W E R K D O C U M E N T
KOKEN EN WARMTAPWATERBEREIDING IN BEJAARDENWONINGEN OP AARDGAS OF ELEKTRICITEIT ? door ,
..
M.J.M. van Lierop
1970-236 Adb
..
september
~ J K S D I E N S TV O O R D E I J S S E L M E E R P O L D E R S S M E D I N G H U I S L E L Y S T A D
1. I n l e i d i n g
1.1. I n de d o o r de R . I J . P . , d e S.W.L. e n d e S.W.A. i n L e l y s t a d en Almere g e r e a l i s e e r d e e n i n aanbouw of v o o r b e r e i d i n g z i j n d e b e j a a r d e n w o n i n g e n , z i j n e n worden t o t nu t o e v o o r h e t koken e n w a r m t a p w a t e r b e r e i d i n g i n h e t algemeen s l e c h t s d e n o d i g e v o o r z i e n i n g e n g e t r o f f e n om de h i e r v o o r benodigde a p p a r a t u u r op a a r d g a s aan t e s l u i t e n (de g a s a a n s l u i t i n g e n t . b . v . h e t f o r n u i s en de g e i s e r e n d e r o o k g a s g e l e i d e p i j p t . b . v . de g e i s e r ) . De k o s t e n v o o r d e z e i n s t a l l a t i e s b e d r a g e n gemiddeld f 340,--. We1 worden overeenkomstig de Model Bouwverordening, onbedrade b u i s l e i d i n g e n a a n g e b r a c h t t . b . v . een e v e n t u e e l t e p l a a t s e n e l e k t r i s c h : f o r n u i s en e l e k t r i s c h e b o i l e r . De p r a k t i j k l e e r t e c h t e r d a t d o o r de b e j a a r d e n v o o r h e t koken e n de warmt a p w a t e r b e r e i d i n g i n hoofdzaak g e b r u i k wordt gemaakt van a a r d g a s . 1.2. Meermalen i s de v r a a g g e r e z e n o f , i n verband m e t de v e i l i g h e i d voor d e g e b r u i k e r e n h e t m i l i e u i n d e z e k l e i n e wooneenheden (minder o n t w i k k e l i n g van waterdamp, waardoor g e r i n g e r c o n d e n s a t i e e n a a n s l a g op ramen, wanden e n p l a f o n d s ) , t o e p a s s i n g van e l e k t r i c i t e i t v o o r d i t d o e 1 n i e t d e voork e u r zou v e r d i e n e n .
...
U i t i n f o r m a t i e i s m i j g e b l e k e n d a t d e N.C.H.B. u i t veiligheidsoverweging v o o r h e t koken e n de w a r m t a p w a t e r b e r e i d i n g b i j v o o r k e u r e l e k t r i c i t e i t b e n u t . Het b e t r e f f e n h i e r vaak woningen d i e n a b i j een v e r z o r g i n g s t e h u i s z i j n g e s i t u e e r d , w a a r b i j d e c e n t r a l e verwarming e n soms ook d e warmwaterv o o r z i e n i n g c e n t r a a l worden v e r z o r g d . Deze woningen worden dan i n h e t g e h e e l n i e t op a a r d g a s a a n g e s l o t e n .
B i j a n d e r e p r o j e c t e n , w a a r b i j de woningen t e n behoeve v a n de i n d i v i d u e l e c e n t r a l e verwarming we1 op h e t a a r d g a s n e t z i j n a a n g e s l o t e n , h a n d h a a f t d e N.C.H.B. h a a r v o o r k e u r v o o r e l e k t r i c i t e i t met b e t r e k k i n g t o t h e t koken en de warmwaterbereiding. Toch komt h e t b l j d e z e l a a t s t e c a t e g o r i e woningen ook v o o r ~ d a tmen v o o r d e z e a c t i v i t e i t e n a a r d g a s t o e p a s t . Het i s w e l l i c h t z i n v o l binnen de R.1J.P. e n de S t i c h t i n g e n Woningbouw L e l y s t a d e n Almere t o t e e n n a d e r e s t u d i e o v e r d i t onderwerp t e komen, w a a r b i j ook de d a a r a a n verbonden f i n a n c i E l e c o n s e q u e n t i e s i n d e beschouwing b e t r o k k e n moeten worden. 1.3. D i t r a p p o r t w i l e e n a a n t a l gegevens aandragen d i e b i j d e voornoende s t u d i e van b e t e k e n i s kunnen z i j n . Het z a l z i c h u i t e r a a r d beperken t o t d e door de R . I J . P . , d e S.1J.L. e n de S.W.A. g e r e a l i s e e r d e en n o g t e r e a l i s e r e n bejaardenwoningen.'
