januari < februari < maart 2011
11
België-Belgique P.B. 8500 Kortrijk 3/5355
eken o k n e n n a p actie € 5 /kg
ten voordele
van
netWeRk e ZoRg palliatiev anderen -vla Zuid-West nkoop van nen door aa werking steu or slechts € 5 /kg! ze on n ka vo U nnenkoeken n heerlijke pa donderdage voorzien op . Leveringen bruari 2011 i, 3 en 10 fe ar nu ja 27 n bij
Te bestelle
Verschijnt driemaandelijks - Jaargang 17, nummer 1 - januari/februari/maart 2011 Afgiftekantoor 8500 Kortrijk Mail / P408061 Afzender: Netwerk Palliatieve Zorg Zuid-West-Vlaanderen vzw, Doorniksewijk 168, 8500 Kortrijk Tel. 056 63 69 50 - fax 056 25 70 84 - e-mail:
[email protected] - website: www.pzwvl.be
Inhoud
pag.
Voorwoord
3
Activiteitenverslag 2011
4-7
Vijftien jaar vrijwilligerswerk Palliatieve Zorg Zuid-West-Vlaanderen vzw
8-9
Vrijwilliger zijn
10
Provinciale vrijwilligersdag 27 september 2010: Rouwen in de tijd
11-12
Er is leven voor de dood … of de (zoete) smaak van de stilte
13
Gedicht
14
Boekbespreking Het daglicht najagen. Hoe mijn naderende dood mijn leven veranderde. 15 Toneelkring Edelweiss presenteert Hotel Au grande misère
16
Vaccature
17
Pannenkoekenactie 2011
18
Uw bijdrage maakt wel degelijk het verschil!
19
Colofon
20
2
< voorwoord > Joost Vermeersch
Voorzitter Netwerk Palliatieve Zorg Zuid-West-Vlaanderen vzw
Beste lezer Ik weet dat ik hier in deze rubriek regelmatig chagrijnig doe over al wat mis gaat op bestuurlijk politiek vlak. Meteen mijn goede voornemen voor dit nieuwe jaar: tenminste één voorwoord over iets anders. We leven tenslotte nog altijd in een goed landje, waar de drempel naar de gezondheidszorg (ook de palliatieve) erg laag is. Misschien staan ze in de Verenigde Staten op technisch en wetenschappelijk vlak al wel iets verder dan hier, maar wat ben je ermee als die zorg niet toegankelijk is voor het grote publiek? Hopelijk bent u het nieuwe jaar 2011 goed ingezet, na alle WikiLeaks, pedofiliezaken, overstromingen en dergelijke meer. Mijn wensen voor jullie allen: een goede gezondheid (natuurlijk), goede voornemens (probeer die dit jaar te houden) en vooral veel mensen om je heen die jou appreciëren en waar jij om geeft (zeg het hen). Blijf vooral zoeken naar die ‘meerwaarde’ in het leven. Want leven zonder zoeken is saai, niet? 2011 is het internationale jaar van de vrijwilliger. Zet ze maar eens in de bloemetjes. Ze verdienen het, al die mensen die - vaak verborgen - bergen werk verzetten.
zonder Angst en zonder
Ziekte
had ik nooit
kunnen verwezenlijken wat ik gedaan heb. Edvard Munch (Noorse expressionistische schilder)
3
< Activiteitenverslag 2010 Netwerk Palliatieve Zorg Zuid-West-Vlaanderen vzw > Rosemie Van Bellingen
Coördinator Netwerk Palliatieve Zorg Zuid-West-Vlaanderen vzw In deze bijdrage breng ik u graag een overzicht van de werkzaamheden van het Netwerk in 2010. Ook dit jaar was er een wijziging in het personeelskader: dankzij een bijkomende financiering via sociale maribel konden we een extra medewerker in dienst nemen. Mevrouw Markita De Volder staat sinds 1 december 2010, samen met mevrouw Lucie Verdonck in voor de telefoonpermanentie en de administratieve ondersteuning van het Netwerk. Lucie maakt ondertussen, samen met Katrien Vanhauwaert, al tien jaar deel uit van ons team! 2010 was het jaar van de inspectiebezoeken: in februari was er de inspectie in het kader van de hernieuwing van de erkenning om fiscale attesten uit te schrijven (we kregen een verlenging voor 2 jaar), gevolgd door het inspectiebezoek in april voor de verlenging van de erkenning van de vrijwilligerswerking (hierover hebben we nog geen definitief nieuws) en tenslotte in november het bezoek voor de verlenging van de erkenning van het netwerk/samenwerkingsverband (waarover we ook nog geen definitieve beslissing hebben ontvangen). Het arbeidsreglement werd grondig doorgelicht en herwerkt. Dank aan de heer Koen Balcaen, de heer Patrick Degroote en de heer Chris Van der Beken die namens de Raad van Bestuur hebben meegeholpen om dit titanenwerk tot een goed einde te brengen: op 13 juli 2010 trad het nieuwe arbeidsreglement officieel in werking. In oktober vond traditiegetrouw onze teambuilding plaats, ook ditmaal deskundig begeleid door mevrouw Myriam Ducastel van het Instituut voor Communicatie. Dit jaar stonden we stil bij de interne