JURIDISCHE OMKADERING VAN MAATSCHAPPELIJKE EVOLUTIE NAAR MEER ZELFBESCHIKKING, VROEGTIJDIGE ZORGPLANNING EN ONDERSTEUNING BIJ WILSONBEKWAAMHEID

JURIDISCHE OMKADERING VAN MAATSCHAPPELIJKE EVOLUTIE NAAR MEER ZELFBESCHIKKING, VROEGTIJDIGE ZORGPLANNING EN ONDERSTEUNING BIJ WILSONBEKWAAMHEID

Luc Goutry Ere-Volksvertegenwoordiger

HET MAATSCHAPPELIJK REFERENTIEKADER

o Maatschappelijke trend : zelfbeschikking Mensen willen zelf hun leven , zorgondersteuning en beslissingen bij het levenseinde in handen nemen

o (menselijk) antwoord op wetenschappelijke evolutie in de gezondheidszorg o Vrees voor therapeutische hardnekkigheid

o Wilsbeschikking anticipeert op wilsonbekwaamheid o Maatschappelijke dynamica

juridische omzetting :

abortus, patiëntenrechten, bewindvoering, euthanasie, privacy, orgaandonatie,….

INHOUD

1. Wet bewindvoering 2. Wet patiëntenrechten 3. Wet euthanasie

WET BEWINDVOERING

TOEPASSINGSGEBIED

o Meerderjarig o Wegens gezondheidstoestand (mentale beperking, psychische aandoening, dementie,…)

o Geheel of gedeeltelijk o Tijdelijk of definitief o Niet in staat zijn om belangen van vermogensrechtelijke (goederen) of persoonsgebonden aard o Zelf behoorlijk waar te nemen WILSONBEKWAAM = HANDELINGSONBEKWAAM

TWEE MOGELIJKHEDEN TOT BESCHERMING





BUITEN-GERECHTELIJK = LASTGEVING (VOLMACHT)

GERECHTELIJK = BEWINDVOERING VIA VREDERECHTER

VIA BIJSTAND VIA VERTEGENWOORDIGING

BUITEN – GERECHTELIJKE BESCHERMING

LASTGEVING OF VOLMACHT



Volmacht-gever en volmacht-hebber



Volmachtgever moet wilsbekwaam zijn



Volmacht omschrijft nauwkeurig de bevoegdheden



Uitdrukkelijke vermelding dat volmacht mag verder gezet worden bij wilsonbekwaamheid van volmachtgever



Zelf volmacht opstellen of via notaris



Kan ten allen tijde gewijzigd / ingetrokken

REGISTRATIE VOLMACHT

Volmacht Officialiseren via registratie

Via neerlegging van eensluidend verklaard afschrift ter griffie VREDEGERECHT (verblijfplaats lastgever)

Via opstelling door een NOTARIS

REGISTRATIE door griffie / notaris in Centraal Register van Koninklijke Federatie van Belgisch Notariaat

GERECHTELIJKE BESCHERMING NIEUWE WET BEWINDVOERING SEDERT 1 SEPTEMBER 2014

VOOR 1 SEPTEMBER 2014

 Verlengde minderjarigheid : 1ste aanleg voornamelijk gebruikt bij mentale beperkingen

 Voorlopige bewindvoering : Vrederechter voornamelijk gebruikt bij psychische aandoeningen

sedert 01/09/2014 BEWINDVOERING VIA VREDERECHTER

HOE ?

 Bescherming moet aangevraagd bij Vrederechter

 Men moet het zelf vragen (iedereen)

 Via verzoekschrift + medische verklaring

 Vrederechter van kanton waar persoon verblijft

BEWINDVOERDER

 Vrederechter stelt bewindvoerder aan

 Bewindvoerder : - bij voorkeur → familiaal (ouders, broer, zus, neef,…) - indien onmogelijk → professioneel (advocaat)

 Kunnen geen bewindvoerder zijn → bestuurs –of personeelsleden van instelling waar betrokkene verblijft

 Vrederechter kan bewindvoerder afstellen

BEWINDVOERDER

 Over de goederen (gelden ,rekeningen, eigendommen,…) en/of  Over de persoon (keuze verblijfplaats, medische beslissingen)  Bewindvoerder met bijstand (samen met beschermd persoon)  Bewindvoerder met vertegenwoordiging (in de plaats van …)  Vrederechter legt bevoegdheden vast in “beschikking” (=vonnis)  Beroep : 1 maand !