Het b e t r e f t h i e r woningen d i e v e r s p r e i d o f g r o e p s g e w i j s worden g e s i t u e e r d , z o n d e r b i n d i n g met een v e r z o r g i n g s t e h u i s van w a a r u i t m o g e l i j k warme m a a l t i j d e n v e r s t r e k t zouden kunnen worden. I n d e woningen i s r e e d s e e n g a s a a n s l u i t i n g aanwezig v o o r de i n d i v i d u e l e c e n t r a l e verwarmingsinstallatie. Het i s b e l a n g r i j k t e weten d a t i n a l l e woningen i n Almere d i e i n de toekomst op de stadsverwarming worden a a n g e s l o t e n , h e t koken u i t s l u i t e n d o p e l e k t r i c i t e i t z a l p l a a t s v i n d e n , t e r w i j l de w a r m t a p w a t e r b e r e i d i n g v i a een b o i l e r op de stadsverwarming wordt g e r e a l i s e e r d .
2.1. Gas 2. Koken
Behoudens d e bejaardenwoningen i n h e t S.W.A.-project van a r c h i t e c t Van S t i g t i n Almere-Haven, worden i n d e bejaardenwoningen i n L e l y s t a d en Almere g a s l e i d i n g e n a a n g e b r a c h t n a a r h e t a a n s l u i t p u n t v o o r de kookp l a a t of h e t f o r n u i s . De k o s t e n van a a n l e g v o o r d e z e ' g a s l e i d i n p , bedragen c a . f 185.-2.2. E l e k t r i s c h G e s t e l d kan worden, d a t d o o r h e t o n t b r e k e n van open v u u r , h e t koken d o o r b e j a a r d e n op e l e k t r i c i t e i t v e i l i g e r i s dan h e t koken op g a s . Overeenkomstig d e Model Bouwverordening wordt, t . b . v . een e v e n t u e e l t e p l a a t s e n e l e k t r i s c h e k o o k p l a a t o f f o r n u i s i n e l k e woning e e n onbedrade b u i s l e i d i n g aanpebracht. T e r w i l l e van d e k e u z e v r i j h e i d van d e b e j a a r d e n zou men kunnen overwegen ook d e z e a a n s l u i t i n g b e d r i j f s k l a a r t e completeren. D i t h o u d t 0.m. i n : h e t bedraden van d e l e d i g e b u i s l e i d i n g , h e t u i t b r e i den v a n de v e r d e e l i n r i c h t i n g i n d e m e t e r k a s t met een v e i l i g h e d e n k a s t e n e e n h o o f d s c h a k e l a a r e n h e t p l a a t s e n van een wandcontactdoos i n d e keuken. Een d e r g e l i j k e v o o r z i e n i n g z a l d e b o u w k o s t e n m e t c a . f 250,-- verhogen. T e r w i l l e van d e b e h e e r s i n g van de bouwkosten zou t e overwegen z i j n de onder 2.1. genoemde g a s l e i d i n g t e l a t e n v e r v a l l e n e n de b e j a a r d e n a l d u s t e v e r p l i c h t e n op e l e k t r i c t e i t t e koken. Een d e r g e l i j k e m a a t r e g e l v e r e i s t de n o d i g e v o o r z i c l i t i g h e i d i.v.m. d e t e verwachten c o n s e q u e n t i e s . Behalve h o g e r e g e b r u i k s k o s t e n v o o r d e b e t r o k k e n e n ( z i e h o o f d s t u k 4 ) . z a l d i t w a a r s c h i j n l i j k ook l e i d e n t o t c l a i m s met b e t r e k k i n g t o t k o o k p l a t e n , f o r n u i z e n , pannen enz. Ook b e s t a a t d e m o g e l i j k h e i d h e t b e d r i j f s k l a a r c o m p l e t e r e n van d e z e e l e k t r i s c h e a