn in Julianadorp en op Texel, ligt samenwerking met andere gebruikers van die centra voor de hand. Niet alleen in het delen van de faciliteiten van een gebouw, maar ook in het aanbieden van een gezamenlijk programma aan het publiek. In de nieuw te bouwen centrale bibliotheek van Den Helder is de samenwerking met lokale historische verenigingen en de Volksuniversiteit zelfs een van de uitgangspunten geweest bij het opstellen van het programma van eisen voor de architect. Het gebouw moet een dynamisch centrum van cultuur, educatie en erfgoed worden met ruime openingstijden. Bibliotheken Uiteraard is er van oudsher een nauwe samenwerking met andere bibliotheken en met de branchevereniging VOB. De komende jaren zullen bibliotheken op verschillende terreinen gezamenlijk optrekken. Aansluiting bij een landelijke website en het op landelijk niveau aanbieden van digitale diensten zijn hier voorbeelden van. Regionaal valt te denken aan het gezamenlijk inhuren van dienstverlening of gespecialiseerde medewerkers. Culturele partners Lokaal werkt KopGroep Bibliotheken samen met diverse partners uit de culturele wereld, zoals kunstcentra, musea, theaters en boekhandels. Door gezamenlijke activiteiten te organiseren kan er meer aandacht worden gegenereerd en zijn de financiële risico’s kleiner. Gezamenlijk kan een kwalitatief hoogwaardig aanbod worden gedaan.

16

Cultureel erfgoed We hebben de afgelopen jaren flink geïnvesteerd in samenwerking met partners die zich bezighouden met cultureel erfgoed, waaronder het Regionaal Archief in Alkmaar. De bibliotheek vervult een spilfunctie in de netwerken van historische verenigingen en lokale musea. Zo participeren we actief in het project Biebmaps, waarbij informatie uit collecties van lokale archieven, musea, kranten en bibliotheken digitaal beschikbaar wordt gesteld aan het publiek. Ook binnen het basisonderwijs spelen we een belangrijke rol bij diverse erfgoedprojecten. Lokale historie blijft een belangrijk speerpunt voor ons.

Onderwijs Structurele samenwerking met het onderwijs en instellingen voor VVE bieden een mooie kans om de krachten te bundelen op het gebied van taalontwikkeling, leesbevordering, digitale en fysieke informatieverwerving en mediawijsheid. Het ROC Kop van Noord-Holland is een van onze vaste partners bij de bestrijding van laaggeletterdheid van volwassenen.

Samenwerking met commerciële partners Ook wordt waar mogelijk de samenwerking met commerciële partners gezocht. Zo participeert KopGroep Bibliotheken in het project ‘Voordeel met je biebpas’ waarbij bibliotheekleden op vertoon van hun lidmaatschapskaart met korting naar een theater, film of museum kunnen. Dit provinciale project moet de komende jaren nog meer lokale verankering krijgen. Met boekhandel Plukker uit Schagen bestaat een unieke samenwerking. Via de website van KopGroep Bibliotheken kan materiaal besteld worden bij de webshop van Plukker. De bibliotheek krijgt 10% van de opbrengst van alle materialen die op deze manier zijn gekocht.

17

Digitale bibliotheek De digitale bibliotheek zal een steeds grotere plaats innemen in de dienstverlening van KopGroep Bibliotheken. De website is nu al voor veel leden de plek waar materialen worden uitgezocht en gereserveerd. De komende jaren zal dit alleen maar meer worden. Ook de aanwezigheid op sociale netwerken zoals Facebook en Twitter wordt steeds belangrijker. Klanten delen daar hun ervaringen met anderen en reageren op activiteiten en berichten van de bibliotheek.

Nieuwe website In het voorjaar van 2013 lanceert KopGroep Bibliotheken haar nieuwe website. Door aan te sluiten bij de landelijke digitale bibliotheek (BNL), aangevuld met zelf ontwikkelde functionaliteiten, wordt de digitale dienstverlening via de website verder uitgebreid. Denk bijvoorbeeld aan het uitlenen van e-books, het downloaden van luisterboeken, maar ook aan het aanbieden van achtergrondinformatie en het geven van tips en advies. Zo zal de digitale bibliotheek als schatkamer fungeren, waar mensen ‘rond kunnen dwalen’ en met informatie in aanraking komen waarnaar ze niet direct op zoek waren. De website moet mensen verleiden om meer te doen dan alleen reserveren, verlengen of het gericht opzoeken van informatie. Net als de fysieke bibliotheek moet ook de digitale bibliotheek een plek zijn waar je langer kunt en wilt verblijven. Vooral ook omdat de fysieke bibliotheekfunctie op het platteland de komende jaren gaat veranderen. 18

