Jan van Daal, d'n eersten dansleraar van Valkenswaard

Notulenboek UNA, vanaf 1914. ´Liederen en dansen uit de Kempen´, door Harry Franken. ´Kolenboer Mies van Dijk´, 't Periodiekske van de Heemkundekring, door Joop van Appeldorn. Centraal Bureau voor Genealogie. Jaarboek 1993, Heemkundekring Weerderheem Valkenswaard. Kwartierstatenboek Oktober 2003, Heemkundekring Weerderheem Valkenswaard. ´Van wie bende gè d'r inne 1619-2001´, Henk van Mierlo. DTB, doop, trouw en begraafboeken vanaf 1619, Heemkamer. Boekje femieliebijeenkomst 17 oktober 1981 door Broer van Daal, zoon van Frans, zoon van Jan van Daal. ´Onze geschiedenis 1913-1988´, uit 1988 over De Werkmanskoe, Melkgeitenhoudersvereniging Oost Brabant, achtereenvolgens gevestigd in Valkenswaard, Leende en Veldhoven. Digitaal Nederlandse Familienamenboek van het Meertens Instituut. Inventaris van de archieven van de gemeente Leende (Heeze), 1563-1945. Leende in 1823 en 1832 persoonlijk en per meter, door H.P.J. Van der Heijden.

Ook deze uitgave is weer mede mogelijk gemaakt door de financiële ondersteuning van onze begunstigers: Boekhandel Priem Potters Notarissen Gemeente Valkenswaard Rijnders Optiek HIPP Proeven & Proosten

Restaurant de Zwaan Borkel & Schaft Bouwbedrijf Baken Wim Luijbregts

Heemkundekring Weerderheem Valkenswaard

Pagina 40

Jan van Daal, d'n eersten dansleraar van Valkenswaard

“Er zijn gin kaoi-j van Daal's, ze worre aliin mer kaod gemokt” aldus Lieske Tops-van Daal

Auteur: Bewerkt:

Frans van Daal Joop van Appeldorn

Een uitgave van Heemkundekring Weerderheem Valkenswaard juni 2013

Een korte inleiding. Bladerend door het prachtige boek van J .Bots en H. Mélotte “Van Wedert tot Valkenswaard”, over de geschiedenis van Valkenswaard, stuitte ik op een oude foto met onderschrift. “Muzikant Jan van Daal gaf als eerste in Valkenswaard dansles”. Om de passen goed te leren, zongen de leerlingen op de maat van de muziek: Een, twee, drie, vier, vijf, zes Jan van Daal geeft dansles Een, twee, drie, vier, vijf, zes, zeven Jan van Daal zal dansles geven. “

Het moet aan het begin van de vorige eeuw zijn geweest. Mijn vader Gerrit, zoon van Jan, die de zoon was van “dansleraar” Jan op de foto heeft mij er vroeger wel eens wat over verteld, maar niet veel en mijn opa Jan ook niet. Muziek en muzikaliteit waren heel normaal bij de familie van Daal. Heemkundekring Weerderheem Valkenswaard

Pagina 2

Frans van Daal, Zoon van Gerrit, zoon van Jan, zoon van Jan d'n dans leraar. Aan de totstandkoming van dit verhaal hebben de volgende personen meegewerkt en is gebruik gemaakt van de volgende bronnen: Personen: Lieske Tops-van Daal en haar man Jan. Ad van Daal, zoon van Frans, zoon van Jan van Daal. Janus van Daal, kleinzoon van Jan van Daal, en zijn vrouw Joop. Henk van Mierlo. Mia Monte-van Daal, kleindochter van Jan van Daal. Mevrouw de Koning, bewoonster De Boogen. Mevrouw van Daal, bewoonster De Boogen (vroeger woonachtig op Ginneve). Harry van de Paal. Jac van Gerven. Jacoba Vos-van Daal, dochter van Jan van Daal, via een gesprek met haar dat is opgenomen in: ´Jan Liéliéliég vertelt´, door J.H. Pijnenburg, december 1974. Michel Huibers Joke Peels-Mollen. Joop van Appeldorn. Bronnen: ´Van Wedert tot Valkenswaard 1977´, J.Bots en H. Mélotte. Atlas Provincie Noord Brabant 1868. Kadastrale Atlas 1832, Gemeente Valkenswaard. Archief, bibliotheek en digitale stamboom van het Regionaal Historisch Centrum Eindhoven. Wikipedia, de vrije encyclopedie. Jubileumboek Harmonie UNA. Heemkundekring Weerderheem Valkenswaard

Pagina 39

De voor sommigen grootste componist van Duitsland, Richard Wagner, componeerde Das Rheingold en Die Meistersinger voor Nürnberg. Jammer dat Wagner meestal niet los wordt gezien van zijn grootste fan: Hitler. Als je alleen naar zijn muziek luistert en niet die link legt, is die soms wondermooi. De aangeroerde items uit 1867 geven een beetje een beeld van de tijd rond de geboorte van Jan. Ze zullen in meer of mindere mate ongetwijfeld invloed hebben gehad op hem tijdens zijn opgroeien. Maar het is en blijft natuurlijk slechts een persoonlijke greep uit de gebeurtenissen.

Een instrument bespelen, zingen bij een muziekgezelschap of een koor hoorde bij het leven als eten en drinken, balkenbrij en bloedworst en een borreltje en een pilske. Dat was de mening van de familie van Daal en dat hoefde je niet aan de grote klok te hangen. Maar hoe zat 't dan met dansen? Wie was mijn overgrootvader Jan? Waar komt die muzikaliteit vandaan? Wat deed hij allemaal en wat vond men van hem? Hij had in ieder geval niet het beroep van dansleraar. Zijn gehele leven heeft hij, net als zijn kinderen, gewerkt in de sigarenindustrie van Valkenswaard. Op dit plaatje uit 1918 prijkt hij op de middelste rij, helemaal in het midden met die grote snor.