samenwerking vanuit ieders eigenheid of hoe we vanuit ons verschillend zijn elkaar aanvullen en ondersteunen: samen is meer. Op financieel vlak konden we in 2010 rekenen op de steun van velen. De Vlaamse Liga tegen Kanker zette haar steun aan de vrijwilligerswerking en de thuiszorgequipe verder. Cera betaalde een deel van de kosten voor de uitgave van Palliactief en Janssen-Cilag financierde een vormingsproject voor de LOK’s (Lokale Kwaliteitsgroepen) van de huisartsen uit de regio. Talrijk waren de giften van velen onder u. Dankzij die steun kunnen we ons aanbod van materiaal aan patiënten (zoals het uitlenen van spuitaandrijvers en ander verzorgend materiaal) en de ondersteuning van onze vrijwilligerswerking (zoals de vergoeding van de verplaatsingskosten van onze vrijwilligers en de organisatie van vormingsmomenten) verderzetten. Dank daarvoor!
4
In het kader van onze opdracht als netwerk om te informeren en sensibiliseren, hebben we in 2010 tal van voordrachten gegeven. Thema’s waren onder meer het aanbod van palliatieve zorg in onze regio, omgaan met rouw en verlies, kinderen betrekken bij het afscheid en euthanasie en wilsverklaringen. We konden rekenen op onze vrijwilligers om getuigenissen te brengen over hun inzet in de palliatieve zorg. De informatie, die te vinden is op onze website www.pzwvl.be (een initiatief van de vier West-Vlaamse netwerken palliatieve zorg met de steun van de Provincie West-Vlaanderen), werd verder uitgebreid. U vindt er een ruim overzicht van het aanbod van palliatieve zorg in de verschillende zorgsettings (thuiszorg, woonzorgcentra, ziekenhuizen, palliatieve eenheid) met alle contactgegevens van de verschillende organisaties, een overzicht van alle materiaal dat beschikbaar is via ons documentatiecentrum, alle informatie over het vrijwilligerswerk en ons aanbod op vlak van rouwzorg, recente artikels die verschenen zijn over palliatieve zorg en aanverwante thema’s. Verder kan u er terecht voor algemene informatie over palliatieve zorg, over de wetgeving en mogelijke financiële tegemoetkomingen, over onze opleidingen en voordrachten én een overzicht van al onze geplande vergaderingen en bijeenkomsten. Vergeet niet om af en toe een kijkje te nemen! Veel aandacht was er ook voor samenwerking: er was geregeld overleg met de coördinatoren en de psychologen van de palliatieve supportteams van de ziekenhuizen en de palliatieve eenheid. Het overlegplatform voor voorzieningen voor personen met een handicap en de palliatief referenten van de woonzorgcentra kwamen eveneens regelmatig samen. De samenwerking met het SEL ZuidWest-Vlaanderen (Samenwerkingsinitiatief Eerstelijnsgezondheidszorg) werd verdergezet: naast het bijwonen van de lokale overlegvergaderingen, maakt het Netwerk sinds 2010 ook deel uit van de Raad van Bestuur van het SEL Zuid-West-Vlaanderen. Op provinciaal niveau werd de samenwerking tussen de vier West-Vlaamse netwerken palliatieve zorg uitgebreid: de website werd grondig geëvalueerd en bijgewerkt, er was de organisatie van de provinciale vrijwilligersdag en er werd gestart met het uitwerken van een gezamenlijk vormingsaanbod. Zo start op 1 februari 2011 de opleiding voor referenten palliatieve zorg, georganiseerd door de vier netwerken in samenwerking met de Provincie West-Vlaanderen en sTimul. Naast het overleg van de vier coördinatoren en een vertegenwoordiger van de Provincie, waren er de ontmoetingen van de vier voorzitters en vergaderingen van de voorzitters en de coördinatoren samen. Het Netwerk is vertegenwoordigd in tal van overleggroepen van de Federatie Palliatieve Zorg Vlaanderen. Naast het engagement van de heer Ken Wagner in het Dagelijks Bestuur en de Raad van Bestuur, neemt het Netwerk deel aan het overlegplatform van de netwerkcoördinatoren, de werkgroep Psychologen, MBE en MBE-beleid, Rouwzorgverantwoordelijken, Equipeartsen, Personen met een handicap (vertegenwoordigd door mevrouw Jocelyne Claeys van De Achtkanter), Maatschappelijk werk (vertegenwoordigd door mevrouw Kris Lemiegre van de palliatieve eenheid Ten Oever), de stuurgroep Ziekenhuizen (vertegenwoordigd door mevrouw Martine Sioen van het Heilig Hartziekenhuis – Campus Rijselstraat Menen en mevrouw Heidi Vervaeke van AZ Groeninge), de projectgroep Netwerkindicatoren en de stuurgroep Registratie.
