KNAAGDIERBEHEERSING Op agrarische bedrijven In samenwerking met:
Handelsonderneming Vlamings B.V.
NIEUWE LICENTIE • Tot 1 juli 2015 vrijstelling voor agrarische bedrijven. • Vanaf 1 juli 2015 vakbekwaamheidsbewijs nodig voor inzet rodenticiden (Knaagdierbeheersing). – Met geldig vakbekwaamheidsbewijs gewasbescherming deze cursus volgen – Zonder geldig vakbekwaamheidsbewijs cursus en examen ( AOC )
BINNEN GEBRUIK RODENTICIDEN • Met vakbekwaamheidsbewijs gebruik rodenticiden binnen toegestaan • Wat is binnen gebruik? • Grofweg gezegd: Wanneer ratten die binnen bestreden worden op een simpele manier naar buiten kunnen, valt dit niet onder binnen gebruik.
BUITEN GEBRUIK RODENTICIDEN • Buitengebruik alleen voor RATTENBESTRIJDING!! • Brancheorganisaties werken aan protocol voor buitengebruik anticoagulantia onder IPM • Overgangsperiode buitengebruik tot 1 januari 2017 • Toelatingshouders vanaf 1 sept. 2014 in aanmerking rattenbestrijding buiten gebruikt mits gemeld bij Meld en Informatie Centrum van de Inspectie Leefomgeving en Transport
BUITEN GEBRUIK RODENTICIDEN • Aanvraag tot (uitbreiding van de) toelating aanvragen bij www.ilent.nl/contact en/of tel.nr (088-4890000) • Ga bij twijfel naar de website www.ctgb.nl, type in de zoekfunctie “buitengebruik” en u komt bij de juiste informatie.
BIOLOGIE EN LEEFWIJZE: BRUINE RAT, ZWARTE RAT, HUISMUIS
KNAAGDIEREN ALGEMEEN • Knaagdieren behoren tot de meest succesvolle zoogdieren op aarde • Ze hebben een hoog aanpassingsvermogen • Ze veroorzaken overlast en kunnen ziekten overdragen • Een aantal wordt aangemerkt als plaagdier, namelijk: – Bruine rat – Zwarte rat – Huismuis
KNAAGDIEREN ALGEMEEN We spreken van PLAAGDIEREN als zij: • Het milieu, de gezondheid of de veiligheid van de mens en zijn huisdieren bedreigen; • Schadelijk zijn voor materialen en voedsel van de mens en zijn huisdieren • In grote aantallen voorkomend hinder veroorzaken
KNAAGDIEREN ALGEMEEN Beschermingsstatus: • Bruine rat, zwarte rat, huismuis niet beschermd volgens de Flora- en faunawet; • Bosmuis, veldmuis, huisspitsmuis wel beschermd, maar landelijk vrijgesteld!
Zorgplicht geldt altijd! • Hieraan wordt voldaan als dieren op een deskundige en efficiënte manier worden gedood.
HERKENNEN VAN KNAAGDIEREN Taxonomie Rijk
Dieren
Hoofdafdeling
Gewervelde dieren
Klasse
Zoogdieren
Orde Familie Soort
Knaagdieren Ware muizen Bruine rat Zwarte rat Huismuis Bosmuis
Insecteneters
Woelmuisachtigen
Spitsmuizen
Veldmuis
Huisspitsmuis
HERKENNEN VAN KNAAGDIEREN Bruine rat • • • • • • • • • •
Sinds 18e eeuw in Europa Grazige steppen Centraal Azië rug meestal grijsbruin buik lichter van kleur kleurvariaties zijn mogelijk stevige bouw vrij stompe snuit oren duidelijk zichtbaar staart iets korter dan het lichaam 22-30 cm lang ± 500 gr
HERKENNEN VAN KNAAGDIEREN Zwarte rat • • • • • • • • • •
Sinds Middeleeuwen eeuw in Europa Oerwouden zuidoost Azië, in bomen rug en buik blauwgrijs tot zwart kleurvariaties zijn mogelijk slanke bouw spitse snuit oren groot grote kraalachtige ogen dunne staart langer dan het lichaam 14-23 cm lang ± 150-250 gr