Epiloog (er niet om) Ik moest een nieuw paspoort aanvragen, omdat mijn oude precies zou verlopen als we in Tenerife aan het strand in de zon zouden liggen. Dat risico kon ik natuurlijk niet lopen. Mijn nieuwe pasfoto, die daarvoor wordt gevraagd, heb ik ook gescand en onder 'mijn afbeeldingen' op mijn computer opgeslagen. Daar staan vele verschillende foto's, waaronder oude foto's met familieleden, UNAmuzikanten, sigarenmakers etc.. Zo'n foto van jezelf komt altijd wel eens van pas. Je weet maar nooit. Toen ik mijn foto wilde bewerken omdat het hoofd erop mij te rood en te dik overkwam, wilde ik wat gaan experimenteren. Onder het kopje 'markeren' ging ik op mijn foto staan en kreeg de vraag ”Wie is dit?” Het betrof een soort van gezichtsherkenningsprogramma. Na een klik op de foto verscheen er een foto uit mijn archief waar ik het meeste op leek. Ik geloofde mijn ogen niet of achteraf eigenlijk wel. Op het scherm verscheen een foto van mijn overgrootvader Jan van Daal als arbeider bij Van Best Sigarenfabriek. Ik slaakte een zucht van verlichting. Ik was dus niet van de melkboer. Eigenlijk logisch, want die kon ook geen noot zingen. Heemkundekring Weerderheem Valkenswaard

Pagina 38

Oppervlakkig neuzen en graven in de geschiedenis levert aanvankelijk niet veel op. Ook navraag bij enkele van zijn kleinkinderen, die al dik in de zeventig of tachtig zijn, botst tegen een muur van vergeetachtigheid of onwetendheid. Heemkundekring Weerderheem Valkenswaard

Pagina 3

Er zijn wel oude foto's die in ieder geval een beeld van de buitenkant van de mens en de mensen en hun tijd laten zien. Naarmate je echter dieper duikt in het verleden via historische geschriften en onderzoeken van Heemkundekring Weerderheem en Regionaal Historisch Centrum in Eindhoven e.a. komt er allerlei voor mij nieuwe en verrassende informatie naar boven, waarin steeds weer ontbrekende puzzelstukjes het totaalbeeld van stamvader Jan van Daal completer maken. Hoewel, stamvader? Bij overgrootvader Jan hield het natuurlijk niet op. Uiteindelijk kan ik trots zijn dat ik afstam van deze “van Daal”. Ja, met een kleine letter “v”, zoals ik me heel vaak voorstel aan onbekenden! Maar wat is trots, misschien heb ik ook wel geluk gehad! In het verdere verloop ga ik proberen aan de hand van bepaalde invalshoeken en informatie uit boeken, geschriften en interviews een beeld te schetsen van Jan en zijn tijd.

Een muziektempel die nog steeds vele bezoekers trekt en waarin vele muzikale groten der aarde hebben opgetreden en nog steeds acte de présence geven. Er gaan geruchten bij de oudjes in verzorgingshuis Taxandria, dat UNA ooit benaderd is om er compleet met vader en zoons 'van Daal' op te treden. Helaas is het nooit zover gekomen. Naar de reden moet worden gegist. – De meest populaire compositie van Beethoven, 'Für Elise' is vreemd genoeg in 1867 pas, 40 jaar na zijn dood gepubliceerd. De compositie was ontdekt door een zekere Ludwig Nohl. Ieder beginnend pianist wil vandaag de dag nog steeds de beginmelodie van 'Für Elise' aan luisterende omstanders laten horen. Velen zijn door deze compositie aangetrokken tot de klassieke muziek, ongetwijfeld ook Jan en zijn zoons. Maar ikzelf dus ook.

Genealogie of waar komt de familie 'van Daal' vandaan? In het kader van stamboomonderzoek ontdekte ik bij de Heemkundekring, dat er in 2003 een kwartierstatenboek van Valkenswaard is gemaakt op basis van genealogisch onderzoek en interviews. Daarin wordt een overzicht gegeven van ieder van de personen die iemands afstamming van vaders- of moederszijde uitmaken. De toenmalige werkgroep had gekozen voor een vijftigtal families die minimaal enige generaties in Valkenswaard hebben geleefd en van belang voor de gemeenschap zijn geweest. Daarbij zijn ook hele nijvere inwoners gekozen, die met hun capaciteit hebben bijgedragen aan de ontwikkeling van Valkenswaard. De werkgroep vond dat bij die 50 families ook de familie van Johannes (Jan) van Daal hoorde. Heemkundekring Weerderheem Valkenswaard

Pagina 4

– Net als zijn liefde voor de opera's van onder meer Verdi. Wellicht kwam dat omdat in 1867 in de Parijse Opéra de première plaatsvond van Verdi's opera Don Carlos. Verdi zelf was in dat jaar bezig met Aïda die in 1870 aan het muziekpapier werd toevertrouwd. Kleinkind, Lieske Tops-van Daal, dochter van zoon Graard, vertelde mij dat klassieke muziek een belangrijke rol speelde in hun opvoeding. Haar opa Jan zat 's zondags altijd in zijn leunstoel mee te tikken met de muziek. De lak op de leuningen was op die 'tikplaatsen' helemaal verdwenen. Liefde voor muziek hadden de kinderen natuurlijk van Jan meegekregen. Verplicht luisteren op de zondag in de jaren dertig, veertig en vijftig naar klassieke muziek op de radio. Ik zelf had dat met mijn vader Gerrit, zoon van Jan 's zoon Jan. – Het jaar 1867 heeft muzikaal nog iets bijzonders. Heemkundekring Weerderheem Valkenswaard

Pagina 37

Gezien zijn prominent bolletje heeft overgrootvader Jan er zeer regelmatig van gesnoept. Zo vader zo zoon, zo kleinzoon, zo achterkleinzoon; de huidige nazaten 'Van Daal' vallen over het algemeen in de grotere maten bij de aanschaf van hoed of pet. – Dagobert Duck, oftewel oom Dagobert werd volgens zijn bedenkers, de Amerikaanse schrijver Ken Don Rosa en tekenaar Carl Banks geboren in 1867. Hij zou zeer rijk zijn geworden in Yukon in noordwest Canada. Niet dat Jan er veel aan gehad heeft. Maar zijn kinderen en kleinkinderen hebben kunnen genieten van verhalen en films van de familie Duck en consorten. En kunnen dat nog steeds van die promotie van de 'American Dream'. - Muzikaal opmerkelijke data Muziek en dans lopen als een rode draad door Jans' leven. Hij is, zoals ik al eerder beschreef, bijvoorbeeld 63 jaar lid geweest van harmonie UNA, gaf dansles en hield enorm van opera en andere klassieke muziek. Het is aardig om tegen dit licht enige bijzondere muzikale gebeurtenissen uit het jaar 1867 te noemen. – In dat jaar vond de eerste uitvoering plaats van de wals 'An der schönen blauen Donau' van Johan Strauss jr. Deze wals wordt tegenwoordig nog steeds, o.m. door André Rieu en zijn orkest, met veel succes uitgevoerd. In die tijd liet het succes, zeker in het begin, te wensen over. André Rieu speelt ook 'Nie knieze, nie zeure’, maar dat lied was er toen nog niet. Gekniesd en gezeurd werd er natuurlijk wel. – Ook in dat jaar legt koningin Victoria van Engeland de eerste steen voor de Royal Albert Hall in Londen, genoemd naar haar overleden echtgenoot. Heemkundekring Weerderheem Valkenswaard

Pagina 36

Jan van Daal x Net Cox Gerrit van Daal x Annie Engelen ‘ik’ zei de gek. Heemkundekring Weerderheem Valkenswaard