Nationale Bibliotheek Catalogus De belangrijkste verschijningsvorm van de digitale bibliotheek is de Nationale Bibliotheek Catalogus (NBC). In deze catalogus brengen openbare bibliotheken, universiteitsbibliotheken en de Koninklijke Bibliotheek hun collecties op één digitale plek samen. Verrijkt met gezamenlijk ingekochte content, zoals e-books, krantenen tijdschriftartikelen, muziek, foto’s, film en specifieke informatiebronnen, als G!ds en de Consumentenbond ontstaat zo ‘de grootste virtuele bibliotheek van Nederland’ waaruit alle bibliotheekleden materialen kunnen aanvragen. Op lokaal niveau wordt de informatie van de Nationale Bibliotheek Catalogus gecombineerd met regionale collecties van musea, kranten- en historische archieven.

Service Behalve dat bezoekers van de digitale bibliotheek zelf op zoek kunnen gaan naar boeken, muziek, films of andere informatie, wil KopGroep Bibliotheken bezoekers ook actief informeren door het verspreiden van nieuwsbrieven en het aanbieden van attenderingsservices en apps voor smartphone of tablet. De inhoud en het type van deze diensten worden voor een belangrijk deel door de interesses van de individuele gebruiker bepaald. En voor alle vragen waarop de bezoeker zelf geen antwoord vindt, kan hij via de digitale vraagbaak van KopGroep Bibliotheken contact opnemen met een informatiespecialist. E-books E-books worden steeds populairder en hun verschijningsvormen worden diverser. Er verschijnen steeds meer e-books die speciaal voor een bepaalde doelgroep zijn ontwikkeld. Zo groeit het aantal e-audiobooktitels, speciaal voor mensen die niet of moeilijk gedrukte teksten kunnen lezen. Overigens zijn e-audiobooks niet alleen voor slechtzienden en blinden bedoeld. Ze zijn ook heel geschikt om in de auto of trein te beluisteren. Voor de allerkleinsten komen steeds meer e-books beschikbaar, waarin beeld, tekst en geluid tot één geheel worden gecombineerd. Ook de manier waarop e-books kunnen worden gelezen wordt diverser. Naast de gebruikelijke manier, waarbij e-books worden opgeslagen op een e-reader of tablet, wordt online (streaming) lezen steeds populairder. Daarbij krijgt de gebruiker via een internetverbinding toegang tot het e-book. Hierbij wordt het boek in gedeeltes gedownload. Nadat de lener het bewuste gedeelte heeft gelezen, worden de volgende pagina’s gedownload en de vorige gewist.

2

KopGroep Bibliotheken maakt gretig gebruik van alle digitale content die voorhanden is. Helaas zijn we bij het beschikbaar stellen van nieuwe e-booktitels afhankelijk van het landelijke aanbod. Jaarlijks verschijnen 40.000 boektitels, een getal dat al meer dan dertig jaar stabiel is. Ruim de helft daarvan is afkomstig uit het ‘grijze gebied’: proefschriften, rapporten en boeken in eigen beheer, de rest (18.000 titels) hoort bij het door uitgevers op de markt gebrachte aanbod. Het aantal beschikbare e-books blijft daarbij ver achter. Op het moment van schrijven zijn slechts 745 Nederlandstalige e-books door de uitgevers vrijgegeven voor uitlening door de bibliotheek. Internationaal ligt dit anders. In sommige landen, zoals de VS, Engeland en Duitsland worden al op betrekkelijk grote schaal e-books uitgeleend door bibliotheken. In Nederland zijn de uitgevers nogal terughoudend. Het Nederlandse taalgebied vormt een betrekkelijk kleine markt. Uitgevers hebben (nog) geen vertrouwen in een verdienmodel ten aanzien van het uitlenen van e-books door bibliotheken. Bovendien vallen e-books niet onder de auteurswet. Daardoor moeten bibliotheken met de afzonderlijke uitgevers onderhandelen over de mogelijkheden om e-books te kunnen uitlenen. Het valt niet te verwachten dat de toekomstige nieuwe bibliotheekwet daar verandering in brengt.2

Online uitlenen van e-books door bibliotheken, SEO Economisch Onderzoek, Amsterdam (november 2012)

