Jaarverslag Vogelbescherming Nederland

Jaarverslag 2007 Vogelbescherming Nederland

Jaarverslag 2007

!Joipve!!4

Inhoud Voorwoord

5

1

Het jaar 2007 en het werk van Vogelbescherming

6

2

Plattelandsontwikkeling voor vogels

12

3

Vogels en het stedelijk woonklimaat

18

4

Natuur die zichzelf kan zijn

24

5

Internationaal beschermingswerk

30

6

Communicatie en ontwikkeling van de vereniging

36

7

Bestuur, ledenraad & bureau

48

8

Jaarrekening

55

4

rosse grutto’s

Voorwoord In 2007 haalden enkele rosse grutto’s prominent het nieuws. De vogels, uitgerust met een satellietzender, vlogen non-stop van Alaska naar Nieuw-Zeeland. Een recordvlucht van meer dan 10.000 kilometer over de Stille Oceaan. Zo’n fascinerend bericht is karakteristiek voor de wereld van de vogeltrek. De aarde wordt ‘omringd’ door allerlei belangrijke vogeltrekroutes. Het is een indrukwekkende verzameling van routes en tussenstations, steeds beter in kaart gebracht dankzij gedegen en intensief onderzoek van zowel amateurs als professionals. Tijdens de vogeltrek, waar ook ter wereld, ondervinden vogels talloze bedreigingen. Zoals de intensieve jacht op Malta en Cyprus. Of olierampen zoals in het najaar van 2007 in de Zwarte Zee en bij Korea. Maar de belangrijkste bedreiging ligt wel in het verdwijnen van geschikte leefgebieden waar trekvogels van afhankelijk zijn. Zoals pleisterplaatsen onderweg, waar vogels kunnen uitrusten en bijtanken. Maar ook op de uiteindelijke plaats van bestemming moet voldoende voedsel, veiligheid en rust gewaarborgd zijn. Dat geldt voor de tropische bossen of wetlands rond de evenaar, maar ook voor waddengebieden als de Gele Zee bij China. Veel van deze natuurgebieden dreigen hun waarde voor (trek)vogels te verliezen door grootschalige menselijke activiteiten, zoals ontbossing en inpoldering. Vogelbescherming staat daarom al jaren op de bres voor de status van de Waddenzee en de Westerschelde als belangrijke Nederlandse vogelgebieden. Ze zijn niet alleen onmisbaar voor ‘onze eigen’ broeden standvogels. De gebieden vormen ook een essentiële schakel in de Oost-Atlantische ‘Flyway’, de trekroute van de Arctische gebieden tot aan West-Afrika. Het zijn plekken, die wereldwijd gezien tot de top tien van getijdengebieden behoren en waar we dus veel zuiniger op moeten zijn dan nu de praktijk is. Het is van belang om ons met andere BirdLife-partners voor nationale en internationale leefgebieden van vogels langs de vele trekroutes in te blijven zetten. Dat was een thema van 2007 en de jaren daarvoor; en dat zal nadrukkelijk de agenda van de komende jaren mede bepalen. Dat zijn we aan de vogels verplicht, maar dat is ook onze verantwoordelijkheid in een wereld waar de relaties tussen landen steeds hechter en intensiever worden.

Mr. M. (Maarten) Brabers, voorzitter

Ir. A.J.M. (Fred) Wouters, directeur

6

buizerd

1 Het jaar 2007 en het werk van Vogelbescherming De steun voor groene organisaties lijkt op te leven. Daar

December 2007, vlak voor kerst, kwam teletekst met een verrassend bericht: ‘Aanhang groene is ook alle reden toe. Naast zorgen over het klimaat staan organisaties in Nederland stijgt’. Ruim 4 milook vogelsoorten en hun leefgebieden onder grote druk. joen mensen zijn lid van een natuur-, vogel- of De noodzakelijke bescherming van vogels en natuur gaat milieuorganisatie, zo blijkt uit een onderzoek niet vanzelf. Vogelbescherming voert uiteraard haar eigen van VARA’s Vroege Vogels. Sommige organisaties zitten in de lift, andere verliezen leden, maar beschermingsprogramma, in Nederland en daarbuiten via de groene achterban als geheel laat over 2007 BirdLife International. Maar daarnaast is een belangrijke rol weer groei zien. En dat is goed nieuws na enkele weggelegd voor het beleid van de Nederlandse overheid en jaren van stabilisatie. van de Europese Unie. Vogelbescherming mag zich verheugen tot de ‘groeiers’ te behoren. Schommelde het ledenaantal van de vereniging tussen 2000 en 2005 rond de 125.000, inmiddels telt Vogelbescherming eind 2007 ruim 135.000 volwassen leden en donateurs. In 2007 groeide het aantal met zo’n 8,5%. Vogelbescherming mag hieruit concluderen dat zij ‘gezien en gehoord wordt’ en dat een groeiend aantal mensen haar acties en stellingnamen onderschrijft.

Vogels liften mee met klimaat Je vraagt je wel af waarom de steun voor groene organisaties zo stijgt. Het kan bijna niet liggen aan een overmatige media-aandacht voor natuur. Ook de politiek loopt niet erg voorop met het etaleren van haar prioriteiten van natuurbeleid. Of begint nú pas het ‘ongemakkelijke’ uit Al Gore’s boodschap van eind 2006 door te klinken in een groeiende steun aan groene organisaties in Nederland? Feit is wel dat klimaat en vooral de gevolgen van klimaatverandering als thema op alle agenda’s hoog scoort. Ook het nieuwe kabinet gaf aan hier op te willen inspelen. Na honderd dagen dialoog met de samenleving publiceerde het kabinet haar beleidsvoornemens in ‘Samen werken, samen leven’. Daarin

7

lezen we onder meer over het stimuleren van verantwoord omgaan met energie en grondstoffen en over duurzaam waterbeheer. Aandacht is er ook voor een integrale klimaatbestendige inrichting van gebieden van nationaal belang zoals het Groene Hart, de kust en het rivierengebied. Al is de bescherming van vogels hierin niet het primaire motief, de vogels zullen hier wél van profiteren. Tot zover goed. In de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen, eind 2006, voerde Vogelbescherming samen met andere organisaties een lobby onder het motto ‘Natuurlijke klimaatbuffers: natte natuur voor droge voeten’. De aanbieding van een rapport over klimaatbuffers aan alle lijsttrekkers leverde bijzonder positieve reacties op. Dit heeft in elk geval doorgewerkt tot in de beleidsvoornemens van dit kabinet. Want in 2007 werd een bedrag van € 5 miljoen vrijgemaakt op de begroting van het ministerie van VROM voor extra pilots voor klimaatbuffers en het opstellen van een definitiestudie Natuurlijke Klimaatbuffers.

Natura 2000: moeizaam proces Daarnaast hamerde Vogelbescherming bij politici op het belang van een snelle realisatie van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) en van Natura 2000. Echter, in 2007 al bleek de praktijk van beleidsuitvoering weerbarstig. Het wringt onder meer bij onvoldoende middelen. Zo moet conform de Europese Vogel- en habitatrichtlijn de achteruitgang van onder andere vogelsoorten in 2010 zijn gestopt. Dit vraagt om actief soortenbeleid met gedegen gebiedsbescherming en leefgebiedplannen. Dit wordt uitgevoerd onder de titel van Natura 2000 met instrumenten als de natuurbeschermingswet en de Flora- en faunawet. Maar er is té weinig geld vrijgemaakt om deze belangrijke doelstelling met voortvarendheid te kunnen realiseren. Bij de uitvoering wringt het eveneens. Zo droeg het Rijk belangrijke bevoegdheden op het gebied van natuurbeleid over aan de provincies. Vogelbescherming constateert daarbij dat de kwaliteit van de uitvoering van dat beleid onvoldoende is verankerd. Zo is de realisatie van Natura 2000 verspreid over veel bestuurslichamen. Dit komt noch de snelheid, noch de consistentie ten goede. Ook signaleert Vogelbescherming de tendens van een afnemend enthousiasme bij overheden voor inspraakprocedures. Het lijkt politieke bestuurders steeds slechter uit te komen als burgers en maatschappelijke organisaties als Vogelbescherming zich in dergelijke procedures mengen. Terwijl dit toch een democratisch middel bij uitstek is om de belangen van natuur in het algemeen en van vogels in het bijzonder in het publieke domein te verdedigen. De wens van sommige Tweede Kamerfracties om de Natuurbeschermingswet af te zwakken is daar een voorbeeld van. Daarnaast treedt in Nederland steeds sterker het ‘Not In My Backyard-effect’ op. De emoties rond het ten uitvoer brengen van Natura 2000 spreken boekdelen. Vogelbescherming heeft in 2007 vol energie de positieve kanten van Natura 2000 bepleit. Zoals de kansen en openingen die Natura 2000 kan bieden in het opkrikken van de kwaliteit van leefgebieden voor zowel mensen als voor vogels. Kortom, het jaar 2007 laat een paradoxaal beeld zien. Enerzijds zien we een groeiende aanhang voor groene organisaties en goede voornemens van het kabinet. En anderzijds is er een weerbarstige uitvoeringspraktijk waarin politiek en burgers niet vanzelfsprekend de natuur omarmen. 2007 in vogelvlucht Vogelbescherming was in 2007 op vele fronten actief om de belangen van vogels en hun leefgebieden te behartigen. Daarvoor zette de vereniging verschillende middelen in. Zo was Vogelbescherming actief met lobby, voorbeeldprojecten, het stimuleren van onderzoek, voorlichting, intensief overleg, campagnes en soms juridische inzet. Enkele van de belangrijke aandachtspunten in 2007 waren Natura 2000, het Europees landbouwbeleid, de Waddenzee en stadsvogels. Het betrekken van een breed publiek bij vogels en natuur liep ook in 2007 als een rode draad door ons werk. Dat sprak veel nieuwe leden aan. Bij jongeren tussen de 8 en 16 jaar ligt dat een stuk moeilijker. De jeugdorganisatie ‘WILDzoekers’ heeft daarom in 2007 een nieuwe richting gekozen om de komende jaren meer jeugdleden aan te trekken.

8

Wphfmcftdifsnjoh-!ef!wfsfojhjoh!fo!ibbs!tusbufhjf Vogelbescherming Nederland is een onafhankelijke, landelijke natuurbeschermingsorganisatie. Een actieve vereniging van ruim 135.000 leden en donateurs die ook gesteund wordt door diverse bedrijven en instellingen. Vogelbescherming is de Nederlandse partner van BirdLife International, de organisatie die wereldwijd opkomt voor vogels en hun leefgebieden. Door gerichte beschermingsprogramma’s, intensieve samenwerking, politieke lobby, juridische actie, duidelijke voorlichting en effectieve campagnes zet Vogelbescherming zich in voor de bescherming van vogels in Nederland en wereldwijd. Bij het beschermingswerk maakt de vereniging gebruik van de beste wetenschappelijke inzichten. Vogelbescherming werkt met een Strategisch Meerjaren Programma (SMP) dat, aangevuld met de actualiteit, vertaald wordt in jaarplannen. Het huidige meerjarenprogramma loopt van 2005 tot 2009 en is ambitieus in zijn doelstellingen. Dat is ook niet zonder reden. Mondiaal gezien gaat het ronduit slecht met veel vogelsoorten. Maar liefst 12% van de wereldwijd voorkomende soorten verkeert in de gevarenzone. Belangrijkste oorzaken daarvan zijn het verdwijnen van bijzondere leefgebieden zoals regenwouden en kwetsbare wetlands. Daarnaast eisen overbevissing, infrastructurele werken en intensieve landbouw hun tol. Ook in ons land gaat het met veel vogels niet goed. Er staan 78 soorten op de Rode Lijst van bedreigde Nederlandse broedvogels. Vooral vogels van het agrarisch gebied zijn in de verdrukking, maar ook bijvoorbeeld de vogels van kust en duin. Vogelbescherming volgt in haar werkwijze de volgende hoofdlijnen uit de strategie van BirdLife International. s 0RIORITEITBIJBEDREIGDESOORTEN - Het uitsterven van soorten moet worden voorkomen. - Soorten moeten in levensvatbare populaties kunnen blijven voortbestaan. - Bescherming van soorten die kenmerkend zijn voor biotooptypen. Belangrijke instrumenten hierbij zijn de Rode Lijsten, zoals de Wereld Rode Lijst en de in 2004 herziene Rode Lijst van Nederlandse broedvogels. s "ELANGRIJKE6OGELGEBIEDEN - BirdLife-partners stellen op grond van internationale criteria lijsten op van de belangrijke gebieden voor vogels, de zogenaamde Important Bird Areas (IBA’s). Met ondersteuning van vrijwillige IBA-caretakers, bij ons de WetlandWachten, wordt de natuurlijke kwaliteit van die gebieden nauwlettend bewaakt. s (OUDALGEMENEVOGELSALGEMEEN - Veel soorten zijn in de dagelijkse beleving niet echt zeldzaam. Des te meer reden om dat ook zo te houden, is de filosofie van BirdLife: keep common birds common. Allereerst om te voorkomen, dat ook deze soorten eens op de Rode Lijst verschijnen. Maar daarnaast ook, omdat sommige op het eerste gezicht nog algemeen voorkomende vogels tóch aantoonbaar onder druk staan. De kievit bijvoorbeeld, bij ons nog geen Rode Lijstsoort, terwijl hij plaatselijk toch zorgwekkend in aantal achteruit gaat. s 6OORVOGELSENMENSEN - ‘Samen voor vogels en mensen’ luidt de missie van BirdLife International. Vogels beschermen is mensenwerk; en vogelbeschermers zoeken de samenwerking. Voor de vogels, maar ook voor de mensen. Vanuit een ecologische visie, want een wereld zonder vogels is ondenkbaar. Maar ook uit overwegingen van een voor mensen leefbare wereld. Maatschappelijk draagvlak en een goede communicatie met de leden zijn daarbij essentieel.

Uiteraard kijkt Vogelbescherming verder dan de landsgrenzen omdat vogels zich daar nu eenmaal niet aan houden. Daarom ook is Vogelbescherming opgenomen in het BirdLife International partnership. Daarbinnen ondersteunt Vogelbescherming drie landen in het bijzonder te weten Oekraïne, Indonesië en Burkina Faso. Op internationaal vlak heeft Vogelbescherming zich in 2007 samen met haar Indonesische partner, Burung Indonesia, sterk gemaakt om grote stukken tropisch regenwoud te vrijwaren van kap. Behalve dat daarmee een belangrijk leefgebied voor vogels werd behouden, draagt het ook bij aan beperking

9

van het CO² probleem. Daarnaast kwam met steun van Vogelbescherming een BirdLife-partnerorganisatie in Marokko van de grond. Het zijn slechts enkele van de vele activiteiten waar Vogelbescherming in 2007 succesvol in was en waarmee vooraf gestelde doelstellingen werden bereikt.

Niet gerealiseerd in 2007 Niet álle doelstellingen De Sallandse heuvelrug is één van de 47 gebieden waarvoor Vogelbescherming een zienswijze indiende op het concept-aanwijzingsbesluit voor 2007 vertaalden zich Natura 2000. Zo mist Vogelbescherming een hersteldoel voor de grauwe klauwier (inzet), een soort waarvoor het gebied nadrukkelijk wél in concrete resultaten. Zo potentie heeft. vroeg een aantal onderwerpen meer tijd dan aanvankelijk was voorzien, zoals klimaat en Westerschelde. Ook werd veel capaciteit van het bureau gevraagd voor een inbreng in het Waddenfonds. Dit fonds voor natuurherstel van de Waddenzee werd eind 2006 ingesteld. Vogelbescherming besteedde veel tijd aan het indienen van een baanbrekend internationaal project (zie hoofdstuk 4). Deze extra inspanningen gingen noodgedwongen ten koste van onderwerpen waar in 2007 voortgang mee zou worden geboekt. Zo is een visie op het IJsselmeer vanuit de vogelproblematiek nog niet gerealiseerd. Ook werd de presentatie van het Beschermingsplan Duin & Kust uitgesteld tot voorjaar 2008. Hier lagen ook nieuwe ontwikkelingen rond de Westerschelde en de Waddenzee aan ten grondslag. De coalitie Boerenland-Vogelland, waar in 2006 veel van werd verwacht, kwam in 2007 niet van de grond. Dit ging overigens niet ten koste van de voortzetting van het weidevogelbeschermingswerk. Tot slot liep een belangrijk klimaatproject in de Ooijpolder vertraging op door vergunning- en bezwarenprocedures. Vooruitblik op 2008 Naast de geplande activiteiten volgens het Strategisch Meerjarenprogramma zullen enkele onderwerpen in 2008 meer aandacht vragen dan aanvankelijk was voorzien. Zo is rond het thema klimaat in 2007 een aanvraag ingediend bij de Nationale Postcode Loterij voor een project in Indonesië ter bescherming van tropisch regenwoud. Begin 2008 werd deze aanvraag gehonoreerd, zodat het project van start kan gaan (zie ook hoofdstuk 5). Daarnaast zijn activiteiten rond de Oost-Atlantische vogeltrekroute geïntensiveerd en zal Vogelbescherming zich extra inspannen voor trekvogels als verbinding tussen natuurorganisaties uit diverse landen in Europa en Afrika. Om de koppeling tussen soorten gebiedsbescherming, draagvlak en de inhoudelijke programma’s te kunnen realiseren, werkt Vogelbescherming met een grove indeling van Nederland in cultuurlandschap (boerenland), stedelijke milieus en natuurgebieden, aangevuld met de activiteiten over de grens (internationaal). Daarnaast is er een programma dat zich richt op versterking van de vereniging en het maatschappelijk draagvlak voor bescherming van vogels. Vanuit soortgroepen bekeken is deze opzet logisch en waarborgt het een efficiënte werkwijze voor hun bescherming. Bovendien volgt de indeling de gangbare ruimtelijke ordening in ons land en vertaalt het hoe de meeste mensen het landschap ervaren. Enkele thema’s staan los van deze indeling zoals klimaat, luchtvaart en politieke lobby.

:

Realisatie in 2006 van belangrijke doelstellingen uit Het schema schetst de hoofdpunten uit het Strategisch Meerjarenprogramma, de vertaling daarvan in het jaarplan 2007 en de realisatie daarvan. In de vervolghoofdstukken komen de werkzaamheden in detail aan bod.

Soort

Doelstellingen SMP

Doelstellingen Jaarplan 2007

Landelijk gebied

• Uitbreiding werkzaamheden voor vogels van het boerenland. • Weidevogels behouden hoge prioriteit. • Meer aandacht voor akkervogels en vogels van het kleinschalig cultuurlandschap.

• Weidevogelbescherming hoog op de politieke agenda en focus op gebiedsbenadering voor weidevogelbeheer. • Vervolg experimenten en onderzoek akkervogels. • Opstarten projecten voor vogels van kleinschalige cultuurlandschappen. • Uitvoering beschermingsplan kwartelkoning.

Stedelijke milieus

• De rol van de bebouwde omgeving als leefgebied voor vogels wordt breed erkend. • Bewoners, gemeenten, woningcorporaties en bedrijven zijn zich ervan bewust dat ze kunnen bijdragen aan vogelvriendelijke steden.

• Pilot stadsvogelmonitoring gestart. • Onderzoek naar kennislacunes en beschermingsprioriteiten uitgevoerd. • Vogelvide in vier steden getest. • Met vijf gemeenten intensieve samenwerking rond stadsvogels opgezet. • Onderzoek naar besluitvormingsprocessen op lokaal niveau uitgevoerd.

Natuurgebieden

• Bredere erkenning belang Nederland voor moerasvogels en uitbreiding moerasareaal met goede waterkwaliteit. • Beschermingsprogramma kust- en duinvogels. • Speciale aandacht voor grote belangrijke vogelgebieden als Waddenzee.

• Ontwikkeling BirdLife-visie Waddenzee samen met Duitse en Deense BirdLife-partner. Flyway-denken (trekroutes) staat centraal, ook in beleidsbeïnvloeding. • Continuering beleidsbeïnvloeding Schelde (Tweede kamer en Provinciale Staten). • Bescherming moerasvogels breder ingekaderd in thema’s ‘water’, ‘schaal en verbinding moerasgebieden’ en ‘rietbeheer’. • Toetsing concept-aanwijzingsbesluiten Natura 2000-gebieden • Nachtzwaluw ‘leidende’ soort bij projecten heide/hogere zandgrond.

Internationaal

• Programma gericht op Flyways, specifiek Oost-Atlantische trekroute. • Focus op Afrikaanse landen langs trekroute. • Speciale steun aan Indonesië en Oekraïne. • Actief in BirdLife Europa rond de onderwerpen Vogel- en Habitatrichtlijn, landbouw en water.

• Ondersteuning BirdLife-partners NATURAMA (Burkina Faso), Burung Indonesia (Indonesië) en USPB (Oekraïne) bij verbetering organisatie, ledenservice en marketing. • Oprichting BirdLife-organisatie Marokko. • Institutionele ondersteuning BirdLife Malta bij terugdringen jacht op trekvogels. • Oplevering nieuwe inzichten lange-afstandstrekkers (steltlopers) via Global Flyway Network.

Vereniging & draagvlak

• Groei aantal volwassen leden tot 140.000 eind 2009. • Vergroting band tussen vereniging en leden. • Transparantie van de organisatie verbeteren. • Campagnes die maatschappelijk draagvlak voor bescherming van vogels vergroten. • Groei inkomsten uit verschillende bronnen.

• Groei aantal volwassen leden en donateurs tot 135.000. • Vergroting van de band tussen leden en vereniging door versterking vrijwilligersbeleid en verbetering aanbod passend bij ledenprofielen. • Start geïntegreerd Servicecentrum (ledenadministratie en vogelinformatiecentrum). • Internetcampagne Beleef de Lente om nieuwe doelgroepen aan te spreken. • Implementatie nieuwe statuten. • Speciale aandacht klimaatproblematiek. • Bijdragen aan versterking BirdLife op communicatiegebied.

21

het Strategisch Meerjarenprogramma (SMP) 2005-2009

Realisatie • Vogelbescherming participeert in Weidevogelverbond. Mede door lobby Vogelbescherming extra overheidsgeld voor beheermaatregelen en onderzoek. Gebiedsgerichte aanpak centraal in het nieuwe weidevogelbeleid. • Veldexperimenten & onderzoek voortgezet naar effectiviteit ‘veldleeuwerikbroedplotjes’ en naar broedsucces in verschillende typen gras- en akkerland. • Projecten succesvol uitgevoerd voor ooievaar en steenuil (kwaliteit leefgebied). • Uitvoering beschermingsplan kwartelkoning, internationaal symposium kwartelkoning en aanvullend onderzoek naar effectiviteit beheersmaatregelen. • Inzet Vogelbescherming leidt tot betere bescherming grauwe gans als broedvogel. • Meetnet Urbane Soorten (M.U.S.) i.s.m. SOVON met succes gestart. Eerste resultaten stadsvogelmonitoring gepresenteerd. • Onderzoek kennislacunes en beschermingsprioriteiten afgerond en gepresenteerd. • Vogelvide getest in vier steden als voorbereiding op productie. • Succesvolle stadsvogelconferentie met 200 deelnemers. • Intensieve samenwerking met vier gemeenten die een succesvolle stadsvogelcampagne voeren. • Krachtenveldanalyse uitgevoerd dat inzicht geeft in de belangrijkste actoren voor verbetering stedelijk gebied voor vogels.