5
Net zoals de voorbije jaren organiseerde het Netwerk Palliatieve Zorg Zuid-West-Vlaanderen vzw tweemaal een vijfdaagse basisopleiding Palliatieve zorg in woonzorgcentra voor verpleegkundigen en verzorgenden (49 deelnemers). Achttien deelnemers volgden de opleiding Referente palliatieve zorg in een woonzorgcentrum en de thuiszorg die het Netwerk voor de laatste keer alleen organiseerde. Er waren drie gezamenlijke vormingsmomenten voor medewerkers van de thuiszorgequipe, de palliatieve supportteams van de ziekenhuizen en de palliatieve eenheid van de regio. De thema’s die dit jaar aan bod kwamen, waren Pijncontrole bij palliatieve patiënten: actuele inzichten en nieuwe tendenzen (door dokter Hilde Moerman), 11de EAPC-congres Committed to people: impressies en reflecties (door mevrouw Rosemie Van Bellingen en mevrouw Katrien Vanhauwaert) en Casuïstiek voor beginners, een nieuw initiatief waar er vertrekkende van een casus van gedachten wordt gewisseld over een bepaald thema. Nieuw was het vormingsaanbod voor de huisartsen van de regio Zuid-West-Vlaanderen. Dokter Hilde Moerman en Reinhilde Zwaenepoel verzorgden, samen met een palliatief deskundige, voor verscheidene LOK’s een gespreksavond over Pijn- en symptoomcontrole in de palliatieve zorg en Medisch begeleid sterven. Samen met AZ Groeninge, Heilig Hartziekenhuis – Campus Rijselstraat Menen en O.L.V. van Lourdes Ziekenhuis Waregem en de palliatieve eenheid Ten Oever organiseerde het Netwerk een vormingsnamiddag voor de hulpverleners van de ziekenhuizen en de palliatieve eenheid. De heer Bart Hansen sprak over Vroegtijdige zorgplanning bespreekbaar maken in het ziekenhuis: hoe begin je eraan? Twee intervisiegroepen voor medewerkers betrokken bij palliatieve zorg in woonzorgcentra waren actief. Er werden ook heel wat opleidingen op maat verzorgd. In totaal werd er 302 u opleiding gegeven voor 862 deelnemers. Het Netwerk begeleidde twee studenten sociale verpleegkunde bij hun eindwerk. Op vraag van het Netwerk onderzochten zij de mogelijkheden om vrijwilligers palliatieve zorg tijdens de nacht in te schakelen bij de zorg voor palliatieve patiënten die thuis verblijven. De ondersteuning van het vrijwilligerswerk palliatieve zorg is uiteraard nog altijd een belangrijke opdracht van het Netwerk. Naar aanleiding van de aanvraag tot verlenging van de erkenning werd gestart met een doorlichting van het vrijwilligerswerk. Op 22 november 2010 vond er een overlegdag plaats waar de verantwoordelijken van het vrijwilligerswerk samen met hulpverleners betrokken bij het vrijwilligerswerk in de thuiszorg en de palliatieve eenheid aan deelnamen. Er werd gepeild naar de ervaringen van de hulpverleners betreffende verschillende aspecten van het vrijwilligerswerk. In 2011 wordt de doorlichting verdergezet. Samen met de verantwoordelijken van de verschillende settings (thuiszorg, eenheid en ziekenhuis) en de denkgroep vrijwilligers zal er bekeken worden waar er hiaten zijn in het vrijwilligersaanbod en welke aspecten van het vrijwilligerswerk er eventueel bijgestuurd moeten worden.