VERTROUWENSPERSOON

 Vrederechter kan ook een “vertrouwenspersoon aanstellen”  In geval van professionele bewindvoerder  Heeft geen wettelijke bevoegdheden - enkel de bewindvoerder

 Taak : - overleg met bewindvoerder - krijgt alle informatie (rekeningen,…) - houdt toezicht op bewindvoering

BEWINDVOERDER

 Moet goederen beheren als een “goede huisvader”

 Moet opkomen voor welzijn van beschermeling  Moet voor bijzondere maatregelen of uitgaven →telkens machtiging vragen aan Vrederechter (verkopingen, grote aankopen, leningen, beleggingen,…)  Moet jaarlijks rekenschap afleggen aan Vrederechter via jaarverslag (alle inkomsten en uitgaven…)  Professionele bewindvoerder krijgt max. 3% commissieloon op inkomsten beschermeling

DE VERKLARING VAN VOORKEUR

DE VOORAFGAANDELIJKE WILSVERKLARING Iedereen kan zelf zijn bewindvoerder vooraf kiezen  WAT ? Elke burger kan een verklaring afleggen waarin hij vooraf aanduidt wie als bewindvoerder(s) en/of vertrouwenspersoon moet aangesteld worden voor het geval er voor hem of haar een verzoekschrift tot rechterlijke bescherming wordt neergelegd

 HOE ?   

ofwel bij de Vrederechter van zijn kanton : dan wordt een proces verbaal opgesteld ofwel bij de Notaris van zijn keuze: dan wordt een authentieke akte opgesteld de akte wordt binnen de 15 dagen opgenomen in het Centraal Register van het Notariaat in Brussel (CAPA)

De verklaring is steeds wijzigbaar en/of herroepbaar

WET PATIËNTENRECHTEN

WET PATIËNTENRECHTEN

 26 september 2002

 Verdrag mensenrechten en biogeneeskunde van 1997

 Nederland : 1995

 Frankrijk : 2002

WET PATIËNTENRECHTEN

Voornaamste bedoelingen :  Verduidelijken en vastleggen juridische verhoudingen tussen patiënten en zorgverstrekkers (medici en paramedici)  Regelen inzagerecht dossier door patiënt

 Rechtsbescherming wilsonbekwaamheid patiënten  Klachten bemiddeling en - behandeling

WET PATIËNTENRECHTEN Overzicht gewaarborgde rechten :

 Recht op kwaliteitsvolle dienstverstrekking met inbegrip van eerbiediging van de zelfbeschikking van de patiënt  Recht op vrije keuze van zorgverstrekker

 Recht op informatie over gezondheidstoestand  Recht op toestemming na informatie

 Recht op inzage in dossier  Recht op privacy  Recht op klachtenbemiddeling  Recht op pijnbestrijding

WET PATIËNTENRECHTEN

Vertrouwenspersoon :  Aangeduid door wilsbekwame patiënt

 Kan iedereen zijn : families, vriend, andere zorgverstrekker…  Aanwijzing moet schriftelijk bevestigd en opgenomen in medisch dossier  Patiënt omschrijft de bevoegdheden  Vertrouwenspersoon neemt kennis van informatie samen of los van patiënt  Vertrouwenspersoon kan niets beslissen  Communicatie met vertrouwenspersoon wordt genoteerd in medisch dossier

WET PATIËNTENRECHTEN Vertegenwoordiger :  Aangeduid door wilsbekwame patiënt OF door Vrederechter bij wilsonbekwame patiënt  Oefent alle door patiënt toegekende bevoegdheden en rechten uit op het ogenblik dat patiënt daartoe zelf niet meer in staat is  Leidraad = wil van de patiënt  Aanwijzing via schriftelijk mandaat ondertekend door patiënt en vertegenwoordiger  Steeds herroepbaar bij wilsbekwaamheid  Arts kan afwijken van beslissing vertegenwoordiger : - in belang van de patiënt - na multidisciplinair overleg - mits motivering in dossier  Geschreven wilsverklaring patiënt blijft dominant

WET PATIËNTENRECHTEN

Uitdrukkelijke erkenning van behandelingsweigering :  Hangt samen met recht op toestemming (informed consent)

 Weigeren van behandeling of intrekken van toestemming

 Behandelingsweigering wordt schriftelijk vastgelegd wilsverklaring

WET PATIËNTENRECHTEN Uitdrukkelijke erkenning van behandelingsweigering :  Erkenning van juridische waarde van behandelingsbeschikking of levenstestament ( ≠ wilsverklaring euthanasie )  Indien patiënt bewust en wilsbekwaam schriftelijk gemeld heeft dat “welomschreven behandeling” geweigerd wordt, dan moet deze weigering geëerbiedigd worden  Belang van Advanced Care Planning WILSBESCHIKKING