• Ecologische knelpunten Duitse en Deense Waddenzee geanalyseerd. Uitwerking in gezamenlijke BirdLife-strategie voor bescherming Waddenzee/trekvogels. Voorbereidingen trekvogelcampagne Vogelbescherming en Duitse/Deense BirdLifepartners. Aanvraag Waddenfonds ingediend versterking Waddenzeenatuur in combinatie met bescherming in West-Afrika. • Lobbytraject ratificatie Scheldeverdragen met Vlaanderen geïntensiveerd, inclusief verplichting tot herstel van getijdennatuur. • Succesvolle lobby vogelvriendelijk rietbeheer in Weerribben en noordelijke Randmeren. Zenderproject purperreiger van start. Moerasprojecten in Flevoland en Weerribben afgerond. Samenwerking met Waterschap in twee moerasprojecten. • Voor 47 aanwijzingsbesluiten Natura 2000-gebieden formele zienswijze ingediend voor betere garanties voor de bescherming van vogels. • ‘Jaar van de Nachtzwaluw’ genereerde aandacht bescherming heidevogels. • Workshop ‘Jaarplannen’ georganiseerd voor NATURAMA (BirdLife-partner Burkina Faso). Samenwerking Vogelbescherming en NATURAMA op praktisch, resultaatgericht niveau vastgelegd. • Werkbezoek van bestuur BirdLife Oekraïne. • BirdLife-organisatie Marokko opgericht. • Ultimatum Europese commissie aan Malta voor stoppen voorjaarsjacht. • Rapportages Global Flyway Network tonen ‘extremen’ van vogeltrek; rosse grutto’s vliegen non-stop van Nieuw-Zeeland (wintergebied) naar de arctische broedgebieden. • In BirdLife-verband raamwerk Flyway-campagne ontwikkeld.

• Aantal volwassen leden en donateurs gegroeid van 126.818 naar 135.338. • Vrijwilligersbeleid opgezet en geïmplementeerd, groei aantal vrijwilligers in het land van 10 naar 60, excursieprogramma ontwikkeld. Extra aanbod tijdschriften VogelNieuws (beschermingsachtergronden) en WorldBirdWatch aan leden met gerichte interesse. • Ledenadministratie en vogelinformatiecentrum succesvol geïntegreerd. • Campagne ‘Beleef de Lente’ uitgevoerd met goede resultaten (243.000 unieke bezoekers, 1,3 miljoen bezoeken aan site). • In overleg met ledenraad en bestuur nieuwe statuten verder geïmplementeerd. • Aandacht voor klimaatbuffers en gevolgen klimaatverandering voor vogels, o.a. Vogelfestival in teken klimaat. • Initiatief genomen tot speciale workshop marketing-communicatie voor Europese BirdLife-partners en steun opbouw partners Indonesië en Burkina Faso.

22

boerenzwaluw

2 Plattelandsontwikkeling voor vogels De landbouw is beeldbepalend voor het Nederlandse Land-

Ongeveer 70% van ons landoppervlak heeft een agrarische bestemming. Daarmee is de landschap. Daarnaast vertegenwoordigt het platteland van oudsbouw beeldbepalend voor het grootste deel van her belangrijke natuurwaarden. De karakteristieke vogelbehet Nederlandse landschap. Een landschap dat volking van weiden en akkers staat al jaren onder grote druk. zeer gevarieerd is, van kleinschalig en besloten 6OGELBESCHERMINGGEEFTDAARHOGEPRIORITEITAAN(ERSTEL tot weidse akkers en graslanden. Het landelijk gebied is van oudsher domein van karakterisvan de natuurkwaliteiten van het platteland is niet alleen tieke vogelsoorten als grutto, kievit, patrijs, essentieel om vogelsoorten voor ons land te behouden. Ook veldleeuwerik, steenuil en boerenzwaluw. Ook veel mensen zoeken juist op het boerenland ontspanning en soorten die broeden in natuurgebieden zijn voor beleving van natuur. hun voedsel mede afhankelijk van landelijk gebied, zoals purperreiger, lepelaar en zwarte stern. De kwaliteit van het boerenland voor flora en fauna is de afgelopen 50 jaar drastisch achteruit gegaan. Illustratief daarvoor is dat maar liefst 47 van de 78 soorten van de Rode Lijst afhankelijk zijn van het landelijk gebied. Het Strategisch Meerjarenprogramma van Vogelbescherming voorziet daarom in een uitbreiding van beschermingsactiviteiten voor het landelijk gebied. Zo kwamen naast de weidevogels en ganzen ook akkervogels en vogels van kleinschalige cultuurlandschappen nadrukkelijker op de agenda. De activiteiten zijn soms gericht op de bescherming van één specifieke soort, zoals de kwartelkoning. Maar steeds meer werkt Vogelbescherming aan maatregelen om een leefgebied als geheel te verbeteren, vaak wel met één soort als symbool. Beleidsbeïnvloeding speelt bij dit deel van ons werk een grote rol. Want het is op de niveaus van provincie, Rijk en Europese Unie dat beslissingen worden genomen over zaken als agrarisch natuurbeheer, voedselproductie, braaklegging en plattelandsontwikkeling. De tijd dat beleidsmakers landbouw uitsluitend als productiesector beschouwden ligt achter ons. En dat is winst. Maar er is nog een lange weg te

23

gaan voordat de natuurwaarden echt volwaardig worden meegewogen in de soms ingewikkelde politieke besluitvorming. Dit is echter wel noodzakelijk om de negatieve trend die vele vogelsoorten van het boerenland laten zien te keren. Omdat de landbouwpolitiek vanuit de Europese Unie zoveel landen raakt, is dit ook een thema waarbij Europese BirdLife-partners zich gezamenlijk laten gelden.

Weidevogels In het weidevogelwerk is de grutto al jaren beeldbepalend. Niet zonder reden, want jaar na jaar blijken de aantallen broedparen weer minder. Inmiddels staat de soort ook op de IUCN Wereldlijst van bedreigde soorten. De jarenlange inzet voor deze soort door vele organisaties, boeren en vrijwilligers hebben deze negatieve trend op nationaal niveau vooralsnog niet kunnen keren. En in het kielzog van de grutto nemen ook tal van andere karakteristieke weidevogels in aantal af. De afgelopen jaren werkte Vogelbescherming in een breed samenwerkingsverband aan het project Nederland-Gruttoland. Doel was om de bescherming van de grutto in te passen in de gangbare bedrijfsvoering van de moderne melkveehouderij. Met de kennis en ervaringen die het project opleverde, werkt Vogelbescherming verder aan oplossingen om het tij te keren. Inzet op effectieve maatregelen De lering uit de afgelopen jaren is dat de doelstellingen voor het weidevogelbeheer – onder andere het keren van de negatieve trend van de grutto in uiterlijk 2010 – alleen realistisch zijn als de inspanningen zich vooral concentreren op de meest kansrijke gebieden. Daarvoor is de gruttokaart die Vogelbescherming samen met SOVON in 2005 uitbracht indicatief. Naar de overtuiging van Vogelbescherming moeten in een selectie van deze gebieden de weidevogels centraal staan en de bedrijfsvoering daaraan zijn aangepast. Want in de gangbare bedrijfsvoering van de meeste moderne melkveehouderijen blijkt het gewenste en noodzakelijke weidevogelbeheer niet voldoende inpasbaar. Vogelbescherming maakt zich hier ook sterk voor in het weidevogelverbond. Weidevogelverbond Onder leiding van toenmalig minister Veerman riep het ministerie van LNV in 2006 het weidevogelverbond in het leven. Er werd een ambitieus actieprogramma opgesteld om de achteruitgang van weidevogelpopulaties te stoppen, onder meer door het realiseren van 280.000 hectare goed weidevogelgebied. De regiegroep weidevogelverbond, waarin ook Vogelbescherming participeert, geeft verdere invulling aan de uitvoering van dit programma. Dankzij lobby van verschillende organisaties, waaronder Vogelbescherming, was er in 2007 voldoende budget om delen van het actieprogramma uit te kunnen voeren. Zo financierde het weidevogelverbond diverse herstelmaatregelen in weidevogelreservaten, zoals in de Ronde Hoep bij Ouderkerk aan de Amstel. Daarnaast is er ecologisch onderzoek gefinancierd en uitgevoerd door de kenniskring weidevogels. Samenwerking, onderzoek & projecten Tot 2007 was Vogelbescherming met diverse betrokken partijen vooral actief in het uitvoeren van proefprojecten (onder andere Nederland-Gruttoland), het stimuleren van weidevogelbeheer en het financieren van ecologisch onderzoek. Dit werk, en dan vooral verbreed naar andere vogelsoorten van het boerenland, kreeg in 2007 een vervolg in de coalitie ‘Boerenland-Vogelland’, een voortzetting van het project Nederland-Gruttoland. Begin 2007 werd in dit coalitieverband een prijsvraag uitgeschreven voor vogelvriendelijke ideeën (highlight 1). Wegens onvoldoende (financiële) middelen kwam de coalitie niet goed

24

52

Ijhimjhiut 1 Prijswinnaars ‘Geef boerenlandvogels een kans’ Een coalitie van natuur- en landschapsorganisaties, waaronder Vogelbescherming, organiseerden een ideeënwedstrijd voor het behoud van vogels van het agrarisch cultuurlandschap. Dat het onderwerp bij boeren leeft bleek uit de vele enthousiaste inzendingen. De agrarische natuurvereniging Wierde & Dijk uit Groningen viel tweemaal in de prijzen.

2 Krimpenerwaard vogelrijker De Krimpenerwaard behoort tot een van de landschappelijke parels van Nederland. Gesteund door het Louisa van der Veldenfonds werkt Vogelbescherming er met diverse partijen samen aan een veelbelovend project voor weide- en moerasvogels. De grutto’s profiteerden in 2007 van optimaal grasbeheer en zwarte sterns keerden na jaren afwezigheid in het projectgebied terug.

van de grond. Met de partijen Landschapsbeheer Neder Nederland en Natuurlijk Platteland Nederland de samenwerking voor zet Vogelbescherming Vo grutto’s in 2008 voort. Doel is om de aandacht voor de grutto op peil te houden met onder meer lobby en voorlichting. Daarnaast was Vogelbescherming betrokken bij enkele kansrijke veldprojecten, zoals in de Krimpenerwaard en het Ilperveld (highlight 2 en 3). In 2007 zijn De nieuwe potstal in het Ilperveld, najaar 2007 geopend, levert via de onderzoeken gepubliceerd over de voedselsituruige stalmest veel voordelen op voor de weidevogels. atie van gruttokuikens en over het gebruik van rijstvelden in West-Afrika door grutto’s (highlight 4 en 5). De ooievaar kreeg als soort van het agrarisch gebied specifieke aandacht. Het betrof activiteiten die voortvloeiden uit de decennialange betrokkenheid van Vogelbescherming bij deze soort. Dit heeft erin geresulteerd dat de ooievaar in Nederland rond 1970 nét niet verdween en er inmiddels weer zo’n 600 broedparen rondvliegen. De aandacht van Vogelbescherming concentreert zich nu vooral op verbetering van de habitat en bescherming tijdens de trek. Daartoe financierde de vereniging in 2007 twee biotoopherstelprojecten in Nederland (highlight 6) en hield zij een fondswerving onder haar leden voor beschermingsprojecten op de trekweg.

Akkervogels De aandacht voor akkervogels nam de afgelopen jaren sterk toe. Dit geldt onder meer voor de kwartelkoning, waarvoor de activiteiten zich uitstrekken naar zowel akkers, hooilanden als uiterwaarden. Vogelbescherming voert hiervoor samen met SOVON Vogelonderzoek Nederland een soortbeschermingsplan uit (2004-2008). Behalve het reguliere opsporen en beschermen van nesten (highlight 7)

3 Potstal voor weidevogels Ilperveld Vogelbescherming droeg financieel bij aan de bouw van een potstal in het Ilperveld. Deze voorziening is essentieel om de veenweiden geschikt te houden voor weidevogels. Het gebied behoort tot een van de rijkste weidevogelgebieden van ons land.

kwartelkoning Meer informatie over deze highlights op www.vogelbescherming.nl/ jaarverslag2007

25

Ijhimjhiut 4 De voedselsituatie van gruttokuikens Grutto’s hebben in ons land een zorgelijk lage reproductie. Het is daarom van groot belang de leefcondities voor gruttokuikens zo gunstig mogelijk te maken. Een in 2007 gepubliceerd onderzoek in opdracht van Vogelbescherming werpt daar licht op. De kuikens zijn het meest gebaat bij kruidenrijke percelen met lichte bemesting die – uiteraard – laat worden gemaaid.

steenuil

Vogels van kleinschalig cultuurlandschap Een deel van de ‘agrarische’ Rode-Lijstsoorten vinden we vooral in kleinschalig agrarisch gebied. Soorten als steenuil, ringmus, grauwe vliegenvanger en spotvogel zijn kenmerkend voor gevarieerde boerenerven en het omringende land. Daar moeten ze binnen een beperkte straal alles kunnen vinden wat ze nodig hebben zoals voldoende voedsel, veilige broedplaatsen en beschutting. Gelukkig zetten veel landschaps- en natuurorganisaties zich actief voor dit type landschap in. Vogelbescherming sluit haar beschermingsactiviteiten daar zoveel mogelijk bij aan. Zoals bij het meerjarige project ‘Naar een aantrekkelijk leefgebied voor mens én steenuil’. In dit in 2006 gestarte project werkt Vogelbescherming samen met Landschapsbeheer Nederland, Steenuiloverleg Nederland (STONE) en SOVON Vogelonderzoek Nederland. Het project richt zich in beginsel op alle vogels van kleinschalige cultuurlandschappen met de steenuil als symboolsoort. Brede voorlichting en concrete uitvoering van steenuilvriendelijke maatregelen zijn er onderdeel van.

26

5 Grutto-onderzoek WestAfrika De zorgwekkende situatie van de grutto in Nederland noodt tot divers onderzoek dat kan bijdragen aan een betere bescherming. In 2007 werden de gegevens gepubliceerd van een door Vogelbescherming gefinancierd onderzoek naar overwinterende grutto’s in WestAfrika. Het onderzoek brengt de overwinteringslocaties in kaart en legt knelpunten bloot.

6 Verbetering leefgebied ooievaars Het leefgebied van de ooievaar kan nog steeds veel aan kwaliteit winnen. Bij Haastrecht en Gorssel werden in 2007 projecten voor biotoopherstel uitgevoerd.

Meer informatie over deze highlights op www.vogelbescherming.nl/ jaarverslag2007

Obbs!ffo!cfufs!cftdifsne!cpfsfomboe

werd in 2007 een start gemaakt met onderzoek om de effectiviteit van beheermaatregelen voor de kwartelkoning te meten (highlight 8). Najaar 2007 werd het vijfde internationale symposium over de bescherming van de kwartelkoning georganiseerd (highlight 9). Van sommige soorten is de ecologische kennis nog onvoldoende om effectieve maatregelen te nemen. Dan laat Vogelbescherming onderzoek verrichten, zoals naar veldleeuwerik (inclusief veldexperimenten) en patrijs (highlight 10 & 11). Een effectieve bescherming van akkervogels vereist een goede samenwerking met boeren. Daarnaast is het van groot belang dat de natuurwaarden van akkers verankerd worden in het beleid van provincies, de nationale overheid en de Europese Unie. Ook daar maakt Vogelbescherming zich sterk voor (zie kader pag. 16). Een concrete kwestie in 2007 betrof de afschaffing van de zogenaamde braaklegregeling. Deze EU-regeling van begin jaren negentig moest de overproductie van akkerbouwproducten tegengaan. De braaklegging van delen van het akkerareaal resulteerden in een ongekende opleving van natuurwaarden. De afschaffing ervan zou de akkernatuur een enorme stap terugbrengen. Daar verzet Vogelbescherming zich met BirdLife International fel tegen (highlight 12).

7 272

Ijhimjhiut 7 Voorspoedige zomer kwartelkoning De bescherming van broedende kwartelkoningen op agrarisch land is maatwerk. In 2007 spoorden vrijwilligers 280 tot 330 broedterritoria op, beduidend meer dan voorgaande jaren. Dankzij goed overleg met boeren en terreinbeheerders over uitstel van de maaiwerkzaamheden kwamen veel nesten succesvol uit. 8 Zenderonderzoek kwartelkoning Een aangepast maairegime is essentieel in de bescherming van de kwartelkoning. Onderzoek in 2007 met gezenderde kwartelkoningen laat zien dat een veel toegepaste maatregel van 100 meter ongemaaide vegetatie rond het nest té weinig soelaas biedt. 9 Symposium kwartelkoning Vogelbescherming was medeorganisator van een symposium over de kwartelkoning. Specialisten uit verschillende landen wisselden kennis en ervaringen uit. Doel is met vereende krachten de sterk bedreigde kwartelkoning in Europa betere perspectieven te bieden.

10 Alles op alles voor de veldleeuwerik Vogelbescherming participeert sinds 2006 in een driejarig project voor de veldleeuwerik. Onderzoek en praktijkexperimenten moeten leiden tot maatregelen waarmee de dramatische achteruitgang van de soort kan worden gekeerd.

Fvspqfft!mboecpvxcfmfje!upf!bbo!ojfvxf!wjtjf Fv Grote delen van het Europese platteland tonen hetzelfde beeld: een verarming van de flora en fauna en een toenemend aantal vogelsoorten dat sterk in de verdrukking raakt. Het zijn de – onbedoelde - neveneffecten van een landbouw die zich heeft ontwikkeld tot een bijzonder efficiënte en productieve bedrijfstak. Met het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid is de EU – en de voorlopers daarvan – van grote invloed geweest op die ontwikkeling. Geleidelijk is ook het besef doorgedrongen dat dit beleid grote negatieve gevolgen had voor milieu, landschap en biodiversiteit. Er kwam beleidsmatig meer aandacht voor het vergroten van de leefbaarheid van plattelandsgebieden en voor agrarisch natuurbeheer. Maar het blijkt vooralsnog onvoldoende voor een dusdanige opleving van de natuurwaarden in het landelijk gebied, dat het ook kwetsbare vogelsoorten weer perspectief biedt. Het Europese landbouwbeleid biedt de kaders en stelt spelregels op voor het Nederlandse beleid voor het landelijke gebied. Het grootste deel van de beheermaatregelen voor vogels en natuur op het Europese en Nederlandse platteland wordt gefinancierd vanuit het Gemeenschappelijke Landbouwbeleid. Daarom is het van het grootste belang dat vanuit dit beleid een visie wordt ontwikkeld en meer middelen beschikbaar worden gesteld die ten goede komen aan de natuurwaarden van het platteland. Daartoe oefenen Vogelbescherming en haar Europese BirdLifepartners invloed uit. Bijvoorbeeld met een in september 2007 gepresenteerde visie ‘Publiek Op 3 oktober 2007 ontving Mariann Fischer Boel (Eurocommissaris geld voor publieke goederen’ op de toekomst voor landbouw en plattelandsontwikkeling) de visie van BirdLife van het Europese landbouwbeleid. Daarin International over een nieuw Gemeenschappelijk Europees geeft Vogelbescherming zes aanbevelingen Landbouwbeleid voor de periode na 2013. Ze is het eens met voor een nieuw landbouwbeleid. Centraal BirdLife dat de thema’s klimaatverandering en water sterker naar daarin staat een overheid die het accent legt voren moeten komen in het nieuwe beleid en onderkent dat bij het zorg dragen voor publieke belangen in niet alle maatschappelijke diensten vanuit de markt betaald kunhet landelijk gebied zoals milieu, landschap en nen worden. In november publiceerde Vogelbescherming een biodiversiteit in plaats van het geven van inkoNederlandse uitwerking van de BirdLife visie. Een kwestie van menssteun aan boeren. Vogelbescherming zal Europese en Nederlandse beleidsbeïnvloeding waar we in de zich hier de komende jaren samen met BirdLife komende jaren veel aandacht aan blijven besteden. voor blijven inzetten.

Het project loopt vanaf 2006 in zes gebieden (Friesland, Drenthe, Gelderland (2x), Noord-Holland en Zeeuws-Vlaanderen). Binnen deze gebieden wordt op grote schaal voorlichting gegeven en met bewoners besproken hoe het erf aantrekkelijker kan worden voor gemaakt voor steenuilen en andere vogels. Tevens is voorbereidend werk gedaan voor een in 2008 te verschijnen steenuilpresentatie met tekst en beelden die vrijwilligers kunnen gebruiken bij lezingen. Voor de boerenzwaluw voert Vogelbescherming een internationaal beschermingsproject uit (zie hoofdstuk 5). In 2007 zijn voorts de voorbereidingen gestart voor een in 2008 te publiceren beschermingsbrochure voor boerenzwaluwen in Nederland.

Faunabeheer en ganzen Nederland behoort een gastvrij land te zijn voor de grote aantallen ganzen, smienten en zwanen die hier overwinteren. Ook zou het vanzelfsprekend moeten zijn dat de grauwe gans als inheemse broedvogel de ruimte krijgt. Toch is dit niet de praktijk. Vogelbescherming ziet zich dan ook jaar in jaar uit genoodMeer informatie over deze highlights op www.vogelbescherming.nl/ jaarverslag2007

27

28

Overwinterende ganzen Voor de winterganzen zijn de afgelopen jaren per provincie foerageergebieden aangewezen. Boeren kunnen binnen die gebieden op vrijwillige basis beheerovereenkomsten afsluiten of schadevergoeding accepteren. Buiten de foerageergebieden worden grauwe ganzen, kolganzen en smienten verjaagd met ondersteunend afschot. Zo werden in de winter van 2005/2006 buiten de foerageergebieden maar liefst 60.000 ganzen en smienten geschoten. Vogelbescherming vindt dit onacceptabel en acht het aantal in geen verhouding tot het doel, namelijk het verjagen van ganzen naar de foerageergebieden. Ook twijfelt Vogelbescherming aan de effectiviteit van deze verjaagmethode. De vereniging vroeg daarom de minister van LNV om opheldering. In haar antwoord verwijst de minister naar de beleidsevaluatie die eind 2008 uitkomt. Broedende grauwe ganzen In oktober 2006 plaatste de minister van LNV de overzomerende, broedende grauwe gans op de vrijstellingslijst. De soort zou daarmee haar beschermde status verliezen en in feite vogelvrij zijn. Protest van Vogelbescherming leidde ertoe dat dit werd teruggedraaid. In ruil daarvoor vroeg de minister alle belanghebbenden om tot een goed alternatief voorstel te komen om de schade, veroorzaakt door deze soort, binnen de perken te houden. Daardoor bleef voorlopig het systeem van kracht dat provincies ontheffing konden verlenen om gewasschade door ganzen te bestrijden met afschot. Bij sommige provincies leidde dat in 2007 tot disproportioneel en ongecoördineerd afschot. Tegen de provincie ZuidHolland startte Vogelbescherming een juridische procedure (highlight 13 & 14).

Ijhimjhiut 11 Biotoopverbetering patrijs Een in 2007 gepubliceerd onderzoek in opdracht van Vogelbescherming leert ons veel over de patrijs. Niet alleen over de oorzaken van achteruitgang, maar ook over effectieve maatregelen om de soort te helpen.