Pagina 5

Uit deze kwartierstaat van de familie van Daal kan ik opmaken, dat “dansleraar” Jan van Daal werd geboren op 22 februari 1867 in Valkenswaard en hij overleed aldaar op 24 oktober 1944 op 77 jarige leeftijd. Hij was de zoon van Peter Johannes van Daal, die leefde van 1826 tot 1877 in Valkenwaard. Hij werd slechts 51 jaar. Peter Johannes was de zoon van Peter van Daal, die werd geboren in 1785 in Leende en overleed op 60-jarige leeftijd in 1845 te Valkenswaard. Deze Peter was de zoon van Arnoldus van Daal die leefde tussen 1745 en 1795 in Leende. Hij werd maar 50 jaar. Wij kwamen dus uit Leende, althans daar houdt de stamboom voorlopig op. Voor verder genealogisch onderzoek moet ik naar de gemeente Heeze-Leende. Het inzien van de kerkelijke boeken over geboorte (doop) en sterfte (overlijden) van voor 1800 zou verder inzicht in de stamboom kunnen geven. Ook bij het Regionaal Historisch Centrum in Eindhoven is heel wat historische informatie, onderzoeken, geschriften en boeken in te zien, waarin mogelijk nog iets te vinden is over mijn familie. Voor dit verhaal houdt 't bij 'Lind' op. In de toekomst zal ik zeker nog eens dieper in de herkomst van de familie van Daal duiken. Heb ik toch nog iets van de “Lindse Blaos”. Ik kan namelijk veel drinken voordat ik naar het toilet moet.

De naam 'van Daal' in Valkenswaard en Leende. Ik ben er altijd van uit gegaan dat er in Valkenswaard meerdere soorten 'van Daal' waren die geen familiebanden zouden hebben. Mijn vader merkte namelijk regelmatig op, dat de 'van Daal' van de Leenderweg en van het kerkhof en die 'van Daal' van de Achelse Dijk geen familie van ons waren. Heemkundekring Weerderheem Valkenswaard

Pagina 6

Vrij van politieke kleur en geloof doen ze heel goed werk bij rampen en oorlogen, die helaas nog steeds voorkomen. – Suezkanaal Wat te denken van het eerste schip, dat in dat jaar door het gereedgekomen Suezkanaal voer. Vanuit Nederland scheelde die route een slok op een borrel als men tabak voor de sigarenindustrie uit Indonesië moest laten komen. De weg naar de Oost was zo veel korter dan om Kaap de Goede Hoop. De tabak was er dus sneller dan voorheen en werd zo ook goedkoper voor de fabrikanten. En dat had natuurlijk gevolgen voor de lonen. Een heel klein beetje! – Das Kapital In 1867 werd het eerste deel van 'Het Kapitaal' van Karl Marx gepubliceerd. Marx was samen met Engels een van de grondleggers van de arbeidersbeweging en lag min of meer aan de basis van het socialisme en het communisme. De gevolgen voor de wereld waren op dat moment niet te overzien. Hun denkbeelden hadden voor alle lagen van de bevolking en wereldwijd ingrijpende gevolgen. De arbeiders werden ermee geïnfecteerd en ook de sigarenmakerij had er via de 'Rooien Bond' mee te maken. Het zou langzamerhand sociaal wat beter worden. Het had dus ook goeie kanten. Vandaag de dag lijkt het alsof we wat meer tot mekaar komen. Ik zeg nadrukkelijk: ”Lijkt...”. Feit is, dat afgezien van een paar landen in de wereld, zoals Cuba en (steeds minder) China het communisme heeft afgedaan. Over het algemeen is de wereld wel socialer geworden. – Bolletje In Almelo legde Gerardus, Johannes ter Beek de basis voor het familiebedrijf, dat bekend is geworden onder de naam 'Bolletje'. En ja, ik wil 't … ook nog steeds af en toe.


Pagina 35

De Nobelprijs is een prijzenfonds uit de nalatenschap van Nobel om prestaties op terreinen van wetenschap, kunst en met name vrede te belonen. Opmerkelijk is dat de Nobelprijs voor de vrede er ook uit wordt betaald. Er is toch geen mooiere contradictie dan dat belangrijke vredesinitiatieven worden beloond met geld verdiend aan explosies. Vanaf die tijd was het dus ook mogelijk om een klapsigaar te maken en ook de vrolijke kant van springstof te laten zien. Een klapsigaar uit eigen doos is natuurlijk het summum. Tussen twee haakjes, voor roken of rookgenot is er nooit een Nobelprijs uitgereikt. Terwijl de vredespijp van de indianen er absoluut voor in aanmerking had kunnen komen. In Valkenswaard kan het nu niet meer. Afgezien van wat mannen en vrouwen op leeftijd en hun verhalen, alsmede wat naar tabak ruikende gebouwtjes is er niet veel meer over uit die tijd. Jan had dat niet kunnen bevroeden. Tegenwoordig wordt er nog wel geblazen, maar dan in de bus. Het VDL busbedrijf is een nieuwe trots van Valkenswaard. – Amerika In dat jaar kopen de Verenigde Staten van Amerika het gebied Alaska voor 7 miljoen dollar van Rusland. Dat bedrag is, gezien o.m. de later ontdekte aanwezige voorraden olie en gas al onvoorstelbaar vaak terugverdiend. De westerse wereld, dus ook Nederland heeft daar zeker profijt van gehad. – Rode Kruis In 1867 werd het Rode Kruis opgericht, wat heden ten dage nog steeds een zeer goede instelling is.


Pagina 34

Misschien was die van de Leenderweg een beetje veugelkesfamilie, wat stond voor heel, heel verre familie verwantschap, zei hij er dan bij. Toch klopt dat niet. Volgens een onderzoek van heemkundige Henk van Mierlo naar de aanwezigheid van Valkenswaardse namen in het verleden, kwam de naam 'van Daal' vóór 1811 niet in Valkenswaardse doopboeken voor. Na 1811 heeft Napoleon, die toen de baas in Nederland was, gezorgd voor een goed georganiseerd bevolkingsregister. De naam 'van Daal' kwam in Valkenswaard pas voor in de bevolkingsregisters van 1836, 1850, 1900 en bij de Volkstelling van 1947 en later natuurlijk. Het bevolkingsregister van Leende uit 1823 liet zien dat er toen geen 'van Daal' meer in de gemeente Leende woonde. En vóór 1811 woonde er geen enkele 'van Daal' in Valkenswaard. De familie 'van Daal' moet dus in de periode tussen 1811 en 1823 zijn verhuisd van Leende naar Valkenswaard. Het ging naar alle waarschijnlijkheid om één familie die in Leende woonde en naar Valkenswaard is verhuisd. Met andere woorden, het settelen in Valkenswaard van mijn voorouders heeft uiteindelijk gezorgd voor een grote variëteit van families 'van Daal' in onze gemeente die allemaal familie van elkaar zijn. Ergens anders kwamen ze zeer waarschijnlijk niet vandaan, alhoewel op verschillende plaatsen in Nederland de naam 'van Daal, van Dael, van Daele en van Dalen (allemaal verwant) in meer of mindere mate voorkomen. De naam 'Daal' is volgens onderzoek van elders afkomstig uit Suriname en de Nederlandse Antillen.

