tested
NORTH STAR DESIGN IMPULSO DAC
Verrassende
koerswijziging 63
Music Emotion lezers die mijn artikelen regelmatig lezen, weten dat ik mijn bewondering voor het Italiaanse audiomerk North Star Design nooit onder stoelen of banken heb gestoken. Naast het feit dat ik al sinds 2006 nog steeds de prachtige 192 Mk2 cd bovenlader, Extremo dac en White Gold I2S kabel als mijn beste bron in gebruik heb, zegt erg veel over de waarde die ik aan deze producten toe ken. Toch staat de tijd niet stil en is er mede door streaming audio een ware wildgroei aan dac’s ontstaan. De NSD Impulso is de eerste en meest voordelige dac van een geheel nieuwe serie. Een reeks die naast de vertrouwde PCM resoluties, nu ook de hoogste kwaliteit Direct Stream Digital, oftewel DSD bestanden kan verwerken.
Mede door mijn vele tests van producten van deze Italiaanse fabrikant, zal ik het dit keer kort houden wat betreft de merkintroductie. North Star Design is een kleine Italiaanse fabrikant die zich tegenwoordig geheel heeft toegespitst op het vervaardigen van zeer goed klinkende digitale producten. Naast het topklasse cd loopwerk met Philips Pro2 loopwerk zoals ik dat zelf al jaren gebruik, ligt de nadruk in het programma echter al jaren bij het gestaag uitdijende gamma aan dac’s. Een assortiment wat loopt van € 1.100,- voor de agile, zeer open en levendig klinkende Essensio, tot de eveneens door mij gebruikte en nog steeds fantastisch goed klinkende Extremo van € 3.000,-. Bijzonder is daarbij dat er binnen dit gamma van bijna ieder model wel een variant met of zonder voor-/hoofdtelefoonversterker bestaat. Niet alleen een uniek onderscheid wat volgens mij geen andere fabrikant op die manier aanbiedt, maar vooral ook goed voor uw portemonnee! Want u betaalt dus niet voor dure functionaliteiten als u die helemaal niet nodig hebt of toch nooit gebruikt. En alleen al bij een Essensio of Essensio Plus (voor-/hoofdtelefoonversterker) scheelt dat zo even € 600,-! Naast de immer muisstille en storingsvrije werking van alle NSD producten die ik hier ooit thuis heb gehad, was mijn omschrijving van de merkweergave tot op heden eigenlijk altijd: ‘vloeiend, betrokken, lichtvoetig, open en trans-
NEXT
tested 64
parant met fijnzinnige dynamische schakeringen die zijn ingebed in een bovengemiddeld goed gelaagd 3D ruimtebeeld’. Maar door de komst van deze gloednieuwe Impulso dac, kan ik echter al verklappen dat de NSD koers schijnbaar toch wat zal worden verlegd. Impulso
Met zijn € 1.500,- zit deze nieuwe Impulso binnen het NSD assortiment qua prijs bijna gelijk met de Essensio Plus. Bedenk daarbij echter wel dat laatstgenoemde naast zijn dac functie, ook over een voor- en hoofdtelefoonversterkerfunctie beschikt en de Impulso louter een ‘stand alone’ dac is. Net als de meeste andere converters op de markt, is ook dit apparaat een stuk kleiner dan de vroegere gestandaardiseerde 43 cm breedte. Met afmetingen van 30 cm breed, 7 cm hoog en 17 cm diep, komt hij nagenoeg overeen met de slechts 1 cm lagere Essensio Plus. Toch valt mij ook vrijwel meteen op, dat de gevouwen plaatstalen bovenkap nu niet alleen zonder zichtbare schroefjes is bevestigd, maar dat die bij mijn zilverkleurige testexemplaar in plaats van het bekende zwart, nu ook
als extra keuze in zilverkleur is geanodiseerd. In verdere visuele zin is veel bij het oude gebleven en zie ik aan de voorzijde dus weer het dubbel uitgevoerde en helaas nog steeds erg felle, niet dimbare blauwe display. De achterzijde blijkt veel weg van de instap Essensio (2x coaxiaal, 2x optisch, 1x USB als digitale ingangen) weg te hebben. Echter wel met één belangrijk verschil. De Impulso is namelijk voorzien van een inwendige analoge gebalanceerde opbouw en heeft derhalve ook gebalanceerde analoge uitgangen naast zijn conventionele RCA’s. Het grote verschil en eigenlijk de meerwaarde van deze nieuwe toekomstige serie, zit echter vooral onderhuids. Want niet alleen kan deze dac nu ook met hoge resolutie DSD signalen overweg, ook de inwendige architectuur is gewijzigd en wordt er voor North Star Design voor het eerst van een dac chipset van een andere fabrikant (ES9016 van ESS Sabre) gebruik gemaakt. Naast een andere klanksignatuur is het directe gevolg dat de technische gegevens van deze Impulso tot de state of the art van dit moment behoren. Wat te denken van de verwerking van native DSD bestanden tot 5.6 Mbit/s en 32 bit - 384 kHz resolutie! Uiteraard is ook hier de USB
