Juridische mogelijkheden inzake patiëntenrechten 18 februari 2013
Sylvie Tack Doctor in de Rechten – postdoctoraal medewerker UGent Advocaat
Overzicht • Patiëntenrechten vandaag omvangrijk • Vandaag beperken tot twee topics: – Patiëntenrechten bij het naderende levenseinde – Rechten inzake het patiëntendossier
2
I. Patiëntenrechten bij het naderende levenseinde
3
• Stel: bij een dame van 70 jaar worden de eerste tekenen van dementie vastgesteld. Ze heeft ook een oncologische voorgeschiedenis en wil een aantal zaken ‘op papier’ zetten voor het geval een nieuw kwaadaardig gezwel zou vastgesteld worden. Als zij op dat moment niet meer bekwaam is om zelf over de behandeling te beslissen dan wil zij vermijden dat een chemobehandeling met weinig slaagkansen nog opgestart wordt. Ook wil zij dat dan enkel haar oudste dochter zich over haar lot ontfermt, vermits haar jongere dochter zich niets aantrekt van haar moeder en enkel op haar geld uit is. • Wat kan zij doen? 4
1. Opstellen negatieve wilsverklaring • Elke patiënt heeft recht om een behandeling te weigeren/gegeven toestemming in te trekken (art. 8 §4 WP). Dit geldt ook voor toekomstige behandelingen wanneer men het ‘niet meer kan zeggen’
• Om ongewilde toekomstige behandelingen (vb. reanimatie met weinig kans op kwalitatief leven, chemokuur met lage succesratio, enz.) te vermijden, stelt men best een ‘negatieve wilsverklaring’ op • ≠ voorafgaande euthanasieverklaring – = vragen om toediening van euthanaticum – indien men later lijdt aan ernstige en ongeneeslijke aandoening en niet meer bij bewustzijn is • Momenteel NIET mogelijk voor dementie, want heldere momenten!! – en toestand onomkeerbaar is (dus geen tijdelijke coma) 5
• Voorwaarden – Weigering “welomschreven tussenkomst” • Specifieke omschrijving niet-gewilde tussenkomst – Vb. niet opstarten AB-kuur, geen opname IZ, geen chemo, … • Discussie omtrent te vage/algemene verklaringen (vb. “ik wil later nooit naar een rusthuis/ziekenhuis”) – Wilsbekwame opsteller (opstellen uiterlijk in beginfase van dementie) – Vrijwillig
6
– Eigenhandig geschrift • Ook mogelijk via gepersonaliseerde standaardformulieren (vb. LEIF-formulieren) – Best kopie aan huisarts/familie/verzorgingsdossier! – Registratie? Nog niet mogelijk bij gemeente, eventueel op LEIF-kaart? – Geen getuigen vereist (≠ voorafgaande euthanasieverklaring) – Onbeperkte geldingsduur (≠ voorafgaande euthanasieverklaring), maar toch best tijdig herbevestigen! 7
2. Aanduiden vertegenwoordiger • mogelijkheid om vertegenwoordiger aan te stellen (art. 14§1 WP) – Hulp medisch team bij interpreteren wilsverklaring – Plaatsvervangende toestemming/weigering bij onduidelijkheden – ruzies in familie omzeilen • Voorwaarden – schriftelijk mandaat (ev. in negatieve wilsverklaring) – Ondertekend door patiënt en vertegenwoordiger – Gedagtekend (datum) 8
• Indien geen aanstelling vertegenwoordiger: sowieso recht op vertegenwoordiging (art. 12-15 WP) – Indien meerderjarige, wilsonbekwame patiënt • Samenwonende echtgenoot of partner • Zoniet: een meerderjarig kind • Zoniet: een ouder • Zoniet: een meerderjarige broer of zus – Indien minderjarige • Principe ouders met ouderlijk gezag, zoniet voogd • Tenzij mature minderjarige: zelfstandig beslissingsrecht – Indien geen vertegenwoordiger: BB’aar beslist (doorgaans arts) 9
3. Aanduiden vertrouwenspersoon • Mogelijkheid om vertrouwenspersoon aan te stellen (art. 7 §2 WP) – Minder formalistisch – Beperkte bevoegdheden • vb. wilsverklaring bewaren en meedelen aan arts, hulp bij uitoefening recht op informatie en inzage dossier – Staat wilsbekwame patiënt bij in uitoefening van zijn patiëntenrechten