Volkstelling 1947 Uit de volkstelling-gegevens van 1947 is onderzoek gedaan onder de familienamen. Met andere woorden, waar en hoe vaak komen bepaalde familienamen in Nederland en specifiek Noord Brabant voor. Heemkundekring Weerderheem Valkenswaard

Pagina 7

Als ik me speciaal richt op de naam 'van Daal', dan kwam die 762 maal voor in Nederland. Verreweg het meest, nl. 121 keer, kwam de naam voor in Valkenswaard en 9 keer in Waalre. In de gemeente Leende kwam de naam ook in 1947 niet voor.

Zijn er zaken, voorvallen en gebeurtenissen in dat jaar geweest, die nu nog tot de verbeelding spreken of worden herinnerd als bijzonder. En hebben ze wellicht invloed gehad op het opgroeien en de ontwikkeling van Jantje tot Jan?

Verder kwam de naam in Noord Brabant relatief veel voor in Boxmeer, nl. 35 keer en in Cuyk 25 keer, in Haps 21 keer, 23 keer in 's-Hertogenbosch en 17 keer in Helmond. In de overige gemeenten van de provincie kwam onze naam 1 tot 10 keer voor.

Het gaat om gebeurtenissen van allerlei aard, economisch, sociaal, cultureel, dus ook opmerkelijke muzikale zaken. Muziek en dans hebben toch mede zijn leven en dat van zijn zoons en vele nakomelingen voor een groot deel vormgegeven. Ik moet me beperken tot een kleine selectie, maar die schetst een aardig beeld van de tijd van zijn geboortejaar.

Tussen 1823 en 1947 had een familie 'van Daal' (aantal personen is niet geheel bekend) zich vermengd met de plaatselijke bevolking en is uitgegroeid tot een aantal naamdragers van 121. Wat er in die periode aan naamdragers van buiten in Valkenswaard is gekomen, heb ik niet onderzocht. Wellicht doe ik dat nog eens in de toekomst. Dat geldt zeker voor de periode na 1947 tot 2007, toen een nieuw onderzoek is gedaan. Veel naamgenoten zijn dat heel waarschijnlijk niet geweest als ik de volgende gegevens in ogenschouw neem. De Nederlandse familienamenbank van het Meertens Instituut gaf voor 2007 in totaal 1322 personen die in Nederland de naam 'van Daal' droegen. Hiervan woonden er 126 in Valkenswaard. Ten opzichte van 1947 was dat uiteindelijk (geboorte, sterfte en migratie meegeteld) een toename van 5 naamdragers. Variaties op de naam, zoals 'van Dael', 'van Daele', 'van Dalen', en 'van Dael' kwamen in 1947 in Valkenswaard niet voor. Er is dus sprake van een concentratie van personen met de naam 'van Daal' in het noordoosten (Boxmeer/Cuyk e.o) en het zuidoosten van Brabant. Die van het zuidoosten zijn uit het zand en de hei van Leende getrokken en daarna vertrokken naar Valkenswaard waar ze hebben meegeholpen aan de sociale, economisch en vooral culturele ontwikkeling van de gemeente. Heemkundekring Weerderheem Valkenswaard

Pagina 8

Algemene gebeurtenissen – Sigarenmakerij, Rond 1867 startten de gebroeders Van Best met het maken van sigaren in het, in 1865 gestichte tabaksfabriekje aan de Markt in Valkenswaard. Het begin van een rooskleurige en geurige toekomst, waarin Valkenswaard uitgroeide tot het centrum van de sigarenindustrie van Nederland. Jan zou zijn hele leven daarin werkzaam zijn, eerst bij Van Best en daarna bij Willem II. Veel van zijn kinderen en kleinkinderen volgden hem na. 'Gelukkig', heeft hij de teloorgang van de sigarenindustrie niet meer meegemaakt. Ik vraag me af, of hij zich in zijn graf heeft omgedraaid, toen hij er weet van kreeg. Ik denk eerder dat hij van 'kaojigheid' een hoestbui kreeg. – Nobelprijs Elders in Europa, in Zweden, vond Alfred Nobel het dynamiet uit. Dat leverde hem gedurende zijn leven zoveel geld op en de wereld ellende, dat heden ten dage nog steeds uit zijn erfenis kan worden geput om alle Nobelprijzen van geld te voorzien. Heemkundekring Weerderheem Valkenswaard

Pagina 33

De volgende dansen werden gespeeld en gedanst: ‘M'n zuster haj 'ne kaoi-je vinger', 'D'n Driekusman', 'Streep’. Heel fijn kon je dansen op het nummer: ’Aan de oever van de snelle vliet’. In andere café 's en op de kermis klonk vaak de harmonica met of zonder zang.

Leende bleef na het vertrek van de familie 'van Daalloos'. Maar in 2007 woonden er weer 6 personen met de naam 'van Daal' in Heeze-Leende; inderdaad inclusief Heeze.

Anna vertelt dat er een bijzondere dans was, waarbij het volgens haar 'hiil raauw' toeging. Dat was de Voddendans, waarbij iedereen tegen elkaar op danste en iedere keer met een ander en door mekaar heen. Men kon zich flink uitleven en daar was iedereen, na een lange week van hard werken in de sigarenfabrieken en op het land, wel voor in.

De naam 'van Daal' is een familienaam die afgeleid is van een toponiem of aardrijkskundige naam. Ze moet worden gezien als herkomstnaam en meer specifiek als adresnaam. Dit type naam verwijst voornamelijk naar namen van steden, dorpen en landen. Bij micro toponiemen spelen namen van huizen, velden, waterlopen en straten een rol. Huisnummers waren in die tijd nog niet ingevoerd.

De inmiddels 92-jarige Jasper van Son, oom van mijn overbuurman Harrie van de Paal, vertelde dat Jan van Daal een hele goede muzikant was bij Harmonie UNA, waar Jasper ook lid van was. Tijdens repetitieavonden probeerde Jan het bestuur van de harmonie zover te krijgen hem de mogelijkheid te bieden dansles te geven aan de leden die dat graag zouden willen. De leiding van UNA vond dat geen goed idee: het was een harmonie en geen dansvereniging! Geen nood, even goeie vrienden, ze konden altijd bij hem in de keuken les komen halen.