Luisteren 1 - cd
Voordat het serieuze luisteren van start kan gaan, heb ik de gloednieuw aangeleverde dac eerst enkele weken 24 uur per dag ingespeeld. Tijdens die periode is er zoals eigenlijk altijd veel geëxperimenteerd met verschillende merken en typen netkabels en interlinks. Alles met als enige doel het apparaat zoveel mogelijk tot zijn maximale prestatieniveau en vooral bovengenoemde illusie te verleiden. Hoewel het met het leeuwendeel van de vandaag de dag uitgebrachte software maar bedroevend slecht gesteld staat, is er met wat zoeken gelukkig nog steeds het nodige moois te vinden. Een prachtig voorbeeld is de dubbele sacd die onderdeel van een werkelijk indrukwekkend mooi boekwerk over Francisco Javier uitmaakt. Deze publicatie is uitgekomen op het mooie AliaVox label (AVSA9856 A+B) en dient als een soort muzikaal eerbetoon aan deze in Oost Azië en Japan werkzame en later zelfs heilig verklaarde missionaris. De titel ‘De Route naar de Oriënt’ is dit album/boekwerk vervolgens op het lijf geschreven en mede door alle muzikale afwisseling en de prachtige opnamekwaliteit, is het een bijzonder geslaagd project geworden. Uiteraard is dit vooral te danken aan de meester van de oude muziek in naam van de bekende gambist, componist en dirigent Jordi Savall. Samen met het ‘La Capella Reial De Catalunya’ orkest is een zowel ontzettend rustgevende, spannende, als interessante muzikale productie ontstaan. Wanneer ik als eerste start met het vijfde nummer van de tweede cd genaamd ‘O Gloriosa’, opent zich met een ter vergelijking meelopende en slechts € 100 duurdere NSD Essensio Plus, een mooie grote en goed gelaagde akoestische ruimte. Vermoedelijk een kapel of kerk. In deze enorme ambiance staat een uit bamboe vervaardigde Japanse Shukuhachi fluit, echt holografisch in het 3D stereobeeld gepositioneerd. Er zit enorm veel rust in deze opname en deze oudgediende houdt dit goed in stand. Qua klankkleuren van deze perfecte registratie van een bamboefluit, is de Plus meer luchtig en levendig dan organisch en rijk. De afbeeldingsgrootte is daarbij tenslotte mooi eerlijk en reëel. Wanneer ik de kabels omsteek naar de Impulso, hoor ik al bij de eerste tonen dat de presentatie van deze dac een heel andere kant op gaat. Want in plaats van een nadrukkelijke ambiance presentatie die de fluit geheel omgeeft. Plaatst de Impulso de fluit meer naar voren in een wat drogere presentatie. Ook de klankkleuren van de fluit zijn beduidend anders,
waarbij de Essensio Plus zich wat meer lijkt te bekommeren om de boventonen terwijl de Impulso de grondtonen wat meer voor het voetlicht laat treden. Deze verschillen geven beide dac’s een heel ander soort beleving en betrokkenheid en dat is best nieuw voor dit Italiaanse merk met zijn tot nu toe immer grote samenhang tussen zijn modellen. Wanneer ik verder ga met andere meer complexe nummers met heel verschillende muziek, blijven deze geconstateerde verschillen min of meer overeind. Toch reageren deze beide dac’s wel heel anders op complexe muziek of mindere opnames. Beiden houden de muzikale boodschap zoveel mogelijk in ere, maar van nature up-front gepresenteerde registraties kunnen op de Impulso soms wel wat erg nadrukkelijk overkomen. Anderzijds zijn erg briljant klinkende opnames op de Essensio Plus dan weer soms net wat te veel van het goede. Het hangt dus naast uw gebruiksdoeleinden, sterk van de eigenschappen van uw set, de kwaliteit van uw opnamebibliotheek en uw eigen muzikale voorkeuren af, aan welke dac u de voorkeur geeft bij enkel cd gebruik.