6
In 2010 waren er 41 vrijwilligers actief in de thuiszorg (17), op de palliatieve eenheid (15), in het ziekenhuis (1) en bij logistieke taken (8). 7 mensen beëindigden hun vrijwilligersactiviteiten. Van de 41 vrijwilligers zijn er 9 mannen en 32 vrouwen. Samen besteedden zij 3 479 u aan patiëntenzorg, 565 u werd besteed aan supervisie en 462,5 u aan vorming. Het Netwerk organiseerde onder meer de driedaagse opleiding Met zachte hand door mevrouw Michèle De Loof en er was de provinciale vrijwilligersdag Rouwen in de tijd waarover u meer kan lezen verder in dit tijdschrift. De jaarlijkse verrassingsreis, die het Netwerk als blijk van waardering aanbiedt aan de vrijwilligers, ging dit jaar richting Koekelare, gevolgd door een partijtje Boerengolf en een etentje. Tot slot is er nog de opdracht om te registreren en evalueren. Sinds 2009 registreren de netwerken palliatieve zorg op een uniforme manier een aantal gegevens. Bij alle netwerken, thuiszorgequipes, woonzorgcentra, palliatieve supportteams van ziekenhuizen en palliatieve eenheden werden gegevens opgevraagd en verzameld. Alhoewel er hier en daar nog wat tekortkomingen zijn, werd er voor de tweede keer heel wat informatie verzameld die ons een beeld geeft van de uitbouw van de palliatieve zorg in Vlaanderen. U vindt de resultaten van deze registratie onder meer terug op onze website. Ook op het Vlaamse congres palliatieve zorg (een initiatief van de stuurgroep Research van de Federatie Palliatieve Zorg Vlaanderen), dat in 2010 in het teken van kwaliteit stond, werden de resultaten voorgesteld. Diegenen die meer willen weten over de activiteiten van het Netwerk Palliatieve Zorg Zuid-WestVlaanderen vzw in 2010 kunnen vanaf begin april 2011 het volledige activiteitenverslag terugvinden op de website.
7
< VIJFTIEN JAAR VRIJWILLIGERSWERK Palliatieve Zorg Zuid-West-Vlaanderen vzw > Greta Devies
Vrijwilliger thuiszorg en thuisvervangende zorgsettings Als ik achteromkijk, dan vraag ik me af waar die jaren naartoe gevlogen zijn. Ik herinner me alles nog zo goed, alsof het gisteren pas gebeurde … Het zat al langere tijd in mijn gedachten: ik wou me inzetten als vrijwilliger in de palliatieve zorg. “Niet direct het gemakkelijkste,” zeiden mijn vrienden me. Ik had mijn beslissing goed overwogen, had gedacht én gewacht en voelde binnenin dat ik er eindelijk klaar voor was. Mijn eerste contact met iemand van het Netwerk bestond uit een babbel met Jo Verhalle na een persconferentie. Ik had er iets over gelezen, trok mijn stoute schoenen aan en ging luisteren naar hun verhaal. Ik had ergens gehoord dat ik geen kans zou maken om vrijwilliger te worden, omdat ik geen opleiding had als verzorgende of verplegende, maar dit bleek gelukkig totaal verkeerd te zijn. Vanaf dat moment is alles vrij snel gegaan. Kort daarna, in ’96, volgde ik samen met veertien anderen mijn eerste opleiding, gegeven door Ignace Hanoulle en Jo Verhalle. Een eerste bezoek bij een patiënt verliep in mijn beginjaren anders dan nu. De verantwoordelijke van de afdeling liep met mij mee de ziekenkamer binnen en na enkele minuten was zij weer verdwenen … Misschien was het gewoon mijn gebrek aan ervaring toen dat me nu doet denken dat een vrijwilliger vroeger meer zijn plan moest trekken. Nu gaan ‘nieuwe’ vrijwilligers van start met de steun van een peter of meter. Daar was in mijn beginperiode nog geen sprake van. Doorheen de jaren heb ik al vele begeleidingen kunnen doen en een verscheidenheid aan mensen mogen ontmoeten, elk met zijn gewoontes, elk met zijn kennis, opvoeding en achtergrond, zijn taal en woorden, elk met zijn geloof en overtuiging, soms uit een andere cultuur, wat dan voor mij een bijzondere beleving is. Het verbaast me dat mensen me heel wat toevertrouwen, niettegenstaande ik als ‘vreemde’ bij hen kom. Elke patiënt heeft zijn verhaal en elke begeleiding zijn waarde. Het spreekt voor zich dat de ene begeleiding al wat meer raakt dan de andere. De duur van de begeleidingen speelt daarin een rol, ook de dingen die mensen me toevertrouwen en zelfs de leeftijd van een patiënt. Ik vind het bijvoorbeeld niet zo vanzelfsprekend om iemand te begeleiden die veel jonger is dan ik en daar ga ik toch wel met andere gevoelens en gedachten naartoe.