12 Europa maakt akkers minder vogelvriendelijk Vanaf 2008 zijn akkerbouwers niet meer verplicht een deel van hun land braak te laten liggen. Slecht nieuws voor allerlei kwetsbare akkervogels, die juist van dat onbebouwde land profiteerden. Vogelbescherming en BirdLife lobbyen daarom voor een regeling die ook de akkernatuur ten goede komt. 13 Bezwaar tegen afschot grauwe ganzen Vogelbescherming tekende bezwaar aan tegen een ontheffing van de provincie ZuidHolland voor afschot van niet minder dan 9.000 broedende grauwe ganzen. De vereniging vindt dat niet alleen disproportioneel, het is ook tegen de geest van de wet. 14 Nieuw beleid broedende grauwe ganzen Vogelbescherming zet zich al jaren in voor een evenwichtiger en gansvriendelijker beleid. Zij zag dit eind 2007 gehonoreerd in nieuwe spelregels rond broedende grauwe ganzen in relatie tot schade aan landbouwgewassen.

grauwe ganzen

28



zaakt het beleid van Rijk en provincies kritisch te volgen, telkens haar standpunt naar voren te brengen en desnoods juridische procedures aan te gaan. Vogelbescherming sluit niet de ogen voor landbouwschade die ganzen veroorzaken, maar pleit wel voor goede, verantwoorde oplossingen daarvoor.

roodborst

3 Vogels en het stedelijk woonklimaat Vogelbescherming wil, samen met andere partijen, een forse

De bebouwde omgeving is een ontmoetingsplek bij uitstek voor mensen en vogels. Het stedelijk impuls geven aan de verbetering van het stedelijk milieu voor gebied herbergt niet zozeer veel bedreigde vogelvogels. Ook is de vereniging op allerlei manieren actief om soorten, maar wel een aantal soorten die karakmensen voor de vogels in hun omgeving te enthousiasmeren. teristiek zijn voor dit type biotoop. Dit geldt met Dit betrekkelijk nieuwe aandachtsveld kwam in 2007 goed name voor het binnenstedelijk gebied. De broedverspreiding van een klein aantal soorten beperkt van de grond. Vier gemeenten werkten enthousiast mee om zich zelfs vrijwel uitsluitend tot binnensteden, ‘stadsvogels’ breed in de samenleving te brengen. zoals die van de gierzwaluw en de Turkse tortel. Daarnaast is er het suburbane gebied (buitenwijken) dat algemeen gerekend kan worden tot één van de meest vogelrijke biotopen. Het gaat hier vooral om zeer algemene soorten zoals merel, koolmees en winterkoning. Het verdwijnen van de huismus uit de grote steden is echter een belangrijk signaal dat de vogelbevolking zichzelf niet automatisch in stand houdt. Want een gewone stadsvogel kan in aantal achteruitgaan en kwetsbaar worden of bedreigd, zoals de huismus. De BirdLife slogan ‘keep the common birds common’ is daarom bij uitstek van toepassing op het stedelijk gebied. Voor de vogels in stedelijke milieus stelt Vogelbescherming zich twee hoofddoelen: • het verbeteren van het leefklimaat voor vogels in de bebouwde omgeving; • het enthousiasmeren van mensen voor (stads)vogels. Bij de verbetering van het leefklimaat voor vogels streeft Vogelbescherming ernaar dat mensen die op wat voor manier dan ook betrokken zijn bij de ruimtelijke ordening, zich bewust worden van hun eigen rol. De keuzes van bijvoorbeeld een stedenbouwkundige, een medewerker van de plantsoendienst of een architect bepalen voor een belangrijk deel welke vogels er kunnen voorkomen of juist verdwijnen. Vogelbescherming wil hierin ook een voorlichtende rol spelen en initieert divers onderzoek om kennisleemtes op te vullen.

29

2:

Samen met Nederlandse gemeenten Vogelbescherming voert een algemeen stimuleringstraject richting de Nederlandse gemeenten. Zo zijn alle 470 gemeenten aangespoord deel te nemen aan de stadsvogelprijs en ontvingen zij alle een uitnodiging voor de stadsvogelconferentie. Naast dit algemene traject werkte Vogelbescherming in 2007 intensief samen met de vier gemeenten Amersfoort, Dordrecht, Hardenberg en Zoetermeer. Wethouder Gerda Eerdmans van Amersfoort deelt bij de start van de stadsvogelcampagne nestkasten uit aan bewoners.

Stadsvogelprijsvraag 2007 De stadsvogelprijs van Vogelbescherming, in 2007 voor het eerst uitgereikt, is één van de middelen om álle Nederlandse gemeenten bij stadvogels te betrekken. De prijs heeft tot doel om gemeenten te motiveren goede initiatieven op te zetten voor vogels in het stedelijk gebied. Het gaat daarbij om projecten waarbij naast de gemeente ook verschillende andere partijen betrokken zijn. De gemeenten konden hun beste, reeds uitgevoerde, projecten inzenden en meedingen naar de hoofdprijs: een bedrag van 20.000 euro te besteden aan een nieuw stadsvogelproject. Enkele belangrijke beoordelingscriteria waren: • een voorbeeldfunctie; • daadwerkelijke bijdrage aan de bescherming van stadsvogels; • vernieuwing, voorlichtingsaspecten en enthousiasmering van burgers; • samenwerking met lokale partijen; • monitoring.

2:

Ijhimjhiut 1 Meppel wint stadsvogelprijs Het project ‘Berggierslanden’ (gemeente Meppel) laat een nieuwbouwwijk harmonieus overlopen in de omringende natuur. Het is een schoolvoorbeeld voor de integratie tussen mensen én vogels. Bewoners zullen niet raar opkijken, als straks in hun achtertuin een dodaars opduikt.

2 Laag- en Hoog-Nederland volgens MUS Maar liefst 360 enthousiaste vogelaars inventariseren de stedelijke vogelbevolking voor het vogelmeetnet MUS (Meetnet Urbane Soorten). De gegevens lenen zich voor allerlei bewerkingen. Zo blijken de watervogels veel aanwezig in de stedelijke milieus van Laag-Nederland. De bosvogels domineren daarentegen in de stedelijke omgeving van het hogere oostelijke deel van ons land. 3 ZoeterMeerVogels De stadsvogelcampagne van Zoetermeer is onderdeel van het project ‘Duurzaam Zoetermeer’. Een speciale film, schoolprojecten, vogelvriendelijk groenbeheer en een stadsvogeldag zijn enkele van de vele activiteiten die Zoetermeer onderneemt voor de vogels in haar gemeente. Met een sterk accent op de communicatie met de bewoners.

Wphfmt!fo!ifu!tufefmjklf!xppolmjnbbu

Deze vier Nederlandse gemeenten hadden in 2007 de primeur als eerste een plaatselijke stadsvogelcampagne te voeren. Daartoe werden eerst samen met verschillende betrokkenen de ambities geformuleerd en de daaruit voortvloeiende acties voor de periode van één jaar. Via verschillende stappen kwamen deze vier gemeenten tot hun eigen actieplan voor een vogelvriendelijk beleid en beheer in hun stad. Dat plan omvat de vier aandachtsvelden groen, water, gebouwen en communicatie. Op 13 juni 2007 vond een zogenaamde kennissessie plaats, georganiseerd door Vogelbescherming. Daarbij presenteerden de vier gemeenten hun actieplannen, er werd over en weer kennis en informatie gedeeld en er waren vier afzonderlijke workshops over de aandachtsvelden.


Het opwekken van enthousiasme voor vogels kan soms al heel simpel worden gerealiseerd door mensen ensen ankennis te laten maken met vogels dicht bij huis en hen te stimuleren de directe (woon)omgeving aantrekkelijker te maken voor vogels. Hierbij zet Vogelbescherming tal van middelen in. Zo verschijnen en er regelmatig artikelen in kranten en tijdschriften over vogels dicht bij huis en wat mensen zelf kunnen doen om hun omgeving vogelvriendelijker te maken. Eenzelfde doel had de zesdelige Teleac-serie ‘Een tuin vol vogels’ die vanaf eind 2007 werd uitgezonden. De serie werd gemaakt in nauwe samenwerking met Vogelbescherming en er verscheen een gelijknamig boek. Ook speciale themadagen van de winkel van Vogelbescherming brengen vogels dichter bij de mensen, zoals de week van de nestkast (voorjaar 2007) en de tuinvogeldagen (najaar 2007). En bij diverse gelegenheden blijkt de brochure ‘Meer vogels in de tuin’ telkens weer te voldoen aan de vraag van mensen hoe ze zelf iets voor vogels kunnen doen. Voorts werd in 2007 een digitale nieuwsbrief over stadsvogels gelanceerd. Hiermee blijven gemeenten en andere geïnteresseerden op de hoogte van al het nieuws rond stadsvogelvriendelijke initiatieven. Al met al zijn in het programma ‘stadsvogels’ beschermingsdoelstellingen sterk verweven met diverse vormen van communicatie, waarbij mensen in het algemeen ook een goed gevoel bij vogels krijgen.


1313


6 Amersfoort foldert voor stadsvogels Amersfoort is veelzijdig actief voor de stadsvogels. Eén van de initiatieven is een speciale folder voor vogelvriendelijk bouwen. Deze krijgt iedereen die een aanvraag indient voor een bouwvergunning. De folder informeert over de bescherming van vogels en hoe je daar met toepassingen in de bouw rekening mee kunt houden.

31 Meer informatie over deze highlights op www.vogelbescherming.nl/ jaarverslag2007

Onderzoek De vogelbevolking in dorpen en steden is sterk in ontwikkeling. Voor bijna alle soorten geldt echter dat we te weinig weten over de trends in stedelijk gebied en over de rol van de mens daarbij. Het programma stedelijke milieus voorziet daarom ook in een aantal onderzoeken. Doel is het vergroten van kennis over verspreiding, aantalontwikkelingen en dichtheden per stadstype en regio. Deze informatie is essentieel voor het effectief beschermen van onze stadsvogels. Ook liet Vogelbescherming onderzoek doen naar de diverse partijen die een rol kunnen spelen bij het vogelvriendelijker maken van de stedelijke omgeving. MUS MUS staat voor Meetnet Urbane Soorten. Het is een door SOVON in opdracht van Vogelbescherming ontwikkelde laagdrempelige methode voor het inventariseren van vogels in stedelijk gebied. Bebouwing is bij vogelaars niet erg in trek en de in ons land gangbare methode om broedvogels te tellen is in stedelijk gebied bovendien relatief moeilijk uitvoerbaar. Daarnaast wordt het vaak als te arbeidsintensief ervaren. Mede daarom is in maart 2007 de nieuwe methode MUS gelanceerd met landelijke mediaaandacht. Voor het project meldden zich maar liefst 560 vrijwilligers aan. Niet eerder werd het stedelijk gebied in Nederland op deze schaal geïnventaristadsvogels per subbiotoop seerd op broedvogels! Het is een bemoedigend 140 signaal en geeft ook aan dat het onderwerp leeft 120 onder de stedelingen. Behalve dat dit meetnet – 100 op termijn – waardevolle informatie geeft over 80 ontwikkelingen in de vogelstand, zijn er dankzij 60 de vele gegevens meteen al aardige conclusies 40 te trekken over bijvoorbeeld verspreiding (high20 light 2). 0 nen ver stad dic hte wij k tui nw ijk sta dsp ar hoo k gb ouw vi nie llawij k uw bou ww ijk bed rijf ste rre in

5 Dordtse Vogelbuurt: voor mensen én vogels Dordrecht geeft invulling aan de stadsvogelcampagne met onder meer een uniek wijkproject. Vogels vormen daarin het verbindende element tussen groepen bewoners die eigenlijk min of meer langs elkaar leven. En voor de stad als geheel krijgt het vele water in de gemeente speciale aandacht. Met natuurvriendelijke oevers wordt het voor vogels een stuk aantrekkelijker.

Stadsvogelconferentie Het grootste evenement van het stadsvogelprogramma is de stadsvogelconferentie. In 2007 vond de tweede conferentie plaats op 8 november in Amersfoort. De stadsvogelconferentie is een podium voor stadsvogelonderzoekers en de vier gemeenten uit het intensief samenwerkingstraject. Daarnaast is het een plek om kennis op te doen over stadsvogelonderwerpen en om medespelers in het veld te ontmoeten en samen nieuwe plannen te smeden (zie kader pag. 21).

Dé stad bestaat niet Om meer te weten te komen over de kansen en bedreigingen van vogels in stedelijk gebied, is het belangrijk een overzicht te hebben van welke informatie over stadsvogels beschikbaar is en hoe bruikbaar deze informatie is voor analyse en toepassing in bijvoorbeeld een beschermingsplan. Vogelbescherming verleende Bureau Waardenburg de opdracht om een overzicht samen te stellen van de huidige kennis van vogels in het stedelijk gebied in Nederland. Het onderzoek maakt in eerste instantie duidelijk hoe

bin

4 Burgemeesterdag, vogeldag in Hardenberg Na afloop van de Overijsselse burgemeestersdag, 30 januari te Hardenberg, ging iedereen naar huis met een nestkast onder de arm. Geert Jansen, Commissaris van de Koningin in Overijssel, riep de burgemeesters op het voorbeeld van ‘vogelvriendelijk Hardenberg’ te volgen en bij ontwikkelingen meer rekening te houden met de stadsvogels.

gemiddeld aantal broedpaar per 10 ha

Ijhimjhiut

In sep september riep de onafhankelijke jury onder voorzitterschap van Jan Jaap de Graeff, directeur Natuu Natuurmonumenten, het project Berggierslanden van de gemeente Meppel uit tot winnaar (highlight 1).

s"INNENSTADCOMPACTEBOUW WEINIGGROEN s6ERDICHTEWIJKENZOGENOEMDEARBEIDERSWIJKEN MEESTALVANVOOR met gesloten huizenblokken, kleine achtertuinen, geen voortuinen en weinig openbaar groen s4UINWIJKALDANNIETGESLOTENBEBOUWINGMETRELATIEFGROTE binnentuinen en voortuinen en relatief veel openbaar groen s3TADSPARKINTENSIEFGEBRUIKTOPENBAARGROEN GEVARIEERDVANKARAKTERIN de selectie zijn ook begraafplaatsen en sportparken opgenomen s(OOGBOUWVOORALmATSZONDERPARTICULIERETUINENMAARWELMET plantsoenen en relatief veel ander openbaar groen, zoals speeltuinen en plantsoenen s6ILLAWIJKENVRIJSTAANDEBEBOUWINGOMGEVENDOORVEEL VOORNAMELIJK geprivatiseerd groen s.IEUWBOUWTOTJAARJONGEWIJKENMETVOORNAMELIJKJONGEAANPLANT s"EDRIJFSTERREINEN

31

Tubetwphfmdpogfsfoujf! De stadsvogelconferentie is één van de belangrijke momenten in de stadsvogelcampagne van Vogelbescherming. Op 8 november 2007 vond de tweede conferentie plaats. Niet geheel toevallig in Amersfoort, in september 2007 uitgeroepen tot Groenste Stad van Europa. De locatie was typisch ‘stedelijk-industrieel’: een oude rijtuigenloods naast het station. De conferentie werd bezocht door ruim 200 mensen met een gevarieerde achtergrond. Zo waren 4ON$OHLER WETHOUDERVAN-EPPEL ONTVANGTDE Stadsvogelprijs 2007 uit handen van directeur Vogelbescherming er wetenschappers, bouwers, gemeenteambtenaren, &RED7OUTERSEN(ELGAVAN,EUR DAGVOORZITTERVANDE natuurorganisaties en enthousiaste vrijwilligers. Maar Stadsvogelconferentie. hoe verschillend ook van achtergrond, álle deelnemers willen zich vanuit hun eigen discipline inzetten voor vogels in het stedelijk gebied. De conferentie bood een ideale gelegenheid om elkaar te ontmoeten, kennis op te doen, ideeën uit te wisselen en soms ook om samen plannen te maken. De conferentie was zo opgezet dat verschillende onderdelen er een plek konden vinden. Zo bood de dag onder meer een podium voor de vier gemeenten uit het intensieve samenwerkingstraject. Ze gaven presentaties over hun activiteiten en wat zij hadden bereikt (highlight 3-6). Daarnaast bood de conferentie ook volop gelegenheid om kennis te nemen van actuele ontwikkelingen in het stadsvogelonderzoek. Centraal stonden de onderzoeken van het afgelopen jaar en op welke wijze de resultaten hun weg kunnen vinden naar de praktijk van alledag. Met andere woorden: wat kan een groenbedrijf er bijvoorbeeld mee, of een stadsplanoloog. Tijdens de conferentie was er ruim aandacht voor de toekenning van de stadsvogelprijs. Na het plenaire gedeelte met onder andere de uitreiking van de stadsvogelprijs en gelezen columns van en door Martin Bril, startte het parallelprogramma met maar liefst 16 verschillende lezingen en de stadsvogelmarkt waarop 26 organisaties informatie verstrekten over hun eigen werk voor vogels in de stad. De waardering van de bezoekers was hoog. Met deze conferentie heeft Vogelbescherming zich geprofileerd als het kenniscentrum op het gebied van stadsvogels. De intentie om mensen en organisaties te enthousiasmeren en stimuleren lijkt zeker te zijn waargemaakt, gezien de respons en initiatieven die volgden op deze dag.

weinig structureel stedelijk gebied tot nu toe is onderzocht. De informatie die er is geeft wel een indruk van de enorme soortenrijkdom. De gegevens bevestigen het idee dat dé stad niet bestaat. Feitelijk is er sprake van een grote verscheidenheid aan ‘subbiotopen’ die zich van elkaar onderscheiden door kenmerken als bebouwingsdichtheid, ouderdom van de bebouwing en hoeveelheid groen. Dit leidt tot het beeld ‘hoe meer groen, hoe meer vogels’ (zie grafiek pag. 20).

Betrokken partijen van goede wil In opdracht van Vogelbescherming voerde Communicatie en adviesbureau HDtt een krachtenveldanalyse uit om beter zicht te krijgen op de diverse partijen die een belangrijke functie kunnen vervullen in het verbeteren van het stedelijk gebied voor vogels. Het onderzoek is gehouden onder vijf groepen: hoveniers, architecten, woningbouwcorporaties, stedenbouwkundigen/ landschapsarchitecten en projectontwikkelaars/

Stadsranden behoren tot de vogelrijkste biotopen in het stedelijke gebied. "EDRIJVENTERREINENHEBBENVEELKANSENVOORGROENENVOGELSDIENUNOG niet benut worden

32

Wphfmt!fo!nfotfo bouwbedrijven. De belangrijkste conclusies uit het rapport zijn dat er een open houding is en grote bereidheid bestaat om maatregelen te treffen voor vogels in het stedelijk gebied, maar dat er tevens een grote kennisvraag bij de geïnterviewden bestaat. De meest invloedrijke coalitiepartners blijken projectontwikkelaars en wooncorporaties. De conclusies uit het rapport leveren bouwstenen voor het stadsvogelwerk van Vogelbescherming.

Vogelvide: van experiment naar productie Het verdwijnen van nestgelegenheid is niet de enige, maar wel een belangrijke oorzaak van de achteruitgang van de huismus. Vanaf 1993 verplicht het Bouwbesluit om gaten groter dan 1 cm doorsnede dicht te maken. Bij daken past men daarvoor vogelschroot toe. Dit vogelschroot, officieel vogel- en muiswering, maakt daken ontoegankelijk voor vogels en laat de voor het dak noodzakelijke ventilatie intact. Sinds 1994 is 12.000 kilometer vogelschroot in Nederland geplaatst. Als een alternatief voor het vogelonvriendelijke vogelschroot ontwikkelde de firma Comfortdak in samenwerking met Vogelbescherming de Vogelvide. Deze strip heeft bouwtechnisch dezelfde functie als vogelschroot en voldoet ook aan de juridische eisen (Bouwbesluit). Maar anders dan het gangbare vogelschroot maakt de Vogelvide de onderste rij dakpannen juist geschikt als nestplaats voor huismussen. In 2007 is op diverse plaatsen geëxperimenteerd met de Vogelvide. In de regel moeten huismussen erg wennen aan veranderingen in hun leefomgeving, daarom werd de Vogelvide de afgelopen twee broedseizoenen getest in vier steden; Alkmaar, Amsterdam, Hardenberg en Noordwijk. De ontwikkelingen werden gevolgd door vrijwilligers via een speciaal door SOVON ontwikkelde methode. Op drie van de vier testlocaties toonden de mussen interesse en op twee van deze locaties is door meerdere paartjes daadwerkelijk gebroed. Door dit bemoedigende resultaat heeft Vogelbescherming besloten het concept te laten ontwikkelen tot een eindproduct dat in 2008 op de markt moet komen.

Wim Bosman


Misschien begon de vogelpassie van Wim Bosman wel in de beruchte hongerwinter van ’44/’45. Hij wijst naar een plekje in de tuin. ”Daar stond toen een klimroos, die zat vol rozenbottels. En ineens waren ze er, een stuk of twaalf pestvogels. Prachtig, dat vergeet ik nooit.” Hij was tien, elf jaar oud. En nog onwetend hoe het dorpse Zeist zou veranderen in een grote voorstad van Utrecht. Weliswaar boordevol groen, maar toch… Wim Bosman woont nog steeds in het ‘oude’ Zeist. In een dorps straatje met knusse huisjes en groene voortuintjes. Nog wel, want de stad moet ‘vooruit’ en deze oude maar o zo sfeervolle buurt moet op de schop. Hopelijk komt men nog op tijd tot andere gedachten. Want dit zijn buurten om te koesteren. In de diepe, smalle achtertuin was vroeger de moestuin en er scharrelden wat kippen rond. Nu heeft Wim daar zijn vogelparadijs ingericht. Er hangen nestkastjes, er is wat groen en in de zomer schittert de bloemenweelde je tegemoet. Een prachtige vijver huisvest vissen en salamanders. Hier drinken de vogels en incidenteel beproeft een ijsvogel er zijn geluk. Dat zijn de mooie vogeldagen. Achter in de tuin staat een uitnodigende voedertafel. Daar liggen ’s winters de pinda’s en zaden. In de zomer is Wim gul met verse meelwormen, wel een pond per week. “Zoals je ziet heb ik de voederplank ingepakt met grof gaas, want anders hebben de kleine vogels geen leven. Kijk, daar strijken net weer wat groenlingen neer. Maar de kauwtjes of eksters kunnen er nu mooi niet bij. Laat staan de sperwer!” Binnen, aan tafel met een glas thee, praat Wim gepassioneerd door over ‘zijn’ vogels. Het huiskamerraam biedt goed zicht op alles wat in de tuin gebeurt. Een telescoop helpt hem daarbij. Ineens schiet hij kwiek uit zijn stoel, er is beweging op de voederplank. Door de lens zien we naast twee groenlingen de eerste putters verschijnen. Belicht met een heerlijk voorjaarszonnetje is hun karmijnrode kopje van een betoverende schoonheid. Zelfs de kleine oogjes schitteren in het zonlicht. Wim straalt. “Soms biedt de voederplank niet eens genoeg ruimte. Dan zitten er 25 puttertjes op de plank, en nog eens zo’n aantal op de grond!” Zolang Wim al lid is van Vogelbescherming, enkele tientallen jaren, bezoekt hij regelmatig de winkel. “Ik kom er graag, er is altijd een aardig woordje en ik kan er met al m’n vogelvragen terecht. En ze helpen me deskundig op weg met het digitaal fotograferen van mijn vogels.” Hij toont wat recente opnamen van ‘zijn’ puttertjes. Aan de muur hangt een fraaie vergroting van ‘merel Jan’, de snavel vol met meelwormen. Alles in en rond het huis straalt vogels en vrede uit...