HERKENNEN VAN KNAAGDIEREN Zwarte rat
Bruine rat
Gewicht
125-250 g
250-500 g
Lengte
14-23 cm
22-30 cm
Staart
17-25 cm
17-23 cm
Neus
Spits
Stomp
Oren
Groot, onbehaard
Klein, dicht behaard
Klimvermogen
Zeer goed
Slecht
Opname
10-20 g / dag
10-20 g / dag
Actieradius
Enkele km2
Enkele km2
HERKENNEN VAN KNAAGDIEREN Huismuis • rug lichtbruin tot donkergrijs • Kleurovergang naar lichtere buik verloopt geleidelijk • slanke bouw • spitse snuit • oren groot • grote kraalachtige ogen • staart net zo lang of langer dan het lichaam • 7-10 cm lang ± 15-30 gr
HERKENNEN VAN KNAAGDIEREN Huismuis
Klein
Klein
Kop
Poten Groot
Groot
Jonge rat
HERKENNEN VAN KNAAGDIEREN Bosmuis • rug geelbruin - donkerbruin • buik licht • gemarkeerd door oranjebruine scheidingslijn • flinke muis, 7,5-10,5 cm lang • spitse snuit • grote uiteen staande oren • grote kraalachtige ogen • staart net zo lang of langer dan het lichaam
HERKENNEN VAN KNAAGDIEREN Taxonomie Rijk
Dieren
Hoofdafdeling
Gewervelde dieren
Klasse
Zoogdieren
Orde Familie Soort
Knaagdieren Ware muizen Bruine rat Zwarte rat Huismuis Bosmuis
Insecteneters
Woelmuisachtigen
Spitsmuizen
Veldmuis
Huisspitsmuis
HERKENNEN VAN KNAAGDIEREN Veldmuis (woelmuisachtige) • • • • • • • •
rug bruin - donkerbruin buik lichtbruin plompe bouw stompe snuit ogen en oren in vacht verborgen staart veel korter dan het lichaam 9,5-12 cm lang Eten graangewassen, bollen, aardappelen, kool, wortels, boomschors
HERKENNEN VAN KNAAGDIEREN Huismuis
Veldmuis
Gewicht
12-30 g
12-30 g
Lengte
6-9 cm
10-12 cm
Staart
8-10 cm
4-5 cm
Neus
Spits
Stomp
Oren
Groot, licht behaard
Klein, in de vacht verborgen
Klimvermogen
Goed
Klimt vrijwel nooit
Opname
3-4 g
Actieradius
5-10 m
HERKENNEN VAN KNAAGDIEREN Taxonomie Rijk
Dieren
Hoofdafdeling
Gewervelde dieren
Klasse
Zoogdieren
Orde Familie Soort
Knaagdieren Ware muizen Bruine rat Zwarte rat Huismuis Bosmuis
Insecteneters
Woelmuisachtigen
Spitsmuizen
Veldmuis
Huisspitsmuis
HERKENNEN VAN KNAAGDIEREN Huisspitsmuis (spitsmuis) • • • • • • •
geen knaagdier! rug rossig - donkerbruin buik grijs-wit geleidelijke overgang zeer spitse snuit kleine ogen staart ruim half zo lang als het lichaam • 5 - 8,5 cm lang • Eten insecten, slakken, muizen en spinnen
GEDRAG EN ONTWIKKELING Ware muizen • • • • • • • •
Familieverband met strenge rangorde Eén dominant mannetje de leider Familiegroepen streng gescheiden Bij gebrek aan voedsel en leefruimte verspreiding Bewegen hoofdzakelijk langs wanden en objecten Vaste looppaden tussen schuil- en voedsel-plaatsen Zicht slecht ontwikkeld Verplaatsen zich op tast
GEDRAG EN ONTWIKKELING Ware muizen • Alleseters, voorkeur voor plantaardig. • Drinken dagelijks (behalve huismuizen) • Actief net na zonsondergang en net voor zonsopkomst • Goed aanpassingsvermogen • Variatie in gedrag tussen populaties
LEEFOMGEVING WARE MUIZEN Agrarisch gebied: • Vaak zeer geschikt • Voldoende schuil- en nestelgelegenheden • Voldoende en geschikt voedsel aanwezig (diervoeders, gewassen, fruit, etc.)