8
Vanuit het Netwerk krijgen wij regelmatig de kans ons bij te scholen, zijn er vormingsmomenten of opleidingsdagen. Ik vind dat wij, als vrijwilliger, goed begeleid worden door het Netwerk. Men kijkt welke begeleidingen voor ons al dan niet haalbaar zijn en ook de maandelijkse supervisies zijn belangrijke momenten. Daar kan elk zijn ervaringen verwoorden, zorgen of bedenkingen uiten of raad vragen. Door zaken uit te spreken, worden ze meestal duidelijk(er) voor onszelf. Het is nodig om regelmatig bij onszelf stil te staan, om onszelf en ons handelen in vraag te stellen, om te kijken of wat we doen, blijft kloppen met de visie van het Netwerk én met ons streven, onze wensen en waarden. De beste zorg voor anderen kan pas als we ook zorgen voor onszelf. Ervoor zorgen en voelen dat het voor onszelf oké is! Van daaruit gaat ‘geven’ een stuk gemakkelijker. In uren en momenten van samenzijn als vrijwilligers delen we heel wat dingen met mekaar. Je blijft bij zaken en vragen, die niet zo vanzelfsprekend zijn, stilstaan. Je spreekt dingen uit die voor jezelf gevoelig liggen, zaken die je kwetsbaar maken. Elke keer kun je ervaren dat er tactvol en met eerbied mee wordt omgegaan en de groep het vertrouwen waard is. In deze ontmoetingen voel je een sterkere band ontstaan. In die ervaring vind ik telkens weer een grote sterkte om als groep te blijven bestaan en als vrijwilliger goed te functioneren. Af en toe is er een uitstap gepland en zijn we eens wat uitbundiger samen, wat de groepssfeer zeker ten goede komt. Mensen die iemand dierbaars - verwacht of onverwacht - verliezen, missen soms de kracht om op een intense manier afscheid te nemen, wat toch belangrijk is. Op het moment dat je iemand verliest, heb je soms een persoon nodig die naast je staat en die helpt om afscheid te nemen op een manier, die zo dicht mogelijk ligt bij wat jij nodig hebt. Elke mens heeft zijn eigenste zijn. Om naar ieder van hen te luisteren, vind ik het van belang om niet te oordelen. Elke mens heeft zijn verhaal en elke begeleiding zijn waarde. Het is telkens zó verschillend … en zo is het goed. Doorheen de vele jaren heb ik al dikwijls gedacht en ervaren dat het zeker niet enkel geven is wat wij doen, maar als vrijwilliger mogen we heel wat ontvangen van de mensen die we ontmoeten. Het is een geven en ontvangen en zolang die wisselwerking blijft stromen en in evenwicht is, voelt het goed aan voor mij.
9
VRIJWILLIGER ZIJN Linda Demuynck
Vrijwilligers zetten hun hart open en laten mensen binnen zonder oordelen of veroordelen, ze laten de ander bestaan in wie en wat hij is. Vrijwilligers hebben geen verwachtingen naar mensen toe, veeleer een onbevangenheid van waaruit ze ontmoeten en nabij zijn. Vrijwilligers zijn warme mensen met open armen bij wie de ander in al zijn kwetsbaarheid veilig thuis kan komen, zich gedragen weet. Vrijwilligers gaan een eindlang mee op weg, maar bepalen niet zelf de route. Ze hebben geen grote woorden die vertellen hoe het moet. Luisterend ondersteunen ze daar waar nodig en laten de mens bij wie ze komen in vrijheid en vanuit eigen krachten verder gaan. Vrijwilligers zijn gulle mensen bij wie tijd en aanwezigheid niet in geld uitgedrukt worden, maar in wijsheid bijeengesprokkeld bij het samen onderweg zijn. Vrijwilligers zijn onmisbaar. Ze tonen de wereld enthousiast en heel eenvoudig dat graag zien en medemenselijkheid nog volop bestaan. 10
< PROVINCIALE VRIJWILLIGERSDAG 27 SEPTEMBER 2010 - ROUWEN IN DE TIJD > Ingrid Danckaert
Vrijwilliger thuiszorg en thuisvervangende zorgsettings Als blijk van waardering voor hun inzet organiseert de provincie West-Vlaanderen om de twee jaar een vormings- en ontmoetingsdag voor vrijwilligers. Thema dit jaar was Rouwen in de tijd. Lezing door Marinus van den Berg Er wordt van alles gezegd en geschreven over rouw. De rouwende komt in het land van “je moet, je zou beter, men zegt ...” Maar, wat is rouw nu eigenlijk, wat brengt het allemaal teweeg in een mensenleven, in een mensenhart? En wat met de tijd om te rouwen in onze druk-druk-maatschappij? Hoe raakt een rouwende doorheen de chaos en vertraging terug in onze en zijn (reali-)tijd? Tijdens de provinciale verwendag gaf Marinus van den Berg uitleg op deze vragen. Ik doe een poging om in grote lijnen de prachtige uiteenzetting neer te pennen. Als vrijwilliger is het belangrijkste: er zijn in het gemis. Rouwen is in iemands intimiteit komen. Wie kwetsbaar is, heeft nood aan geborgenheid, veiligheid. Dan pas kan er vertrouwen groeien en openheid. Tijd is ook belangrijk. Als de diagnose gesteld wordt, kan het rouwen pas beginnen. Dan breekt er een nieuwe tijd aan. De tijd voor rouwenden is heel anders. Heel vaak is het ‘als de dag van gisteren.’ Vaak gaat het over verleden, heden en toekomst. “Wat zou de gestorvene blij zijn, mocht hij dat nu meemaken.” De rouwende valt in een tijd van chaos, er is geen haast, er heerst traagheid. Ook het lichaam gaat traag verder. Het gemis gebeurt in het hart op vier gebieden: relatie, werk, ontspanning en levensbeschouwing. Welke relatie had je met die persoon? Hierbij gaat het vooral over de intimiteit die je meegemaakt hebt, maar vaak zijn er ook schaduwkanten. Het is een leegte en niemand kan die opvullen voor jou. Welke opvang is er op het werk? Bij wie kan ik aankloppen? Vaak gaat de waarde die en het belang dat men hechtte aan het werk veranderen. Op het vlak van ontspanning krijgt men plots meer tijd en de sociale contacten veranderen. Hoe zal die vrijgekomen tijd worden ingevuld? Wat mag men van wie verwachten? Levensbeschouwing gaat over de waarden en normen die mensen hanteren. Soms vinden ze steun of juist geen steun meer in hun vroegere waarden.
11
Rouwen is als een labyrint. Marinus van den Berg vergeleek rouwenden met personen die zich in een labyrint bevinden. Een labyrint heeft veel gangen, duistere tijden. Hoe je eruit geraakt, moet je zelf ontdekken. Je moet jezelf terugvinden. Wie ben ik? Wat kan ik? Je moet terug naar je eigen ik. Ongehoorzaamheid plegen aan het land van ‘men’. Iedereen weet het beter. Iedereen geeft goede raad. Iedereen weet hoe je het moet doen. Iedereen weet wat het beste is. Er is moed voor nodig om weer zelf beslissingen te nemen. Alleen jijzelf weet wat het beste is. Je moet weer op jezelf leren vertrouwen. Als je merkt dat het te moeilijk wordt, dan kan je best hulp inroepen. Alleen dan raak je uit het labyrint. Je moet weer in je eigen ‘ik’ komen. Rouwen vraagt om (h)erkenning. De leegte, het gemis vraagt om herkend en erkend te worden. Het is belangrijk dat het verlies geuit mag worden. Het vele keren mogen vertellen en herhalen van de verhalen laat toe dat het verlies geplaatst kan worden.
Jou bewaren wij in ons verhalen. Jou bewaren wij in ons hart. Jou bewaren wij in ons gemis. Jouw naam brengen wij ter sprake als anderen zwijgen. Jouw naam noemen wij als anderen denken: al zo lang geleden. Jou bewaren wij voor altijd.
12
< Er is leven voor de dood … of de (zoete) smaak van de stilte > Johan Mayeur
Vrijwilliger palliatieve eenheid Ten Oever Met dank aan Bieke Vandekerckhove voor de titelgedachte of hoe ik (na tien jaar vrijwilligerswerk in Ten Oever) bij mezelf ben gaan wonen. Mijn kennismaking met palliatieve zorg gebeurde zo’n tien jaar geleden. De jaren voordien kwam het thema sterven plots wat dichter bij mezelf onder andere door verschillende overlijdens in de familie … De jaren daarvoor had ik nog niet echt stilgestaan bij de gedachte van ‘mijn’ overlijden. Ik had eigenlijk van dichtbij nog geen sterven meegemaakt … ik probeerde me toen in te beelden hoe het zou zijn om een stervende en zijn familie nabij te zijn … Ik wist nog niet echt hoe ik de emoties en situaties zou kunnen dragen. Dragen … verdragen … verder dragen was ooit het thema van een bemoedigingsmoment.* Als vrijwilliger voel je je van bij de start echt gedragen door een team: de degelijke opleiding van het Netwerk, de groepsgeest bij de collega’s op de eenheid, de luisterbereide vrijwilligers op de supervisie, de ervaren begeleiders ... Je krijgt het gevoel een deel van de ketting te worden en met alle schakels intens verbonden te zijn! Bedankt iedereen voor de ruimte die we krijgen om erbij te mogen horen. Als buitenstaanders mij vragen of vrijwilligerswerk op Ten Oever niet te belastend is, is mijn antwoord: “Neen, want op de eenheid wordt er wel gestorven, maar er wordt soms ook intens geleefd!” Elke aanwezigheid daar, geeft me kracht om verder te leven … Ik denk dan aan de gedragen stilte bij het waken bij een patiënt, al of niet samen met de familie, de warme gevoelens bij het zien van een meezingende patiënte bij haar ziekenzalving, het mee film mogen kijken met een zieke vader en zijn achtjarige zoon, genietend van hun moment samen (en van de film Brother Bear), de pracht van een (laatste) wandeling langs de Leieboorden, het samen genieten van een koffieklets op een zomers terrasje, het écht beleven van een laatste kerstavond: biddend, zingend, feestend met de familie en hun zieke familielid, de gevulde leegte voelen en mogen delen, met de pijn van het verlies en de troost van de herinnering … Palliatieve zorg hoort bij het leven, zoals de dood een plaats mag krijgen in ieders leven! Ik ben héél dankbaar voor al dat leven voor de dood!