10
4. Overige rechten aan het levenseinde • Recht op pijnbestrijding (art. 11bis WP) – Recht op aangepaste zorg om de pijn te voorkomen, aandacht voor te hebben, evalueren, in aanmerking te nemen, behandelen en verzachten – Enkel principesverklaring • Recht op palliatieve zorg (art. 2 WPZ) – Brede wettelijke omschrijving: • geheel van zorgverlening aan patiënten waarvan de levensbedreigende ziekte niet langer op curatieve therapieën reageert • multidisciplinaire totaalzorg (fysiek, psychisch, sociaal en moreel) • de zieke en zijn naasten een zo groot mogelijke levenskwaliteit en maximale autonomie bieden • de kwaliteit van het resterende leven van de patiënt en nabestaanden waarborgen en optimaliseren
– Recht op toegang tot palliatieve zorg (via de financiering van het statuut van palliatieve patiënten) 11
• Recht op informatie – recht op informatie over zijn gezondheidstoestand en de evolutie (art. 7 WPZ en art. 7 WP) • Iedere patiënt heeft te allen tijde recht om zijn diagnose te kennen en hoe zijn gezondheid zal evolueren • Principieel verbod om aan een (wilsbekwame) patiënt informatie te onthouden – Uitzondering indien info een ‘klaarblijkelijk ernstig nadeel voor de gezondheid van de patiënt zou meebrengen’ – Na multidisciplinair overleg + motivering in dossier + wel meedelen aan vertrouwenspersoon – Slechts zo lang als nodig! 12
– Recht op relevante behandelingsinformatie (art. 7 WPZ + 8 WP) • verplicht mee te delen gegevens: – doel, aard, graad van urgentie, duur en frequentie van de behandeling (vb. verschillende chemobehandelingen nodig) – voor de patiënt relevante tegenaanwijzingen, nevenwerkingen en risico’s (vb. bijwerkingen bij pall. sedatie) – nazorg (vb. verdere revalidatie gedurende bepaalde periode) – mogelijke alternatieven (vb. palliatieve zorg) – financiële gevolgen (terugbetaald? Tussenkomst pall. pt?) – gevolgen bij weigering of intrekking van de toestemming (vb. concrete gevolgen weigering vocht en voeding) – alle andere door de patiënt of de beroepsbeoefenaar relevant geachte verduidelijkingen (restcategorie) 13
• Infoplicht voor de behandelaar (meestal arts) • in de vorm en bewoordingen die hij passend acht • rekening met de toestand van de patiënt, diens wensen en begripsvermogen • Hof van Cassatie 2009: patiënten hebben altijd recht op geïnformeerd te worden over zeer ernstige risico’s, zelfs wanneer zij extreem zelden voorkomen en normaal gezien geen zware letsels veroorzaken
14
II. Recht op inzage en afschrift van het patiëntendossier 15
• Stel: bij een 81-jarige patiënte werd onlangs zonder medeweten van de familie palliatieve sedatie opgestart. Haar oudste dochter van 58 heeft twijfels bij deze beslissing aangezien haar moeder nog in relatief goede gezondheid was en zij, bij haar weten, nooit om palliatieve sedatie heeft gevraagd. De dochter vraagt het medisch team om een kopie van het dossier van haar moeder. Zij wenst dit voor advies voor te leggen aan haar huisarts en misschien een klacht in te dienen. – Heeft de dochter recht om een kopie van het dossier van haar moeder te krijgen? – Zo ja, heeft zij recht op kopies van het volledige dossier (incl. verpleegnota’s, beelden, enz.)? – Is de situatie anders indien haar moeder intussen overleden zou zijn? 16
– Wet Patiëntenrechten voorziet recht op inzage + kopiename van het patiëntendossier (art. 9) • Regeling geldt t.a.v. alle beroepsbeoefenaars van gezondheidszorg – Huisartsen, specialisten – (thuis)verpleegkundigen – Kinesitherapeuten – Tandartsen –… • Onderscheid: wilsbekwame, wilsonbekwame en overleden patiënt 17