19

Collectie Leden van KopGroep Bibliotheken kunnen niet alleen gebruik maken van onze eigen collectie, maar hebben ook toegang tot het landelijke netwerk van bibliotheekcollecties. Voor de jaren 2013 en 2014 hebben we nieuw collectiebeleid geformuleerd. Volgens het spreidingsbeleid zal een significant deel van de leners in de toekomst niet meer aan een specifieke vaste vestiging verbonden zijn. Omdat ook de verschillende Mosaic klanttypen (bijlage B) verspreid over het hele werkgebied wonen, wordt de opbouw van onze collectie niet meer per vestiging beschreven maar voor alle bibliotheken samen. Voor de verdeling van de collectie over de afzonderlijke locaties zal steeds gekeken worden naar het leengedrag in die locatie, zodat de collectie afgestemd blijft op de plaatselijke gebruikers. Vrij uniek in Nederland is dat KopGroep Bibliotheken de komende periode gaat experimenteren met een zogenaamde ‘floating collection’. Dit concept komt er op neer dat media die de lener heeft aangevraagd in de bibliotheek blijven waar de lener ze retourneert. Voordelen zijn: reductie van transacties en transporten en dus een vermindering van de kosten van het onderling leenverkeer. Ook komen de collecties op plaatsen terecht waar de klant daar behoefte aan heeft. Uitgangspunten van het nieuwe collectiebeleid: - KopGroep Bibliotheken heeft één collectie, die voor alle bibliotheekleden te leen is en voor alle bezoekers van de bibliotheek vrij te raadplegen is. - Door te werken met een ‘floating collection’ worden bij vestigingen onderdelen van de collectie regelmatig ververst. - Bij de samenstelling van de collectie wordt uitgegaan van de behoefte van de klant. - De collectie van KopGroep Bibliotheken is multimediaal, actueel en inspirerend. - In de collectie is vanuit de maatschappelijke opdracht van de bibliotheek speciaal aandacht voor het onderwijs, laaggeletterden en ouderen. - De collectie wordt op een aantrekkelijke manier gepresenteerd, zowel fysiek als digitaal. - De dienstverlening van de bibliotheek is zo ingericht dat de collectie, ook als die niet in de bibliotheek om de hoek aanwezig is, eenvoudig en snel te verkrijgen is. - De bibliotheek werkt met andere bibliotheken samen om materiaal dat niet in de eigen collectie aanwezig is toch te kunnen leveren. Daarnaast leent ze aan andere bibliotheken materiaal uit dat daar niet aanwezig is.

20

Omvang van de collectie De omvang van de collectie hangt samen met het aantal inwoners van het verzorgingsgebied. Met de subsidiërende gemeenten is afgesproken dat de collectie 1.60 banden per inwoner groot is. Bij een werkgebied van 164.870 inwoners komt dat neer op een collectie van bijna 264.000 banden. Aansluitend bij onze missie wordt bij samenstelling van de collectie goed gelet op de doelgroepen en klanttypen die bediend worden. Digitale collectie - De digitale collectie gaat op termijn een steeds groter onderdeel van de gehele collectie uitmaken (zie hoofdstuk: Digitale bibliotheek). In de samenleving zien we de acceptatie van e-books groter worden. - Leden hebben toegang tot veel bestanden met digitale informatie die vrij in de bibliotheek geraadpleegd kunnen worden. Het gaat dan om informatie op het gebied van boeken, nieuws en consumentenzaken, zoals de tests van de Consumentenbond, Uittrekselbank en PressDisplay, waarbij klanten online kunnen bladeren en lezen in meer dan 1700 kranten uit 92 verschillende landen en in 48 talen. Presentatie van de collectie De klantengroepen van de bibliotheek (zie bijlage B) hebben behoefte aan een collectie die aantrekkelijk wordt gepresenteerd waarbij gebruiksgemak voorop staat. Voorselecties en frontale presentatie van materialen verhogen het kiesgemak. Hierbij maken we gebruik van de principes van Retail marketing.

Service Om te zorgen dat klanten de collectie optimaal kunnen gebruiken is een aantal aspecten van groot belang: a) De catalogus is ingericht om snel te vinden wat je zoekt en is vanaf onze website eenvoudig te raadplegen. KopGroep Bibliotheken sluit aan op delandelijke digitale infrastructuur en gaat in 2013 gebruik maken van de Nationale Bibliotheek Catalogus (NBC). Uitgangspunt van de Nationale Catalogus is dat tenminste 90% van alle aangevraagde materialen uit de collectie van de basisbibliotheek zelf afkomstig moet zijn. Dat betekent dat KopGroep Bibliotheken ook in de toekomst over een ruime en actuele fysieke collectie moet beschikken. b) Door op de website en in de digitale nieuwsbrief geregeld aandacht te besteden aan belangrijke, interessante en verrassende titels en collectieonderdelen stimuleren we de leden de collectie te verkennen en er steeds nieuwe ontdekkingen in te doen. c) Als de klant een titel gevonden heeft is het van belang dat deze klant hem ook gemakkelijk in handen krijgt. Naast het eigen automatiseringssysteem van de bibliotheek is het mogelijk via de landelijke dienst ‘Aanvragen’ materiaal uit andere bibliotheken te laten komen. Op het moment dat KopGroep Bibliotheken aansluit op de NBC gaat naar verwachting ook het landelijke aanvraagsysteem een grotere rol spelen.