Maar die drang om anderen iets te leren van wat jij kunt, dat herken ik wel bij sommige leden van de familie van Daal. Een groot voorbeeld is de al eerder genoemde zoon Janus. Dat was volgens velen de beste muziekleraar die UNA ooit gehad heeft.

Naamgeving 'van Daal'

De naam 'Daal' is een micro toponiem dat verwijst naar 'een beschutte plaats' in een langgerekt, laaggelegen gebied of een vochtige inzinking in de grond bij de oorsprong van een beek. Dal, deel of del zijn varianten van Daal. In Franse gebieden zijn dat dael of delle, waarbij de –ae- eigenlijk de verouderde weergave is van de lange a-klank uit de middeleeuwen. Etymologisch is 'Daal' dus verwant met ons moderne 'Dal'. In de loop der geschiedenis kunnen schrijfwijzen van de naam per ongeluk of per ongeluk expres zijn veranderd en kunnen er ondanks een anders geschreven naam toch familiebanden zijn, als je teruggaat in de tijd. Of de naamgeving in Leende heeft plaatsgevonden is niet duidelijk en (nog) niet onderzocht.

Als de as breekt... of het nest waar Jan uitkomt Het jaar 1867, een tijdbeeld Jan van Daal werd, zoals al eerder vermeld, geboren in het jaar 1867. Wat was dat eigenlijk voor een tijd?


Pagina 32

Als de as breekt valt de kar. Stel dat het verleden zich anders had ontwikkeld, dan waren de gevolgen voor de situatie nu niet te overzien geweest.


Pagina 9

De vader van mijn overgrootvader, Peter Johannes, heeft samen met zijn vrouw Johanna Wijnen, twee zoons gekregen vóór de geboorte van Jan in 1867. In 1857 werd er 'n Peter Johannes geboren, die na ruim een jaar overleed. In 1859 werd nogmaals een zoon geboren, die wederom Peter Johannes werd genoemd. Hij was slechts drie jaar oud toen hij overleed. Ik vermoed dat vader Peter Johannes en moeder Johanna het niet hebben aangedurfd bij de geboorte van weer een zoon in 1867, om hem opnieuw Peter Johannes te noemen. Dat zou haast 'de goden verzoeken' zijn! Ze hebben vermoedelijk gedacht dat de naam 'Peter' erbij ongeluk zou brengen. Niets is minder waar, als ik kijk naar mijn huidige overbuurman Peter van Daal ( van n'n andere tak), die blaakt van gezondheid en al dik in de vijftig is. Jan ( Johannes) werd hij genoemd en die leefde lang en gelukkig; hij stierf in 1944, 77 jaar oud. Dus als een van de twee Peter Johannesen was blijven leven, had ik nooit het licht gezien. En wat te denken van de rest van de familie. Hoe had deze tak van 'van Daal' er dan uitgezien? Maar ja, als.....

Mevrouw de Koning vertelde mij dat haar man met veel plezier bij Jan in de keuken op dansles was geweest. In het boek van Harrie Franken,'Liederen en dansen uit de Kempen', is de tekst en muziek van dit lied opgenomen. Harrie Franken heeft ook een gesprek in het boek opgenomen, dat hij had met de in 1885 geboren Anna Geenen. Anna vertelde dat in Valkenswaard rond de eeuwwisseling deze genoemde dansen nog gedanst werden. De zus van haar moeder had een café op Geenhoven en daar gaf Jan van Daal 's zondags dansles aan het 'grôôt van Valkeswird'. Anna en d'r vriendin moesten dan op de blauwe plavuizen komen dansen met die dames, onder meer de gezusters Gyrath. Jan van Daal zong zelf dan het bekende lied '1,2,3,4,5,6, …’ als begeleiding bij het dansen. Later had Jan een muziekgroepje van een man of vier, met onder andere Sjef van Riet, en speelde ze blaasmuziek. Dat deden ze vooral in café 'Du Commerce' o.a. met kermis. Dat vond iedereen geweldig fijn, vooral omdat Jan waarschijnlijk dan vaak eerst de dansen voordeed.

De nakomelingen van Jan Johannes van Daal trouwde op 23 september 1889 met Elisabeth Veraa. Jan en Betje, want dat waren hun roepnamen, kregen acht kinderen: vijf zoons, Peer, Graard, Jan, Janus en Frans en drie meiden, Coba, Anna en Miet. Zij hebben dus min of meer voor het eerste nageslacht gezorgd. Peer trouwde met Net van Nuenen en zij kregen vier kinderen n.l. Betsie, Mia, Jeanneke en Jan.


Pagina 10


Pagina 31

Het moet rond 1900 zijn geweest dat hij als dansleraar actief werd. Dansen vond in eerste instantie plaats in d'n eigen herd, keuken of hof. Volgens dochter Coba heeft Jan thuis lesgegeven aan al zijn kinderen, die zonder uitzondering allemaal muzikaal en ritmisch waren. Ook heeft hij leden van de familie Kersten het dansen bijgebracht In het historische boek “Van Wedert tot Valkenswaard” wordt beschreven dat in 1897 op straten en in herbergen geen orgel of harmonicamuziek ten gehore mocht worden gebracht en dansen was in die dagen ook verboden. De vraag is natuurlijk hoe streng werd daarop toegezien. Omstreeks 1914 werd dansen in openbare gelegenheden toegestaan. Toen Jan in het openbaar dansles ging geven, was hij al dik in de 40. Voor die tijd gaf hij thuis in de keuken of bij mensen thuis of tijdens gesloten bijeenkomsten dansles. In 1900 was hij 33 jaar. De populaire dansen in de Kempen waren de polka, de mazurka en de wals en Jan heeft menigeen de fijne kneepjes van die dansen bijgebracht. Veel van de ‘hele’ oudjes die ik gesproken heb in De Bogen of elders, beamen dat hij thuis in de keuken dansles gaf en omdat er in de beginperiode geen muzikale begeleiding bij mocht zijn, zong hij het befaamde 'Een, twee, drie, vier, vijf, zes Jan van Daal geeft dansles........'

Kiek gemaakt ter gelegenheid van het 40-jarig huwelijk in 1929. Coba trouwde met Harry Vos en bleef kinderloos. Graard trouwde met Tonia van de Broek en ze kregen drie kinderen, Betsie, Sjef en Lies. Zoon Jan trouwde met Net Cox. Jan en Net kregen zeven kinderen te weten, Gerrit, Leo, Pierre, Janus en Annie. Twee kinderen overleden voordat zij aan nageslacht konden beginnen. Dit is het nest waar ik uit kom. Het nest dat mijn vader Gerrit bouwde met Annie Engelen, werd bevolkt door vier zonen, Jan, Frans, Ger en Rob. Janus trouwde met Marida Kuppens (zij kwam uit België en haar naam was een samentrekking van Maria en Ida). Zij bleven kinderloos.