33

33

gekraagde roodstaart

velduil

4 Natuur die zichzelf kan zijn Er zijn relatief weinig plaatsen in Nederland waar natuur

Belangrijke vogelgebieden (Natura 2000) centraal staat. En dáár waar de natuur echt zichzelf kan zijn, Veel natuurgebieden in Nederland zijn komen nog vogels voor die elders het veld hebben moeten beschermd door Nederlandse wetten. Maar ook ruimen. Beschermen van natuurgebieden is daarom een beEuropese regels zijn van toepassing. Zo vallen langrijke pijler in het werk van Vogelbescherming Nederland. alle belangrijke vogelgebieden in Nederland onder de Europese Vogel- en/of Habitatrichtlijn. En omdat veel vogels zich niets van landsgrenzen aantrekken In 2005 trad de nieuwe Natuurbeschermingswet werkt de vereniging op dit gebied nauw samen met BirdLifein werking. Die wet zorgt voor de afstemming partners in Europa en Afrika. Daarbij zet Vogelbescherming tussen de Nederlandse en Europese regels. Deze zich in voor goed beheer, stevige wetgeving en groot draagnieuwe wet maakte ook de weg vrij voor een verdere invulling van de Europese richtlijnen. vlak voor deze parels in ons landschap. Wisten we voorheen eigenlijk alleen dát gebieden beschermd waren, de bedoeling is nu ook te weten wát die bescherming moet opleveren. Dat wordt vastgelegd in zogenaamde natuurdoelen, waar weer beheerplannen op worden afgestemd. Zo wordt duidelijker op welke manier Nederland ervoor gaat zorgen dat planten diersoorten behouden blijven. Deze verantwoordelijkheid vloeit mede voort uit de in Europees verband overeengekomen ambitie om de achteruitgang van Europese dier- en plantensoorten te stoppen. De Europese landen werken daarvoor samen aan Natura 2000, het netwerk van beschermde gebieden die de bijzondere biodiversiteit voor Europa moet behouden. Dus terwijl Nederland haar natuurbeschermingsbeleid verder uitwerkt, doen andere landen in Europa dat ook. Het afgelopen jaar zijn belangrijke stappen gezet voor de Nederlandse Natura 2000-gebieden. Begin 2007 maakte de overheid de natuurbeschermingsdoelen bekend voor een groot aantal voor vogels zeer belangrijke natuurgebieden. In Nederland gaat het daarbij overwegend om wetlands. De doelen zijn

35

geformuleerd als opgaven voor herstel of behoud van soorten en de bij de soorten corresponderende de bijende zondere biotopen. Vogelbescherming heeft nauwkeurig bekeken of de geformuleerde doelen voldoende ambitieus zijn om de karakteristieke vogelsoorten van de betreffende gebieden duurzaam te bescherer men. De vereniging kon daarbij putten uit een schat aan relevante gegevens, mede gevoed door de kennis die de WetlandWachten door de jaren heen verzamelden. Uiteindelijk diende Vogelbescherming in 2007 voor 47 gebieden een formele zienswijze in. Voornaamste pijnpunten voor vogels bij de nu voorgestelde doelen zijn, dat de ambities te laag zijn en dat er geen termijnen gesteld worden wanneer de doelen bereikt moeten zijn. Zodoende bieden deze plannen onvoldoende garanties voor het beschermen van vogels. Behalve op het individuele niveau van gebieden houdt Vogelbescherming ook de vinger aan de pols waar het de algemene kaders van Natura 2000 betreft (highlight 1). Naast de formele procedures die Vogelbescherming voert, investeert zij ook in het voorlichten van de Nederlandse bevolking en beleidsmakers over het nut en de noodzaak van goed beschermde natuurgebieden. De veel geuite mening dat Nederland ‘op slot’ gaat door de ‘te strenge’ regels is niet alleen aantoonbaar onjuist, maar gaat ook voorbij aan de voordelen die natuurgebieden opleveren. Zo hebben natuurgebieden substantiële maatschappelijke baten voor economie, volksgezondheid en veiligheid. Zodra de doelen voor de gebieden zijn vastgesteld zullen per gebied beheerplannen worden opgesteld. Deze beheerplannen maken dan duidelijk welke maatregelen noodzakelijk zijn om die doelen te realiseren. Deze volgende stap belooft spannend te worden omdat met name hier de belangen van natuur en andere gebruikers kunnen botsen. Vogelbescherming zal het komende jaar dan ook veel aandacht besteden aan de beheerplannen. Een speciale rol is hierbij weggelegd voor de WetlandWachten; de vrijwillige vogelbeschermers van Vogelbescherming die sinds jaar en dag de ontwikkelingen in ‘hun’ wetlands in de gaten houden.

Waddenzee Een van de belangrijkste vogelgebieden is de Waddenzee. Voor miljoenen trekvogels en honderdduizenden broedvogels is de combinatie van rust, voedselrijke wadplaten en meer beschutte kwelders en duinen onweerstaanbaar. En onmisbaar. Toch gaat het op veel plaatsen niet goed met de natuur in de Waddenzee. Ook de overheid erkent dat veel vogels en andere belangrijke onderdelen van het ecosysteem zich in een ‘slechte staat van instandhouding’ bevinden. Voor onder andere soorten als kanoetstrandloper, eidereend, scholekster en steenloper is herstel van het Waddengebied extra urgent. Voor dat herstel zijn natuurlijke schelpdierbanken essentieel: niet alleen omdat ze de onmisbare basis zijn in de voedselketen maar ook omdat ze sediment vangen en zo bijdragen aan de voor vogels belangrijke wadplaten. Vogelbescherming Nederland zet zich al jaren in voor een betere bescherming van dit unieke natuurgebied. Ook in 2007 waren er volop activiteiten. Zie hiervoor het speciale kader over de Waddenzee in dit hoofdstuk (pag. 28-29).

36

1 Vogelbescherming wil Natura 2000 optimaal benutten De totstandkoming van Natura 2000 is van groot belang voor de bescherming van vogels en natuur. De Universiteit van Tilburg assisteert Vogelbescherming in haar streven om de instrumenten van Natura 2000 zo optimaal mogelijk te benutten. 2 Website moerasvogels in het Engels Het door Vogelbescherming gecoördineerde Beschermingsplan Moerasvogels resulteerde behalve in allerlei habitatverbeterende maatregelen ook in veel nieuwe kennis en ervaringen. Dit vond een plek op een speciale website, www.moerasvogels.nl. Deze is in 2007 voor een internationaal publiek toegankelijk gemaakt. 3 Kaderrichtlijn water: Nederland presteert slecht De Kaderrichtlijn Water speelt een belangrijke rol bij natuurbeheer. Volgens een rapport uit 2007 van de Europese Commissie scoort Nederland vooralsnog onder de maat in de toepassing van de richtlijn. 4 Investeren in water en natuur loont! Binnen een coalitie van natuur- en recreatieorganisaties bracht Vogelbescherming een pamflet uit om meer te investeren in water en natuur. De coalitie heeft becijfert dat die investeringen zich ruimschoots terugverdienen.

Obuvvs!ejf!{jdi{fmg!lbo!{jko

Westerschelde Ook het afgelopen jaar was Vogelbescherming bijzonder actief voor de Westerschelde. Meer zelfs dan was voorzien, omdat de politieke besluitvorming rond natuurherstel veel stroever verliep dan zich enkele jaren geleden liet aanzien. De Westerschelde is één van de laatste natuurlijke estuaria van NoordwestEuropa. En voor vogels is het dynamisch getijdenlandschap van platen, voedselrijke schorren en slikken van groot internationaal belang. De druk op het gebied is echter zeer groot. Zo is de vaargeul meermalen verdiept om zeeschepen toegang te geven tot de haven van Antwerpen. En met inpolderingen en maatregelen voor veiligheid is de ruimte voor de rivier steeds verder beperkt. Door al die ingrepen verkeert de Westerschelde nu in een ongunstige staat. Voor het behoud van karakteristieke vogels en natuur zijn daarom herstelmaatregelen noodzakelijk. Vlaanderen en Nederland erkenden dit en vonden in hun gezamenlijk vastgestelde Ontwikkelingsschets 2010 een balans tussen economie, veiligheid en natuur. Op

Ijhimjhiut


7 373

Ijhimjhiut 5 Pleidooi voor beter rietbeheer noordelijke Randmeren Vogelbescherming zet zich in voor een beter beheer van rietlanden in het Zwarte Meer, Ketelmeer en Vossemeer. Deze gebieden vormen het belangrijkste bolwerk voor de grote karekiet in Nederland. Ook zijn deze meren kansrijk voor soorten als roerdomp, purperreiger en snor. 6 Nieuw waterbesluit voor Wieden en Weerribben kan beter De Wieden en de Weerribben vormen de boezem van Noordwest-Overijssel. Een nieuw Waterbesluit voor deze belangrijke vogelgebieden dreigt ongunstig uit te pakken voor rietvogels. Vogelbescherming en Staatsbosbeheer tekenden daarom beroep aan. 7 Gelderse Slenk Op 15 juni werd de Gelderse Slenk officieel geopend. Daarmee is Flevoland een waardevol moerasgebied rijker. Het gebied nabij Zeewolde kwam tot stand met steun van Vogelbescherming en is vernoemd naar de in 2006 overleden directeur Adri de Gelder.

basis ddaarvan werden verdragen tussen de landen opgesteld. In het afgelopen jaar is Vlaanderen voortvarend overgegaan tot ratificatie van de verdragen, maar in Nederland speelden de emoties zo hoog op dat het tot het laatst spannend bleef. Uiteindelijk keurde ook de Nederlandse politiek de verdragen goed, maar pas in december 2007. Vogelbescherming leverde grote inspanningen voor het handhaven van een volwaardige invulling van het natuurherstel, en de daarvoor noodzakelijke ontpoldering van 600 ha landbouwgrond. De verdragen zijn dan nu wel geratificeerd, maar voor de herstelmaatregelen gelden nog ontsnappingsclausules. Daarom blijft Vogelbescherming zich inzetten voor de natuur in de Westerschelde totdat de maatregelen daadwerkelijk zijn uitgevoerd.

Moerasvogels en water Vogelbescherming blijft een bijzondere positie innemen in de discussie over moerasvogels. Het Beschermingsplan Moerasvogels dat in 2005 afliep leidde tot veel kennis en verbeteringen in het beheer van moerasgebieden. Om die kennis ook internationaal beter uit te dragen verscheen de moeraswebsite van Vogelbescherming in 2007 ook in een Engelstalige versie (highlight 2). De betrokkenheid van Vogelbescherming richtte zich het afgelopen jaar vooral op het stimuleren van dynamischer waterbeheer, op het verbinden en vergroten van moerasgebieden en op vogelvriendelijke vormen van rietoogst. Veelal werkt de vereniging daarbij nauw samen met andere partijen. Zo neemt Vogelbescherming deel aan de ‘Coalitie Baten Schoon Water’, die zich inzet voor een beter waterbeleid in Nederland (highlight 3 & 4). In 2007 kwam het rietbeheer in de noordelijke Randmeren, het nationale bolwerk voor de grote karekiet, nadrukkelijk op de bestuurlijke agenda. Op initiatief van Vogelbescherming zijn de betrokken partijen bijeen gebracht en is een gezamenlijk onderzoek gestart naar een vogelvriendelijker rietbeheer. Dit leidde tot een sterk aangepast, voor vogels verbeterd beheerplan voor 2008 (highlight 5). In sommige gevallen is het echter nodig om het oordeel van een rechter te vragen. Zo tekende Vogelbescherming beroep aan tegen het voor vogels veel te starre waterbesluit voor de Wieden en Weerribben. De Raad van State gaf Vogelbescherming in deze zaak gelijk. En deze uitspraak dwingt ook af dat er meer rekening wordt gehouden met natuur in andere waterbesluiten (highlight 6).

8 Biotoopverbetering en onderzoek purperreigers Vogelbescherming werkte in 2007 samen met terreinbeheerders aan biotoopverbetering voor de purperreiger, onder andere in het stroomgebied van de Linge en de Nieuwkoopse Plassen. Acht vogels werden van een zender voorzien voor onderzoek naar de trekweg. 9 Zwarte sterns in Fryslân Voorjaar 2007 verscheen een onderzoeksrapport met aanbevelingen voor de zwarte sterns in Friesland. Dankzij financiële steun van de Stern Groep kon Vogelbescherming daar meteen een flink bedrag aan toevoegen voor concrete maatregelen in het veld.

37


/PJUNIWERDDE'ELDERSE3LENKNABIJ:EEWOLDEOFlCIEELOPGELEVERD$EBIJZONDEREHYDROLOGIEVANDEOOSTRANDVAN&LEVOLANDLEENTZICHBIJUITSTEK VOORMOERASVANHOGEKWALITEIT$AARNAASTONTSTAANERZONIEUWEVERBINDINGSZONESTUSSEN.OORDWEST /VERIJSSELENDE5TRECHTS (OLLANDSEVEENGEBIEDEN

37

Moerasgebieden staan ook centraal in de discussie over klimaatverandering en hoe Nederland zichh anisategen de gevolgen daarvan kan beschermen. Vogelbescherming heeft samen met andere natuurorganisaties de lans gebroken voor ‘klimaatbuffers’. Klimaatbuffers spelen in op de veerkracht van ecosystemen emen om zich aan te passen aan veranderingen. Zo kan men in moerasgebieden water opvangen in tijden van overstromingen, terwijl ze water kunnen leveren in tijden van droogte. En tegelijkertijd staan deze gebieden garant voor prachtige natuur. Een aansprekend voorbeeld van een klimaatbuffer werd in 2006 gerealiseerd in de Wieden. De uitvoering van de klimaatbuffer in de Ooijpolder was voorzien in 2007 maar liep helaas vertraging op door vergunning- en bezwarenprocedures. Het project zal nu in 2008 starten.

10 Handboek terreinbeheer roerdomp Met een gedetailleerd handboek over terreinbeheer voor de roerdomp werd in december 2007 een Europees beschermingsplan voor deze soort afgesloten. Vanuit haar jarenlange ervaringen met moerasvogels leverde Vogelbescherming een stevige inhoudelijke bijdrage. 11 Verbetering biotoop tapuit Samen met Landschap Noord-Holland werkt Vogelbescherming aan biotoopverbetering in de Noordduinen en de Grafelijkheidsduinen bij Den Helder. Onder andere de tapuit moet daarvan profiteren. Met een gift van Marjolein Bastin konden konikpaarden worden uitgezet voor begrazing.

12 Jaar van de nachtzwaluw Met het ‘Jaar van… ‘ brengen Vogelbescherming en SOVON Vogelonderzoek Nederland soorten en hun beschermingsproblematiek onder de aandacht. Na het Jaar van de veldleeuwerik (2006) stond in 2007 de nachtzwaluw centraal. Goed nieuws is dat het na jaren van achteruitgang weer goed lijkt te gaan met de soort.

Heide en hoge zandgronden Om meer aandacht te vragen voor de specifieke problemen van heidevogels, was 2007 door Vogelbescherming en SOVON Vogelonderzoek Nederland uitgeroepen tot Jaar van de Nachtzwaluw (highlight 12). Ook steunde Vogelbescherming een project voor heideherstel op de Brunssummerheide. Veel van de typische vogels van heide en hoogveen staan op de Nederlandse Rode Lijst. Soorten als nachtzwaluw, draaihals, paapje en grauwe klauwier staan onder grote druk. En voor klapekster en duinpieper ziet het er nog somberder uit. De grootste problemen voor de typische vogels van heide en hoogveen zijn verdroging, te hoge recreatiedruk en beperkte natuurlijke dynamiek. In 2007 werkte Vogelbescherming samen met Stichting Instandhouding Kleine Landschapselementen (IKL) en

38



Vogels van kust en duin Velen kennen de Nederlandse kust vooral als dé plek om van de zon te genieten of uit te waaien. Minder bekend is dat onze kustzone ook de belangrijkste broedplaats is voor een groep gespecialiseerde vogels. Vogels die houden van openheid en rust. Voorbeelden zijn de op de grond broedende strandplevieren, grote sterns en dwergsterns. Vogels die vrijwel nergens anders in Nederland te vinden zijn. Maar de rust en openheid die deze groep vogels zoekt, neemt steeds verder af. Daardoor staan veel broedvogels van duin en kust op de Rode Lijst. In 2007 deed Vogelbescherming veel voorwerk voor de kustcampagne, een publiekscampagne die vanaf 2008 de problemen van en oplossingen voor deze bijzondere vogels onder de aandacht zal brengen. In opdracht van Vogelbescherming is een overzicht gemaakt van de ecologische eisen die 23 prioritaire kust- en duinvogels stellen. Dit overzicht maakt duidelijk wat precies nodig is om deze soorten voor Nederland te behouden. Dit ‘Basisrapport’, dat voorjaar 2008 uitkomt, levert het wetenschappelijke fundament voor ons werk op dit terrein in de komende jaren. Waar onze kennis nog ontoereikend was, liet Vogelbescherming in 2007 aanvullend onderzoek uitvoeren. Bijvoorbeeld naar blauwe kiekendief en tapuit. Centraal in beide onderzoeken staat de vraag naar de oorzaken van de achteruitgang van de broedpopulaties en naar mogelijke beheermaatregelen om deze achteruitgang te keren en populaties te herstellen. Naast dit onderzoek levert Vogelbescherming ook actieve bijdragen aan veldkluten projecten (highlight 11).

Ijhimjhiut

9393

Ijhimjhiut 13 Rust voor vogels langs Oosterschelde Bij dijkversterking langs de Oosterschelde is een vogelvriendelijke fietsroute aangelegd. Goed overleg tussen de WetlandWachten, Vogelbescherming en het Waterschap Zeeuwse Eilanden leidde tot een tracé dat verstoring van vogels tegengaat.

14 Kraanvogels Fochteloërveen Nederland heeft sinds 2001 weer zijn eigen kraanvogels! De vogels, die broeden in het Fochteloërveen, zijn erg gevoelig voor verstoring. Vogelbescherming maakte daarom bezwaar tegen een voorgenomen fiets-/wandelpad dat de vogels té dicht zou naderen.

Natuu Natuurmonumenten aan een vogelvriendelijker beheer op de Brunssummerheide. Met steun van onze vereni vereniging is boomopslag van berk en grove den verwijderd op ruim 20 ha. Daarnaast is op twee hectare de hele vegetatie verwijderd om zandverstuiving op gang te helpen. Ook aan de recreatiedruk wordt gewerkt. De verwachting is dat de maatregelen leiden tot het herstel van heidevogels als boomleeuwerik, nachtzwaluw en roodborsttapuit. Maar ook andere kenmerkende heidesoorten zoals zandhagedis en veldkrekel zullen hiervan kunnen profiteren. Om te kijken of dat werkelijk zo is worden de komende jaren de broedvogels nauwlettend in de gaten gehouden.

WetlandWachten Dat Vogelbescherming ook in 2007 op veel plaatsen actief kon zijn, is voor een groot deel te danken aan het netwerk van WetlandWachten. Sinds 1996 werkt Vogelbescherming samen met deze vrijwillige natuurbeschermers die zich met veel kennis en met hart en ziel inzetten voor de bescherming van natuurgebieden in hun omgeving. Daarbij werken ze vaak samen met lokale vogelwerkgroepen. Op die manier zijn ze als geen ander op de hoogte van de bedreigingen én kansen voor vogels en natuur. In 2007 bestond het netwerk uit 90 WetlandWachten. Zij leveren jaar in jaar uit een wezenlijke bijdrage aan de bescherming van onze waterrijke natuurgebieden. Vogelbescherming ondersteunt het netwerk met bijeenkomsten, trainingen en advies op maat. Traditie is inmiddels de landelijke WetlandWachtenbijeenkomst, in 2007 georganiseerd in Hellevoetsluis. Ook zijn in 2007 plannen gemaakt voor een intensievere uitwisseling van kennis en ervaringen tussen de WetlandWachten onderling. Op die manier kunnen de WetlandWachten naar verwachting nog effectiever bijdragen aan bescherming van natuur in Nederland.

Ef!hsfo{fmp{f!Xbeefo{ff


Ieder voor- en najaar strijken miljoenen trekvogels na een lange vlucht in onze Waddenzee neer. Ze rusten en tanken bij. Ons waddengebied staat in de top tien van de wereldranglijst van getijdennatuur. Het is een onmisbare schakel in de gehele Oost-Atlantische trekroute, die voert van Siberië en Noordoost-Canada via de Waddenzee naar de Afrikaanse westkust. 15 Extra monitoring Engbertsdijkvenen De kraanvogels van de Engbertsdijkvenen dreigen een deel van hun foerageergebied te verliezen door uitbreiding van nabijgelegen zandwinning. Vogelbescherming stelt een oplossing voor waarvan zowel de kraanvogels als de zandwinner profiteren.

Het beschermen van wadvogels vereist een blikveld zo breed als deze trekroute. Veel steltlopersoorten leggen twee keer per jaar duizenden kilometers af. Er hoeft onderweg maar één schakel te verdwijnen, of een soort komt in moeilijkheden. Voor trekvogels heeft Nederland met onder andere haar Waddenzee nationaal en internationaal een extra grote verantwoordelijkheid. Omgekeerd is ook het beschermen van alle andere schakels essentieel voor een optimaal herstel van de natuurwaarden van het Waddengebied. Vogelbescherming meent daarom dat Nederland zich ook moet inspannen om de andere essentiële wadvogelgebieden langs de route te beschermen.

16 Rotganzen terug naar Zeeburg Bij de noordpunt van Texel bevindt zich het bekende opvangreservaat voor rotganzen ‘Zeeburg’. De WetlandWacht van Vogelbescherming en Vogelwerkgroep Texel signaleerden een afnemende aantrekkelijkheid van het reservaat. Met de beheerder wordt gewerkt aan verbeteringen.

Ecologisch gezien is de Waddenzee er slecht aan toe. Dat vertellen onder meer de wadvogels. Maar liefst 15 van de 34 soorten wadvogels in de internationale Waddenzee nemen significant in aantal af. De belangrijkste oorzaken lijken op dit moment in het Waddengebied zelf te


Bedreigingen en knelpunten

39

liggen en niet elders langs de Oost-Atlantische trekroute. In het Nederlandse deel van de Waddenzee gaan vooral schelpdiereters als eidereend, kanoet en scholekster in aantal achteruit. Belangrijkste oorzaak zijn voedseltekorten als gevolg van schelpdiervisserij. In het Duitse en Deense deel van de Waddenzee spelen overeenkomstige maar ook andere knelpunten. Juist voor schelpdiereters heeft Nederland een internationale verantwoordelijkheid. Er bestaan op wereldschaal slechts een paar vergelijkbare gebieden met zo’n groot en gevarieerd schelpdierleven. Om de staat van de totale Waddenzee permanent te kunnen uitdrukken in een wetenschappelijk verantwoorde parameter is in 2007 een begin gemaakt met het systeem van ‘integratieve monitoring’ (highlight 18).

Overwinteringsgebieden West-Afrika Belangrijke potentiële bedreigingen in West-Afrikaanse overwinteringsgebieden, zoals de Banc d’Arguin in Mauretanië en de Bijagós Archipel in Guinee-Bissau, komen voort uit de intensivering van menselijke activiteiten. Met name sectoren als visserij, oliewinning en toerisme kunnen ertoe bijdragen dat ook hier de natuurwaarden in rap tempo achteruit gaan. In deze gebieden is het van belang dat de beschermingsstructuur voldoende stevig is om toekomstige bedreigingen te weerstaan.