21

Educatie Als kinderen 5 minuten per dag lezen, lezen zij jaarlijks bijna 300.000 woorden meer dan kinderen die helemaal niet lezen. Uit onderzoek blijkt dat van peuters en kleuters die geregeld zijn voorgelezen 70% voldoende woordenschat heeft om een goede start te kunnen maken op school. Van de groep kinderen die niet is voorgelezen heeft slecht 30% voldoende woordenschat.3 Deze percentages rechtvaardigen onze focus op kinderen. Leesbevordering is dan ook een van de belangrijkste speerpunten de komende jaren.

Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE) Recente bezuinigingen op de kinderopvangtoeslag leidt tot een terugloop van het aantal jonge kinderen dat naar professionele opvang gaat. Daarmee neemt ook het aantal kinderen dat in contact komt met VVE-programma’s af. Dit is een zorgelijke situatie omdat voorlezen essentieel is voor de taalontwikkeling van peuters en kleuters. Uit een enquêteonderzoek in het kader van het Jaar van het Voorlezen blijkt dat slechts 51% van de Nederlanders wel eens voorleest.4 Daarom blijft voorlezen een hoofdthema. De samenwerking met instellingen voor VVE heeft een hoge prioriteit. KopGroep Bibliotheken biedt bestaande en nieuwe producten aan die aansluiten bij de behoefte van pedagogisch medewerkers. In de strijd tegen laaggeletterdheid is preventie van groot belang. Daarnaast richten we ons met een project als BoekStart ook op het voorlezen aan baby’s. Je kunt namelijk niet vroeg genoeg beginnen met voorlezen. In het eerste levensjaar ontwikkelt een kind zich snel en leert veel nieuwe dingen. 22

Via het consultatiebureau krijgen ouders een brief van de gemeente die hen aanspoort hun kind lid te maken van de bibliotheek. Bij inschrijving ontvangen ouders een koffertje met boekjes en worden ze wegwijs gemaakt in de bibliotheek. Leesbevordering begint in de wieg. Primair onderwijs Met het educatieve programma doe de bieb zijn we een belangrijke partner voor het basisonderwijs op het gebied van leesbevordering, informatievaardigheden en mediawijsheid. Met ongeveer 700 activiteiten per jaar vervullen we een rol van betekenis. De komende beleidsperiode gaan we onderzoeken hoe we onze activiteiten nog beter kunnen laten aansluiten op de behoefte van het onderwijs. Zo kunnen we tegemoet komen aan individuele wensen van scholen en programma’s bieden die passen bij het profiel, het leerplan en het curriculum van de school. School en bibliotheek hebben hetzelfde belang voor ogen: het vergroten van het leesplezier en de taalvaardigheid van kinderen. Afspraken worden vastgelegd in een samenwerkingsovereenkomst.

Jeugdbus Onder het motto: ‘als kinderen niet naar de bibliotheek kunnen komen, komt de bibliotheek naar de kinderen!’ rijdt er vanaf 2013 een speciale jeugdbus door kernen met minder dan 6.000 inwoners. Alles in deze bus draait om leesbevordering. De inrichting is aantrekkelijk en spannend, zowel uiterlijk als wat inhoud betreft. Met scholen worden afspraken gemaakt: alle kinderen worden lid en de school stimuleert de leerlingen om materialen te lenen voor zowel school als thuis. Ook peuters kunnen gebruik maken van de bus. Op de bovenverdieping worden educatieve projecten uitgevoerd en kunnen kinderen en leerkrachten zelf aan de slag. Door sponsoring van de Rabobank en subsidie van de provincie Noord-Holland beschikt de bus over een moderne multitouch-tafel en diverse iPads. DOKLAB heeft speciaal voor KopGroep Bibliotheken een innovatief programma ontwikkeld dat gericht is op leesbevordering. Brede School Bibliotheek (BSB) De Brede School Bibliotheek is een speciale bibliotheek voor en door kinderen tot 12 jaar. Die kan opgenomen zijn in een Brede School, zoals in Middenmeer, of in een bestaande bibliotheek, zoals in Nieuw Den Helder. Ook dit project draait om leesbevordering. Leerlingen uit de bovenbouw krijgen een opleiding tot ‘bibliotheekmedewerker´. In die functie lenen zij boeken uit aan de andere kinderen van de school, zorgen voor het terugzetten in de kasten, lezen jongere kinderen voor en helpen met het zoeken van boeken via de catalogus. Een grote verantwoordelijkheid die door de kinderen serieus wordt gedragen. Volwassenen hebben bij dit project een begeleidende rol op de achtergrond.