Pagina 30


Pagina 11

Frans trouwde met Miet Bergmans en zij kregen vijf kinderen n.l. Koos, Broer, Els, Thea en Ad. Anna trouwde met Wim Frencken uit en in Eindhoven en zij kregen twee kinderen, Betsie en Tjeu. Miet tenslotte, trouwde met Graard v.d. Heyden, ook uit Eindhoven. Daar kregen zij drie kinderen Elly, Piet en Jan.

Familiefoto bij het 50-jarig huwelijksfeest Het gaat te ver om hier alle nakomelingen van de kinderen van Jan en Betje, maar ook de kinderen van de kinderen en van de kinderen van de kinderen van de kinderen, te vernoemen. Het is wel aardig te vermelden dat ze uiteindelijk samen gezorgd hebben voor rond de 200 nakomelingen. Dat is natuurlijk inclusief de aangetrouwden. Want hoe moet je anders aan nakomelingen komen? Heemkundekring Weerderheem Valkenswaard

Pagina 12

Hij was zeer muzikaal en ritmisch aangelegd, leerde snel en anderen deelgenoot maken van zijn geleerde kunsten, was een van zijn vele deugden. Harmonie UNA, waarvan hij als veertienjarige in 1881 lid was geworden had vóór 1900 al met redelijk succes aan een aantal concoursen buiten de gemeente deelgenomen; in 1891 in Eindhoven,

in 1893 in Tilburg en in 1897 in 's-Hertogenbosch. Alle drie de plaatsen waren veel groter dan Valkenswaard, dat nauwelijks 2000 inwoners telde, en daar was op gebied van ontspanning en cultuur veel meer te doen. Tilburg bijvoorbeeld, was door de textielindustrie een echt stadje met ruim 40.000 inwoners en alles d'r op en d'r aan. Leergierig als Jan was, heeft hij zijn ogen en oren goed de kost gegeven en door zijn uitstekende muzikale en ritmische gevoel heeft hij zich zeer waarschijnlijk op een van die uitstapjes het dansen meester gemaakt. Heemkundekring Weerderheem Valkenswaard

Pagina 29

In het jaarverslag van 1944 staat bij de datum 24 oktober over Jan vermeld: ”Hij was een der steunpilaren en kern der Harmonie, die zeer veel voor UNA heeft betekend”. Zijn begrafenis vond dan ook plaats met alle muzikale eer. Na zijn dood heeft zoon Janus (Adrianus), meer nog dan zijn vader, een muzikale stempel op UNA gedrukt. Met het doorlopen van jubilea is hij zelfs bijna gekomen tot aan het Albasten jubileum (75 jarig lidmaatschap). Naast dirigent, bij afwezigheid van de betaalde dirigent, was hij actief als opleider en instructeur. Hij stond bekend om zijn vriendelijke mopperen, waarmee hij veel jeugdige, startende muzikanten de moeilijke noten heeft leren kraken. Jarenlang was hij ook bestuurslid en ontwikkelde zich gaandeweg tot het 'geweten' van de harmonie. In 1985 is hij op 87-jarige leeftijd overleden, 41 jaar na vader Jan. Janus had zijn muzikaliteit en gedrevenheid niet “van unne vrimde”.

Wie was Jan? Een astrologische karakterschets Volgens de astrologie valt Jan door zijn geboortedatum van 23 februari, onder het astrologisch teken 'vissen'. Zijn partner Betje Veraa was een 'steenbok'. Astrologisch gezien is dit volgens overlevering en onderzoek een hele goeie klik. Dat blijkt ook wel. Getrouwd in 1889, zijn ze hun hele leven daarna bij elkaar en gelukkig geweest. Zij stierf in 1943 en een jaar later, net na de oorlog, stierf Jan op 24 oktober 1944. Onder begeleiding van Harmonie UNA werd hij begraven. En niet met stille trom. Als je naar de kenmerken kijkt die astrologen doorgaans toeschrijven aan mensen met het teken 'vissen', dan zijn er veel van toepassing op Jan. Mensen om hem heen, kleinkinderen en familie en kennissen konden dat beamen. Ook een aantal geschriften en verhalen uit het verleden onderschrijven die eigenschappen.

Jan en de dansles Waar Jan het dansen geleerd heeft is niet bekend. Het openbare leven was in het zuiden en haar dorpen natuurlijk niet zo vooruitstrevend als in de grote stad. Hij moet dat daarom hebben opgepikt tijdens een van de concoursen waaraan UNA buiten Valkenswaard regelmatig deelnam.


Volgens de Nederlandse Familienamenbank werd de naam 'van Daal' in 2007 gedragen door 126 inwoners van Valkenswaard. Hoeveel van Daal's van elders uit Nederland die in Valkenswaard zijn komen wonen en geen familierelatie hebben met de stam uit Leende, heb ik niet onderzocht. Dit zal waarschijnlijk zeer minimaal zijn.

Pagina 28

Hij was goedgehumeurd, zachtaardig, rustig in de omgang, aardig, sympathiek, dromerig en gevoelig. Ook was hij niet echt praktisch, wel naïef en mee n'n natte vinger te lijmen. Dat is tegenwoordig bij de meesten van de familie nog steeds het geval. De 'van Daal's' doen nog steeds het licht uit in de kroeg en op een feestje. Maar te prijzen zijn zeker de volgende eigenschappen die hij bezat. Hij was instinctief, fantasierijk, intuïtief, artistiek, veelzijdig, spiritueel en bovenal onbaatzuchtig. In de volgende paragraaf zien we verder wat anderen van hem vonden en of die astrologische kenmerken wel een beetje klopten. Heemkundekring Weerderheem Valkenswaard

Pagina 13

Beiden kregen een gouden horloge met passende inscriptie en werden op de feestdag met een landauer, getrokken door twee paarden, van huis opgehaald en onder begeleiding van vrolijke harmoniemuziek naar het verenigingslokaal 'Du Commerce' gereden.

Wat anderen van hem vonden.