Klimaatverandering treft wadvogels overal Op langere termijn vormt zeespiegelrijzing als gevolg van klimaatverandering één van de belangrijkste bedreigingen voor trekvogels in de getijdengebieden zoals de Waddenzee, Banc d’Arguin en Bijagós archipel. Ook in de noordelijke broedgebieden vormt klimaatverandering hét knelpunt op langere termijn. Door temperatuurstijging zal naar verwachting het areaal toendra in de toekomst met 65 procent afnemen. Steltlopers en ganzen die op de toendra broeden komen daarmee in de verdrukking.

Activiteiten van Vogelbescherming in 2007

3:

17 Wormer- en Jisperveld hervindt openheid Het veenweidelandschap van het Wormer- en Jisperveld is niet meer zo weids als vanouds. Diverse partijen, waaronder de WetlandWacht van Vogelbescherming, namen het initiatief om in overleg met de eigenaren het open karakter te herstellen. De weidevogels zullen daar baat bij hebben. 18 Integratieve monitoring Waddenzee Integratieve monitoring is een ingewikkelde naam voor een alarm systeem dat snel zicht geeft in veranderingen in de omvang van vogelpopulaties. Samen met wadvogelwetenschappers maakte Vogelbescherming in 2007 een aanvang om zo’n systeem voor wadvogels op te zetten. 19 Schelpdiervisserij De rijke schelpdierfauna in de Waddenzee staat al jaren onder grote druk, met grote negatieve gevolgen voor schelpdieretende vogels. Ook in 2007 bracht Vogelbescherming onverminderd haar standpunten naar buiten. Er waren juridische procedures tegen de mosselvisserij en handkokkelvisserij. 20 Directeur Banc d’Arguin in Nederland Als de Waddenzee ‘leegstroomt’ met trekvogels, stroomt het waddengebied voor de Mauretaanse kust binnen enkele weken vol. Al met al genoeg reden voor de directeur van nationaal park Banc d’Arguin voor een bezoek aan Nederland om de wederzijdse (beschermings)belangen af te stemmen.


Een optimale bescherming van de Waddenzee en herstel van de natuurwaarden is voor Vogelbescherming één van de topprioriteiten. Vogelbescherming spant zich onder meer sterk in voor de natuurlijke schelpbanken in de Waddenzee. Een belangrijk succes uit het recente verleden was uitbanning vanaf 2004 van de mechanische kokkelvisserij die de natuur ernstige schade toebracht. Maar ook de nog steeds toegestane mosselvisserij heeft gevolgen voor vogels. Daarom kreeg dit onderwerp in 2007 veel aandacht (highlight 19). Ook spande Vogelbescherming zich in om de nieuwe gaswinning onder de Waddenzee tegen te houden. Gaswinning leidt onherroepelijk tot bodemdaling en vermindert het oppervlak wadplaten waarvan grote groepen vogels afhankelijk zijn. Hoe groot de gevolgen van gaswinning zijn is vooraf moeilijk te voorspellen. Vogelbescherming is van mening dat met een gebied zo belangrijk als de Waddenzee geen enkel risico moet worden genomen. Hoewel onze juridische procedures wel hebben geleid tot aanscherping van de spelregels voor gaswinning, heeft de Raad van State de gaswinning niet verboden. De komende jaren zal Vogelbescherming de gaswinning nauwlettend blijven volgen. Het belang van de Waddenzee is voor met name trekkende steltlopers enorm. Daarom kan de bescherming van de Waddenzee niet los worden gezien van de andere gebieden die deze vogels gebruiken: van de broedgebieden in de Siberische en Canadese toendra’s tot de overwinteringsgebieden in Afrika. Om die reden werkt Vogelbescherming nauw samen met andere partners van BirdLife International. Zo maakte Vogelbescherming samen met de Duitse en Deense partners een analyse van de knelpunten voor vogels in de Waddenzee. Dit als opmaat voor een gezamenlijke visie van BirdLife die de hele trekroute beslaat en die in 2008 gepresenteerd zal worden. Daarnaast diende Vogelbescherming in 2007 een baanbrekend projectvoorstel in bij het Waddenfonds om bij het herstel van de Waddenzeenatuur óók de wadgebieden van Mauretanië en GuineeBissau te betrekken (highlight 20).

Ijhimjhiut


/URSI7ETLAND"URKINA&ASO

5 Internationaal beschermingswerk De ‘globalisering’ van vogel- en natuurbescherming nam

De relatie met overwinteringsgebieden in bijvoorbeeld West-Afrika krijgt in het werk van Vogelbescherming steeds meer aandacht. Het zenderwerk aan de purperreiger en het ‘verbinden’ van de Waddenzee met de Banc d’Arguin in Mauretanië en de Bijagós archipel in Guinee-Bissau zijn daar voorbeelden van. In 2007 is de noodzaak van de bescherming van de tropische regenwouden nadrukkelijk gekoppeld aan het tegengaan van klimaatveranderingen. Bosbescherming levert een belangrijke bijdrage aan het tegengaan van de klimaatproblemen en aan het behoud van biodiversiteit. Op deze terreinen speelde Vogelbescherming in 2007 een belangrijke rol.

INEENSTERKEVLUCHT(ETBELANGVANDE.EDERLANDSE natuur voor de miljoenen vogels die hier doortrekken en overwinteren wordt algemeen erkend en is een terugkerend thema in het beschermingswerk. Omgekeerd is ook de natuur ‘elders’, bijvoorbeeld in Afrika, onlosmakelijk verbonden met ‘onze’ gebieden als de Waddenzee en de Zeeuwse delta. De internationale focus van Vogelbescherming lag in 2007, conform het Strategisch Meerjarenprogramma 2005-2009, onveranderd op de vogeltrektroutes (Flyways-Afrika), Europa en landen waarmee Nederland een historische relatie heeft.

Flyways – Afrika In Afrika nam het aantal projecten dat dankzij steun van Vogelbescherming wordt uitgevoerd licht toe. Dit werd mogelijk door de besteding van fondsen voor boerenzwaluw in Nederland én in Afrika. Onze, of misschien meer nog, hun boerenzwaluwen worden daarmee jaarrond beschermd. Boerenzwaluwprojecten gingen van start in Zambia, Ghana en Zimbabwe (highlight 1). De succesvolle samenwerking met onze partners in Burkina Faso, Tunesië en Marokko werd in 2007 voortgezet. Het blijkt dat deze internationale benadering goed aanslaat bij vogelbeschermend Nederland. Zeker als wordt beseft dat veel soorten trekvogels een groter deel van hun leven in Afrika doorbrengen dan in Nederland. De relatie tussen broedvogels hier en ‘wintervogels’ daar heeft tevens geleid tot een verbin-

41

tenis tussen vogelbeschermers in Nederland en in Afrika. Het uitwisselen van kennis en ervaring, en het opzetten van educatieprojecten met lokale bevolking en scholen zijn belangrijke onderdelen in de projecten die Vogelbescherming Nederland in Afrika ondersteunt. (Zie kader op pag. 35.) EcoLife Maroc De ondersteuning van vaak kortstondige, circa twee jaar durende projecten vormen een deel van de bijdrage van Vogelbescherming Nederland aan beschermingswerk in Afrika. Een belangrijk bereikt resultaat op organisatorisch gebied is de oprichting van een BirdLife-organisatie in Marokko (highlight 2). Eind 2007 werd EcoLife Maroc opgericht, Bayati Hayati in het Marokkaans-Arabisch. Vogelbescherming ondersteunde de totstandkoming van deze organisatie, in nauwe samenwerking met de Nederlandse Ambassade in Madrid. De internationale vogelbescherming heeft daarmee een belangrijke stap gezet in dit met name voor trekvogels zo belangrijke land.

1 Boerenzwaluw in Afrika In 2006 bracht Vogelbescherming de boerenzwaluw breed in de publiciteit. Ook werden toen fondsen geworven voor beschermingsprojecten in Afrika. Deze projecten gingen in 2007 van start in Zambia, Zimbabwe en Ghana. Het gaat om een mix van onderzoek, voorlichting/educatie en gebiedsbescherming.

2 Versterking van vogelbescherming in Marokko Met steun van Vogelbescherming werd in 2007 een voor trekvogels belangrijk wetland in het Atlas gebergte beter beschermd. Ook steunde Vogelbescherming de totstandkoming van een Marokkaanse BirdLifevertegenwoordiging.

Joufsobujpobbm!cftdifs.

3 Acties tegen jacht op Malta Op Malta heerst een levendige jachtcultuur op trekvogels. Vogelbescherming ondersteunt BirdLife Malta al vele jaren om deze hardnekkige en illegale praktijken te beëindigen. De Europese Commissie ondernam stappen tegen Malta. Op het eiland zelf was er een grote actie om de najaarsjacht op beschermde soorten te bemoeilijken.

njohtxfsl

Bescherming trekvogels Trekvogels vormen een verbinding tussen de continenten en de mensen die daar wonen. Midden december vond in Ghana een belangrijke BirdLifebijeenkomst plaats over flyways. In 2007 pleitte Vogelbescherming nadrukkelijk voor een meer campagnematige aanpak voor de bescherming van trekvogels. Vanzelfsprekend kan dit alleen slagen als BirdLife-partners rond de Middellandse Zee dit 4HEATERISIN!FRIKAEENEDUCATIEFMIDDELBIJUITSTEK%ENKINDUIT"URKINA thema gezamenlijk oppakken. Een grote stap voorFaso speelt hier een oude man die door de jonge generatie bewust wordt waarts was een bijeenkomst op 14 en 15 december gemaakt van thema’s als verdroging en klimaatverandering. in Accra, Ghana. Daar werd op initiatief van de BirdLife Afrikaregio de workshop ‘Priorities for Flyway conservation in West Africa’ gehouden. In bijzijn van vertegenwoordigers van 24 Afrikaanse landen heeft Vogelbescherming daar het belang van gezamenlijke bescherming onderstreept. Daarbij is nadrukkelijk aan de orde gekomen dat een dergelijke samenwerking zich ook uitstrekt tot communicatie, ledenwerving en fondswerving. Daarnaast was Vogelbescherming ook in 2007 actief in de reeds jarenlange campagne om een einde te maken aan de excessieve vogeljacht op Malta (highlight 3).

Ijhimjhiut

Europa Vogelbescherming Rusland Op verzoek van de Nederlandse overheid werkte Vogelbescherming Nederland mee aan een evaluatie van natuurbeschermingswerk in Rusland. De Russische BirdLife-partner RBCU speelt, met ups en downs, een belangrijke rol in natuurbeschermend Rusland. Met name de ontwikkeling en aansturing van lokale vogelbeschermingsgroepen, van Sint-Petersburg tot Wladiwostok, is één van de sterke kanten van het werk van de RBCU. Vogelbescherming was sinds midden jaren negentig sterk betrokken bij de (institutionele) vorming van de Russische organisatie voor vogelbescherming. Mede met financiële hulp van de Nederlandse overheid kon Vogelbescherming het werk van deze partner ondersteunen. In 2007 bracht Vogelbescherming de ontwikkeling van de afgelopen ruim tien jaar rond vogelbescherming in Rusland en deze partner in beeld. Deze ‘evaluatie’ leverde een belangrijke bijdrage aan het overzicht van hoe natuurbescherming in Rusland is gegroeid, en met name de rol die Nederland daarin speelde. Medio september werd de eindrapportage van dit onderzoek in Moskou gepresenteerd, onder andere in bijzijn van de Russische BirdLife-partner.

42


Wphfmt!fo!nfotfo Het Brusselse lobbykantoor van BirdLife besteedde in 2007 veel aandacht aan de Russische partner RBCU. De organisatie draait daar uitsluitend op vrijwilligers. Daarnaast is de situatie van NGO’s in Rusland op z’n zachtst gezegd niet rooskleurig. Het is in dat verband ronduit goed nieuws dat, met steun van het Brusselse kantoor, de Russische BirdLife-partner RBCU in 2007 de officiële NGO-status in Rusland kon behouden. Dat is een zeer belangrijk wapenfeit. Zonder een dergelijke goedkeuring, die het grootste deel van de NGO’s in Rusland is onthouden, is effectief beschermingswerk in Rusland zo goed als uitgesloten. Voor 2008 staat de verdere ontwikkeling van de organisatie hoog op de agenda. De RBCU zal hierin, met name op bestuurlijk en uitvoerend terrein, een duidelijke stap voorwaarts moeten maken. De resultaten die op dat terrein geboekt gaan worden zijn voor Vogelbescherming Nederland bepalend of zij nieuwe steun voor deze partner beschikbaar zal stellen.

Jan van der Winden, bureau Waardenburg Zendingswerk voor de purperreiger Karen overwinterde voor de West-Afrikaanse kust, ruim 5.000 kilometer van haar geboorteplaats langs de Linge. Willeke vertrok in september van de Zuid-Hollandse Zouweboezem naar Midden-Spanje en was een kleine week later de Sahara overgestoken. Henk leek haar te volgen, maar kwam jammerlijk om tijdens een zware woestijnstorm. En Georges verliet ZuidHolland op 31 augustus en werd in september zwaar gewond aangetroffen in de bedding van een Marokkaanse rivier. Het lijkt een reisverslag van avonturiers. En dat is het ook. Maar de hoofdrolspelers zijn vogels. Purperreigers wel te verstaan. In totaal werden acht ‘purpers’ in de zomer 2007 van een zendertje voorzien. Om ze zo’n twee, drie jaar lang te kunnen volgen. Want hoe beter we hun gewoontes kennen, hoe beter we ze kunnen beschermen. Met dit experiment van Vogelbescherming en Bureau Waardenburg ging een droom van Jan van der Winden in vervulling. Jan is moerasvogelexpert bij Bureau Waardenburg en voor Vogelbescherming geen onbekende. Eind jaren negentig was hij nauw betrokken bij het Beschermingsplan Moerasvogels. “Veel kenmerkende soorten van moeras en laagveen zaten zwaar in de verdrukking. Vogelbescherming bereidde toen een actieplan voor en betrok ons ecologisch adviesbureau daarbij. Het werd een plan met een heel breed blikveld. Voor soorten waar we al genoeg van wisten, droegen we meteen maatregelen aan. Sommige werden al snel in praktijk gebracht, zoals een bepaalde vorm van rietbeheer voor de roerdomp. Andere maatregelen vragen een langere adem. Vergroting van het oppervlakte moerasgebied in ons land bijvoorbeeld. Of bescherming van de trekroutes en overwinteringsgebieden. Maar we onderkenden ook dat we van veel soorten gewoon nog onvoldoende wisten. Neem de purperreiger, waarvan de Nederlandse populatie toen zorgwekkend klein was. Natuurlijk, we konden in Nederland al veel doen aan verbetering van hun broeden voedselgebieden. En dat is ook gebeurd. Maar van hun precieze trekroute en trekstrategie, daar weten we nog bar weinig van.” Toen al vatte Jan van der Winden het plan op, om purperreigers van een zender te voorzien. En ze via het GPS-systeem nauwkeurig te volgen. “Toen Vogelbescherming ook belangstelling toonde, was het snel rond. Want het moeraswerk hield natuurlijk niet op toen het Beschermingsplan Moerasvogels in 2004 werd beëindigd. Bovendien stopt het werk niet bij de Nederlandse grens. De purperreigers zijn hier slechts een paar maanden, maar brengen per saldo meer tijd door in Afrika.” Zo gingen in de zomer van 2007 acht purperreigers de ‘ether’ in. Vijf volwassen vogels en drie jonge. Helaas zijn er al weer vijf uit de lucht, door verschillende oorzaken omgekomen. Maar wellicht steken de drie overgebleven vogels in het voorjaar van 2008 weer hun kop op boven het wuivende Nederlandse riet. En als er dan iemand aan de waterkant staat te juichen, dan is het Jan van der Winden.


Zeearend Oekraïne Tijdens het Vogelfestival 2006 stond de bescherming van de zeearend in Oekraïne centraal. Hiervoor werden tijdens het festival fondsen verzameld. Daarmee kon in 2007 een flinke stap worden gezet in een betere bescherming van de overwinteringsgebieden langs de Zwarte Zeekust. Een belangrijke conclusie uit het onderzoek dat deel uitmaakte van dit project is dat visvijvers een belangrijke rol spelen in de voedselvoorziening van deze arend. Dat klinkt als voor de hand liggend. Echter, door de grote uitgestrektheid van het gebied en de vaak lage bevolkingsdichtheid zijn de omzwervingen van deze vogels lastig in kaart te brengen. Nu beter

Zeearenden fouragerend op vis, Dnjepr Delta (Oekraïne)

43

bekend is waar zij zich in de wintermaanden ophouden, kan ook de bescherming, in samenwerkingg met de beheerders van de visvijvers, beter ter hand worden genomen (highlight 4). BirdLife-kantoor Brussel Net als voorgaande jaren verleende Vogelbescherming ook in 2007 steun aan het Brusselse lobbykantoor van BirdLife. En wel in twee vormen: • directe ondersteuning van BirdLife-partners, met name in het oosten van Europa, door de aanstelling van een Programme Development Officer; • een bijdrage ‘in natura’ bij beleidsprocessen binnen de Europese Unie. Vogelbescherming leverde in 2007 voorts een bijdrage aan de ontwikkeling van de ‘BirdLife Europe Birds and Habitat Directive Taskforce’. De Europese Vogel- en Habitatrichtlijn is één van de belangrijkste beschermingsinstrumenten in Europa. Als relatief sterke partner in het BirdLife-netwerk, en met een flinke kennis en ervaring op het vlak van juridische natuurbeschermingszaken, speelt Vogelbescherming een belangrijke adviserende rol naar andere BirdLife-partners. Deze ‘netwerkrol’ is het afgelopen jaar versterkt, met name rond de vraag hoe tot een zo effectief mogelijke bescherming van de Europese Natura 2000-gebieden te komen.

Historische banden met Nederland Vogelbescherming Nederland onderhoudt, conform haar Strategisch Meerjarenprogramma 2005-2009, nauwe banden met de BirdLife-organisaties en verwante natuurbeschermingsorganisaties in Suriname, de Dutch Caribbean (Aruba en de Nederlandse Antillen) en Indonesië.

44

4 Zeearendproject Oekraïne van start De opbrengst van het Vogelfestival 2006 was bestemd voor een zeearendproject in Oekraïne. In de winter 2006-2007 voerde de Oekraïense BirdLife-partner USPB de eerste inventarisaties uit. In 2007 startte een groot voorlichtingsoffensief voor allerlei groepen die kunnen bijdragen aan een betere bescherming. 5 Vogelbescherming Suriname forse stap verder Met financiele steun van Vogelbescherming startte de Surinaamse BirdLifepartner STINASU in maart 2007 met de selectie van belangrijke vogelgebieden. Dit project maakt deel uit van een groter BirdLife-project voor de drie Guyana’s om het netwerk van belangrijke vogelgebieden op het Zuid-Amerikaanse continent te completeren en een stevige basis te leggen voor de bescherming ervan. 6 Klimaatconferentie Bali Vogelbescherming woonde van 6 tot en met 13 december de VN-klimaatconferentie in Bali bij. Tijdens een excursie met zes Tweede Kamerleden bracht Vogelbescherming de klimaatproblematiek onder de aandacht en het belang daarbij van bosbescherming.

Joufsobujpobbm!cftdifsnjohtxfsl

Suriname Eind augustus bezochten de voorzitter van de Surinaamse BirdLife-vertegenwoordiging STINASU, Maryem Djosetro, en de heer Ashok Pherai, vertegenwoordiger van de afdeling Natuurbeheer van ’s Lands Bosbeheer uit Paramaribo, Vogelbescherming Nederland. Centraal in het bezoek stond het Vogelfestival 2007 in de Oostvaardersplassen, waar 4IJDENSHET6OGELFESTIVALONTVING-ARYEM$JOSETRO34).!35 EEN Vogelbescherming fondsen wierf voor een checque voor het rode ibisproject uit handen van Fred Wouters, directeur STINASU-project voor de bescherming van de Vogelbescherming rode ibis. De fondswerving voor deze door jacht en stroperij bedreigde vogelsoort verliep zeer succesvol. Tijdens het Vogelfestival werd ruim 23.000 euro ontvangen. Daarmee kan in 2008 een lopend beschermingsproject voor deze kleurrijke soort en andere kustvogels worden voortgezet en uitgebouwd. Begin 2007 werd het belang van kustvogelbescherming al uitgelegd in een in Suriname zeer positief ontvangen schoolboekje met lesbrief waarin de rode ibis de hoofdrol speelt. Ook die productie was door Vogelbescherming Nederland mogelijk gemaakt, in samenwerking met de Stichting voor een Schoon Suriname en STINASU. In het kader van het kustvogelbeschermingsproject is van 26 tot en met 30 november 2007 met een deel van de Vogelfestivalgelden een ‘Basiscursus Kustvogelecologie’ gehouden voor medewerkers van STINASU en de afdeling Natuurbeheer van ’s Lands Bosbeheer. De cursus werd georganiseerd met hulp van de Nederlandse Stichting Vrienden van STINASU-Nederland en is bijgewoond door negen deelnemers. Voorts zijn in 2007 belangrijke stappen gezet met het selecteren en beschrijven van de belangrijke vogelgebieden in Suriname. Het aanwijzen van deze ‘Important Bird Areas’ (IBA’s) is een belangrijke stap naar straks ook een daadwerkelijke en goede bescherming van deze gebieden (highlight 5).

Ijhimjhiut


Op de ongenaakbare klifkusten van Saba broedt een groot gedeelte van de Caribische populatie van de roodsnavelkeerkringvogel INZET OMDIEREDENIS vrijwel de gehele kust van Saba geselecteerd als )MPORTANT"IRD!REA)"!

Dutch Caribbean BirdLife International is in het Caribisch gebied slecht vertegenwoordigd, terwijl het gebied internationaal van groot belang is voor vogels. Nadat in 2005 op de zes ‘Nederlandse’ eilanden de Dutch Caribbean Nature Alliance (DCNA) werd opgericht is Vogelbescherming gestart met het ondersteunen van deze nog jonge, maar zeer daadkrachtige organisatie. Vanzelfsprekend heeft Vogelbescherming nut en noodzaak van vogelbescherming op Aruba, Bonaire, Curaçao, Saba, Sint Eustatius en Sint Maarten bij de DCNA onder de aandacht gebracht. Naast de al langer bestaande en veel verder ontwikkelde bescherming van koraalriffen en andere mariene gebieden vormde de bescherming van vogels en hun leefgebieden een relatief nieuw onderwerp voor de lokale natuurbeschermers. DCNA pakte de nieuwe uitdaging voortvarend op. Men bleek niet alleen ambitieus in de ontwikkeling van daadwerkelijke vogelbeschermingactiviteiten maar ook erg geïnteresseerd in samenwerking binnen BirdLife International. Dit bracht Vogelbescherming Nederland ertoe haar ‘grote’ internationale fondswerving in december 2007 geheel in het teken te stellen van DCNA en deelname van deze organisatie aan BirdLife’s beschermingsprogramma voor het Caribische gebied. In de eerste weken na de start van de campagne werd door de leden en donateurs al € 80.000 bijeengebracht. DCNA, Vogelbescherming en BirdLife International zullen in 2008 een meerjarig werkprogramma samenstellen om de verzamelde gelden zo effectief mogelijk ten goede te laten komen aan de bescherming van de vogels en hun leefgebieden in dit deel van het Koninkrijk. Indonesië De reeds in gang gezette samenwerking in het zogenaamde Wallacea-gebied (Sulawesi, Molukken en Kleine Soenda-eilanden) resulteerde onder meer in de start van een beschermingsproject op de noordelijke Molukken (Halmahera). Na jarenlange afwezigheid vanwege onlusten op de Molukken is de BirdLifepartner Burung Indonesia bezig met een sterke come-back in dit gebied. Op het afgelegen Halmahera is nu vast BirdLife-personeel gestationeerd en is onder andere een start gemaakt met de praktische bescherming van het Aketajawe-Lolobata Nationale Park. Parkrangers van de overheid worden met steun van Burung Indonesia en Vogelbescherming Nederland in staat gesteld de grenzen van het park op bijvoorbeeld houtkappers en vogelvangers te controleren.

