Kilometerquotering Ernst R¨oell 4149661 June 18, 2014
1
Inleiding
Louis Couperus omschreef omstreeks 1889 in zijn boek Eline Vere wat tegenwoordig een file genoemd zou worden. Het is niet onwaarschijnlijk dat hij getuige is geweest van de geboorte van een groot hedendaags probleem. In de huidige wereld zijn files niet meer weg te denken en men hoeft zich geen illusies te maken over een wereld zonder files. Sedert de uitvinding van de auto is het gedachtegoed betreffende de auto drastisch verandert. Wij, als maatschappij, zijn ons bewust geworden dat het gebruik van fossiele brandstof schadelijk is voor zowel mens als dier en dat wij de verantwoordelijkheid hebben dat zo goed en kwaad als het kan tegen te gaan. Dit kan onder andere bewerkstelligt worden door het gebruik van auto’s tot een minimum te beperken en te zorgen dat mensen zich van het probleem bewust worden. Methodes die de overheid daar tot nu toe voor heeft ingezet hebben niet veel effect gehad. Het is zeker goed milieu-vriendelijke auto’s minder te belasten, maar het zal slechts beperkt effect hebben en zeker niet de uitstoot van CO2 in grote mate terugdringen. Voor dit soort doelen is grover geschut en zijn rigoureuzere oplossingen nodig, iets dat misschien moeilijk te accepteren is voor de consument, maar uiteindelijk toch echt noodzakelijk.
1
Omdat in de meeste delen van Nederland een relatief goed openbaar vervoer is, is het stimuleren van het gebruik ervan een goede optie. Dit kan uiteraard op verschillende manieren bewerkstelligt worden. Een ervan is ontmoedigen van het gebruik van auto’s op bepaalde tijdstippen en plaatsen door belasting. Echter, het feit alleen al dat de hoge belastingen op benzine en de stijging van de brandstofprijzen geen effect hebben op het auto’s, doet vermoeden dat extra kosten voor rijden weinig effect gaan hebben. De totale accijns zonder btw is 0,41 cent per liter voor benzine en op een volle tank van 60L is dit algauw 24,6 puur accijns. Hiermee staan wij op de vijfde plaats van hoogste benzineprijzen, met Bosni¨e-Herzegovina trots op de eerst plaats. Het credo ”Den Haag tankt met u mee!” is dan ook een zeer toepasselijk gezegde en met dit in gedachte kan men vrij snel tot de conclusie komen dat de beprijzing van kilometers, wat eigenlijk ook een soort accijns is, moeilijk tot vermindering van verkeer zal leiden. In de optiek van de auteur is er een systeem nodig waar handel en beloning de kernwaardes zijn, in plaats van afstraffing. Nederland staat bekend om zijn handelsgeest en die kan goed ge¨exploiteerd worden.
1.1
Project spitsvrij
Dit gedachtegoed is al een keer met succes toegepast in een recent experiment om de files te verminderen. In 2013-2014 is het project spitsvrij van start gegaan. De filosofie van het project is de mensen te belonen als zij niet in een bepaald gebied rijden tijdens de spitsuren. Hiertoe hebben zij bij 5000 deelnemers een zogenaamde S-Box ingebouwd, die bijhield waar en hoe laat de deelnemers reden. Als zij tussen bepaalde tijden niet reden in de driehoek Utrecht Amersfoort Hilversum, verdiende zij geld, dat op hun rekening werd gestort. Hierdoor ontstond er bij een bijzonder grote groep mensen een grote motivatie om de spits te vermijden door bijvoorbeeld eerst kleine werkzaamheden thuis te verrichten en pas later naar het werk te gaan. Bovendien gingen zij ook later naar huis, wederom om de spits te vermijden en weer extra geld te verdienen. Wat nog veel interessanter effect was, was dat mensen grotendeels aan het patroon van spits-mijden bleven vasthouden zelfs nadat de test waren afgelopen en zij geen beloning meer kregen. Dit is wel een heel opmerkelijk patroon. 2
Later is de test herhaald met een applicatie voor de mobiele telefoon, maar daar bleek te privacy-gevoelig.