tested
verwerking weer a-synchroon en wordt alles volgens de laatste regels van de ontwerpkunst, uiterst nauwkeurig geklokt. Waar de Impulso echter wat veren heeft moeten laten ten opzichte van zijn duurdere broers, is in het gebruik van op-amps in plaats van een discreet opgebouwde analoog sectie, goedkoper componentgebruik, een minder uitgebreide voeding en eenvoudiger aarding en het ontbreken van een gebalanceerde AES/EBU en I2S digitale ingangen. Toch is deze nieuwe dac echter nog steeds voorzien van een forse en muisstille ringkerntrafo, een ingebouwd lichtnetfilter, een uitgebreide klok en jitter onderdrukkingssectie en natuurlijk die mooie ESS Sabre chipset met DSD afspeelfaciliteit.
Luisteren 2 - streaming
Aangezien ik al bij de introductie van deze nieuwe dac serie het idee had dat ze met name bij streaming audio toepassingen een toevoeging zullen kunnen vormen, ben ik dit keer erg benieuwd hoe nu de verschillen tussen de twee generaties uit zullen vallen. Want aangezien in PCM beide dac’s tot 32 bit-384 kHz kunnen komen, zullen de verschillen vooral door de toevoeging van het DSD formaat en de heel andere onderhuidse opbouw moeten komen. Omdat gestreamde DSD bestanden voor mij buiten enkele externe demo’s nog geheel nieuw is, ben ik voorafgaande aan deze test in allerijl aan de slag gegaan om mijn nog beperkte streaming bibliotheek uit te breiden. In dit voorbeeld ben ik daarvoor onder meer naar de Nederlandse Channel Classics website gegaan. Vooral omdat daar identieke albums in heel veel verschillende formaten verkrijgbaar zijn. Buiten dat heb ik van een aantal van deze albums ook al de eerder aangeschafte cd versies in mijn bezit. Zodoende kan ik dus alles zo eerlijk mogelijk direct vergelijken. Om externe verschillen zoveel mogelijk uit te sluiten, heb ik dit keer zelfs van zowel een Apple als Windows georiënteerde laptop gebruik gemaakt. Verschillende computers met ook nog eens verschillende software en zoals verwacht, ook een eigen gehoormatige vingerafdruk op de weergave. Niet schokkend groot, maar wel duidelijk waarneembaar. Als eerste start ik met muziek van Ravel, Bartok en Hubay, vertolkt door Rosanne Philippens op viool en Yuri van Nieuwkerk op piano. Naast de fysieke (sa)cd, heb ik dit album ook als Flac bestand in cd kwaliteit (PCM 24 bit 44.1 kHz), Studio Master HD kwaliteit (Flac PCM 24 bit 192 kHz) en als DSD bestand (DFF 1 bit 2822.4 kHz [2,558.4 Mb]) gedownload. Omdat ik de sacd al een poosje had en al heel goed ken, ben ik eerst gestart met de cd resolutie maar dan door streaming weergegeven. Zowel de display van de Essensio Plus als Impulso, geven dit allemaal keurig aan. Vrijwel meteen is de Essensio Plus herkenbaar aan zijn meer nadrukkelijk ruimtepresentatie ach-
65
NEXT
tested 66
