Gevolgen op lange termijn De meeste mensen met diabetes krijgen na jarenlange diabetes te maken met langetermijngevolgen. Die heten ook wel diabetescomplicaties. Ze ontstaan vooral door hoge bloedglucosewaarden. Dat is slecht voor alle organen, lichaamsweefsels en zenuwen. Daarom hameren artsen zo op het laag houden van de bloedglucosespiegel. Dat verkleint de kans op problemen enorm. De grote boosdoeners zijn stress, hoge bloeddruk en te veel ongezonde vetten in het bloed. Door stress te voorkomen en met een gezonde levensstijl (voeding, beweging, vooral niet roken) plus regelmatige controles verklein je de kans op complicaties. Veelvoorkomende complicaties: 1e Oogaandoeningen 2e Hart- en vaatziekten 3e Nieraandoeningen 4e Voetproblemen 5e Dementie 6e Zenuwschade 7e Huidproblemen 8e Andere gevolgen, zoals infectiegevoeligheid
1. Oogaandoeningen Diabetes beschadigt de kleine bloedvaatjes in de ogen. Hierdoor ontstaan bloedinkjes en littekenweefsel. Nieuw aangelegde bloedvaatjes zijn zo teer dat ze ook vaak kapot gaan, wat ook weer zorgt voor bloedinkjes. Dit leidt op den duur tot slechtziendheid, en zonder behandeling kan het zelfs uitmonden in blindheid. Zo’n complicatie wordt retinopathie genoemd. Alle mensen met diabetes krijgen er vroeg of laat mee te maken. Meestal is het ook de eerste complicatie van diabetes die de kop op steekt. Het is zelfs zo dat bijna de helft van de mensen met diabetes type 2 op het moment van de diagnose al oogafwijkingen heeft. Ernstige oogproblemen kunnen worden behandeld met lasertechniek (coagulatie). Daarmee wordt de schade niet hersteld maar kan verergering worden voorkomen. Jaarlijkse controle van de ogen is dus geen overbodige luxe!
1
Klachten die kunnen wijzen op oogproblemen: • • • • •
niet scherp zien dubbelzien wazig zien, troebele blik hebben oogontstekingen pijn aan de ogen
2. Hart- en vaatziekten Door diabetes worden grote en kleine bloedvaten dikker en stugger. Ook raken de bloedvaten eerder beschadigd. Allerlei vetten in het bloed blijven gemakkelijker kleven aan de wand van de bloedvaten, waardoor deze vernauwen. Dit wordt arteriosclerose (vroeger aderverkalking) genoemd. Gevolg is dat de doorbloeding afneemt, zodat andere organen minder bloed en zuurstof krijgen. Dit kan weer leiden tot een hartinfarct of een hersenbloeding. Hoe verklein je het risico van hart- en vaatziekten? • • • • • •
Stoppen met roken. Op je gewicht letten en zo nodig iets afvallen. Een paar kilo maakt al veel verschil. Op je voeding letten. Vermijd zoveel mogelijk voeding met verzadigde vetten. Op je cholesterolgehalte letten. Op je bloeddruk letten. Bewegen. Pak eens wat vaker de fiets, neem de trap in plaats van de lift of roltrap, loop naar de winkel etc.
3. Nieraandoeningen Het medische woord voor diabetische nieraandoening is nefropathie. De nieren zuiveren het bloed van afvalstoffen en laten de stoffen die het lichaam wel nodig heeft in het bloed zitten. Door diabetes vormt zich steeds meer bindweefsel in de nieren, waardoor die niet meer goed werken. Hierdoor kunnen afvalstoffen toch in het lichaam blijven terwijl ze anders via de urine het lichaam zouden verlaten. En andersom, veel goede stoffen die normaal in het lichaam blijven, worden nu via de urine uitgescheiden. Hoe ontdek je nierproblemen? De nierfunctie gaat zo geleidelijk achteruit dat je het zelf eerst niet merkt. Een dokter kan dat zien met urineonderzoek. Als er eiwit (albumine) in de urine zit, is dat een teken dat de nieren hun zuiveringsfunctie niet goed uitvoeren. Ook een hoge bloeddruk is een signaal zijn dat er iets mis kan zijn met de nieren. Regelmatige controle door de arts is belangrijk. In een vroeg stadium kan het vaak worden afgeremd. Dat werkt helaas niet altijd. Nierdialyse of wellicht een niertransplantatie is dan een oplossing. 4. Voetproblemen Een ander woord voor de voetproblemen bij mensen met diabetes is diabetische voet. Diabetes zorgt voor aantasting van de bloedvaten. Die raken beschadigd en de hele kleine bloedvaten (de haarvaatjes) kunnen zelfs dichtslibben. De bloedcirculatie is daardoor niet meer goed.