Van 17 tot en met 28 mei was Vogelbescherming voor het eerst in haar geschiedenis aanwezig op de Pasar Malam Besar in Den Haag. De 125.000 bezoekers konden kennis nemen van de samenwerking tussen Burung Indonesia en Vogelbescherming Nederland. Circa 7.000 bezoekers bezochten de stand van Vogelbescherming, die met een derde prijs werd bekroond voor mooiste stands. Het jaar 2007 stond voor Burung Indonesia vooral in het teken van de klimaatconferentie op Bali. Klimaat is ook bij Vogelbescherming inmiddels een niet meer weg te denken onderwerp, ook vanwege de grote invloed van de klimaatveranderingen op vogels en natuur. Dat heeft Vogelbescherming Nederland, in samenwerking met Natuurmonumenten, IUCN en Peace Parks, ertoe gebracht om in 2007 bij de Nationale Postcode Loterij een projectvoorstel in te dienen dat zich richt op het thema ‘avoided deforestation’, het tegengaan van ontbossing in Indonesië omwille van de sterke klimaatveranderingen. Begin 2008 werd deze aanvraag gehonoreerd. De projecten die van dit voorstel deel uitmaken zijn tijdens de klimaatconferentie nadrukkelijk naar voren gebracht (highlight 6).

45

Gmzxbz!Bgsjlb Veel van de in Nederland broedende vogels zijn niet het gehele jaar door in ons land. Veel soorten pendelen jaarlijks tussen de noordelijke broedgebieden en de veelal in Afrika liggende overwinteringsgebieden. Bijna de helft van alle soorten op onze Rode Lijst overwinteren elders. Willen deze trekvogels succesvol bij ons broeden dan moeten ze verzekerd zijn van voldoende rust en voedsel in hun winterverblijven. En ook van een trekroute zonder al te veel obstakels. Vogelbescherming Nederland werkt daarom nauw samen met vogel- en natuurbeschermingsorganisaties langs de trekroute. Samen met de partners van BirdLife International in bijvoorbeeld Tunesië, Marokko, Guinee-Bissau, Burkina Faso en Ghana werken we aan voor vogels veilige verbindingen tussen Nederland en West-Afrika. De samenwerking met de West-Afrikaanse organisaties richt zich op het beschermen van soorten waarvoor we een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid hebben. Zoals purperreigers, zomertalingen, boerenzwaluwen en grutto’s. Waterrijke gebieden die voor deze soorten belangrijk zijn worden met behulp van de nationale organisaties beter beschermd tegen ontginning en overexploitatie. Bijvoorbeeld door voorlichting over het belang van de gebieden voor natuur. Zo werden in 2007 afspraken gemaakt over bescherming en duurzaam gebruik in Oursi, een belangrijk watervogelgebied in de droge Sahelzone van Burkina Faso. Water is hier cruciaal voor zowel mensen als natuur. En met de steun van Vogelbescherming Nederland werken de natuurbeschermers van NATURAMA (BirdLife-partner Burkina Faso) nu samen met de lokale veehouders, vissers en landbouwers. In Tunesië werd dankzij goede samenwerking eveneens voortgang geboekt in de bescherming van trekvogels. Hier kon AAO, de Tunesische BirdLife-partner, met de hulp van Vogelbescherming stappen nemen tegen de jacht op trekvogels. Door nauwe samenwerking met de overheid werden de regels voor jacht en voorlichting aan jagers aangescherpt. Ook richtte AAO zich met een voorlichtingsproject op de jeugd die in het vangen van trekvogels met ingenieuze vallen een onschuldig vermaak zag. Het is AAO gelukt dit beeld bij te stellen. Veel van de jeugd in de stad Gabès is ‘omgeschoold’ en de jongeren tonen hun interesse voor vogels nu door het kijken naar vogels in plaats van vangen. Vogelbescherming ondersteunt daarnaast ook onderzoek dat belangrijke kennisleemten vult en bijdraagt aan een betere bescherming. Zo kon in 2007 mede met steun van Vogelbescherming vervolgonderzoek plaatsvinden aan grauwe kiekendieven in hun West-Afrikaanse overwinteringsgebieden. Vogelbescherming realiseert zich dat het voor een goede bescherming van vogels in andere landen cruciaal is om te investeren in nationale organisaties. Daarom ondersteunen we naast beschermingsprojecten ook de ontwikkeling van onze partners. Een goed voorbeeld is de uitwerking van het nieuwe strategische meerjarenplan van NATURAMA. Met hulp van Vogelbescherming legde NATURAMA in 2007 haar strategische doelen voor de komende jaren vast. Een koerswijziging bleek ook nodig omdat maar weinig mensen in Burkina Faso wisten van de vele goede beschermingsresultaten die NATURAMA boekt. Om meer draagvlak te krijgen voor natuurbescherming is daarom besloten dat NATURAMA meer werk zal maken van haar communicatie. Dat draagt bij aan een sterkere organisatie, een grotere bekendheid en geeft daardoor meer mogelijkheden om op te komen voor (trek)vogels.

46

bosuilen

6 Communicatie en ontwikkeling van de vereniging (ETBESCHERMENVANVOGELSGAATHANDINHANDMETCOM-

Via communicatie delen we onze passie voor vogels en natuur. Zonder communicatie geen municeren. Samenwerking, verslaglegging, verantwoording, leden, geen steun voor ons werk, geen veranthet creëren van draagvlak, enthousiasmering, uitvoering van woording en legitimatie naar de samenleving, projecten: overal zijn mensen bij betrokken, worden boodsponsors en onze leden en donateurs in het schappen uitgewisseld. Communicatie is dan ook één van de bijzonder. Ook bij het bereiken van concrete beschermingsdoelen is communicatie, gericht op pijlers van de vereniging. zowel een breed publiek als op specifieke doelgroepen, een belangrijk onderdeel. Naast de sterk met bescherming verweven activiteiten is de afdeling communicatie actief met een aantal ‘eigen’ activiteiten. Deze zijn er in meer brede zin op gericht om de vereniging te versterken, leden bij de vereniging betrokken te houden en het maatschappelijk draagvlak voor de bescherming van vogels te vergroten. Het jaarplan 2007 formuleert daartoe de volgende speciale aandachtspunten: • Verdere versterking van de band met de achterban. • Met de inzet van nieuwe middelen nieuwe doelgroepen bereiken. • De samenhang tussen beschermingswerk en communicatie verder verbeteren. • Groei tot 135.000 volwassen leden en donateurs. • Uitbreiding van het palet communicatiemiddelen. Aan deze doelstellingen is zoveel mogelijk op een geïntegreerde wijze gewerkt. Daarnaast ging speciale aandacht uit naar communicatie over de consequenties van de klimaatverandering voor vogels en natuur. Voorts is de afdeling communicatie steeds actiever betrokken bij de institutionele versterking van BirdLife-partners.

47

Band met de achterban Een goede relatie met de achterban is de levensader voor de vereniging en daarmee voor het beschermingswerk. Vogelbescherming slaagt er steeds beter in om leden te informeren over het werk en te betrekken bij de vereniging op een wijze zoals de verschillende groepen uit de achterban dat wensen. Eind 2006 werd een enquête onder alle leden gehouden met een respons van maar liefst 37%. Belangrijk element daarin was het peilen van de behoefte aan informatievoorziening, zowel kwalitatief als kwantitatief. De gegevens die dit opleverde stelde ons in staat om in 2007 gericht te werken aan het verstrekken van informatie op maat. Zo zijn de leden die aangaven zeer betrokken te zijn bij het inhoudelijke beschermingswerk op de hoogte gesteld van ons vaktijdschrift Vogelnieuws, dat in 2006 ingrijpend is vernieuwd. Ook leidde de enquête tot maar liefst 15.000 nieuwe aanmeldingen voor de gratis tweemaandelijkse nieuwsbrief ‘Vogels digitaal’. Inhoudelijk werd de nieuwsbrief meer toegespitst op de door leden geuite wensen. Naast deze uitgebreide enquête doet Vogelbescherming regelmatig onderzoek via een webpanel. Dit stelt de vereniging in staat om ook met het beschermingwerk dicht bij wensen van leden te blijven met inachtneming van de hoofdprioriteiten. De overgrote meerderheid van de leden deelt de beschermingsprioriteiten die bestuur, ledenraad en bureau stellen. De belangrijkste taak waar Vogelbescherming zich volgens de leden mee bezig moet houden is het in stand houden van belangrijke vogelgebieden. Van alle ondervraagden noemde 52% dit als eerste prioriteit. Direct daarna volgt het in stand houden van vogelpopulaties, gevolgd door het steunen van internationale beschermingsprojecten. Servicecentrum De service naar leden is dit jaar verbeterd door integratie van de ledenadministratie en het Vogelinformatiecentrum tot één Servicecentrum. Daar kan iedereen terecht met vragen over het lidmaatschap, over vogels of over het verenigingsbeleid. Met het Servicecentrum kan Vogelbescherming Nederland mensen met vragen of opmerkingen beter en sneller helpen dan voorheen. Daarnaast creëert de efficiëntere manier van werken ruimte voor verdere interne ondersteuning van bijvoorbeeld marketingactiviteiten. Jaarlijks weten tienduizenden mensen het Servicecentrum te vinden. Met vragen, opmerkingen en ook spontane reacties over bijvoorbeeld de lentecampagne. Klachtenafhandeling Het Servicecentrum behandelt in eerste instantie ook alle klachten, in bijzondere gevallen gaat een klacht door naar een andere medewerker of de directeur. In 2007 kwam een voor Vogelbescherming uitzonderlijk hoog aantal van 621 klachten binnen. Daarvan hadden er 327 betrekking op een communicatiefout bij een bureau voor telemarketing. Dit bureau verwerkte namens Vogelbescherming de reacties op een televisiespot. Bij een aantal bellers werden de gegevens verkeerd vastgelegd, waardoor deze mensen onbedoeld lid zijn gemaakt. Direct na ontdekking werd de procedure aangepast en zijn de onbedoelde leden uiteraard weer uitgeschreven. Verder vonden 203 mensen, voornamelijk uit Italië, dat Vogelbescherming moest ingrijpen bij een nest met slechtvalken in Mortel waar KPNPlanet al enkele jaren een webcam heeft. Door weliswaar nare maar wel natuurlijke omstandigheden dreigden de jonge vogels te verhongeren. De aard van de andere klachten (91) was divers. Er waren 16 klachten over het inhoudelijke werk van Vogelbescherming. Daarvan waren 7 mensen het niet eens met de inzet van Vogelbescherming voor het behoud van de natuurwaarden in het Schelde-estuarium. Verder voelden 5 bonafide vogelhouders zich onterecht aangesproken door publiciteit over de illegale vogelvangst en –handel. Op de klachten is serieus gereageerd op basis van argumentenuitwisseling en het duidelijk kenbaar maken van de standpunten van Vogelbescherming.

48

9494

Ijhimjhiut 1 Euro Birdwatch & Vogelwerkgroepen Op 6 oktober organiseerde Vogelbescherming de Euro Birdwatch in BirdLifeverband. In Nederland waren ruim 100 vogelwerkgroepen actief om de dag tot een succes te maken. Een kleine halve miljoen vogels passeerden de kijkers en telescopen, verdeeld over ruim 200 soorten. Spreeuw en kievit werden het meest gezien.

Dpnnvojdbujf!fo!pouxjllfmjoh!wbo!ef!wfsfojhjoh

2 Nieuwe winkel, ouderwets druk In maart verhuisde ook de winkel mee naar de nieuwe locatie van Vogelbescherming. Verder weg van het NS-station en met een minder grote vogeltuin was het de vraag hoe de winkel in 2007 zou draaien. Maar dankzij een enthousiast winkelteam en speciale themadagen wisten bezoekers de nieuwe winkel massaal te vinden en … te waarderen. 3 Beleef de Lente De voorjaarscampagne ‘Beleef de lente’ bracht het intieme leven in het nest van zes verschillende vogelsoorten live in de huis- of studeerkamer. De campagne beoogde een breed publiek op een verrassende en nieuwe manier kennis te laten maken met vogels en hun bescherming. Meer dan 200.000 mensen namen via internet een kijkje, vaak meer dan eens.


Nieuw netwerk vrijwilligers Nie Naast deze vormen van informatie op maat werkt Vogelbescherming aan verdere verbetering van de band m met leden en Vogelwerkgroepen, en aan versterking van de vereniging via een nieuw netwerk van vrijwilligers. Dit netwerk is eind 2006 opgestart en vervult weer andere functies dan de andere vrijwilligersgroepen die Vogelbescherming ondersteunen. Zo is het netwerk van vrijwillige WetlandWachten vooral beschermingsondersteunend bezig (wetlands) en werkt Vogelbescherming samen met Vogelwerkgroepen aan uiteenlopende onderwerpen, variërend van beschermingsprojecten tot bijvoorbeeld de jaarlijkse Birdwatch (highlight 1). De nieuwe groep vrijwilligers zorgt voor zichtbaarheid van de Vereniging op bijvoorbeeld beurzen en in bezoekerscentra en versterkt de band met leden door het leiden van excursies. De activiteit is buitengewoon succesvol. Het aantal vrijwilligers in deze groep is in een jaar tijd gegroeid van 10 tot ruim 60 en er is een gevarieerd excursieprogramma ontwikkeld. Direct contact Er zijn meer momenten waar de band tussen leden en de Vereniging bijzondere aandacht krijgt. Zoals tijdens het inmiddels traditionele vogelfestival eind augustus in de Oostvaardersplassen, dat samen met Staatsbosbeheer en SOVON wordt georganiseerd. Het festival met in 2007 het thema klimaat trok 9.000 bezoekers. Wederom waren er in de winkel enkele themadagen waarbij de tuinvogeldagen eind oktober er met 2.500 bezoekers bovenuit staken (highlight 2). Ondanks de verhuizing wist de winkel van Vogelbescherming toch veel publiek te trekken. En dat vertaalde zich ook in de verkoop. De omzet van winkel en postorder tezamen oversteeg ruimschoots het begrote bedrag van 1,4 miljoen euro en bedroeg op 31 december ruim 1,7 miljoen euro. Nieuwe middelen, nieuwe doelgroepen In het voorjaar van 2007 voerde Vogelbescherming de campagne ‘Beleef de lente’. Het was een zeer succesvolle internetactiviteit met onder andere als doelstelling het bereiken van nieuwe doelgroepen. De bijzonder succesvolle campagne hanteerde nieuwe vormen van interactieve communicatie over vogels en natuurbescherming (highlight 3). In een iets minder spectaculaire vorm werd najaar 2007 vervolg gegeven aan zo’n internetactiviteit met purperreigers. Voor een beschermingsonderzoek waren in augustus 2007 zeven vogels van een zender voorzien. Doel was om de precieze trekroute en eindbestemming in kaart te brengen (zie ook hoofdstuk 4). Mensen konden de gezenderde purperreigers via de website volgen op hun tocht naar Afrika. Dit soort acties worden in 2008 voortgezet. De kennis en ervaring van deze publieksacties uit 2007 worden gebruikt voor verdere verbeteringen. Beschermingscommunicatie Het zo optimaal mogelijk ondersteunen van het beschermingswerk door communicatie is een belangrijk aspect van ons werk. Die ondersteuning vindt onder meer plaats door informatie in de eigen tijdschriften, brochures, website, doelgroepgerichte voorlichting en informatie en inhoudelijke bijdragen aan radio en tv-uitzendingen. Vanzelfsprekend organiseert Vogelbescherming ook zelf persmomenten rond belangrijke beschermingsactiviteiten. Een goede afstemming tussen de afdelingen bescherming en communicatie is daarbij essentieel. Door het gezamenlijk opstellen van hoofdpunten voor de jaarplannen is die onderlinge afstemming in 2006 aanzienlijk verbeterd. Die opgaande lijn zette zich in 2007 voort. Enkele van de belangrijkste communicatie- en persmomenten rond beschermingsonderwerpen waren in 2007 de Vogelbalans (highlight 4), gaswinning in de Waddenzee, de Westerschelde (hoofdstuk 4) en de stadsvogelconferentie (hoofdstuk 3). Rond de opening van het nieuwe kantoorgebouw van Vogelbescherming, op 8 maart 2007, kwamen de misstanden rond illegale vogelhandel en -vangst volop in de publiciteit. Minister Verburg van LNV ging daar in haar openingsspeech uitgebreid op in (highlight 5).

49

Een heel specifieke vorm van beschermingscommunicatie was de in 2007 gelanceerde website ‘Vogels en de wet’. De afdeling Communicatie en juristen van de afdeling Bescherming ontwikkelden deze nieuwe digitale vraagbaak om tegemoet te komen aan een nog steeds groeiende stroom vragen over tal van juridische aspecten bij vogels en hun bescherming. De site is vanaf de start een groot succes (highlight 6). In aansluiting op het programma voor stadvogels vindt vanuit de afdeling Communicatie een actieve promotie van vogelvriendelijk tuinieren plaats. Er werd onder andere samengewerkt met TELEAC aan een zesdelige tv-serie Een tuin vol vogels die vanaf november wekelijks te zien was. Ook de gratis brochure ‘Meer vogels in de tuin’ draagt hier sterk aan bij. In 2007 werden maar liefst 48.934 exemplaren door mensen aangevraagd.

Groei aantal leden Het Strategisch Meerjarenprogramma vermeldt als streven voor eind 2009 een groei van de vereniging naar 140.000 volwassen leden en donateurs. Hieraan wordt gewerkt door een combinatie van actieve werving en het beter vasthouden van bestaande leden. Voor dit laatste levert Vogelbescherming inspanningen die gericht zijn op verdere verbetering van de dienstverlening en verbetering en versterking van de band tussen leden en hun vereniging. Voor actieve werving worden tal van middelen benut, waaronder tv-spotjes en het benaderen van mensen die belangstelling hebben getoond voor vogels. Dit resulteerde eind 2007 in ruim 135.000 volwassen leden en donateurs, waarmee de groeidoelstelling voor 2007 zelfs iets werd overtroffen.

Type lid WILDzoekers Aantal leden Vogelbescherming Jeugd (< 25 jaar) Volwassenen: - 65+ - Lid voor het leven - Gewoon Lid - Notariële Akte Totaal Volwassenen Donateurs Totaal Vogelbescherming (Volwassenen & Donateurs) Totaal Vogelbescherming (incl. jeugd, excl. WILDzoekers)

Nieuw in 2007

Opgezegd in 2007

Stand per 01-01-2007

Stand per 31-12-2007

1.651

1.639

5.013

4.970

254

298

1.505

1.461

3.708 4 13.097 2 16.811 38

2.267 16 5.728 36 8.047 232

30.685 1.364 90.913 161 123.123 3.695

32.126 1.352 98.282 127 131.887 3.501

16.849

8.279

126.818

135.388

17.103

8.577

128.323

136.849

Ijhimjhiut 4 Vogelbalans 2007 Op 23 augustus presenteerden SOVON Vogelonderzoek Nederland en Vogelbescherming Nederland de allereerste ‘Vogelbalans’. Deze nieuwe, jaarlijkse uitgave doet in een notendop verslag van de actuele veranderingen in de vogelstand in ons land en de achtergronden daarbij. De Vogelbalans 2007 besteedt speciale aandacht aan klimaatveranderingen. 5 Misstanden in vogelhandel De handel in en het houden van Europese vogels kent heel wat misstanden. Veel vogels worden illegaal gevangen en clandestien gehouden. Dat rapporteert Buro Stroming in een begin 2007 gepubliceerd onderzoek in opdracht van Vogelbescherming. Hoewel de inspectie en opsporing van misstanden in 2007 intensiveerden, blijft het een hardnekkig probleem. 6 Vogels en de wet Op 19 april 2007 ging de website www.vogelsendewet.nl in de lucht. Deze digitale vraagbaak biedt antwoord op meer dan vijftig veelgestelde vragen over wat wel en niet is toegestaan in relatie tot vogels. De site legt tevens lastige juridische begrippen uit en informeert over belangrijke jurisprudentie. Ook is er een samenvatting van de meest relevante natuurwetgeving. Op de homepage kunnen bezoekers reageren op een poll en nieuwsberichten lezen over de laatste ontwikkelingen.

4OTAALLEDENBESTAND7),$ZOEKERS AANGEMELDVIAÏÏNVANDEZEVENAANGESLOTENORGANISATIESTEWETEN6OGELBESCHERMING.EDERLAND 6ERENIGING .ATUURMONUMENTEN 3/6/.6OGELONDERZOEK.EDERLAND $E6LINDERSTICHTING :OOGDIERVERENIGING6::ENDEJEUGDBONDENVOORNATUURSTUDIE*.-EN.*.

4:


1515

Ijhimjhiut

Dpnnvojdbujf!fo!pouxjllfmjoh!

wbo!ef!wfsfojhjoh

7 Klimaatcampagne Vogelbescherming is een van de partners in de HIERklimaatcampagne. In 2007 was Vogelbescherming vooral actief met voorlichting en onderzoek. Daarnaast werd het eerste klimaatproject in Nederland opgeleverd. Vogelbescherming werkt samen in het Noord Zuid Zoet Zout-verband (NZZZ) aan natuurlijke klimaatbuffers, samen met Natuurmonumenten, Waddenvereniging, Ark Natuurontwikkeling en Staatsbosbeheer. 8 Projectprijs vogelwerkgroepen Gefinancierd door de Nationale Postcode Loterij organiseerde Vogelbescherming in 2007 voor de tweede keer een ‘projectondersteuning’ voor Vogelwerkgroepen. Doel is om lokale werkgroepen een financieel steuntje te geven voor de uitvoering van kleinschalige projecten voor vogels en natuur. Een projectvoorstel van IVN Leiden en ‘Buitengoed Dorrepaal’ voor een vogelvriendelijke tuin van een dagactiviteitencentrum sprong eruit.

9 Inventarisatieatlas Voor een goede bescherming van vogels en natuur is het essentieel te weten, welke soorten wáár voorkomen. Daarvoor inventariseren zo’n 17.000 vrijwilligers ons land op alle denkbare planten diersoorten. Voor hen bracht Vogelbescherming samen met VOFF in 2007 een nieuwe topografische inventarisatieatlas uit.