De beschrijvingen op bidprentjes over de personen die zijn overleden vertellen vaak niet geheel de waarheid. Ze zijn wat overdreven in de sfeer van 'over de doden niets dan goeds' en hemelen de overledene een beetje op. Een veer in je kont voor als je aan de hemelpoort komt, kan in ieder geval voor het toegangskaartje geen kwaad en voor de familie die achterblijft is het een hart onder de riem. Maar een bullebak of slecht mens zal in zijn bidprentje vrijwel nooit als een engel worden beschreven en maar goed ook. Dan wordt de beschrijving koud en neutraal. Veel van wat er op het bidprentje van Jan staat heb ik nog kunnen checken bij familie en kennissen. Het klopt aardig, die beschrijving. Volgens het prentje had hij een goede aard, was eerlijk, eenvoudig en heel gelovig. Hij zorgde goed voor zijn gezin en deed nauwgezet zijn dagelijks werk bij Willem II (voorheen Van Best). Hij was een opgewekt mens en een echte levensgenieter, tenminste als de omstandigheden het toelieten. Heemkundekring Weerderheem Valkenswaard

Pagina 14

Zijn diamanten jubileum, samen met Dubach, waren de eerste 60jarige jubilea van UNA. Vanwege de Tweede Wereldoorlog en de bezetting werd het feest heel bescheiden gevierd. Het bestuur, directeur en werkende leden haalden beide jubilarissen thuis op om vervolgens met muzikale begeleiding van de harmonie ook nu weer naar 'Du Commerce' te gaan. Daar kregen ze beiden een 'fraaie vaas met geurige anjers', waarna nog enige uren in gezellig samenzijn zou worden doorgebracht onder het genot van bier, sigaren en gebak voor de dames. Na zijn overlijden in oktober 1944 werd Harmonie UNA, voor het eerst na de oorlog, weer actief naar buiten toe.


Pagina 27

Muziek heeft iedereen in de familie altijd zeer aangesproken en bezig gehouden. Ook bij de kinderen, kleinkinderen en verdere nazaten zijn er velen die zelf muziek maken en/of zingen in een koor of solo. En onder de douche vrijwel iedereen. Jan heeft zich zeer verdienstelijk gemaakt voor de harmonie en is daarvoor bij verschillende jubilea van zowel de harmonie als van hemzelf in het zonnetje gezet. Jan werd gerekend tot de 'gezonde kern' van Harmonie UNA en heeft tijdens zijn leven het erelidmaatschap gekregen.

Maar ging het financieel minder, dan kon hij zich zonder te klagen veel ontzeggen. Hij was geliefd bij zijn gezin, zijn vrienden, kennissen en collega's. Volgens het bidprentje kreeg Jan door zijn ‘goede’ leven 300 dagen aflaten mee naar de hemelpoort. Dat zou betekenen, dat hij als gevolg van vergeving van zijn dagelijkse zonden 300 dagen minder in het vagevuur zou hoeven door te brengen, alvorens tot de hemel te worden toegelaten.

Hij inde voor de vereniging enige tijd contributie en boetes en nam vaak het voortouw als er iets georganiseerd moest worden. Hij deed bijvoorbeeld samen met Hein Dubach binnen de harmonie het voorstel om de directeur een portret aan te bieden. Met diezelfde Dubach was hij in 1931 50 jaar werkend lid van de harmonie.

Met muzikaal onthaal, door eerder overleden UNA muzikanten, zou dat dan eind augustus 1945 moeten hebben plaatsgevonden. Ik vermoed 't, want ik ben er niet bij geweest. Heemkundekring Weerderheem Valkenswaard

Pagina 26


Pagina 15

Dochter Coba vertelt in het uit 1974 daterende boekje ‘Jan lie-ieieg vertelt’ een paar dingen over vader Jan die meehelpen hem te karakteriseren. Toen er in huize van Daal al acht kinderen waren, was er veel nodig om een beetje fatsoenlijk te leven. Het was heel normaal dat je de benodigde spullen haalde in de winkel van Van Best. Die werden dan opgeschreven en later van het loon van Jan afgehouden. Die werkte daar evenals Coba en een aantal broers en zussen. Er bestond dus een soort van gedwongen winkelnering. Toch kwam het gezin niet helemaal rond met wat verdiend werd in de sigaren. Ieder jaar werden bij Jan thuis twee varkens vetgemest. Het ene om van te leven en het andere om te verkopen en zo de schulden af te lossen. Dat varken stond in het hok altijd al met zijn kop naar het centrum van het dorp, de plek waar de schuldeisers woonden. Vader Jan praatte wel eens met de vrijgezelle boekhouder bij Van Best, Janus Nuyten, over zijn zorgen en de monden die gevoed moesten worden. Janus zei dan, dat hij wel een middel kon geven zodat er geen kinderen meer zouden komen. Maar daar wilde Jan niets van weten. “Dat kun je niet doen”!, zei hij.

Vanaf 1881, 14 jaar oud, ging hij letterlijk en figuurlijk met de muziek mee. Dat muziekvirus heeft hij ontegenzeggelijk overgedragen aan zijn zoons Graard, Jan, Peer, Frans en Janus. Met uitzondering van Graard zijn ze allemaal korte, lange of zeer lange tijd lid van UNA geweest.

Och, met zijn dansles en muziek maken, toen dat in openbare gelegenheden werd toegestaan, heeft hij waarschijnlijk best een aardige cent bijverdiend. Hij heeft er in ieder geval voor gezorgd dat al zijn kinderen in redelijke welvaart zijn opgegroeid en het ook zelfstandig aardig hebben gedaan. In mijn gesprekken met Valkenswaardse oudjes kwam naar voren dat de van Daal's (de kinderen van Jan) allemaal wel geld hadden. Ze waren zuinig, maar niet gierig, degelijk, eenvoudig en trots. Als ze kleren kochten, waren die van goede kwaliteit. De beste sigarenmakers hadden in die tijd een goed inkomen en konden zich in veel gevallen een eigen huis veroorloven, ook Jan en de meeste van zijn kinderen. Heemkundekring Weerderheem Valkenswaard

Pagina 16


Pagina 25

vroeger werkte bij de Boerenbond, toen die nog in de Hazestraat zat. Volgens Harry kwamen daar alle sterke verhalen en anekdotes van de hele gemeenschap bijeen . Mensen met geiten wisten de weg naar Lien en haar bokken wel te vinden. Zeker als ze geitenlammetjes wilden. De afspraak met de gemeente was dat de intieme actie van de bok en de geit achter het huis moest plaatsvinden en niet in alle openheid voor het huis langs de openbare weg. Er kwam eens iemand bij Lien aan met een bronstige geit en toevallig kwam de veldwachter voorbij. Die merkte in het voorbijgaan op: ”Hé Lien, ge weet toch wel da dat achter moet gebeuren”. ”Ja”, zei Lien, ”maar dè wit diejen bok ok wel!”. Ja, de geit was in die tijd onmisbaar in Valkenwaard. Ze zorgde voor melk, kaas en vlees en was niet voor niets de koe van de werkman. En wat te denken van geitenwol? Er zullen heel wat voetjes in koude tijden verwarmd zijn met 'geitenwollen sokken'. Mijn overgrootvader Jan had ook een geit en zijn familie en nazaten zijn er niet slechter van geworden.