2
Bij het ontstaan van een diabetische voet gebeurt er nog wat anders. De zenuwen raken beschadigd omdat de bloedglucose te vaak te hoog is geweest. Dit leidt tot minder gevoel in de voeten. Pijnprikkels worden niet meer gevoeld en wondjes dus niet meer opgemerkt. Een simpel wondje kan ongemerkt uitgroeien tot een ontsteking en een zweer (ulcus). Door minder gevoel in de voeten kunnen mensen ook in een andere houding gaan lopen. Dat kan op den duur leiden tot vormafwijkingen van voeten, drukplekken en ontstekingen, die vaak ongemerkt onder een eeltplek kunnen ontstaan. Mensen met diabetes hebben een moeilijker wondgenezing. Mocht behandeling van de wond niet aanslaan, dan moet in het ergste geval een teen, een voet of zelfs grote delen van het been geamputeerd worden. Hoe herken je een diabetische voet? • • • • •
koude voeten tintelende voeten, pijnscheuten minder gevoel in de voeten moeilijk genezende wondjes verkleuringen aan tenen en voet
Wat kun je zelf doen om een diabetische voet te voorkomen? • • • • • • •
goede bloedglucosewaarden niet op blote voeten lopen nagels recht en niet te kort afknippen zorg dat schoenen niet knellen of drukpunten binnenin hebben voeten regelmatig controleren op wondjes of verkleuringen. Ook de onderkant, desnoods via een spiegel. neem geen voetbaden experimenteer niet zelf met wondjes maar laat er meteen naar kijken
Regelmatige controle is dus van groot belang. Niet alleen door de arts, maar vooral door jezelf. Een podotherapeute of een pedicure met diabetische voetaantekening kan ook behulpzaam zijn. 5. Dementie Het wordt steeds duidelijker dat mensen met diabetes type 2 een twee keer zo grote kans hebben op dementie als leeftijdsgenoten zonder diabetes. Ook hebben zij vaker dan gemiddeld lichte problemen met het denkvermogen (cognitieve achteruitgang). Soms merken mensen dat zelf nauwelijks, maar hebben ze bijvoorbeeld meer moeite dan eerst met twee dingen tegelijk doen, dingen leren het geheugen. De hersenen worden bij sommige mensen als het ware versneld oud. Dat lijkt samen te hangen met bekende andere complicaties van diabetes, zoals hart- en vaatziekten, afwijkende vetstofwisseling en hoge bloeddruk. Naar schatting is één op de vijftien gevallen van dementie terug te voeren op diabetes.
3
6. Zenuwschade Door hoge bloedglucosewaarden kunnen de zenuwen in het hele lichaam op den duur schade oplopen. Dat heet neuropathie. Van sommige zenuwen merk je dat heel direct, doordat je ergens pijn voelt of juist minder gevoel hebt. Van andere zenuwen merk je dat niet meteen. Een deel van je zenuwstelsel doet verborgen zijn werk. Het regelt de bloeddruk, hersenen, hartwerking en de maagdarmbewegingen. Op al die gebieden kunnen er problemen komen door neuropathie. Voor veel klachten zijn er wel medicijnen. Bekende problemen die samenhangen met neuropathie: Seksuele problemen: veel mannen met diabetes krijgen erectieproblemen. Dat komt door een combinatie van neuropathie en vernauwde bloedvaatjes. Bij vrouwen kan de vagina droger of minder gevoelig worden. Naast lichamelijke oorzaken, kunnen ook angsten of onzekerheden invloed hebben. Praat er eens over met een arts, die is dat gewend en die kan eventueel medicijnen of andere hulp voorschrijven. Bij mannen en vrouwen kunnen eerder infecties aan penis of vagina ontstaan. Door de hoge bloedglucose wordt de urine zoeter, bacteriën en schimmels voelen zich hierin thuis en dat vergroot de kans op infecties. Maag-darmklachten: veel mensen met diabetes krijgen last van verstopping, een opgeblazen gevoel en misselijkheid, of juist diarree. Als de zenuwen naar de maag zijn aangedaan, dan ledigt de maag zich niet tijdig. De medische term daarvoor is gastroparese. Dat kan extra lastig zijn als je insuline gebruikt, want de insuline gaat al werken wanneer er nog geen voedsel in de darmen zit. Er zijn wel medicijnen voor. Verder kun je door neuropathie last krijgen van je galblaas, blaas, en dingen als overmatige transpiratie. 7. Huidproblemen Diabetes kan leiden tot uiteenlopende klachten van de huid. Bijvoorbeeld: • • • • • •
droge huid schimmelinfecties dikkere huid vetophoping op spuitplekken verkleuringen of juist pigmentatieverlies
8. Andere gevolgen Een vervelende bijkomstigheid van diabetes is dat het lichaam meer moeite heeft met het bedwingen van een infectie. Daardoor pakken gewone griepjes en verkoudheden soms zwaarder uit. Mensen met diabetes kunnen grote problemen met hun tandvlees krijgen. Het hogere gehalte aan glucose in de mond zorgt voor meer groei van bacteriën. Die leiden tot extra tandplak, dat het tandvlees irriteert en doet ontsteken. Het wordt slap, gezwollen en bloedt snel. Je kunt ook
4
last krijgen van slechte adem. De ontsteking kan zich uitbreiden naar het kaakbot en in het ergste geval gaan je tanden los zitten. Deze aandoening heet parodontitis. Hoe voorkom je dat? Je bloedglucose onder controle houden is een belangrijke stap om parodontitis te voorkomen. Poets een paar keer per dag je tanden en tandvlees. Laat je gebit ook twee keer per jaar controleren door de tandarts. Dat is belangrijk, want van de eerste fasen van parodontitis merk je vaak zelf niets.
5