Voortgezet onderwijs Samen met het voortgezet onderwijs zoekt KopGroep Bibliotheken naar mogelijkheden om leerlingen en docenten te ondersteunen bij het verder ontwikkelen van taal-, lees- en mediavaardigheden. Het startpunt van de samenwerking is niet meer het aanbod vanuit de bibliotheek. KopGroep Bibliotheken werkt vraaggericht en gaat uit van de wensen en behoeften van het onderwijs. Van het onderwijs wordt een proactieve houding verwacht. Mogelijke concepten zijn: Biebsearch of de Bibliotheek op school voor het voortgezet onderwijs. Voorwaarde is een meerjarige structurele en planmatige samenwerking op basis van cofinanciering. Educatie voor volwassenen Hoewel 96 procent van de Nederlanders thuis over een internetaansluiting beschikt, zijn bepaalde digitale vaardigheden voor grote groepen mensen niet vanzelfsprekend. Senioren hebben vanwege hun leeftijd al een natuurlijke achterstand. Volgens onderzoek van TU Twente gebruiken hogeropgeleiden het web voornamelijk voor informatie, educatie en carrière. Volgens ditzelfde onderzoek richten laagopgeleiden zich meer op chatten, vermaak en gamen. Daardoor dreigen laatstgenoemde groepen de boot te missen als het gaat om informatievoorziening en persoonlijke ontwikkeling.5 KopGroep Bibliotheken ziet het als haar maatschappelijke taak om deze groepen te ondersteunen bij het verwerven van vaardigheden. Dit gebeurt onder andere door het aanbieden van workshops en cursussen en het geven van demonstraties, soms in samenwerking met partners. Sommige van deze activiteiten vinden online plaats, andere in de bibliotheek. Educatieve activiteiten voor volwassenen zijn opgenomen in ons activiteitenprogramma (zie volgende hoofdstuk).

3 4

5

Meer lezen, beter in taal – Effecten van lezen op taalontwikkeling, Kunst van Lezen (2011) Deze enquête is in opdracht van Stichting Lezen Nederland, Stichting Lezen Vlaanderen en de Nederlandse Taalunie uitgevoerd door onderzoeksbureau Intomart Gfk, onder 2.000 respondenten boven de 13 jaar. Deze groep is representatief voor de Nederlandse bevolking. Trendrapport internetgebruik 2012, Digivaardig & Digiveilig, Internet (15-11-2012)

23

Culturele activiteiten KopGroep Bibliotheken heeft een aantrekkelijk en actueel activiteitenprogramma. Informatieve, culturele, literaire en leesbevorderende activiteiten worden op een laagdrempelige wijze gepresenteerd en zijn voor iedereen toegankelijk. Naast het culturele podium is ook de ontmoetingsfunctie van de bibliotheek belangrijk. De afgelopen vijf jaar werden ruim 700 activiteiten georganiseerd voor bijna 27.000 bezoekers.

Het aanbod De interesse van de klanten dient bij alle activiteiten als uitgangspunt. Daarbij gaan we uit van klantsegmentatie volgens het Mosaic model (zie bijlage B). De Traditionele gezinnen, Dynamische gezinnen, Welvarende genieters en in mindere mate de Cultuurgenieters zijn de grootste groepen gebruikers van onze vestigingen. Daarnaast worden gerichte acties opgezet om nieuwe klantgroepen te bereiken. Verder worden digitale toepassingen, zoals streaming, ingezet bij activiteiten. Op die manier is het mogelijk voor klanten om ondanks de grote fysieke afstanden binnen ons werkgebied bepaalde activiteiten thuis achter de computer te volgen. Ook worden digitale leeskringen opgezet en wordt ‘het nieuwe lezen’ geïntroduceerd. Hierbij worden schrijvers en lezers bij elkaar gebracht. Daarnaast bedient KopGroep Bibliotheken meer dan 60 leeskringen van materiaal. Deze leeskringen worden actief bij literaire activiteiten betrokken. Locaties De activiteiten van KopGroep Bibliotheken worden de komende beleidsperiode geprogrammeerd in de vestigingen in Den Helder, Julianadorp, Texel, Schagen en Harenkarspel. In de gemeente Hollands Kroon is geen geld meer om activiteiten uit te voeren. In de servicepunten worden kleinschalige doelgroepgerichte activiteiten aangeboden. De nieuwe vestiging in Schagen maakt deel uit van Cultuurhuis Markt 18. Deze locatie biedt uitstekende faciliteiten en goede mogelijkheden tot samenwerking met de andere culturele instellingen. Daarnaast wordt frequent samengewerkt met de lokale boekhandel. Schagen heeft een regiofunctie dus de activiteiten van KopGroep Bibliotheken richten zich niet alleen op inwoners van Schagen. Ook de centrale bibliotheek van Den Helder krijgt nieuwe huisvesting. Daar zal de bibliotheek functioneren als multifunctioneel centrum met een regionale uitstraling. Door samenwerking met de historische verenigingen en de Helderse Volksuniversiteit kunnen er nog meer activiteiten geprogrammeerd worden op het gebied van erfgoed en lokale historie. 24