ONTWIKKELING WARE MUIZEN • De jongen worden kaal en blind geboren • De jongen worden gezoogd door de moeder • Door ongunstige omstandigheden kan de sterfte tot 75 % bedragen • Grote voortplantingscapaciteit Bruine rat
Zwarte rat
Huismuis
Draagtijd (dagen)
21-23
20-24
21
Nestgrootte (aantal jongen)
7-10
6-10
5-6
Zoogperiode (weken)
4
3
3
Geslachtsrijp na (maanden)
3
3
2
PLAAG OF NIET??? http://www.animalplanet.com/tvshows/infested/videos/infested-insane-mouse-plague/
SCHADE Dragers van ziekteverwekkers: Ziekte
Knaagdier
Ziekteveroorzaker
Overdracht via
Overdracht op
Murine typhus
Bruine rat, zwarte rat
Bacterie (Ricketsia)
Rattenvlo en kattenvlo
Mensen
Leptospirose / Ziekte van Weil
Bruine rat
Bacterie (Leptospira)
Urine
Mensen en dieren
Voedselvergiftiging
Bruine rat, zwarte rat, huismuis
Bacterie (Salmonella)
Besmet voedsel en water
Mensen en dieren
Bruine rat, zwarte rat, huismuis
Bacterie (Campylobacter)
Besmet voedsel en water
Mensen en dieren
Trichinose
Bruine rat, zwarte rat, huismuis
Rondworm (Trichinella)
Besmet vlees
Mensen (en varkens)
Toxoplasmose
Bruine rat
Protozoa (Toxoplasma)
Besmet vlees
Mensen
Bruine rat
Protozoa (Toxoplasma)
Kattenfaeces
Dieren
Varkenspest
Ratten
Virus (Pestivirus)
Direct
Mensen en dieren
Mond- en Klauwzeer
Bruine rat
Virus (Picornaviridae)
Direct
Dieren
SCHADE Knaagschade: • 2% dagelijkse activiteiten knagend (tanden scherpen) • Isolatieplaten, hout, zacht cement, elektriciteitskabels (kans op brand), waterleidingen, gipswanden, plastic deksels, voerbakken • Verborgen kosten (voedsel en stookkosten)
KNAAGSCHADE KNOLSELDERIJ
KNAAGSCHADE WORTELEN
DUS!
WEREN! … en bestrijden
BESTRIJDINGSPLAN OPZETTEN
INTEGRATED PEST MANAGEMENT (IPM) Definitie IPM • De implementatie van de juiste, duurzame populatiebeheersmaatregelen, gebaseerd op de biologie en leefwijze van de betreffende organismen en hun relatie met de omgeving.
INTEGRATED PEST MANAGEMENT (IPM) Geïntegreerde beheersing van plaagdieren • Om problemen met resistentie en het milieu te voorkomen • IPM basis van opzetten van een bestrijdingsplan
• Toepassen van rodenticiden volgens etiket is noodzaak • Juiste maatregelen voorafgaand, tijdens en na de uitvoering
BASISPRINCIPES IPM IPM: in iedere situatie toe te passen, iedere situatie anders • • • • •
Inventarisatie (inspectie en determinatie) Drempelwaarde bepalen Treffen van weringsmaatregelen Treffen van bestrijdingsmaatregelen Evaluatie van effectiviteit – controle en nabehandeling
INVENTARISATIE (INSPECTIE) Inspectie: • Zoeken naar plaagdieren en / of sporen ervan • Waarnemen van gebreken
Hulpmiddelen bij inspectie • • • •
Zaklamp Inspectiespiegel, loep Rolmaat Schrijfblok / pen
INVENTARISATIE (DETERMINATIE) Uitwerpselen Huismuis
Zwarte rat
Bruine rat
Lengte (cm)
Dikte (mm)
Kleur
Vorm
Bruine rat
2
5
bruin/grijs
stomp, worstvormig
Zwarte rat
1
2–3
zwart
spits, banaanvormig
Huismuis
0,3 - 0,8
1–3
zwart
spits, hagelslag
INVENTARISATIE (DETERMINATIE) Sporen bruine rat • Pootafdrukken / sleepsporen staart (4-5 mm) • Buiksmeer op veel belopen randen
RESISTENTIEONTWIKKELING Resistentieontwikkeling
ALTERNATIEVEN Klemmen • Materiaal: plastic / hout • Met / zonder verlengd triggermechanisme • Spaninrichting: pal of scharnier
https://www.youtube.com/watch?v=vxoake3YY2s
ALTERNATIEVEN Klemmen • Zonder verlengd mechanisme: lokaas • Met verlengd mechanisme: Met / zonder lokaas • Zonder lokaas: op looproutes
ALTERNATIEVEN Het plaatsen van de klemmen • Vastzetten • Goed neerzetten
ALTERNATIEVEN Klemmen plaatsen op de looproutes – Dagelijks controleren, gaan 1 keer af – Minimaal 2-3 keer plaatsen lokaaskisten is niet ongewoon
SAMENVATTING • • • • • • • • • • •
Licentie wordt na volgen cursus toegestuurd Inventarisatie (determinatie) Bestrijdingsplan en logboek maken Buitengebruik melden bij Meld en Informatie Centrum van het min. van Inspectie Leefomgeving en Transport (Alléén voor ratten) Weringsmaatregelen toepassen Klemmen en/of lokdozen plaatsen Lees etiket voor juist gebruik Controle en eventueel oude restanten vervangen Einde bestrijding lokaas verwijderen en vervangen door onvergiftigd lokaas Gebruikt lokaas inleveren KGA (zie verpakking) Kadavers in kadaverton of in plastic zak bij bedrijfsafval
VRAGEN?