Jan en Harmonie UNA In 2002 verscheen het boek over 125 jaar Koninklijke Harmonie Uitspanning na Arbeid, met als titel 'Blijf immer aan uw vaandel trouw...' Jan heeft deze woorden zowel letterlijk als figuurlijk genomen en is 63 jaar lang, tot aan zijn dood in 1944, lid geweest en dat is toch wel heel bijzonder.


Pagina 24

Jan en zijn vrouw Betje hebben hun hele leven gewoond aan de Eindhovenseweg, op de plek waar nu de nummers 136 a en b zijn. Oorspronkelijk was het een boerderij met schuur ernaast. Later is het verbouwd en opgetrokken tot de blok van twee die er nu staat. Algemeen bekend was, dat de familieleden graag uitgingen en na de repetitie van UNA en koor er nog ene wilde pakken en dan vaak bleven hangen. Hij hield ervan gezellig op stap te gaan met zijn zoons onder mekaar. Ze hadden allemaal een goeie stem en konden mooi zingen. En na een paar borreltjes en/of biertjes schalmde de meerstemmige zang door het etablissement. Gezelligheid was troef als de van Daal´s binnen waren. Heemkundekring Weerderheem Valkenswaard

Pagina 17

De bokken werden dus gehouden en verzorgd door de familie Huibers, waarbij de vrouw des huizes, Lien ‘de madame’ was. Zij was de opoe van Gieleke Huibers, de entertainer en tonpraoter, wijd en zijd bekend in Valkenswird. Hij vertelde een paar anekdotes die hij in de ton regelmatig de revue heeft laten passeren.

Vooruit mee de geit Jan is voorzitter geweest van de geitenfokvereniging “De Werkmanskoe”, die in 1913 in Valkenswaard werd opgericht.

Volgens Giel had zijn opoe bokken mee goei zaad. De mensen kwamen met hun geit om die te laten dekken. Dat kostte 15 cent per keer, met gegarandeerd nageslacht. Als de bok geen zin had zei opoe altijd: ” Er up, er up of ik krùip er zelluf up.” Op 'n keer kwam er een jongetje met de geit van de familie achterom en opoe haalde de bok tevoorschijn. Toen die zijn kunstje had geflikt zei ze tegen het jongetje: ”Dat kost dan 15 cent “. Het ventje gaf haar 5 cent. “Maar da is nie genoeg”, zei opoe Lien. “Jawel“, zei 't jongske, ”ons moeder het gezeed da ik er mar vur 5 cent in mocht laote doen”. Ook een mooi verhaal heeft mijn overbuurman Harry van de Paal, die Heemkundekring Weerderheem Valkenswaard

Pagina 18


Pagina 23

Kijk naar de Q-koorts die de geitenhouderijen in Brabant recent nog heeft geteisterd. Voldoende water was zeker voor de voedselopname belangrijk. Goed gereinigde voederbieten, onbeschimmeld brood en o.m. aardappelen of schillen zonder uitlopers gingen er bij de geit wel in. In uitlopers zit n.l. de giftige stof solanine, waar geen geit op zit te wachten en al zeker de baas niet.

De statuten zijn opgenomen in de Staatscourant nr. 195.

In augustus kwam er dan ter bevordering van de bronst haver als bijvoeding. De ‘viagra’ van de geit, waarmee men moest stoppen als de geit bij de bok was geweest. Bij het 75-jarig bestaan in 1988 van de Werkmanskoe, aangevuld met Melkgeitenhoudersvereniging Oost-Brabant, bracht de vereniging, die inmiddels via Leende in Veldhoven was neergestreken drie publicaties uit. De titels zijn als volgt, ‘Onze geschiedenis 19131988’, ‘Huisvesting van onze geiten’ en ‘Verzorging van onze geiten’. Bovenstaande adviezen over voeding en verzorging zijn daar uitgebreid in opgenomen. Tegenwoordig heeft de Melkgeitenhoudersvereniging Oost-Brabant haar domicilie in Eindhoven. Het sprekende woord “Werkmanskoe” is niet meer in de naam opgenomen. Het is in de veeteelt voortaan een eigen sector met grote bedrijven. ‘Een’ geit wordt tegenwoordig alleen voor de lol gehouden. Terug naar het begin van de vorige eeuw. Volgens Lieske Tops-van Daal, dochter van Graard, zoon van Jan sr., ging haar opa regelmatig met zijn geit naar de bok. Want als je een lammetje wilde was een bok natuurlijk onmisbaar. Maar als voorzitter moest hij natuurlijk de houders van de geitengigolo's regelmatig met een bezoek vereren. Dat kon natuurlijk zonder geit ook. Heemkundekring Weerderheem Valkenswaard

Pagina 22


Pagina 19

Een bewijs van zijn voorzitterschap is de verantwoording van een subsidieaanvraag uit 1915 bij de gemeente Valkenswaard, die door hem als voorzitter is ondertekend (zoals hiervoor). Van de toegekende subsidie van 50 gulden ging toen 35 gulden naar A. Huibers voor het houden van en de verzorging van de bokken, want zonder bokken geen lammetjes. De resterende 15 gulden werd besteed aan de geitenverzekering. Volgens het jaarverslag van 1916 had de vereniging 249 leden die samen 459 geiten hielden. Op een bevolking van ruim 4300 inwoners is dit een behoorlijk aantal. In 1919 was het ledental zelfs gegroeid naar 398 personen, die in totaal 802 geiten hielden. In dat jaar werden 176 geitenlammeren geboren. Daar hadden 5 bokken, allen van het Saanenras afkomstig uit Zwitserland, voor gezorgd. In de jaarvergadering van 1920 werd het dekgeld met 5 cent verhoogd en de leden werden aangespoord de dekbewijzen vooral op tijd in te zenden, ter inschrijving in het fokregister. Later dat jaar was er ook ‘menigvuldige’ sterfte onder de geiten i.v.m. een heersende ziekte. Geen wonder dat de vereniging in dat jaar een nadelig saldo had van fl. 18,75. Bij het runnen van een geitenfokvereniging en het gezond houden van geiten kwam heel wat kijken. Zo mochten bokken pas dekken na goedkeuring van de veearts. De werkmanskoe verzocht dan ook aan de gemeente om geen subsidie te verlenen aan bokkenhouders buiten de vereniging, die hun bokken niet lieten keuren en geen stambewijzen bezaten. Verder was en is voeding en verzorging van de geit heel erg belangrijk. De stal, de leefruimte moet vrij zijn van vocht en tocht. Die kunnen de goede conditie van de geit aantasten, met als gevolg allerlei vervelende ziekten en minder gezonde dieren. Vandaag de dag is het met het houden van, weliswaar grotere aantallen geiten, nog steeds niet gemakkelijk. Heemkundekring Weerderheem Valkenswaard

Pagina 20


Pagina 21

Jan van Daal, d'n eersten dansleraar van Valkenswaard

Recommend Documents