Op Texel zijn plannen om een cultureel centrum te realiseren in het centrum van Den Burg in samenwerking met Kunstenschool Artex. In Julianadorp wordt de bibliotheek opgenomen in een breed multifunctioneel centrum en voor de vestiging in Tuitjenhorn worden medegebruikers gezocht. Zo snijdt het mes aan twee kanten: kostenreductie door gezamenlijke huisvesting, het bereiken van een brede doelgroep en het aanbieden van een gezamenlijk activiteitenprogramma.

Personeel KopGroep Bibliotheken staat de komende beleidsperiode onder financiële druk. Bezuinigingen en de daaruit voortvloeiende interne reorganisatie betekenen dat er in de toekomst met minder bibliotheken en met minder personeel gewerkt moet worden. Er moet een professionaliseringslag worden gemaakt en daarbij zijn andere competenties en vaardigheden van medewerkers nodig. Aan de werknemers van KopGroep Bibliotheken worden hoge eisen gesteld. Ook de steeds verdergaande digitalisering heeft consequenties voor de deskundigheid van het personeel. Competentiemanagement In 2013 wordt het zogenaamde ´competentiemanagement´ ingevoerd. Daarbij zijn drie kerncompetenties beschreven die bij alle functies noodzakelijk zijn: - Kwaliteitsbewustzijn - Ondernemerschap - Lerend vermogen Binnen het competentiemanagement worden verschillende niveaus onderscheiden. Aan de ene functie worden zwaardere eisen gesteld dan aan de andere.

Deze competenties zijn de komende jaren uitgangspunt van scholing en functioneringsgesprekken. Pro-actieve houding Kwaliteit staat voorop bij KopGroep Bibliotheken. In de bemande bibliotheken is de adviesfunctie belangrijk. Medewerkers moeten een deskundig advies kunnen geven op het gebied van informatie, literatuur en lezen. Inhoudelijke vakkennis is juist in deze tijd belangrijk. Hiermee kunnen we ons onderscheiden en profileren. Van de medewerkers wordt een proactieve houding verwacht wat betreft het bijhouden van vakkennis en het op de hoogte zijn van landelijke ontwikkelingen binnen de bibliotheekbranche. Zij moeten met enthousiasme het eigen product aan de man brengen. Het Sterrenprogramma Om het competentiemanagement goed uit te kunnen voeren wordt de komende beleidsperiode extra geld begroot voor de scholing van personeel. Er wordt gewerkt met een zogenaamd ´sterrenprogramma´ waarbij medewerkers, in overleg met hun leidinggevende, zelf kunnen kiezen uit een gevarieerd nascholingsaanbod van trainingen, workshops en bijeenkomsten. Vrijwilligers KopGroep Bibliotheken werkt in de servicepunten en jeugdbibliotheken met vrijwilligers. Ook worden vrijwilligers ingezet bij voorleesactiviteiten en Bibliotheek aan huis. Net als bij het reguliere personeel worden ook aan vrijwilligers kwaliteitseisen gesteld op het gebied van klantvriendelijkheid en servicegerichtheid. Vrijwilligers worden begeleid door een coördinator.

25

Bijlage A: Organisatiestructuur Raad van Toezicht

OR

Directeur / Bestuurder

ICT / Digitale Bibliotheek

Staf

Teamleider ICT

PR en Communicatie

ICT Specialist

Kwaliteitszorg

ICT Beheer

Manager Back-Office Collectie Cultuur, Ontmoeting en Debat Educatie Informatie en Advies Jeugdbibliotheekwerk Klanten- & Leenservice Mediawijsheid

Ondersteunende Dienst Secretaresse / Hoofd O.D. Personeelsadministratie Logistiek / Transport Leden- & Financiële Administratie