* Op de palliatieve eenheid Ten Oever wordt ongeveer twee maanden na het overlijden een bemoedigingsmoment gehouden voor de familieleden van de overleden patiënten.
13
Als de donkere avond de stilte omarmt en woorden laat verdwalen, wordt de ziel ontvankelijk en kwetsbaar, hunkerend naar bestaan en erkenning, naar haar diepste zijn. Als woorden ontbreken en stilte de ziel beroert, weerklinkt een andere taal. Dan - op dat eigenste moment wordt de mens herboren thuis bij zichzelf, bij zijn innerlijke kracht, in vrede met wat is. Linda Demuynck - Kerst 2009 14
< BOEKBESPREKING > Het daglicht najagen. Hoe mijn naderende dood mijn leven veranderde. Dirk Dobbelaere
Vrijwilliger thuiszorg en thuisvervangende zorgsettings Als Eugene O’Kelly het dokterskabinet buitenstapt, is het verdict onherroepelijk: een agressieve hersentumor en nog slechts een drietal maanden te leven. Voor de schrijver, die een topfunctie bekleedt, verandert zijn leven plots ingrijpend. Hij beslist zijn werk binnen de week op te zeggen. Hij had in de zakenwereld alles goed onder controle. Als een soort regisseur wil hij nu ook zijn levenseinde in handen nemen. Als actiepunten neemt hij zich voor om bewuster en meer in het nu te gaan leven. Zijn angst voor de dood kan hij opzijschuiven en hij richt zijn energie op positieve punten. Hij gelooft niet dat die laatste maanden het slechtste deel van het leven uitmaken. Om zijn afscheid te kunnen plannen en zijn relaties af te ronden, tekent hij een reeks cirkels. Op de buitenste cirkel zet hij de namen van zakenrelaties die hem dierbaar zijn, op de volgende vrienden voor het leven en zijn familie. De binnenste kern is voor vrouw en kinderen. Aan de namen uit de buitenste kring stuurt hij een mail om te vertellen wat ze voor hem betekend hebben. Hij herinnert hen aan de goeie momenten samen. Hij beseft ondertussen dat de balans tussen werk en privé bij de meeste van zijn werknemers niet goed is. Met enkele goeie vrienden maakt hij een afspraak en gaat er bijvoorbeeld mee wandelen. Na een diepgaand gesprek is het de bedoeling dat het contact hiermee afgesloten is. Hij komt tenslotte bij zijn gezin terecht. Met vrouw, kinderen en kleinkinderen bereidt hij het einde van zijn leven voor. Zijn vrouw sluit het laatste hoofdstuk van het boek af. Het boek leest erg makkelijk en sleept je mee. Je kruipt als het ware in de huid van de verteller … maar stapt er tijdig uit. Uit zijn verslag straalt de kracht van de menselijke geest en je wordt meegesleurd door zijn geloof dat een intens, evenwichtig en zinvol leven ook op het einde mogelijk is. Een aanrader! O’ Kelly, E. (2007). Het daglicht najagen. Hoe mijn naderende dood mijn leven veranderde. Schiedam: Scriptum Books. ISBN 978905594540
15
Een deel van de opbrengst is ten voordele van de werking van het Netwerk Palliatieve Zorg Zuid-West-Vlaanderen vzw! 16
NETWERK PALLIATIEVE ZORG ZUID-WEST-VLAANDEREN VZW
zoekt •
palliatief deskundige•
Functie-inhoud: Ondersteuning van de palliatieve zorgverlening in de thuiszorg: overleg plegen en informatie geven i.v.m. pijn- en symptoomcontrole, psychosociale ondersteuning bieden aan patiënten, familie en naastbestaanden, samenwerken met en coördineren van de betrokken hulpverleners en zorgverstrekkers Deeltijdse tewerkstelling (max. 33 u per week) Vereisten: Verpleegkundige A1 of A2 of Bachelor in de verpleegkunde Ervaring in de palliatieve zorg is een pluspunt Bereid zijn tot het volgen van opleiding Kunnen werken in teamverband Flexibiliteit qua werkuren Beschikken over een wagen Woonachtig of bereid om zich te vestigen in de regio Zuid-West-Vlaanderen Ons aanbod: Verloning volgens barema 330.01 Werken in een professioneel team Grote zelfstandigheid Permanente bijscholing en mogelijkheid tot intervisie Sollicitatie met curriculum vitae t.a.v. Rosemie Van Bellingen Netwerk Palliatieve Zorg Zuid-West-Vlaanderen vzw Doorniksewijk 168, 8500 Kortrijk, tel. 056 63 69 50 E-mail:
[email protected]
17
Onze jaarlijkse pannenkoekenactie is er weer! Februari nadert met rasse schreden. Februari en palliatieve zorg betekenen dat het weer pannenkoekentijd is!