1.2
Ontwerp en resultaten
Alle deelnemers van de eerste test kregen een zogenaamde S-Box ingebouwd. Hierin zat een GPS-systeem en een klok ingebouwd, zodat men kon bijhouden waar en wanneer er gereden werd. Vervolgens werden die gegevens doorgestuurd naar een persoonsgebonden account. Op het moment dat de auto niet gereden had tijdens het spitsuur, werd er geld op de rekening van de persoon gestort. Het ging hier om kleine bedragen van een paar euro per keer, maar het effect was gigantisch. De resultaten van het onderzoek waren uiterst positief. Een groot deel van de personen die meedeed bleef uit de spits en zelfs nadat het experiment gestopt was bleef men de spits mijden, iets dat zonder meer een bijzonder resultaat genoemd mag worden. De positieve beloning heeft 3000 van de 5000 deelnemers regelmatig uit de spits gehouden en dit geeft aan dat een systeem waar iets te winnen valt extreem goed werkt. Er zijn echter direct een groot aantal bezwaren te bedenken tegen een dergelijk systeem: 1. Opschaling wordt heel duur en is eigenlijk niet mogelijk. 2. Het werkt niet op plekken waar geen wegen in kaart zijn gebracht en/of geen telefoonverbinding is. 3. Mensen die uit het buitenland komen worden gediscrimineerd omdat zij geen kastje in de auto hebben en een tijdelijk systeem is niet mogelijk. 4. Het systeem is privacy gevoelig, informatie over het rijgedrag en locatie is bekend. 5. Er is geen persoonsgebondenheid, een gestolen auto weliswaar terug te vinden, maar als een bestuurder een andere auto neemt verbruikt hij het tegoed van de andere persoon. Waar het dus op neer lijkt te komen is dat het systeem op kleine schaal heel goed werkt, maar een aantal onoverkoombare problemen heeft bij schaalvergroting. Verder vertrouwd het op een extensieve vorm van urbanisatie en 3
infrastructuur. Een nieuw systeem is nodig dat met hetzelfde principe werkt maar toch deze nadelen niet heeft.
2 2.1
Een nieuw ontwerp algemeen
Een interessant ontwerp is het zogenaamde kilometerquotum, waarbij het de bedoeling is dat iedere bewoner van Nederland boven een bepaalde leeftijd een aantal kilometers toegewezen krijgt middels een soort rekening die te vergelijken is met een bankrekening. Iedere auto krijgt een kastje waarin gemeten wordt hoeveel kilometers er gereden worden. Zo’n kastje is rekening gebonden, verwisselbaar en simpel te installeren. Vervolgens is het aan de gebruiker om zijn kastje te koppelen aan zijn rekening en elke keer via een prepaid systeem er geld op te zetten. Als een gebruiker niet rijdt of geen auto heeft kan hij de overgebleven kilometers overschrijven op een andere rekening of verkopen tegen een algemene beursprijs. Het is de bedoeling dat als men niet of weinig rijdt, de ongereden kilometers hier verkocht kunnen worden tegen een prijs die afhankelijk is van het de vraag en aanbod. Als er weinig gereden wordt gaat de prijs omlaag en als er veel gereden wordt gaat de prijs omhoog. Het idee is dat mensen hier hun voordeel kunnen doen door hun kilometers te verkopen als er in Nederland relatief veel gereden wordt. Het effect is dus dat mensen die weinig rijden beloont worden en mensen die dat niet doen extra moeten betalen. Hierdoor krijgen gezinnen die het niet zo breed hebben er veel baat bij niet te rijden en geen auto te kopen, omdat zij dan al hun kilometers bijeen kunnen rapen en kunnen verkopen en op die manier een extra inkomen hebben. Anderzijds worden grote bedrijven die veel rijden gestraft doordat zij grote hoeveelheden extra kilometers moeten inkopen voor hun werknemers.
4
2.2
DSRC-tag
In Stockholm is sinds 2007 al een kilometerheffing van kracht. Hier wordt gebruik gemaakt van DSRC-tag. Er is door het Nederlandse ministerie al onderzoek gedaan en het blijkt mogelijk dat dit een manier is om de wegen effectief en goedkoop te belasten. Het is mogelijk om een tag te produceren tegen een prijs van ongeveer 15 euro. Langs de kant van de weg staan beacons die die communiceren met de tag en berekenen wat de prijs is. Een groot voordeel is dat het systeem gradueel in te voeren is. Men zou kunnen denken aan een combinatie van een eerste implementatie voor de snelwegen en steden en daarna voor het platteland en de kleinere wegen. Een ander voordeel van de tag is dat het klein, compact en goedkoop is, zodat mensen die bijvoorbeeld vaak in Nederland komen een tag kunnen kopen en hierdoor goedkoper uit zijn. Het idee is dus een soort van prepaid systeem voor kilometers. Het volgende item waar de tag mee uitblinkt is de anonimiteit. Het gebruikte prepaid systeem kan zo gemaakt worden dat er geen gegevens worden opgeslagen over de rit zelf, wat veel mensen zeer stuitend vinden.