Manager Front-Office

Bibliobus

Harenkarspel

‘t Zand

Callantsoog

Anna Paulowna

Schagen

Wieringerwerf

Wieringen

Niedorp

Middenmeer

DH Schooten Servicepunten

Nieuw Den Helder

Den Helder Julianadorp

Den Helder Centrale

Texel 26

Bijlage B: Mosaic klanttypen We maken gebruik van Mosaic, een model voor consumentenclassificatie.6 Op basis van gemeenschappelijke kenmerken zijn de goed vertegenwoordigde klanttypen van KopGroep Bibliotheken benoemd en onderverdeeld in: 1. Traditionele gezinnen 2. Dynamische gezinnen 3. Welvarende genieters 4. Cultuurgenieters 1. Traditionele gezinnen Voelen zich goed in een veilige wereld van gebaande paden en vaste rituelen. Hun ankers zijn familie en werk. Je treft Traditionele gezinnen zowel op het platteland als in een stedelijke omgeving aan. In de stad is het aandeel migrantengezinnen groot. Van de bibliotheek vragen ze: - Inrichting en dienstverlening – Deze klantengroep is een typische retail doelgroep: men neust graag en komt overwegend niet doelgericht naar de bibliotheek. - Collectie – Deze groep is vooral geïnteresseerd in de genres romantiek, spanning en waargebeurde verhalen (actuele titels). Wat betreft non-fictie: vooral allerlei zaken die te maken hebben met het dagelijks leven en vakanties. - Activiteiten – Deze groep is minder geïnteresseerd in activiteiten in de bibliotheek, wat wel in de smaak valt zijn ontmoetingen met populaire schrijvers of BN’ers en kinderactiviteiten. 2. Dynamische gezinnen Zitten midden in het spitsuur van het leven. Het zijn ouders van jonge kinderen die werk, zorg, hobby’s en ambities combineren. Dynamische gezinnen zijn hoger opgeleid, maar hebben geen topsalarissen. Van de bibliotheek vragen ze: - Inrichting en dienstverlening – Easy-to-shop en gemak worden belangrijk gevonden. Zaken moeten voor zichzelf spreken (bewegwijzering, indeling) en er wordt praktische service verwacht. Een retailbenadering past goed. - Collectie – Deze groep is qua collectie vooral geïnteresseerd in waargebeurde verhalen, spannende boeken, kinder- en jeugdboeken, literaire en psychologische romans. Non-fictie: psychologie, opvoeding/onderwijs, koken, knutsel- en kinderactiviteiten, tuin- en woonbladen en reizen en vakanties. - Activiteiten – Men is vooral geïnteresseerd in gezins- en kinderactiviteiten. 3. Welvarende genieters Het meerderdeel van deze groep is boven de 40 jaar en heeft zelfstandige puberkinderen of kinderen die al het huis uit zijn. Het zijn kritische consumenten, maar ook trouwe klanten. Over het algemeen zijn ze weinig materialistisch ingesteld. Van de bibliotheek vragen ze: - Inrichting en dienstverlening – Door frontale presentatie van materialen en voorselecties (top 20, toptitels, alles over koken en tuinieren, de nieuwste aanwinsten) kunnen de materialen gemakkelijk worden gekozen en blijft er – indien gewenst – tijd over voor een praatje en een kop koffie. De ontmoetingsfunctie van de bibliotheek is voor deze groep van belang, evenals het persoonlijk contact en advies. In een te moderne inrichting voelt men zich niet prettig, evenmin in een rommelige omgeving. - Collectie – Deze groep is vooral geïnteresseerd in actuele items: literatuur, misdaadromans, romantiek en tijdschriften. Wat betreft non-fictie: gezondheid, geschiedenis, koken. - Activiteiten – Creatieve workshops en cursussen, leesclubs en activiteiten rondom consumentenzaken. 4. Cultuurgenieters Mensen op leeftijd zonder thuiswonende kinderen en financiële zorgen. Ze genieten van hun pensioen en van culturele activiteiten. Van de bibliotheek vragen ze: - Inrichting en dienstverlening – Men laat zich graag inspireren, dus een retailbenadering past hier prima bij. Men vindt professionaliteit en kennis van zaken in de dienstverlening erg belangrijk. - Collectie – Actualiteit van de collectie is erg belangrijk; literatuur filmhuisfilms, klassieke muziek. Wat betreft non-fictie: zingeving en reizen. - Activiteiten – Lezingen van Nederlandse schrijvers, ontmoetingen met gelijkgezinden. 6

De klant is koningin, Elsbeth Meijjer (2008) Welke klant is úw koningin? Vereniging van Openbare Bibliotheken (2011)