a n s l u i t i n g , i n o p d r a c h t van de bewoner o f d e S t i c h t i n g , afhankel i j k v a n de wens o f d e noodzaak h i e r t o e , i n een l a t e r s t a d i u m t e ' d o e n . De h i e r a a n verbonden k o s t e n z u l l e n dan c a . f 350,-- bedragen. Daar i n d i t g e v a l dan-:overgegaan wordt van a a r d g a s op e l e k t r i c i t e i t , g e e f t d e P.G.E.M. aan d e i n s t a l l a t e u r een b i j d r a g e i n de k o s t e n v a n c a . f 220,--. De bewoner o f de S t i c h t i n g wordt van d e z e v e r g o e d i n g op d e h o o g t e g e s t e l d en kan d i t b e d r a g i n m i n d e r i n g c l a i m e n b i j d e i n s t a l l a teur. Hoewel deze r e g e l i n g d o o r de .P.G.E.M., a l s e e n d e r weiningen i n ons l a n d , nog s t e e d s wordt t o e g e p a s t i s z i j , i n verband met de w i j z e waarop h i e r d e p r i m a f r e e n e r g i e wordt b e n u t , n o g a l a a n v e c h t b a a r . Het b i n n e n a f z i e n b a r e t i j d b e g i n d i g e n v a n d e z e r e g e l i n g l i g t m i j n s i n z i e n s dan ook i n de l i j n d e r v e r w a c h t i n g . 3. Warmtapwaterbereiding 3.1.
D.m.v.
keukengeiser
Behoudens e e n 4 0 - t a l bejaardenwoningen van d e S.W.L. w a a r i n e l e k t r i s c h e b o i l e r s z i j n t o e g e p a s t , z i j n e n worden t e n behoeve v a n de warmtapwaterb e r e i d i n g i n a l l e bejaardenwonineen t e L e l y s t a d e n Almere e e n gasaan? s l u i t i n g en een rookgasgeleidepljp aangebracht voor een t e p l a a t s e n keukengasgeiser. De k o s t e n van a a n l e g v o o r d e z e g a s a a n s l u i t i n g e n r o o k g a s g e l e i d e p i j p b e d r a g e n c a . f 300,--.
.
'4
I n d i e n , z o a l s t e doen g e b r u i k e l i j k , de a a n l e g p l a a t s v i n d t i n combinatie met de aanleg van de g a s l e i d i n g t.b.v. h e t g a s f o r n u i s , bedragen de gezamenl i j k e kosten z o a l s reeds onder 1 . 1 . g e s t e l d f 340,--. De keukengeiser kan door de bewoners worden gehuurd van de G.A.M.O.G. De h u u r p r i j s bedraagt f 51,681jaar. Eenmalige p l a a t s i n g s k o s t e n f 17,70. De h u i d i g e g a s g e i s e r s z i j n b e v e i l i g d tegen v r i j e g a s u i t s t r o m i n g en tegen onvolledige verbranding a l s gevolg van onvoldoende toevoer van verbrand i n g s l u c h t n a a r of v e r v u i l i n g van h e t t o e s t e l . Huurgeisers worden p e r i o diek onderhouden door de G.A.M.O.G., hetgeen een v e i l i g gebruik a l l e e n nog maar bevorderd. Een g a s g e i s e r h e e f t een heetwater- en een warmwateraansluiting. Het heetw a t e r voor keukengebruik h e e f t een maximale temperatuur van 70-75'~. De douche en de w a s t a f e l worden a a n g e s l o t e n op de warmwateraansluiting. Op de g e i s e r bevindt z i c h een regelmengkraan waarmee de temperatuur van d i t warme water n a a r wens t e r u g g e r e ~ e l dkan worden van 70-75O nanr b i j voorbeeld 40°C. D i t b i e d t vooral b i j h e t douchegebruik aan de bejaarden een g r o t e v e i l i g h e i d . 3 . 2 . D.m.v.
