Kan Cradle to Cradle de wereld redden? Jeroen Gillabel Beleidsmedewerker Duurzaam Materialenbeheer
Lezing DeBuren & HetPaleis, 17/11/2011
1
Overzicht 1. De Dodo’s van 2011 Een blik op onze omgeving en de weg die we uitgaan
2. Cradle to Cradle, de oplossing! Het verhaal van Michael Braungart & William McDonough
3. Of toch niet? Bedenkingen bij C2C
4. De goede dingen goed doen Welk doel willen we bereiken?
5. De eindbestemming is belangrijker dan de weg Over transitie en wat u kan doen
2
1. De Dodo’s van 2011
3
Waar we naar op weg zijn Tegen 2050: Wereldbevolking zal met 50% stijgen Aantal consumenten zal verdubbelen of verdrievoudigen Resultaat: huidig verbruik bronnen x3! 4
5
Ons productie-consumptiemodel…
“nestvervuiling op planetaire schaal” 6
…heeft een prijs.
7
8
Hoe lang nog?
9
Water België 2de plaats water exploitatie
Veilige grens
10
Zelfde verhaal voor alle bronnen • Land & bodem • Biodiversiteit • Bouwstoffen • Petroleum voor kunststoffen en meststoffen • Fosfaat • Voeding, biomassa •… 11
T.I.N.A. Huidig verbruik tegen 2040: 2 planeten nodig! Om balans te herstellen en welvaart te behouden: verbruik in industrielanden moet met 90% dalen Factor 10 uitdaging! Nu: BeLux: 20 ton/persoon/jaar EU gemiddeld: 18 ton/p/j
12
Afval in Vlaanderen in 1975
• Afvalcijfers Vlaanderen, Europa
Brochure Ministerie Volksgezondheid en Gezin, 1975 13
Nog niet zo lang geleden in uw buurt…
14
Huishoudelijk afval in Vlaanderen vandaag 600559
556
535
555
545
537
388
383
555
543
532
525
390
383
374
500
kg per inwoner
400378
387
375
300 200180
396
399
Sorteren: 71% van afval 169
160
159
157
154
156
153
149
150
Totaal huishoudelijke afvalstoffen Restafval Selectief ingezameld
100
0 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 15
Maar we sorteren en recycleren toch al? Ja, maar: 1. Sorteren is niet hetzelfde als recycleren! 2. Recyclage vandaag: – – – –
Downcycling (van PET naar pen) “End-of-pipe” Gezondheidsrisico’s Productdesign niet met oog op recyclage 16
1,2 miljard GSMs verkocht/jaar ∼84 000 ton
recyclage potentieel ± 40 kton/jaar (2006) ingezameld Rec ycle
2nd life
niet ingezameld ? lade
? vast afval
effectieve recyclage < 1000 ton (2006) 17
Vandaag, niet in uw buurt
n’ o D
hi t y t tr
me o th a s
!
18
Belang recyclage vandaag
19
We kunnen recyclage nochtans gebruiken…
20
Kortom: Take-make-waste model onhoudbaar Uitputting bronnen Onhoudbare milieu-impact Tast welvaart aan
Klassiek afvalbeheer volstaat niet Enkel “beheren” van lokale milieu-impact
Streven naar “zero-impact” leidt tot schuldgevoel 21
2. Cradle to Cradle, de oplossing!
22
De visie: Niet minder slecht doen, maar goed doen 1/ Afval is voedsel Elimineer ongezonde materialen Zorg voor positieve impact 2/ Twee soorten kringlopen Biologisch & technisch Strikt gescheiden 3/ Benadruk diversiteit Lokale oplossingen Maatwerk 23
Twee gesloten, gescheiden kringlopen
Bron: EPEA
Biologische kringloop: contact met mensen/milieu onschadelijke stoffen biodegradeerbaar
Technische kringloop: contact vermijden noodzakelijke, schadelijke stoffen recyclage 24
Voorbeeld technische kringloop vasttapijt
Bron: EPEA
25
Voorbeeld biologische kringloop T-shirt
Bron: EPEA
26
C2C gecertificeerd Gipskartonplaten (Gyproc)
Kantoorpapier (Van Gansewinkel)