3
Problemen met kilometerquotering
Er zijn een aantal grote problemen met de kilometerquotering. Ten eerste is de gigantische oplage bijna te groot voor de fabrikant en als de tags elk jaar vervangen zouden moeten worden is dat een bijna even groot probleem. Kortweg, er zijn op dit moment te veel auto’s om ze allemaal uit te rusten met dit systeem. Het zou eventueel mogelijk om de tags geleidelijk te produceren en op te slaan. Verder is nog de vraag hoe goed het systeem te handhaven is, als men fraude mee zou willen plegen. Het is voorstelbaar dat mensen simpelweg de tags uit de auto halen en niet terug stoppen als zij naar een plek gaan waar ze weten dat ze niet gecontroleerd worden. Dit zou eventueel te verhelpen zijn door de boetes heel hoog te maken, waardoor de pakkans/boete verhouding onvoordelig wordt. Als er gedacht wordt aan een systeem dat zorgt dat de auto niet gestart kan worden als de tag niet aanwezig is, brengt dat extra
5
kosten met zich mee die het hele systeem direct onrendabel maken. Een ander probleem is het buitenland, als een buitenlander aan het systeem meedoet door in Nederland een auto te kopen en dan weer terug te gaan naar eigen land, kan de persoon in kwestie een mooi graantje meepikken doordat hij in principe geen Nederlandse kilometers rijdt en hij die kan verkopen. In kleine mate is dat niet zo’n groot probleem, maar als het grote proporties aanneemt kan het een wezenlijk probleem worden, omdat op die manier er veel kilometers verkocht worden. Daardoor wordt prijs laag en wordt het goedkoop om veel te rijden, wat in feite een averechts effect is. Een restrictie die inhoud dat alleen Nederlanders een auto met dit systeem kunnen kopen lijkt niet mogelijk, omdat er binnen Europa vrij verkeer van personen en goederen heerst. Dit is dus nog een probleem dat nog onderzocht dient te worden. De vraag rijst nu wat er gebeurt als iemand zijn saldo simpelweg niet oplaadt. Wat men zou kunnen doen doen is een soort automatisch boete systeem invoeren waarbij het individu een negatief saldo op op zijn kaart krijgt en dit direct doorgeeft aan de beacons. Op die manier zou een soort automatisch boetesysteem kunnen worden ontwikkeld. Weer een ander probleem zijn de buitenlandse automobilisten. Als zij ook maar iets extra betalen voor de Nederlandse wegen valt dat discriminatie te noemen, omdat er dan geen sprake meer is van vrij verkeer van personen en goederen. Als zij minder of niet gaan betalen voor de Nederlandse wegen zal dat resulteren in een toename in de aankoop van buitenlandse auto’s door Nederlanders. Er zijn een aantal mogelijke manieren om dit probleem op te lossen. Een van de manieren om dit probleem op te lossen is door het invoeren van een vignet voor automobilisten die geen kastje ingebouwd hebben. Deze zouden dan gekocht kunnen worden bij tankstations tegen de marktwaarde van de kilometerprijs op dat moment. Dit is een systeem dat ook in Oostenrijk gebruikt wordt en lijkt goed te werken. Een nadeel hiervan is dat dagjesmensen een relatief hoog bedrag moeten betalen en dat voor hen vrij ingewikkeld is. Het zou kunnen resulteren in een verminderd aantal toeristen.
6
4
Conclusie
Uit de laatste paragraaf blijkt dat zelfs bij dit systeem dat veel verbeteringen heeft ten opzichte van project spitsvrij nog veel problemen zijn. Er zijn nog altijd vraagtekens of het u ¨berhaupt wel mogelijk is kilometers te belasten en naar de bovengenoemde problemen moet nog zeker veel onderzoek gedaan worden, waar meer gespecialiseerde mensen voor nodig zijn die veel kennis hebben over het Europese recht en over de techniek. Het is desalniettemin een zeer interessant en veelbelovend onderwerp. Als het ooit zijn kinderziektes overwint lijkt het een uitstekend middel te zijn om het milieu te verbeteren en de hoeveelheid verkeer te minderen.
5
Bronvermelding
Een eerste artikel: http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2844/Archief/archief/article/detail/571855/2000/10/21/Geefiedere-Nederlander-een-quotum-autokilometers.dhtml Over de DSRC-tag: http://www.bigwobber.nl/wp-content/uploads/2009/12/071000-Research-onthe-Manufacturing-of-DSRC-Tags.pdf Wikipedia: http://nl.wikipedia.org/wiki/Kilometerheffing (Nederland) http://nl.wikipedia.org/wiki/Rekeningrijden Project spitvrij: https://spitsvrij.nl https://spitsvrij.nl/Upload/File/Bevindingen%20Spitsvrij.pdf
7