elektrische boiler
I
Conform h e t g e s t e l d e i n de Model Bouwverordening, wordt i n e l k e woning een onbedrade b u i s l e i d i n g n a a r de p l a a t s voor een e v e n t u e l e b o i l e r aangebracht. Door de P.G.E.M. worden u i t s l u i t e n d b o i l e r s verhuurd aan gemeenten, woningbouwverenigingen of s t i c h t i n g e n en andere r e c h t s p e r s o o n l i j k h e i d b e z i t t e n d e i n s t e l l i n g e n , d i e duurzaam e x p l o i t a n t van woningen z i j n . Voor een p a r t i c u l i e r b l i j f t a l l e e n de mogelijkheid een d e r g e l i j k a p p a r a a t t e kopen. D i t v e r g t een i n v e s t e r i n g voor aankoop, p l a a t s i n g , bedraden van de b u i s l e i d i n g , w i j z i g e n van de w a t e r l e i d i n g , aankoop en montage van de mengkraan boven h e t a a n r e c h t enz. van z e k e r f 1.350,--. Het z a l i n de p r a k t i j k n i e t of z e e r zelden voorkomen d a t een b e j a a r d e b i j h e t betrekken van een woning of l a t e r een d e r g e l i j k e i n v e s t e r i n g w i l of kan plegen. De S.W.A. en de S.W.L. hebben we1 de mogelijkheid b o i l e r s van de P.G.E.M. t e huren. De h u u r p r i j s van een b o i l e r compleet met i n l a a t c o m b i n a t i e , a a n s l u i t b u i s j e s en een mengkraan. boven h e t aanrecht bedraagt f 109,441 jaar. D i t bedrag kan v i a de huishuur op de bewoner worden verhaald. Voor h e t bedraden van de b o i l e r l e i d i n g en h e t p l a a t s e n en a a n s l u i t e n van de h u u r b o i l e r z u l l e n de bouwkosten met ca. f 275,-- worden verhoogd. Zoals i n hoofdstuk 4 z a l worden aangegeven, z i j n de j a a r l i j k s e l a s t e n voor de g e b r u i k e r b i j h e t toepassen van een e l e k t r i s c h e b o i l e r ruim 2 ; maal zo hoog dan b i j toepassing van een g a s g e i s e r . Een ander bezwaar tegen de t o e p a s s i n g van e l e k t r i s c h e b o i l e r s i n bejaardenwoningen, i s de hoge temperatuur van h e t uitstromende h e t e water. Deze kan ca. 85OC bedragen. D i t i s b i j keuken en w a s t a f e l g e b r u i k a 1 een kwalijke zaak. B i j h e t douchen kan deze temperatuur e c h t e r f u n e s t z i j n . Het gevaar b i j h e t douchen i s t e verhelpen door de n o m l e mengkraan t e vervangen door een t h e r m o s t a t i s c h e mengkraan. D i t v e r g t e c h t e r een e x t r a i n v e s t e r i n g van ruim f 500,--.
4. Samenvatting kosten
investering (met thermostatische douchemengkraan)
koken elektrisch gas
warmaterbereiding elektrisch &as -
f
f 250,--
f 275,--
525,--
f 340,--
f 185,--
f 300,--
( f I .025,--)
investering door huurderlbewoner (plaatsen + aansluiten keukengeiser) jaarlijkse kosten voor huurderlbewoner
-
wamaterbereiding en koken elektrisch gas
f
f
462,83
17,70
f 158,61
f
f 108,24
f
19,27
f 354,59
17.70
f 139,34
Alle in dit rapport genoemde bedragen zijn inclusief B.T.W. In de bij dit rapport behorende bijlage wordt een nadere uitwerking van de investerings- en exploitatiekostenberekening gegeven.
C
'.