ter de luidsprekers en de realistische en volledig vrije plaatsing van viool en piano. De Impulso haalt beide instrumenten meteen wat meer naar de voorgrond, zonder echter de ruimtelijkheid weg te laten of een nadrukkelijk up-front karakter te etaleren. Qua tonale balans zijn beide dac’s met gestreamde data op deze resolutie, een stuk minder vol, krachtig en vloeiend dan met het cd NSD loopwerk. Maar vooral de nieuwe Impulso laat hier horen dat er zeker van een stap in de goede richting sprake is. Bij Studio Master HD, schuiven zoals verwacht beide dac’s nog een flink stuk omhoog. Ze geven nu een groter panorama aan natuurlijke klankkleuren weer en bieden een meer vloeiende, vanzelfsprekende en gemakkelijker in het gehoor liggende presentatie. Heel mooi is dat zowel de viool als concertvleugel profiteren van een duidelijk sterkere eigen identiteit en de ruimte om te ademen eveneens aanzienlijk is vergroot. Uiteindelijk is het de toename aan dynamiek en een net wat betere fysieke aanwezigheid van de muzikanten, die de Impulso met een neuslengte voorsprong deze ronde laat winnen. DSD
En dan is het eindelijk zover. Het eerste DSD bestand wordt gekozen en de Essensio Plus moet hier afhaken omdat hij dit formaat niet ondersteund. Al bij de eerste tonen weet ik meteen dat hier de meerwaarde van deze nieuwe dac ligt. De interpretatie van de dac wordt op zich niet wezenlijk anders.
Dus nog steeds is het meer een presentatie van de luisteraar die zich meer op of vlak voor het podium bevind, dan dat hij zelf in de zaal plaats heeft genomen. Maar wat een toename aan klankkleuren, grandeur en vooral een aanzienlijk betere communicatie en muzikale spanning tussen de viool en piano. De dynamiek is nu nog hoger en zo hoog zelfs, dat ik denk dat veel versterker/luidsprekercombinaties het hier moeilijk mee zullen krijgen. Maar genieten is het absoluut. Voor het eerst in jaren moet nu ook mijn NSD cd loopwerk serieus in de ijzers om zijn referentiestatus te verdedigen. Qua klankkleuren, dynamiek, expressie en het onderscheid tussen directe en indirecte geluiden, gaat streaming audio met hoge resolutie DSD nu aan de leiding. Maar qua rust, geloofwaardigheid, de verhoudingen van de instrumenten bij zowel voor- als achtergrond, geloofwaardigheid en zeggingskracht, wint wat mij betreft ook nu nog steeds het ‘verouderde’ cd plaatje afgespeeld in het loopwerk. Iets gaat er dus bij het tegenwoordig vaak bewust verguisde medium, nog steeds erg goed, waarbij ook deze modaal geprijsde Impulso dat gat nog steeds niet helemaal weet te dichten. Maar de eerste kennismaking met gestreamde DSD data is in ieder geval zonder meer positief en maakt mij nieuwsgierig naar de nieuwe nog uit te komen duurdere Excelsio en het DSD paradepaardje Supremo. Conclusie
Ontwerper Guiseppe Rampino heeft denk ik een verstandige
Gebruikte componenten Luidsprekers
Master Contemporary C
Cd-spelers
North Star Design T192 mk II + North Star Design Extremo dac, Mirror Image bovenlader
Overige bronnen
DEALERS NORTH STAR IMPULSO DAC NEDERLAND VAN ANDEL HIFI VIDEO Lange Mare 59 2312 GR Leiden Tel: +31 (0)71 5121303
Apple MacBook Pro met Pure Music, Acer Notebook met JRiver
Geïntegreerde versterker
Unison Research Performance
Audiorack
Finite Elemente Pagode Master Reference HD12
Interlinks
Siltech Royal Signature Empress, Sonore Reference (RCA + XLR), Audioquest Wel Signature
Digitale kabels