Palet communicatiemiddelen Pal Vogelb Vogelbescherming werkte de afgelopen jaren constant aan een verbreding van de zichtbaarheid van de ver vereniging, zowel van het beschermingswerk als van vogels in het algemeen. Dat leidde tot goede zichtbaarheid in verschillende tijdschriften, zoals Grasduinen, Buitenleven en Toeractief, kranten, radioprogramma’s en televisie. Afgelopen jaar zijn er in nauwe samenwerking met Vogelbescherming twee tv-series gemaakt en uitgezonden: ‘Natuurlijk Nico’ met speciale aandacht voor Natura 2000 en eerdergenoemde serie ‘Een tuin vol vogels’. In 2007 richtte de vereniging zich ook uitdrukkelijk op informatieverstrekking via musea, bezoekerscentra, beurzen, festivals en dierentuinen. De komende jaren wordt dit verder voortgezet. In 2007 was Vogelbescherming onder andere aanwezig op de grote Pasar Malam in Den Haag en leverde de vereniging inhoudelijke bijgedragen aan een tentoonstelling in Diergaarde Blijdorp en aan ‘Vogels van formaat’, een grote overzichtstentoonstelling van het werk van John James Audubon in het Haarlemse Teylers museum. Klimaat Vogelbescherming is één van de partners in de brede klimaatcoalitie HIER, gefinancieerd door de Nationale Postcode Loterij. In dat kader wordt vanaf 2006 gewerkt aan de klimaatproblematiek. In 2007 was het een speerpunt in de communicatie om ‘natuurlijke klimaatbuffers’ een grotere bekendheid te geven (highlight 7). De klimaatbuffers zijn door de politiek en in vakkringen positief ontvangen. Het blijkt in de praktijk lastiger om er ook een groter publiek mee te bereiken. Behalve aan klimaatbuffers is er veel aandacht besteed aan de gevolgen van klimaatverandering voor vogels, onder andere via de ‘Vogelbalans’ die daags voor het Vogelfestival uit kwam en samen met SOVON is opgesteld. De gevolgen van klimaatverandering voor vogels krijgt als thema veel belangstelling van de pers. In de tweede helft van 2007 heeft ook het thema ‘avoided deforestation’ (het tegengaan van ontbossing) veel aandacht gekregen in onder andere eigen media. Internationaal Naast communicatie over het internationale werk van Vogelbescherming en de activiteiten van BirdLife International is de afdeling ook meer en meer betrokken bij institutionele versterking van partners en het partnership. Vogelbescherming ondersteunt de partners in Indonesië, Burkina Faso en Oekraïne actief bij het ontwikkelen van een marketing- en communicatiestrategie. Dit moet mede bijdragen aan een grotere financiële zelfstandigheid van de organisaties en een steviger positie in de samenleving. Naast de steun aan deze organisaties nam Vogelbescherming in 2007 het initiatief om medewerkers marketing en communicatie van een aantal middelgrote Europese partners bijeen te brengen voor uitwisseling van kennis en ervaringen. Ook langs die weg wil Vogelbescherming bijdragen aan verdere ontwikkeling van de verschillende organisaties. Vogelbescherming speelt daarnaast een initiërende rol bij de ontwikkeling van een internationale campagne voor trekvogels in BirdLife-verband. Jeugd Jeugd blijft een belangrijk aandachtsveld voor de afdeling Communicatie. Het jeugdwerk krijgt voor een belangrijk deel gestalte via de WILDzoekers. Deze jeugdclub voor natuur wordt gedragen door de zeven organisaties: Vogelbescherming Nederland, Vereniging Natuurmonumenten, SOVON Vogelondezoek Nederland, De Vlinderstichting, Zoogdiervereniging VZZ en de twee jeugdbonden voor natuurstudie JNM en NJN. Vogelbescherming hecht er groot belang aan de jeugd op zoveel mogelijk manieren te betrekken bij vogels en natuur. De beoogde ontwikkeling van WILDzoekers tot een bekende jeugdnatuurclub met veel aanhang is nog niet tot stand gekomen. Om aan het jeugdbeleid toch een flinke impuls te geven is in 2007 besloten het roer om te gooien. Het tijdschrift komt centraal te staan in de activiteiten van WILDzoekers, omdat dit het meest door de leden wordt gewaardeerd en het meest

51

heldere product van de club is. Vanaf 2008 zal het tijdschrift dubbel zo dik in een frequentie van 10 keer per jaar verschijnen. Vogelbescherming en Natuurmonumenten zullen het bestuur vormgeven. De overige organisaties blijven actief als samenwerkingspartners.

Steun van organisaties Naast onze trouwe leden en donateurs zijn diverse bedrijven, fondsen en andere organisaties en particulieren nauw betrokken bij ons werk. Vogelbescherming is daar om meerdere redenen bijzonder blij mee. Allereerst is elke vorm van betrokkenheid een welkome ondersteuning van zowel concrete beschermingsprojecten als van de noodzakelijke publiciteit rond ons werk. Daarnaast geeft het aan dat de bescherming van vogels en natuur leeft onder brede lagen van de samenleving. En dat is precies wat Vogelbescherming nastreeft. Een organisatie ván vogels en mensen, die werkt aan een beter leefklimaat vóór vogels en mensen. Vogelbescherming dankt iedereen die daar in 2007 aan heeft bijgedragen. Nationale Postcode Loterij Al sinds 1996 werkt Vogelbescherming samen met de Nationale Postcode Loterij. Uit de inleg van 2007 ontving Vogelbescherming een bedrag van maar liefst € 2 miljoen. De symbolische cheque ontving onze directeur Fred Wouters uit handen van Ellen Damsma, General Manager van de loterij, tijdens het Goed Geld Gala op 31 januari 2008 in Landgoed Oostbroek. De 2,4 miljoen deelnemers van de loterij realiseerden een opbrengst van ruim 450 miljoen euro in 2007. Vijftig procent van de inleg van de Postcode Loterij is bestemd voor goede doelen op het gebied van mens en natuur. In totaal keerde de Postcode Loterij ruim 225 miljoen euro uit aan 56 goededoelenorganisaties. In 2007 werd voor het tweede achtereenvolgende jaar een ‘projectwedstrijd’ voor vogelwerkgroepen uitgeschreven, gefinancierd door de Nationale Postcode Loterij (highlight 8).

Fondsen en stichtingen

Het VSBfonds ondersteunt het werk van Vogelbescherming al vele jaren, vooral projecten die bijdragen aan een groter draagvlak voor de natuur en /of projecten die een duurzame, milieubewuste leefstijl bevorderen. Het VSB ondersteunde Vogelbescherming in 2007 met een bedrag van € 75.000 om de nieuwe Topografische Inventarisatieatlas voor flora en fauna voor de vrijwilligers mogelijk te maken (highlight 9).

Het Prins Bernhard Cultuurfonds ondersteunde in 2007 twee projecten van Vogelbescherming. Het fonds droeg € 8.000 bij aan de film ‘Mussen en mensen’ die in januari 2008 door de NRCV uitgezonden werd in de serie ‘Natuurlijk Nico’. Van de film is ook een dvd gemaakt die in 2008 voor

52

Wphfmt!fo!nfotfo mussenbescherming wordt ingezet. Daarnaast ondersteunde het Prins Bernhard Cultuurfonds mede de Topografische inventarisatieatlas met een bedrag van € 30.000.

Ook het ministerie van LNV ondersteunde de Topografische inventarisatieatlas met een bedrag van € 105.000. Deze projectbijdrage is gedaan door de in 2007 opgerichte Gegevensautoriteit Natuur.

4IJDENSDEWINTERGEVENDEHELDERE KLAAGLIJKTOETERENDEGELUIDENVANKLEINEZWANENEENWAT MYSTERIEUZESFEERAANDE6ELUWERANDMEREN6OOR7ETLAND7ACHT*AAP3CHRÚDERISDATELKJAARWEER opnieuw een fantastische belevenis.

Jaap Schröder strijdbaar en bevlogen

Louisa van der Velden Stichting De Louisa van der Velden Stichting is opgericht ter nagedachtenis aan wijlen mevrouw Louisa Van Der Velden. Zij bepaalde per testament dat een aantal goede doelen organisaties recht kregen op een geldbedrag uit haar nalatenschap om te besteden aan concrete projecten. Vogelbescherming is een van de begunstigde organisaties en besteedt in totaal een bedrag van € 800.000 aan acht projecten voor weidevogels en moerasvogels in de Krimpenerwaard. Deze projecten worden in de periode 2005-2009 uitgevoerd, in nauwe samenwerking met Stichting Zuid-Hollands Landschap. In 2007 is een project gereed gekomen in polder ‘Veerstalblok’. In deze polder zijn diverse maatregelen genomen voor weide- en moerasvogels.

Obbs!ffo!cfufs!cftdifsne!cpfsfomboe Dpnnvojdbujf!fo!pouxjllfmjoh!wbo!ef!wfsfojhjoh

Harderwijk, een halve eeuw terug. Een jongetje van 5 jaar vergaapt zich aan een opgezette otter in een vitrinekast. Geschoten rond 1920, dat vonden sommigen toen nog heel normaal. Wat ouder struinde het kereltje de vervuilde Hierdense beek af, op zoek naar ijsvogels. Altijd tevergeefs. Het jongetje van toen is nu een volwassen en strijdbare natuurbeschermer. Jaap Schröder, WetlandWacht voor Vogelbescherming van de Veluwerandmeren. Maar ook voorzitter van de gezamenlijke natuurbeschermingsgroep Harderwijk. Midden jaren negentig was Jaap één van de initiatiefnemers voor deze werkgroep. Want met de natuur in de Randmeren dreigde het flink mis te gaan. Niet met de waterkwaliteit. Die verbeterde juist weer met de beëindiging van grootschalige instroom van stikstof en fosfaat. Kranswieren en fonteinkruiden kwamen weer tot bloei. Maar de ongebreidelde waterrecreatie en allerlei gemeentelijke plannen dreigden van de unieke Randmeren een soort pretpark te maken. Met medestrijders werkte Jaap aan het Opus Magnum ‘Waardevolle Natuur, Waardevolle Randmeren’. Dit rapport, uitgebracht onder auspiciën van twee milieufederaties, pleitte voor een zorgvuldige inrichting van het gebied en goede afstemming van alle activiteiten. Het rapport had grote invloed op de latere Integrale Inrichtingsvisie Veluwerandmeren. Wat een veelbelovende visie was voor herstel en behoud van de waardevolle ecologie van de Randmeren zou al snel ondergraven worden. Diverse gemeenten probeerden toch weer via de achterdeur hun eigen economische plannen door te drukken, totaal in strijd met de Europese natuurbelangen van het gebied. “Als één gemeente een nieuw strand aan kan leggen ten koste van 0,9% kranswieren in de Randmeren lijkt dat niet veel. Maar als tien gemeenten dat doen, is dat wel 9%. Wat me verbaast is dat sommige ecologische adviesbureaus dit spel volop meespelen. Het lijkt ze niet echt te gaan om het grotere ecologische belang en rapporteren naar mijn idee rustig ten gunste van de plannen van individuele gemeenten.” Cruciaal voor de toekomst beschouwt Jaap de twee zaken die zijn natuurgroep nu bij de Raad van State heeft lopen tegen plannen van Zeewolde en Harderwijk. Beide druisen in tegen de Habitatrichtlijn. Als het goed afloopt, is Jaap optimistisch over de toekomst van de Randmeren en het aangrenzende Veluwemassief. “Ik ben stapelgek op dit stukje Nederland. Je hebt hier allerlei gradiënten, van droog tot nat en van hoog tot laag. Niet vaak vind je in ons land op zo’n klein oppervlakte zo’n rijke flora en fauna. De watervlakte van de Randmeren, dan natte overgangszones, wat landbouwgrond en het oprijzende massief van de Veluwe, vanwaar beekjes hun weg naar omlaag zoeken... Ik vind het net een 17e eeuws landschapsschilderij.” De Hierdense beek heeft inmiddels zijn ijsvogels terug. En of er ooit weer plaats is voor de otter? De pessimist in Jaap zegt nee, de optimist blijft hopen.

Bettie Wiegman Fonds In 2007 honoreerde het Bettie Wiegman Fonds de World Owl Conference met een bedrag van € 10.000 (highlight 10). Daarnaast leverde het fonds een bijdrage van € 10.000,- aan de Topografische inventarisatieatlas (highlight 9).

Bedrijven en sponsors Stern Groep NV is een van de grotere bedrijven actief op het gebied van automobiliteit in Nederland. Stern Groep NV sponsort als sinds 2002 het beschermingswerk voor de zwarte stern. En met succes, want mede dankzij diverse uitge-

53

voerde projecten is de achteruitgang van de soort gekeerd en is er nu sprake van stabilisatie. In 2007 07 we werd een nieuw contract ondertekend voor 5 jaar voor een totaal bedrag van € 175.000. Het nieuwe contract voorziet ook in de bescherming van sterns van de kust, zoals grote stern, Noordse stern enn dwergstern. Met de bijdrage worden projecten uitgevoerd voor onder meer verbetering en uitbreiding van broedlocaties.

Tirion is een gerenommeerd uitgever van prachtige natuurboeken. De boeken over vogels en hun bescherming komen tot stand in samenwerking met Vogelbescherming. Elk verkocht boek levert voor vogelbescherming een bedrag én zichtbaarheid op. In 2007 verschenen onder meer ‘Vogels’ en ‘Atlas van de vogeltrek’. Genieten van vogels is genieten van de natuur. Ook tijdens de vakantie. Bij Landal GreenParks staan natuur en milieu hoog in het vaandel. Daarom ondersteunt Landal GreenParks het werk van Vogelbescherming Nederland. Beide organisaties werken zo al enkele jaren samen om nog meer mensen te laten genieten van een vakantie met volop vogels en natuur. Daartoe wordt aan de gasten van Landal informatie over vogels en natuurgebieden beschikbaar gesteld. Leden van Vogelbescherming kunnen elk jaar profiteren van speciale aanbiedingen van Landal GreenParks. Technolyt BV Samen met Technolyt werkt Vogelbescherming aan een ‘eigen merk’ verrekijkers, voorzien van het bekende sternlogo. In deze lijn verschenen eind 2007 nieuwe kijkers in een voordelig prijssegment (99-139 euro). Met deze uitbreiding hoopt Vogelbescherming nóg meer mensen te bereiken die van vogels willen genieten. Samen met de merken Zeiss en Bynolyt sponsorde Technolyt het Vogelfestival 2007.

Vivara is al jarenlang een belangrijke partner van Vogelbescherming. Veel van hun tuinvogelproducten dragen het logo van Vogelbescherming. Deze worden in diverse tuincentra en andere winkels verkocht. Een nieuwe lijn voor nestkasten en vogelvoer voor de leden van Vogelbescherming is in ontwikkeling en is in het voorjaar van 2008 leverbaar. In 2007 is de samenwerkingsovereenkomst met Vivara verlengd tot en met 2010.

De ASN Bank is de grootste op duurzaamheid gerichte bank van Nederland. In het voorjaar van 2007 startte een actie (tot oktober 2007) waarbij men zich via Vogelbescherming kon aanmelden als Ideaalspaarder bij de ASN Bank. De bank doneerde voor iedere aanmelding € 20 voor vogelonderzoek en de nieuwe spaarder ontving € 10 welkomstpremie. Dankzij deze actie ontving

54

10 World Owl Conference Op 31 oktober begon de vijfdaagse World Owl Conference 2007 in Groningen. Zo’n 130 deelnemers uit 30 landen wisselden hier kennis uit over uilen en hun bescherming. Er waren symposia over onderwerpen als monitoring, populatieontwikkeling, gedrag en ecologie. De conferentie werd mede ondersteund door Vogelbescherming dankzij een bijdrage van het Bettie Wiegman Fonds. 11 Gouden Lepelaars Met de Gouden Lepelaar eert Vogelbescherming mensen met bijzondere verdiensten voor vogels en hun bescherming. In 2007 werd de onderscheiding twee keer toegekend. Hans Vader uit Hillegom werd geëerd voor zijn ruim 45-jarige inzet bij onderzoek en bescherming van de vogels in Kennemerland. Directeur van SOVON Frank Saris ontving de onderscheiding voor zijn onderzoeks- en beschermingsactiviteiten en zijn studie naar 100 jaar vogelbescherming.

Dpnnvojdbujf!fo!pouxjllfmjoh!wbo!ef!wfsfojhjoh

Bever Zwerfsport verkocht ook in 2007 de verrekijkers van Vogelbescherming. De kijkers waren in alle 26 winkels verkrijgbaar en voor de leden van Vogelbescherming geldt voor deze producten de ledenkorting. Daarnaast sponsorde Bever Zwerfsport het Vogelfestival.

Ijhimjhiut


Vogelbescherming een bijdrage van € 5.600 voor de ‘Vogelbalans’, een project van Vogelbescherming en SOVON. Via het blad ‘Spaarmotief’ droeg de bank bij aan promotie van de campagne ‘Beleef de Lente’.

2007

Sponsors van het Vogelfestival 2007

Vogelbescherming wist zich in 2007 ook ondersteund door: Comfortdak Nedac Sorbo AVR Bedrijven Technolyt Leica Nikon Swarovski Optik Dagblad de Telegraaf Agri Retail Call4Care Intratuin Nederland De Schepper Campagnes KNNV Uitgeverij Impect

Het festival wist zich dit jaar gesteund door de volgende sponsors:

Hoofdsponsor

Sponsors

Bijzondere giften Nalatenschappen Steeds meer mensen willen het werk van de vereniging ondersteunen met een nalatenschap. In 2007 mocht Vogelbescherming een bedrag van € 1,7 miljoen aan nalatenschappen ontvangen. Er waren 53 mensen die de vereniging begunstigden in hun testament. Voor al die prachtige, persoonlijke gebaren zijn wij bijzonder dankbaar. Ongeveer 200 mensen gaven in 2007 aan geïnteresseerd te zijn via een nalatenschap ons werk te steunen. Vogelbescherming hecht er grote waarde aan de mensen die dat overwegen ook van goede informatie te voorzien. Persoonlijk contact blijkt daarvoor het meest geëigend. In 2007 verscheen ‘Aan de vogels’, een nieuwe brochure over nalaten aan Vogelbescherming Nederland. Er werd een aantal informatiebijeenkomsten georganiseerd met ook een ‘notaris spreekuur’. Mensen hebben dan de gelegenheid om hun persoonlijke situatie voor te leggen aan de notaris. Dit werd door de genodigden erg gewaardeerd. Voorts nam Vogelbescherming in 2007 deel aan de landelijke campagne ‘Iedereen

Voor het tweede achtereenvolgende jaar werkten tijdens het Vogelfestival 2007 verschillende kunstenaars aan een groot doek dat aangeboden werd aan Staatsbosbeheer.

55

kan de wereld iets goeds nalaten’. Dit initiatief is erop gericht mensen bewust te maken van het belang van nalatenschappen voor goede doelen. Vogelbescherming is bijzonder dankbaar voor alle giften die zij jaarlijks ontvangt. De vereniging beschouwt elke gift, klein of groot, als een waardevol en bijzonder gebaar. We vermelden hier graag enkele bijzonder donaties, waarmee we symbolisch álle mensen die ons een bedrag schonken bedanken voor hun betrokkenheid bij ons werk. Gift met een gouden randje De heer en mevrouw Burger uit Wageningen vierden in 2007 hun gouden huwelijksfeest. Zij vroegen de gasten van hun jubileum een gift te doen voor hun vereniging. Dat leverde bij elkaar een bedrag op van 900 euro voor Vogelbescherming! Gift voor een kroonjaar In 2007 bereikte mevrouw Rodenboog-Vinke uit Bilthoven de respectabele leeftijd van 80 jaar. Dat vierde zij feestelijk door een royaal bedrag van 500 euro aan Vogelbescherming te doneren. Afscheidsgift De Heer Dijkman uit Amsterdam nam afscheid van zijn werkgever. In plaats van een cadeau voor zichzelf, vroeg hij de gasten van zijn afscheidsreceptie een donatie te doen voor de vogels. Dit resulteerde in een bedrag van maar liefst 2.395 euro!

Alle mensen en organisaties heel hartelijk dank voor uw financiële bijdrage in 2007.

Extra giften van leden voor speciale projecten In 2007 vroeg Vogelbescherming haar leden, naast hun contributiebijdrage, een extra gift voor vijf verschillende projecten. Vogelbescherming streeft ernaar om de kosten van fondswerving zoveel mogelijk te beperken en een zo groot mogelijk bedrag direct aan bescherming te besteden. Indonesië: Vogelparadijs in gevaar De BirdLife partner Burung Indonesia vroeg ondersteuning bij de bescherming van het Nationaal Park Aketajawe-Lolobata op één van Molukken-eilanden. In december 2006 stuurde Vogelbescherming een mailing naar ruim 125.000 leden, donateurs, oud-leden en postorderbestellers. De respons (totaal 8,8%) kwam voor een groot deel in januari 2007. Vogelbescherming mocht voor dit werk € 179.085 ontvangen (zie ook hoofdstuk 5). Veilige vlucht voor ooievaar en purperreiger Na het broedseizoen ondernemen ooievaars en purperreigers een risicovolle reis naar Afrika. Gevaren zijn onder meer de jacht en aanvaringen met hoogspanningsleidingen. Vogelbescherming werkt samen met BirdLife Partners in Spanje en Afrika aan een veilige trekroute. Het in 2007 gestarte zenderonderzoek bij trekkende purperreigers is daar een onderdeel van (zie ook hoofdstuk 4). In april 2007 ontvingen bijna 60.000 leden hierover een mailing. Zij brachten totaal € 96.899 op. De respons was met 10,1% bijzonder groot.

56

Kleinschalig cultuurlandschap: Nederland mooi voor vogels en mensen Een flink deel van de Rode-Lijstsoorten vinden we vooral in kleinschalig agrarisch gebied. Soorten als kerkuil, steenuil, boerenzwaluw, en grauwe vliegenvanger zijn kenmerkend voor dit van origine gevarieerd type biotoop. Vogelbescherming ondersteunt initiatieven voor herstel van het kleinschalig cultuurlandschap. Om in 2008 dergelijke projecten te kunnen financieren, deed Vogelbescherming in september een oproep aan bijna 86.000 leden voor een bijdrage. De reacties waren positief (respons 7,1%) en de totaalopbrengst bedroeg € 105.885. Een gift-voor-een-gids Een goede vogelgids staat aan de basis voor het ontwikkelen van kennis en draagvlak voor vogel- en natuurbescherming. Een vogelgids is in onze welvarende Westerse wereld een vanzelfsprekendheid. Dat is in veel landen op het zuidelijk halfrond wel anders. In vogelrijke landen, zoals Burkina Faso, bestaan zelfs geen vogelgidsen en het ontbreekt er aan financiële middelen om zo’n gids te maken. Daarom nam BirdLife International het initiatief om voor ontwikkelingslanden vogelgidsen te maken, te beginnen voor Burkina Faso. Vogelbescherming steunde BirdLife daarmee met een fondswerving in het najaar. Ruim 11.000 mensen ontvingen een kleurrijke folder met een adhesiebetuiging van de beroemde Britse natuurbeschermer Sir David Attenborough. De oproep wordt ook verspreid via de verkoop van vogelboeken. Op 31 december 2007 was er € 26.742 bijeengebracht voor dit sympathieke project. De actie loopt in elk geval nog door in 2008. Steun voor Nederlandse Cariben In de Dutch Caribbean (Aruba en de Nederlandse Antillen) komen bijna 300 vogelsoorten voor, waarvan sommige ernstig bedreigd door aantasting of verlies van het leefgebied. Lokale natuurbeschermers,verenigd in de Dutch Caribbean Nature Alliance (DCNA), werken samen met BirdLife International voor het behoud van de rijke Caribische natuur en de vogels. DCNA moet van de grond af worden opgebouwd en kan voor al haar activiteiten veel steun gebruiken. In december vroeg Vogelbescherming die steun in een brief aan ruim 100.000 leden. Tot 31 december 2007 bedroeg de opbrengst ongeveer € 81.980. Deze fondswerving loopt door tot in 2008.