27

Bijlage C: Bibliotheekwet In de Wet op het specifiek cultuurbeleid (Wsc) is over het openbare bibliotheekwerk betrekkelijk weinig geregeld. En wat er staat is verouderd. Daarom bereidt het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap een nieuwe bibliotheekwet voor. De bemoeienis van de overheid met het openbare bibliotheekwerk is gebaseerd op artikel 7 van de Grondwet, in samenhang met artikel 10 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) en artikel 19 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM). Deze artikelen waarborgen de vrijheid van meningsuiting en impliceren daarbij de mogelijkheid voor iedere burger om kennis te kunnen nemen van informatie. Deze algemene beginselen hebben in Nederland hun neerslag gekregen in de bibliotheekbepalingen van de Wsc. De openbare bibliotheek wordt gepositioneerd als publieke toegang tot informatie, educatie en cultuur. In de praktijk betekent dit dat bibliotheken brede collecties van fysieke informatiedragers (boeken, tijdschriften) opbouwen en deze gratis ter inzage stellen aan iedereen en uitlenen aan hun leden. De openbare bibliotheek onderscheidt zich daarbij fundamenteel van andere aanbieders van informatie door te functioneren vanuit een aantal publieke waarden: - onafhankelijkheid, - pluriformiteit, - betrouwbaarheid en toegankelijkheid. Deze overwegingen zijn nog altijd actueel. Er is sprake van drie functies: lezen, leren en informeren als de kern van het bibliotheekwerk en daarmee als voorwaarde om van een openbare bibliotheek te kunnen spreken. De overige twee functies (kunst en cultuur, ontmoeting en debat) zijn daarvan afgeleid. In de nieuwe bibliotheekwet zullen de taken en verantwoordelijkheden van de verschillende overheden: rijk, provincies en gemeenten worden gedefinieerd. Met de nieuwe wet wordt ook de verankering van de lokale fysieke bibliotheek met de digitale bibliotheek vormgegeven.

28

Bijlage D: Samenwerkingspartners Hieronder een selectie van onze samenwerkingspartners: Bibliotheken Bibliotheek Heiloo Bibliotheek Hoorn Bibliotheek Kennemerwaard Bibliotheken WFO Bibliotheek IJmond ProBiblio Vereniging voor openbare bibliotheken (VOB) WEB Bibliotheken Cultuur Artex Kunstenschool Texel Boekhandel Nauta Boekhandel Open Boek Boekhandel Plukker Centrum voor kunsteducatie Triade Grenzenloos Schagen Helderse Volksuniversiteit HOVO Kunstenaarsvereniging ZOUT Marinemuseum Muziekschool Da Capo Reddingmuseum Schouwburg De Kampanje Scagon theater Erfgoed Genootschap voor de geschiedenis van Wieringermeer Helderse Historische Vereniging Helderse Vereniging voor Sociale Geschiedenis Historisch Informatiecentrum De Turfschuur Op ZeeLand Historische Vereniging Callantsoog Historische Vereniging Harenkarspel Historische Vereniging Texel Kaap Skil Luchtvaart- & Oorlogsmuseum Texel Nederlandse Genealogische Vereniging afdeling Den Helder e.o. Oudheidkamer Texel Plein C – cultuureducatie in Noord Holland Regionaal Archief Alkmaar Stichting Historisch Niedorp Stichting Texels Museum Stichting tot Behoud van Historisch Erfgoed ´t Veld Zijdewind Moerbeek Zijper Museum

Gezondheid Centrum voor Jeugd en Gezin (CJZ) Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ) Gemeentelijke Gezondheidsdienst (GGD) Nederlandse Vereniging voor Autisme (NVA) Nederlandse Vereniging voor Slechthorenden (NVVS) Opvoedpoli Den Helder Visio (expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen) Onderwijs en VVE Instellingen voor VVE in de Kop van Noord-Holland Mediaonderwijs en Meer Primair onderwijs: Sarkon, Surplus, Flore, Schooltij, Meerwerf, Kopwerk ROC Kop van Noord-Holland Voortgezet onderwijs: De Hoge Berg, Scholen aan Zee en Wiringherlant Overig Ecomare Esdégé-Reigersdaal (De Albatros) Gemeenschapsraad Texel Grafisch Centrum Eelan Internationaal Vrouwen Centrum (IVC) Jeugd en Jongerenwerk: Kern 8 en Young4ever Noorderkwartier Noordhollands Dagblad Omring Rabobank Noord-Holland Noord Rabobank Schagen-Wieringerland Rechtbank Alkmaar Sociëteit voor senioren Schagen Stichting Vrijwaard Texelse Courant Texels Welzijn Weekendschool Den Helder Woonzorggroep Samen Woonzorgcombinatie De Gollards Wijksteunpunt WMO Schagen Tekst: KopGroep Bibliotheken Eindredactie: Anita Ruder Ontwerp en uitvoering: Grafisch Centrum Eelan

29

KopGroep Bibliotheken lezen, leren en beleven!

30

31

Colofon Tekst: KopGroep Bibliotheken Eindredactie: Anita Ruder Ontwerp en uitvoering: Grafisch Centrum Eelan

Colofon

Tekst : Managementteam Eindredactie : Anita Ruder Ontwerp & uitvoering : Grafisch Centrum Eelan 32