North Star Design White Gold I2S, Audioquest Diamond Ethernet, Nirvana Digital, Sonore Digital Reference, Audioquest Carbon USB
Luidsprekerkabels
Nirvana SX, Sonore Reference
Netkabels
Nirvana PC, Kemp Reference, Sonore Reference, Essential Audio Tools Current Conductor, Audioquest Wel Signature
BOGERS AUDIO Braspenningenlaan 137 5237 NS ‘s Hertogenbosch Tel: +31 (0)6 22058007
[email protected] HIGHENDER AUDIO Atoomweg 272 3542 AB Utrecht Tel: +31 (0)6 17390479 www.highender.nl HIFI SOLUTIONS Muiderstraat 13-17 1011 PZ Amsterdam Tel: +31 (0)20 6232183
[email protected] INTOSURROUND Flight forum 3542 5657 DW Eindhoven Tel: +31 (0)40 2342415
[email protected] KING AUDIO Hoofdstraat 14 6881 TH Velp Tel: +31 (0)654 724261
[email protected] RMR SOUNDSYSTEMS Kostverlorenweg 10 3762 EM Soest Tel: +31 (0)35 6035825
keus gemaakt door bij zijn nieuwe dac reeks in te zetten op de nieuwste trend in hoge resolutie land, namelijk de weergave van de originele DSD data. Naast de overtuigende geluidskwaliteit van dit voor streaming audio pas vrij recent geïntroduceerde formaat, is het ook de wijze waarop veel muziek in de studio’s wordt geregistreerd. Dus door DSD bestanden rechtstreeks af te spelen, vermijden we de nodige conversieafwijkingen. Toch valt er voor PCM ook veel te zeggen en voor mijn beleving is het dan ook helemaal niet zo, dat een DSD bestand te allen tijde beter is dan zijn PCM tegenhanger. Uiteindelijk gaat het er toch vooral allemaal om wat er met deze gevoelige data wordt gedaan. Zowel bij PCM als DSD weergave maakt de nieuwe NSD Impulso dac een uitstekende indruk. De afwerkingskwaliteit en technische uitvoering zijn gewoon dik in orde en passen helemaal bij de vraagprijs. De aansluitmogelijkheden en klankmatige eigenschappen zijn dit ook, maar wel met de kanttekening dat de weergave wezenlijk anders is als de voorgaande NSD dac generaties. Vooral het verschuiven van de typische doorgaans zeer goede 3D ruimtepresentatie met veel lucht en een open, lichtvoetige klankbalans, richting een meer naar voren geplaatst, wat directer geluid met tonaal een wat gevulder karakter, zal voor de echte North Star Design fan toch even slikken zijn. Toch is het uiteindelijk vooral afhankelijk van de gebruikte overige componenten en de voorkeur van de eindgebruiker, welke dac uiteindelijk het beste zal voldoen.
SOLOSOUND De Nieuwe Vaart 30 1401GR Bussum Tel: +31 (0)6 53172020
[email protected] STUDIO ALKMAAR Dorpsstraat 49 1842 GT Oterleek Tel: +31 (0)72 5644055
[email protected] W & W AUDIO De Reulver 97 7542 RT Enschede Tel: +31 (0)53 4781870
[email protected]
BELGIË AUDIO PERFECT Dom. Van Asschestraat 2 8020 Oostkamp Tel: Tel:+32 +32(0)471 471885276 885276
[email protected] [email protected] HIFI CORNER ANTWERPEN Sint-Katelijnevest 9-12 2000 Antwerpen Tel: +32 (0)3 2329950
[email protected] HIFI CORNER SCHOTEN Paalstraat 128 2900 Schoten Tel: +32 (0)3 6583470
[email protected]
Tekst & fotografie: Werner Ero
PRIJZEN NORTH STAR DESIGN IMPULSO DAC
€ 1.500,-
HIFI CORNER TRADING TEL: +32 (0)3 658347 E-MAIL:
[email protected] WWW.NORTHSTARDESIGN.NL DISTRIBUTEUR VOOR DE BENELUX HIFI CORNER TRADING Hans van Eijk Tel: +32 (0)476 924477