– I. Wilsbekwame patiënt • enkel patiënt heeft inzagerecht – Andere familieleden: enkel mits toestemming patiënt (beroepsgeheim) • Mag in principe volledige dossier inzien – patiëntendossier = geheel van gegevens, documenten, stukken, enz. die over een patiënt worden bewaard, al dan niet op verschillende plaatsen en op verschillende dragers (papier, elektronisch) • WP geldt voor alle soorten dossiers! Dus zowel verzorgingsdossier, maar ook AMD, ZH-dossier, ambulant dossier, dossier thuiszorg, verzekeringsdossier, enz. 18
• behalve: geen inzage in: – 1) gegevens m.b.t. derden (beroepsgeheim) – 2) motivering therapeutische exceptie – 3) persoonlijke notities van de beroepsbeoefenaar • aantekeningen die afzonderlijk worden opgetekend én die niet toegankelijk zijn, zelfs niet voor collega’s – Advies Orde 26/7/2003: vanaf spontaan voorleggen notities aan collega (vb. bespreken tijdens overleg), niet meer persoonlijk en dus mogen zij ingezien worden • Uitzondering: indien vertrouwenspersoon beroepsbeoefenaar is (vb. verpleegkundige in de familie, of huisarts): wel inzage in de persoonlijke notities! 19
•
•
termijn? ‘onverwijld’ en uiterlijk binnen de 15 dagen na verzoek Weigering mogelijk • indien sterke aanwijzingen dat patiënt onder druk gezet door derden • Vb. brief van verzekeringsmaatschappij (vb. bij afsluiten schuldsaldoverzekering of levensverzekering) • Vb. onder druk van werkgever
20
•
Maximumprijzen bepaald bij K.B. 2 februari 2007 • Max € 0,1 / bladzijde • Max € 5 / gekopieerd beeld medische beeldvorming • Max € 10 voor alle gekopieerde pagina’s op één of meer digitale dragers (CD-rom’s) • En max. € 25 per opvraging van een afschrift
21
• II. Wilsonbekwame patiënt – vertegenwoordiger in de zin van de WP heeft inzagerecht (zie hoger) – In casu: dochter heeft inzagerecht indien patiënte wilsonbekwaam is en geen andere vertegenwoordiger bevoegd is (vb. partner)
22
• III. Overleden patiënt – enkel echtgenoot, wettelijke samenwonende partner, feitelijke partner, bloedverwanten tot tweede graad van de patiënt hebben post mortem-inzagerecht in dossier van overleden patiënt – voorwaarden: • verzoek moet uitgaan van beroepsbeoefenaar • Moet gemotiveerd en gespecificeerd zijn • Redenen voor inzage moeten belang van de overledene dienen – Vermoeden van medische fout? Ja – Medische redenen (vb. genetische aandoeningen): ja – Vaststellen doodsoorzaak en omstandigheden van het overlijden: ja 23
– Materiële belangen (vb. testamentaire betwisting of aanvechten geldigheid contract gesloten door overledene): betwisting • Volgens Orde (adviezen 16/2/2002, 19/6/2004 en 1/9/2007): aanvankelijk: nee, nu: mag indien er ernstige elementen zijn waaruit kan worden afgeleid dat de erflater wilsonbekwaam was • Volgens Minister van Volksgezondheid: ja • Rechtspraak (Hof Gent 15/3/2007, Rb. Brussel 27/3/2009): ja • Inzage beperkt tot deel dat relevant is voor de opgegeven reden – Rb. Brussel 25/3/2005: indien onderzoeken van doodsoorzaak doel van inzage is, geen inzage van gegevens die hiermee niets te maken hebben (vb. psychische problemen in kindertijd) 24
• Geen uitdrukkelijk verzet door patiënt –Uitdrukkelijk: ruim interpreteren – Kan zowel schriftelijk als mondeling – Volgens Orde: arts moet patiënt wijzen op verzetsrecht wanneer hij weet dat patiënt ‘tegen’ inzage door familieleden is (advies 26/7/2003) – Geen motivatie door patiënt vereist (elke reden wordt aanvaard) – Discussie mbt ernstige erfelijke ziekten • post mortem recht op afschrift? –Niet uitdrukkelijk in wet, maar dit is wel logisch gevolg (functionele benadering) 25
Contact
• Universiteit Gent –
[email protected] • VVV-advocatenkantoor – Dumortierlaan 8, 8300 Knokke –
[email protected]
26