5. Resung Gezien de hoge kosten qua i n v e s t e r i n g (dus hogere woninghuur), maar voora 1 ook de hogere d i r e c t e j a a r l i j k s e kosten voor de bejaarden z e l f (ruim f 300,-- = 300%), z u l l e n w i j z i g i n g e n i n h e t t o t nu t o e gevoerde b e l e i d mijns i n z i e n s d u i d e l i j k e m o t i v a t i e behoeven. Mogelijk zou overwogen kunnen worden aan de bejaarden voor h e t koken een keuzemogelijkheid t e bieden ( z i e 2.2.). O f d i t e r t o e z a l l e i d e n dat meerdere bejaarden voor deze g r o t e r e v e i l i g h e i d ( h e t e l e k t r i s c h koken) z u l l e n k i e z e n , v a l t overigens t e b e t w i j f e l e n . De warmtapwaterbereiding middels een g a s g e i s e r i s v e i l i g t e noemen e n behoeft derhalve mijns i n z i e n s geen w i j z i g i n g . D i t houdt overigens n i e t i n d a t z i c h i n de p r a k t i j l i s i t u a t i e s kunnen voordoen, waarbij n a r i j p beraad toch voor de t o e p a s s i n g van een elekt r i s c h e b o i l e r wordt gekozen.
Bijlage Berekening investerings- en exploitatiekosten
1. Gegevens 1.1. De woningen worden verwarmd d.m.v. een individuele gasgestookte c.v.-installatie.
1.2. Elektriciteitstarieven f51,80 dagtarief per kwh f 0,164 vastrecht per jaar vaste vergoeding nachttarief per jaar f17,18 nachttarief per kwh f 0,109 huur 80 1. boiler (tweespan) incl. inlaatcombinatie, mengkraan en verchr. pijpjes per naand f 9,12 *f 109,44 per jaar. 1.3. Gastarieven gasverbruik per jaar I 600 m3 601 - 170.000 m3
vastrecht per jaar f 53,lO f 81,42
gasprijs per m3 f 0,3186 f 0,2714
huur keukengeiser f 51,68 per jaar.
I m3 aardgas = 8000 kcal. 1 kwh = 860 kcal. 1 m3 aardgas =
'8000 860
= 9,3 kwh.
. .
- .
2Koken
. .
2.1. Elektrisch verbruik voor koken (2 personen1 50-60 kWh per maand, is gemiddeld 55 kwh per maand. Het gemiddelde jaarverbruik is 55 x 12 = 660 kWh per jaar. Gasverbruik voor koken (2 personen) is 660 kwh per jaar per jaar.
660 -
=
71 m3
9,3
3. Warmtapwaterbereiding 3.1. Warmwaterbereiding voor keuken en douche (2 personen). Gemiddeld dagverbruik 60 1 water van 75'~. Aanvoertemperatuur koudwater 10°C. 3900 Calorische waarde: 60 x (75-10) x 1 = 3900 kcal. 2 -860
=
4,53 kwh.
Verbruiksrendement elektrische boiler = 79% (indien de boiler nabij het keukentappunt is geplaatst). Verbruiksrendement keukengeiser = 55% (indien de geiser boven de P o t steen is geplaatst). 3.2. Elektrisch verbruik t.b.v. warmwaterbereidinn - (elektr. boiler). '100 per dag: 4,53 x - = 5,73 kwh. 79 per jar: 4,53 x 365 = 2091,45 kwh.
(,
.
..
.,
Gasverbruik t.b.v. warmwatervoorziening - (keukengeiser) 8 23 loo per dag: 4,53 x 55 = 8,23 kWh 2 -?- 993 = 0,885 m3. per jaar: 0,885 x 365 = 323 m3.