De opbrengst komt ten goede aan het Netwerk en de vrijwilligerswerking palliatieve zorg van de regio Zuid-West-Vlaanderen. Het is een gelegenheid om de vrijwilligers en allen, die zich inzetten bij de begeleiding van palliatieve patiënten, een blijk van waardering te geven. De pannenkoeken worden verkocht aan 5 euro per kg en zijn per halve kilo verpakt. Leveringen zijn voorzien op donderdag 27 januari, 3 en 10 februari 2011. De bestellingen worden op het secretariaat van het Netwerk verwacht uiterlijk op maandagnamiddag (tot 17 uur) voor de levering op donderdag daaropvolgend. De betaling kan gebeuren door het verschuldigde bedrag over te schrijven op rekening IBAN BE04 7765 9217 8431 van het Netwerk Palliatieve Zorg Zuid-West-Vlaanderen vzw of contant bij het afhalen van uw bestelling. De pannenkoeken kunnen afgehaald worden op het secretariaat op donderdag van 14 uur tot 17 uur of na afspraak. Voor bijkomende informatie en bestellingen kan u tussen 9 uur en 17 uur terecht op het secretariaat van het Netwerk Palliatieve Zorg Zuid-West-Vlaanderen vzw, Doorniksewijk 168 te Kortrijk, tel. 056 63 69 50. Wij danken u van harte voor uw medewerking!
18
Uw bijdrage maakt wel degelijk het verschil! De overheidssubsidies volstaan helemaal niet om de kosten van het personeel en de werking van het Netwerk te betalen. Daarom is het Netwerk Palliatieve Zorg Zuid-West-Vlaanderen vzw afhankelijk van de steun van anderen om haar werking te realiseren. Door uw bijdrage slagen we daar gelukkig wel in. Daarom gaat, namens het bestuur, de medewerkers en de vrijwilligers van het Netwerk Palliatieve Zorg Zuid-West-Vlaanderen vzw een oprecht woord van dank naar iedereen die wil steunen.
DANK! Indien u palliatieve zorg in Zuid-West-Vlaanderen wilt steunen en in aanmerking wilt komen voor een fiscaal attest, dan kan u uw gift overmaken op rekeningnummer IBAN BE04 7765 9217 8431 met de mededeling ‘gift 2011 + naam en voornaam’. Elke gift van minimum 40 euro (of de som van minimum 40 euro op jaarbasis) komt in aanmerking voor een fiscaal attest. In het voorjaar 2012 bezorgen wij u dat.
19
Redactie: Leen Blomme, Sofie Caus, Linda Demuynck, Kate Vrielynck Eindredactie: Rosemie Van Bellingen Verantwoordelijke uitgever: Joost Vermeersch Netwerk Palliatieve Zorg Zuid-West-Vlaanderen vzw, Doorniksewijk 168, 8500 Kortrijk Grafische vormgeving: druk Hautekiet, Gullegem
Secretariaat: Netwerk Palliatieve Zorg Zuid-West-Vlaanderen vzw, Doorniksewijk 168, 8500 Kortrijk Tel. 056 63 69 50 Fax 056 25 70 84 E-mail
[email protected] Website www.pzwvl.be De redactie behoudt zich het recht om ingezonden teksten aan te passen en eventueel in te korten in het belang van het tijdschrift. De redactie kan niet verantwoordelijk gesteld worden voor de inhoud van externe bijdragen. Gehele of gedeeltelijke reproductie van artikels is toegelaten mits vermelding van de bron.