- zelf geschreven of geakteerd door notaris - video opname - geluidsopname (ingesproken boodschap) - wilsuiting met bevestiging door getuigen

WET PATIËNTENRECHTEN  Wils(on)bekwaamheid patiënt wordt vastgesteld door behandelende arts (feitelijke onbekwaamheid ≠ juridische onbekwaamheid)  Wie treedt op bij wilsonbekwaamheid : 1. de door de patiënt aangeduide vertegenwoordiger 2. de door vrederechter aangestelde bewindvoerder over de persoon (na machtiging door vrederechter) 3. de familieleden (cascade regeling) samenwonende echtgenoot of partner, meerderjarig kind, ouder, meerderjarige broer of zus 4. indien geen familie beschikbaar : arts na multidisciplinair overleg

WET PATIËNTENRECHTEN

 Beslissingen bij het levenseinde ≠ euthanasie ≠ actieve levensbeëindiging stopzetten behandeling , sedatie, …

 Wilsbekwame patiënt beslist  Wilsonbekwame patiënt : voorafgaandelijke wilsverklaring bij ontstentenis : arts cfr wet patiëntenrechten

WET EUTHANASIE

WET EUTHANASIE

28 mei 2002

WAT ?  Het opzettelijk levensbeëindigend handelen door een ander dan de betrokkene op diens uitdrukkelijk en herhaald verzoek  Dus : - actieve levensbeëindiging - op verzoek van wilsbekwame patiënt - uitsluitend door arts  Toepasbaar : zowel bij terminale als niet-terminale patiënten

WET EUTHANASIE (ART.3 , PAR. 1 )  Meerderjarig en handelingsbekwaam

 Patiënt moet zelf verzoeken : - vrijwillig (zonder externe druk) - overwogen - herhaald - schriftelijk (of onafhankelijk derde schrijft de verklaring op in bijzijn arts)

 Voorwaarden : patiënt bevindt zich in : - medisch uitzichtloze toestand - aanhoudend ondraaglijk fysiek of psychisch lijden - dat niet “gelenigd” kan worden - gevolg van ernstige of ongeneeslijke aandoening

WET EUTHANASIE (ART.3 , PAR. 2 ) Arts moet vóóraf :

 Patiënt inlichten over gezondheidstoestand en levensverwachting  Meerdere keren met patiënt overleggen over zijn verzoek en het duurzaam (standvastig) karakter ervan  Alle resterende mogelijkheden bespreken  Palliatieve zorg bespreken  Een andere onafhankelijke arts raadplegen  Bij niet- terminale patiënt : een 2e onafhankelijke arts raadplegen (psychiater of specialist aandoening) en 1 maand verloop tussen schriftelijk verzoek en uitvoering

WET EUTHANASIE (ART.4 , PAR. 1 ) De voorafgaandelijke wilsverklaring : 

Moet eigenhandig opgesteld en ondertekend worden door wilsbekwame patiënt



En door 2 getuigen , waarvan 1 geen materieel bevoordeligde



Patiënt kan in verklaring een vertrouwenspersoon aanduiden



Verklaring is 5 jaar geldig en steeds herroepbaar

De wilsverklaring kan uitgevoerd worden :



Als arts vaststelt dat patiënt lijdt aan ernstige ongeneeslijke aandoening



Patiënt niet meer bij bewustzijn is (≠ wilsonbekwaamheid)



Deze toestand van bewusteloosheid (coma) onomkeerbaar is (na raadpleging tweede onafhankelijke arts)



Desgevallend na overleg met de door patiënt vertrouwenspersoon

BESLUIT

BESLUIT & VASTSTELLINGEN : 1. Zorg wordt meer bespreekbaar binnen een wederzijds overleg tussen patiënt en zorgverstrekker 2. Patiënt wil steeds meer regie van eigen leven en zorgplanning opnemen 3. Een toegenomen maatschappelijke tendens om op voorhand alles te regelen zowel op materieel als op persoonsgebonden vlak 4. De “wilsbeschikking” wordt steeds meer gebruikt als anticipatie op afhankelijkheid en wilsonbekwaamheid

5. De toenemende tendens van “zelfbeschikking” plaatst afhankelijkheid in een ander daglicht

DANK VOOR UW AANDACHT !