-
4. Jaarlijkse kosten 4.1. Elektrisch 4.1.1. Warmwaterbereiding en koken warmwaterbereiding (nachttarief) 2091,45 kWh x f 0,109/kWh = f 227,97 koken (dagtarief) 660 kWh x f 0,164lkWh = - 108,24 vaste vergoeding nachttarief - 17,18 vastrecht n.v.t. (elektr. toch a1 voor verlichting e.d. nodi'g) huur boiler (compleet) - 109,44 totaal 4.1. 2. Alleen koken
f 462,83
-
koken (dagtarief) 660 kWh x f 0,164/kWh vastrecht n.v.t. (elektr. toch a1 voor verlichting nodie) totaal 4.1.3; 'Alleen warmwaterbereiding
f 108,24
f 108,24
wamaterbereiding (nachttarief) 2091,45 kWh x f 0,109/kWh = f 227,97 vaste vergoeding nachttarief - 17,18 vastrecht n.v.t. (elektr. toch a1 voor verlichting e.d. nodig) huur boiler (compleet) - 109,44
f 354,59
totaal 4.2. Gas
Opmerking vooraf. 1.v.m. de aanwezigheid van een individuele gasgestookte c.v.-installatie zal het totale ~asverbruikper jaar tussen de 601 en 170.000 m3 liggen. nit bepaalt het vastrecht. 4.2.1. Warmwaterbereiding en koken warmwaterbereiding koken
3.23 m3 x f 0,2714/m3 71 m3 x f 0,27141m3
=
f 87,66 f 19,27
vastrecht n.v.t. (gas toch a1 voor c.v.-installatie nodig) huur keukengeiser
f
totaal
f 158,61
-
f . .51,68
4.2.2. Alleen koken koken 71 m3 x f 0,2714/m3 vastrecht n.v.t. (gas tochal voor c.v.-installatie nodig)
f J9,27 f...
totaal
f
-
19,27
4.2.3. Alleen warmwaterbereiding warmwaterbereiding 323 m3 x f 0,27141m3 vastrecht n. v. t. (eas toch a1 voor c. v.-installie nodig) huur keukengeiser
f 87,66
=
f
-
f 51,68
f 139,34
totaal 5. Investeringskosten (eenmal ig) 5.1. Elektrisch 5.1.1. Warmwaterbereiding en koken installatiekosten t.b.v. aansluitpunten voor boiler en kooktoestel incl. p1aatsen en aansl. boiler aansluitkosten elektriciteitsbedrijf n.v.t. (is reeds aanwezig voor verlichting e.d.)
f 525,--
totaal
f 525,--
-
(indien in de douche een thermostatische mengkraan wordt toegepast wordt dit bedrag verhoogd met f 500,-- tot f 1025,--). 5.1.2. Alleen koken installatiekosten t.b.v. aansluitpunt voor kooktoestel aansluitkosten elektriciteitsbedrijf n.v.t. (is reeds aanwezie voor verlichting e.d.)
f 250,--
totaal
f 250,--
5.1.3.
-
Alleen warmwaterbereiding
installatiekosten t.b.v. aansluitpunt voor boiler incl. plaatsen en aansl. boiler aansluitkosten elektriciteitsbedrijf n.v.t. (is reeds aanwezig voor verlichting e.d.) totaal
f 275,--
f 275,--
(indien in de douche een thermostatische mengkraan wordt toegepast, wordt dit bedrag verhoogd met f 500,-tot f 775,--).
-
5.2. Gas
5.2.1. Warmwaterbereiding en koken installatiekosten t.b.v. aansluitpunten voor geiser en kooktoestel incl. rookgasgeleidepijp aansluitkosten gasbedrijf n.v.t. (is reeds aanwezig voor c.v.-installatie) totaal
f 340,--
f 340,--
Voor rekening van de huurder/bewoner komen bovendien nog de eenmalige kosten voor het plaatsen en aansluiten van keukengeiser ten bedrage van f
17,70
5.2.2. Alleen koken installatiekosten t.h.v. aansluitpunt voor kooktoestel aansluitkosten gasbedrijf n.v.t. (is reeds aanwezig voor c.v.-installatie)
f 185,--
totaal
f 185 ,--
-
5.2.3.
Alleen warmaterbereiding
installatiekosten t.b.v. aansluitpunt voor geiser incl. rookgasgeleidepijp aansluitkosten gasbedrijf n.v.t. (is reeds aanwezig voor c.v.-installatie) totaal Voor rekening van de huurderlbewoner komen bovendien nog de eenmalige kosten voor het plaatsen en aansluiten van de keukengeiser ten bedrage van