27
C2C gecertificeerd
28
3. Of toch niet?
29
C2C certificering Platinum: • Minstens 50% van onderdelen van groene lijst (onschadelijk) • FSC hout • 80% recycleerbaar Vier gradaties: • Basic • Silver • Gold • Platinum
• Belangrijkste productiestappen op hernieuwbare energie, totale productie met 50% hernieuwbare energie
30
Desso’s Full Tapijt Service Sluit de ring – terug neem programma Productie Grondstoffen
1. Grond Stoffen
2. Productie
•Recycled PA 6 Yarn (van de derived caprolactam, nieuw garen zal door onze garen leveranciers geproduceerd worden)
•ISO 14001 •Alleen veilige chemicaliën •Water recycling •Water base inkt voor printing proces
•PA6 garen is een grondstof voor een de-polymerisatie plant •Backing zal worden gebruikt in daken en wegen
5. Hergebruik
3. Transport
Hergebruik
Transport
•Full tapijt service
•Logistieke partnerships •Alle intern transport is elektrisch
•Installateurs halen de tegel op 4. Gebruik
•Containers worden geplaatst in container parken •Upgrading of materiaal in hoog calorische brandstof voor cement industrie
Gebruik
•Europese fabrieken voor voor Europas •Efficiënt laden en route om CO2 emissies te beperken
•Lage VOC/Non Toxisch •Design voor disassemblage •Veilig voor menselijk gebruik •Producten ontworpen voor verbetering van in-door lucht kwaliteit
31
C2C TV? C2C features of Philips Econova TV: • Waste Equals Food. – Electronics including cables are 100% halogen free; – First PVC-free TV on the market! – Housing mainly made from 60% post-industrial recycled aluminum • Partly designed for disassembly • Solar charged remote control • 42” TV only consuming 46 watt of power (O Watt power switch, Extreme low stand-by poser, Low power LED display) • Packaging: Cardboard and paper is better recyclable. 32
Terechte kritiek, … • (naïef) idealisme • In praktijk: vooral marketing? • Certificaat: kost(te) veel geld • Enkel gericht op producent • Promoot ongebreidelde consumptie, suggereert dat ongelimiteerde groei mogelijk is “Hoe meer positieve impact, hoe beter” • Weinig aandacht voor energie en materialenverbruik 33
Lood: sluiten kringloop ≠ materiaal sparen
34
…, maar ook positieve elementen (1) Vb: Van Houtum Cradle to Cradle® toilet papier “Satino Black” Kan gecomposteerd worden, of verbrand voor energie: onzin
Maar: uit 100% afvalpapier Geen schadelijke chemicaliën 35
…, maar ook positieve elementen (2) Vb: Desso tapijt-service Geen 100% gesloten materiaal-cyclus
Maar: Nieuw businessmodel: van productverkoop naar aanbieden dienst Verantwoordelijkheid materiaal-verbruik en – kwaliteit bij producent! 36
Conclusie: mooie visie, maar praktijk onvoldoende C2C in de praktijk nu: Van
naar
Nodig voor “Factor 10”: Van
naar 37
4. De goede dingen
goed doen
38
Kent u de Ladder nog? Ladder van Lansink (1979): preventie als sleutel tot dematerialisatie
1. 2. 3. 4. 5.
Preventie van afval Hergebruik Recyclage Verbranding met energierecuperatie Gecontroleerd storten 39
C2C + Ladder = de oplossing? Integratie twee visies, gedreven door nieuwe maatschappelijke benaderingen – Functie ipv product – Kopen van dienst ipv materiaal
Nood aan nieuwe concepten voor toepassingen!
40
Elementen voor succes Alle actoren in de keten moeten mee! – installateurs, containerparken, consument, …
Fiscaliteit: – milieu en grondstoffen belasten ipv arbeid – Menselijk kapitaal als dienst reeds lang aanvaard (outsourcing), waarom dan niet voor producten?
Mentaliteitswijziging: – Van product/eigendom als statussymbool – Naar toepassing/performantie als criterium – Maatschappelijke innovatie! 41
C2C vanuit perspectief consument “The idea that products are the property of consumers no longer holds true. As a consumer, I am only interested in how a product performs, not whether or not I can own it. Sufficient light, comfortable seating, a good audiovisual set-up – those are the main things. From now on, we will be consuming on the basis of product performance” Thomas Rau, Turntoo.com
42
5. De eindbestemming is belangrijker dan de weg
43
Innovatie en verandering If I'd asked customers what they wanted, they would have said "a faster horse". Innovatie, verandering gebeurt continu De uitdaging: innovatie in goede richting te “sturen” Transitie 44
Waar willen we naartoe als maatschappij?
Bron: VITO
45
Transitie is “multi-level” Macro LT metameta-zaken, zaken, ‘meta shocks’ shocks’ tav regimes Meso Dominante stabiele regimes, zelfbehoud
Micro Alternatieven dagen regimes uit, innoveren 46
Transitie is “multi actor” Transities vragen samenwerking van actoren: - regimespelers + nichespelers (‘kantelaars’) - Vernieuwingsgezind, out of the box, lange termijn, eigenbelang overstijgen - niemand kan alleen leiding nemen: Triangle of change Overheid
Bedrijfswereld
Maatschappelijk middenveld,… 47
Transitie is complex
(overgenomen van Paredis et al., 2010) 48
Transitie is actie • Transitiearena’s: Plan C, DUWOBO, Transitienetwerk Middenveld, Transitienetwerk Landbouw & Voeding • Concrete experimenten: – – – – – –
Autodelen Uitleen/deel systemen Ruilwebsites i-made.eu: lokale 3D printshops Voedselteams, zelfoogstboerderij … 49
Wat kan jij doen? • Begin lokaal • Wees kritisch, bewust, stel in vraag • Neem deel, interageer, leer in transitienetwerken • Onderwijs & Cultuur! Kinderen leren hun ouders om milieubewust te zijn • Het is onze toekomst! 50
Bedankt! Links: www.epea.com www.plan-c.eu www.generationawake.eu Turntoo.com zelfoogsten.skynetblogs.be www.voedselteams.be www.traderoom.be En vele, vele andere… www.bblv.be schrijf in op onze beleidsbabbel en milieubabbel! 51