57

zwarte specht

58

baardman

7 Bestuur, ledenraad & bureau Bestuur en ledenraad van de vereniging Het bestuur van Vogelbescherming telde in 2007 8 onbezoldigde leden. Er traden geen bestuursleden af of toe. Het bestuur legt verantwoording af aan de in 2007 38 leden tellende, eveneens onbezoldigde, ledenraad. De ledenraad neemt bij Vogelbescherming de plaats in van wat bij andere verenigingen een Algemene Ledenvergadering is. Statutair is vastgelegd dat de bestuursleden door de ledenraad worden benoemd. Hiervoor is een functieprofiel opgesteld. Leden van Vogelbescherming konden zich in 2007 onder meer kandidaat stellen voor de ledenraad door ondersteuning van 10 andere leden van Vogelbescherming. Ook was voordracht mogelijk door zittende ledenraadsleden of bestuursleden, conform de in 2006 vigerende statuten. Daarmee verliep de verkiezing nog voor de laatste keer volgens deze versie van de statuten. In 2007 meldden zich geen leden aan als kandidaat voor de ledenraad en er volgde geen verkiezing van nieuwe leden. Er traden 2 leden van de ledenraad af en 3 zittende leden zijn herkozen. Zowel ledenraads- als bestuursleden worden voor een periode van 4 jaar gekozen, met een mogelijkheid om eenmalig herkozen te worden voor eenzelfde termijn. Bestuurs- en ledenraadsleden zijn lid van de vereniging en dienen de doelstelling van de vereniging te onderschrijven. Nieuwe statuten van kracht In 2006 is door commissies uit het bestuur en uit de ledenraad in samenwerking met de directie gewerkt aan het wijzigen van de statuten. De nieuwe statuten passeerden op 19 februari 2007 de notaris en zijn daarmee per die datum van kracht. Een van de aanleidingen tot het wijzigen van de statuten was enerzijds het rapport van de Commissie Wijffels inzake de gedragscode voor Goede doelenorganisaties. Eerder al vroeg ook de ledenraad om de statuten opnieuw te bezien. Het was een belangrijke voorwaarde om een duidelijke scheiding aan te brengen tussen besturen en toezichthouden. Daarnaast was het noodzakelijk om een aantal voorwaarden

59

die door het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF) worden gesteld, onder andere met betrekking tot belangenverstrengeling, op te nemen in de statuten. Conform de nieuwe statuten werkt Vogelbescherming Nederland met een organisatievorm die als volgt is opgebouwd. Het bestuur heeft het gros van haar taken gedelegeerd aan de titulaire directie maar blijft hier wel verantwoordelijk voor en ziet toe op de uitvoering van deze taken, en heeft dus een besturende taak. De algemene ledenvergadering wordt bij Vogelbescherming vertegenwoordigd door de ledenraad. De taken van de ledenraad hebben een toezichthoudend karakter. Hieronder valt een aantal wettelijke taken en bevoegdheden zoals het vaststellen van de jaarrekening, het benoemen, schorsen en ontslaan van bestuurders, besluiten over statutenwijziging en ontbinding van de vereniging. Belangrijkste inhoudelijke verandering is de wijze van het kandidaat stellen door leden van de vereniging voor de ledenraad. In de nieuwe statuten kan elk lid van Vogelbescherming zich kandidaat stellen, zonder dat daar 10 handtekeningen van andere leden voor nodig zijn zoals voorheen. De kandidaat moet voldoen aan het functieprofiel voor ledenraadsleden en dient de doelstelling van de vereniging te onderschrijven. Ook kreeg de ledenraad in de nieuwe statuten een eigen voorzitter.

Bestuur In 2007 kwam het bestuur zeven maal in vergadering bijeen. In augustus werd een extra vergadering ingelast om het jeugdbeleid van Vogelbescherming te bespreken.Een overzicht van de belangrijkste onderwerpen die aan de orde kwamen in de reguliere vergaderingen: • Het jaarverslag en de jaarrekening over 2006 zijn vastgesteld. • Vaststelling Jaarplan 2008 inclusief begroting 2008, gebaseerd op het Strategisch Meerjarenprogramma. Deze zijn definitief door de ledenraad goedgekeurd in haar vergadering van december 2007. • Op voordracht van de ledenraadscommissie Gouden Lepelaar besloot het bestuur in de aprilvergadering de Gouden Lepelaar 2007 toe te kennen aan Hans Vader uit Hillegom. In november besloot het bestuur in overleg met de ledenraadscommissie om een extra Gouden Lepelaar uit te reiken aan Frank Saris. • Het bestuur stelde in 2007 nieuwe arbeidsvoorwaarden vast na goed overleg met ondernemingsraad en bureau. Voorts keurde het bestuur een risico-analyse goed en gaf deze ter uitvoering aan het bureau (zie hieronder). Ook werd besloten tot een verhoging van de contributie in oktober 2008, nog goed te keuren door de ledenraad. • Het bestuur heeft besloten om de organisatie van WILDzoekers te wijzigen in samenspraak met de andere deelnemende organisaties in deze. Het bestuur wordt in de vergaderingen op de hoogte gebracht van actuele zaken en de actuele stand van zaken van diverse projecten. Het bestuur laat zich inhoudelijk informeren via periodieke voortgangsrapportages van de verschillende afdelingen. Dit interne beheersingssysteem van Vogelbescherming werkt als volgt. Op basis van het Strategisch Meerjarenprogramma wordt een gedetailleerd jaarbudget per afdeling uitgewerkt. Hierin is voor de afdelingen algemeen, communicatie en bescherming per kostensoort en dossier zichtbaar hoeveel hieraan per jaar uitgegeven kan worden. Gedurende het jaar zijn er vier meetmomenten waarop de actuele kosten worden afgezet ten opzichte van het budget. Deze cijfermatige analyse, ondersteund met een tekstuele onderbouwing, geeft inzicht in de ontwikkelingen en de richting waar Vogelbescherming zich in een jaar naar toe beweegt. Tevens dient dit als instrument om de kosten beheersbaar te houden en waar nodig bij te sturen. In 2007 is deze methodiek verder opgezet en uitgewerkt. In 2008 wordt een nieuw Strategisch Meerjarenplan uitgewerkt.

5:

Ervaring leert dat vooral door externe factoren er bij beschermingsprojecten nogal eens onderbesteding optrad. In 2007 vond er een inhaalslag plaats. Hierdoor is een tekort op de begroting geaccepteerd en dat is onttrokken aan het vermogen (zie de jaarrekening). In november 2007 vond het jaarlijkse overleg plaats tussen de ondernemingsraad van Vogelbescherming Nederland en een kleine delegatie van het bestuur. Tijdens dergelijk overleg geeft de ondernemingsraad onder meer haar visie op het functioneren van het management en het bureau. In 2007 is daarnaast van gedachten gewisseld over het HRM-beleid bij Vogelbescherming en hoe dat verder vorm te geven. Dit gesprek krijgt in februari een vervolg.

Ledenraad Eind 2007 bedroeg het aantal ledenraadsleden 38. De ledenraad kwam in 2007 vier maal in vergadering bijeen, waarvan twee keer met aanwezigheid van het bestuur. Een overzicht van de belangrijkste onderwerpen die in 2007 aan de orde kwamen. • In het verslagjaar traden Monica Wesseling en Michèle van der Vlies af als ledenraadslid. • Het jaarverslag en de jaarrekening over 2006 werden goedgekeurd. • In 2007 heeft de ledenraad het nodige geïnvesteerd in het hanteren van de nieuwe werkwijze conform de nieuwe statuten. Marcel van der Tol is benoemd tot voorzitter en Hans Out tot vice-voorzitter van de ledenraad. • Er zijn commissies ingesteld voor de volgende vijf onderwerpen: Beschermingszaken nationaal, Bescherming internationaal, Vogelend Nederland en jeugd, Financiële zaken en Vertrouwenscommissie (waaronder verkiezingscommissie en die van de Gouden Lepelaar). • Vaststelling Jaarplan 2008 en begroting 2008, gebaseerd op het Strategisch Meerjarenprogramma.

Informatieve Bijeenkomsten In 2007 vond één Informatieve bijeenkomst plaats. Doel van dit soort bijeenkomsten is enerzijds de bevordering van informeel contact tussen de ledenraadsleden en de bestuursleden onderling. En anderzijds kennismaking met een project waaraan door Vogelbescherming wordt gewerkt. De bijeenkomst in 2007 was belegd in het Kroondomein, geheel gewijd aan het hanteren van gedragscodes in het algemeen en bij het bosbeheer in het bijzonder. Risicomanagement In 2007 vond een analyse plaats van de kans op en de invloed van mogelijke risico’s voor de organisatie en de doelstellingen van Vogelbescherming. De risico’s zijn ingeschat op kans en impact, en aldus beoordeeld. Preventieve en curatieve maatregelen zijn per risico benoemd en waar mogelijk in 2007 uitgevoerd. In 2008 wordt dit verder uitgewerkt. Het gaat hierbij om operationele risico’s zoals bijvoorbeeld brand in het gebouw, veiligheid van personeel in het buitenland, ICT-risico’s met de databases en risico’s die reputatieschade kunnen veroorzaken zoals bijvoorbeeld het constateren van fraude. Het grootste doelstellinggerelateerde risico is het optreden van een ramp in de vorm van bijvoorbeeld een olieramp op zee voor de kust of het uitbreken van vogelgriep onder inheemse vogelsoorten. Hiervoor zijn draaiboeken ontwikkeld om ervoor te zorgen dat er met voldoende kennis gehandeld kan worden. In 2008 wordt hier in BirdLife verband verder aan gewerkt. Om financiële risico’s te beperken, is er gewerkt aan een plan om de inkomsten van de organisatie te vergroten en waar mogelijk verder te spreiden dan nu al het geval is. Dit plan wordt in 2008 uitgevoerd.

61

Bestuursleden met functie en nevenfuncties Voorzitter: M. (Maarten) Brabers Benoemd: december 2002 Herverkozen: december 2006 Einde termijn: december 2010 Functie: Directeur-Generaal Fiscale Zaken, Ministerie van Financiën (tot 15 februari 2008) Adviseur Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (vanaf 15 februari 2008)

S. (Steven) de Bie Benoemd: mei 2006 Herverkiesbaar: mei 2010 Einde termijn: mei 2014 Functie: Group Senior Adviser Environment Shell International, tevens Buitengewoon hoogleraar Sustainable Use of Living Resources Wageningen Universiteit

Nevenfuncties:

• lid Raad van Advies Bioshape

• lid van bestuur Nederlandse Vereniging van Belastingrecht

• penningmeester Vogelwerkgroep Zutphen en omstreken

Penningmeester: J.A.J. (Jaap) Vink Benoemd: december 2004 Penningmeester sinds: 2006 Herverkiesbaar: december 2008 Einde termijn: december 2012 Functie: tot 1 mei 2005 voorzitter Raad van Bestuur CSM nv

J. (Jaap) van Dijk Benoemd: mei 2000 Herbenoemd: mei 2004 Einde termijn: mei 2008 Functie: geen

Nevenfuncties:

• voorzitter Stichting Groninger Landschap

• voorzitter Raad van Commissarissen Samas nv

• vice-voorzitter van de Landschappen te De Bilt

• voorzitter Raad van Commissarissen van Aegon

• voorzitter Commissie Abel Tasman Art Price

Nevenfuncties:

Nevenfuncties: • voorzitter Landinrichtingscommissie Peize • voorzitter Raad van Toezicht Stichting Ambulance Zorg Groningen

Nederland nv

• voorzitter Stichting Waddenproducten gevestigd te Texel

• vice-voorzitter Raad van Commissarissen Vion nv

• lid Stuurgroep Onderzoeksprogramma Ondergrondse

• lid Raad van Commissarissen Nutreco Holding nv

berging van radioactief afval van VROM

• lid Raad van Commissarissen Koninklijke Wegener nv

• adviseur IPO voor Implementatie van het Programma

• lid Raad van Toezicht Wageningen Universiteit en Research

Beheer naar provincies

Centrum

• voorzitter klankbordgroep nominatie Waddenzee op de

• lid Raad van Commissarissen Cargill bv

Werelderfgoedlijst

• lid Raad van Commissarissen van Schuitema NV

• voorzitter bestuur van Stichting Noorderbreedte • adviseur Natuurcompensatie Eemshaven Groningen

Overige leden: Mw. M.J. (Marijke) Augusteijn-Esser Benoemd: december 2002 Herverkozen: december 2006 Einde termijn: december 2010 Functie: geen

Seaports te Delfzijl • voorzitter kerkenraad Geref. Kerk Oldekerk

• voorzitter Jans Brands-beheersstichting (cultureel)

J.W. (Jan) Grotenhuis Benoemd: december 2003 Herverkiesbaar: december 2007 Einde termijn: december 2011 Functie: Medewerker Beleidsresultaten, Provincie Drenthe

• voorzitter jury Drents Ondernemer van het Jaar

Nevenfuncties:

• lid landelijk bestuur Natuurmonumenten

• lid bestuur IVN afdeling Midden-Drenthe,

• vice-voorzitter regiobestuur Drenthe van D66

• lid Wetenschappelijke Advies Commissie van de Stichting

Nevenfuncties: • commissaris bij de Waterleidingmij. Drenthe

Het Drentse Landschap

• lid Raad van Toezicht Drenthe College (ROC)

• voorzitter van het Jeneverbesgilde

• voorzitter Stichting Wegwijs (dierenpark Emmen)

62

Mw. M. (Marion) de Vries Benoemd: mei 2005 Herverkiesbaar: mei 2009 Einde termijn: mei 2013 Functie: Directeur Reputation Company BV; Docente aan de AMC Academie; Docente aan het European Recruitment Institute

Nevenfuncties:

Nevenfuncties: geen

• voorzitter Raad van Commissarissen Terex Financial

J.Th. (Jan) van der Zee Benoemd: mei 2005 Herverkiesbaar: mei 2009 Einde termijn: mei 2013 Functie: Director of Risk Europe, De Lage Landen International (Rabobank Group)

Services • commissaris De Lage Landen Polen • commissaris De Lage Landen Rusland

Overzicht ledenraadsleden per 31 december 2007 Tom Bade Peter Blanken Hein Bloem Harry Boeschoten André Boonstra Christiaan Both Frank Brouwer Joost Brouwer Nico de Bruin Peter van Dam Jelle van Dijk Henk Dommerholt Frenk van Enckevort

Gert Prins Frank de Roder Lex Roeleveld Marcel van der Tol Peter van den Tweel Ellenus Venema Bert Verver Gerrit Walstra Just Walter Rinse Wassenaar John Westdijk Gerard van Zuijlen

Ria Heemskerk Wied Hendrix Lenze Hofstee Anton Kerst Kees van Kleef Han van der Kolk Aart Lagerwerf Ronald de Lange Jan van der Made Johan Medenblik Gert Noordhoff Hans Out Minouk van der Plas-Haarsma

Bureau van Vogelbescherming Ledenraad

Het bureau van Vogelbescherming is opgeBestuur bouwd uit drie afdelingen met de volgende kerntaken: Directie • Bescherming: uitvoering van de vier beleidsprogramma’s, bibliotheek. Algemene zaken Afd. Bescherming Afd. Communicatie & Bedrijfsvoering • Communicatie: Voorlichting, Marketing, Winkel en Servicecentrum • Algemene zaken & Bedrijfsvoering: Financiële administratie, Bureausecretariaat, Ledendatabase en ICT-beheer.

63

De directiesecretaresse en de personeelsfunctionaris vallen direct onder de directeur. De drie afdelingshoofden vormen tezamen met de directeur het Managementteam. Dit team draagt zorg voor de dagelijkse leiding, ontwikkelt beleid en bereidt adviezen voor aan het bestuur. Het bestuur heeft het gros van haar taken gedelegeerd aan de titulaire directie maar blijft hier wel verantwoordelijk voor en ziet toe op de uitvoering van deze taken, en heeft dus een besturende taak. De eerst twee maanden van 2007 functioneerde de heer Gé de Jong als interim-directeur. Per 1 maart trad de heer Fred Wouters aan als directeur. In 2007 vond een groei van het personeelsbestand plaats, noodzakelijk om alle werkzaamheden voorvloeiend uit het Strategisch Meerjarenprogramma te kunnen uitvoeren. Per 1 januari 2007 had Vogelbescherming 52 medewerkers in dienst (41,6 fte), per 31 december 2007 was dit aantal gegroeid naar 57 medewerkers (46,5 fte). Voorts zijn twee externe medewerkers voor langere tijd aan de organisatie verbonden voor het bieden van ondersteuning bij het beheer van de complexe ledendatabase en bij het netwerk van computers. Tot slot is het bureau de tien vrijwilligers bijzonder erkentelijk die zich belangeloos en met groot enthousiasme inzetten voor de winkel.

Personeel per 31 december 2007 Directie Fred Wouters (directeur) Ellis Samsom (directiesecretaresse) Elise Vermoolen (personeelsfunctionaris) Algemene zaken & Bedrijfsvoering Jeroen van der Helden (hoofd) André Brockbernd Connie Duivenvoorde Annelies Maan Liane van der Mispel Anneloes van Pelt Gerard Steinhaus Férenc Veerman Kim de Vries Monique Wisman Bert Woudenberg Hendrika Ypma Bescherming Marc Argeloo (hoofd) Bernd de Bruijn Claire Cazier

Bert Denneman Barend van Gemerden Floris van Kuijk Jip Louwe Kooijmans Ellen Ninaber Dianne Nijland Gert Ottens Hans Peeters Harm Schoten Manon Tentij Toon Voets Jet-Anne Vos Kim Wheeler Communicatie Kees de Pater (hoofd) Frans Bergfeld Ruud van Beusekom Birgit Brenninkmeijer Hilde van den Breul Ellen van Buuren Saskia Cordes Gerald Derksen Marieke Dijksman Lilian van Doggenaar José van Doorn Pien Eekhout

64

Merel Fris Joost Hartog Nadine Havenaar Martin Hierck Paula Huigen René Janssen Anna Kemp Annemieke van de Kerk Pauline van Mechelen Martijn Overbeeke Jasper de Ruiter Stijn Smulders Lars Soerink Masja Veenhof Vrijwilligers winkel Emiel Bakker Eric Bressers Gorrit Gietema Peter Grobben Jan den Haan Joke van der Haar Anneke de Jong Anneke Nagtegaal Helen Stumpf Annemarie Vriezen

65

steltkluut

noordse stern

8 Jaarrekening 1.1 Financiële kerncijfers 2007 (grafische weergave in percentages)

56

1.2 Balans per 31 december 2007

57

1.3 Staat van baten en lasten

58

1.4 Kasstroomoverzicht 2007

60

1.5 Toelichting jaarrekening

61

1.6 Toelichting op de balans per 31 december 2007

62

1.7 Niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen

67

1.8 Toelichting op de staat van baten en lasten

68

1.9 Bestemming resultaat

71

1.10 Accountantsverklaring

72

Bijlage 1 Bestedingen programma’s en dossiers

73

66

1.1 Financiële kerncijfers 2007 (grafische weergave in percentages)

4% 1% Inkomsten Contributies en mailingen 25%

33%

Nalatenschappen Bijdragen fondsen en sponsoring Overige baten fondsenwerving Verkoop artikelen Nationale Postcode Loterij Subsidies Resultaat beleggingen

6%

9% 18% 5%

2% 12%

13%

Bestedingen Bescherming Bescherming algemeen 11%

6%

Natuur Landelijk gebied Stedelijke omgeving Internationaal

7%

11%

Communicatie Voorlichting 6%

4%

Campagnes Tijdschriften Verkoop artikelen

8% 20%

67

Kosten fondsenwerving Overige lasten

1.2 Balans per 31 december 2007 31 december 2007 A C T I VA

`

31 december 2006 `

`

`

Materiële vaste activa s kantoorpand s inventaris

5.185.315

4.158.169

428.373

74.149 5.613.688

4.232.318

Beleggingen

757.260

553.782

Voorraden

214.314

231.083

Vorderingen s korte termijn

3.740.486

3.740.486

s lange termijn

51.000

51.000

Liquide middelen Totaal activa

3.408.837

3.791.486

4.322.681

7.295.043

14.316.780

16.103.712

PA S S I VA Reserves en fondsen Reserves

s continuïteitsreserve

s fonds activa doelstelling

s fonds activa bedrijfsvoering

4.795.213

5.857.900

214.314

231.083

5.613.688

5.800.000 10.623.215

11.888.983

Fondsen

s bestemmingsfonds

Totaal reserves en fondsen

713.000

499.000

11.336.215

12.387.983

41.759

36.779

Voorzieningen Schulden s korte termijn

2.883.429

3.569.150

s lange termijn

55.377

109.800

Totaal passiva

2.938.806

3.678.950

14.316.780

16.103.712

!68

1.3 Staat van baten en lasten begroting 2008 FONDSENWERVING

`

werkelijk 2007

begroting 2007

`

`

werkelijk 2006

`

Baten uit eigen fondsenwerving Contributies

2.877.000

2.747.534

2.600.000

2.557.146

Mailingacties

449.000

382.082

355.000

517.661

Giften en notariële schenkingen

700.000

778.030

420.000

564.504

Bijdrage fondsen

330.000

141.007

462.000

110.102

Sponsoring

646.000

340.519

735.000

446.264

1.600.000

1.701.841

1.500.000

2.129.108

90.000

71.294

70.000

76.506

6.692.000

6.162.307

6.142.000

6.401.291

Nalatenschappen Overige baten Baten eigen fondsenwerving Resultaat verkopen artikelen Omzet

1.415.500

1.744.464

1.400.000

1.882.322

Kostprijs omzet

892.000

1.143.240

892.000

1.097.278

Bruto winst

523.500

601.224

508.000

785.044

7.215.500

6.763.531

6.650.000

7.186.335

2.000.000

2.000.000

2.000.000

2.000.000

20.000

17.455

20.000

19.158

240.000

195.000

240.000

20.000

38.000

38.000

10.000

Totaal aandeel in acties van derden

2.040.000

2.295.455

2.253.000

2.269.158

Beschikbaar uit fondsenwerving

9.255.500

9.058.986

8.903.000

9.455.493

Subsidies overheden en anderen

225.000

419.278

350.000

181.735

Resultaat beleggingen

150.000

138.110

160.000

381.139

9.630.500

9.616.374

9.413.000

10.018.367

Totaal eigen fondsenwerving Aandeel in acties van derden Nationale Postcode Loterij s reguliere bijdrage s belopbrensten s extra project bijdrage Noord Zuid Zoet Zout

Prins Bernard Cultuurfonds

Totaal beschikbaar voor doelstelling

69

begroting 2008 BESTEDINGEN

`

werkelijk 2007

`

begroting 2007

werkelijk 2006 `

`

Voorlichting en educatie 35.000

22.711

35.000

140.530

voorlichting

1.021.000

1.202.461

1.121.000

1.196.819

tijdschriften

754.000

581.876

540.000

497.794

2.318.000

2.723.798

2.034.000

2.278.220

4.128.000

4.530.846

3.730.000

4.113.363

algemeen

263.000

387.743

241.000

232.404

natuur

790.500

672.670

570.076

388.090

landelijk gebied

454.500

530.266

479.535

731.744

stedelijke omgeving

270.000

467.786

409.113

182.061

algemeen

uitvoeringskosten

Bescherming

708.800

748.830

659.276

513.837

2.051.000

1.848.437

2.078.000

2.171.387

4.537.800

4.655.732

4.437.000

4.219.523

Totaal besteed aan doelstelling

8.665.800

9.186.578

8.167.000

8.332.886

Kosten eigen fondsenwerving

1.332.000

1.228.782

1.180.000

1.325.444

252.782

200.000

356.075

134.000

3.962

internationaal uitvoeringskosten

Overige lasten Resultaat

Kosten fondsenwerving in % van de baten

-

367.300

-1.051.768

9.630.500

9.616.374

9.413.000

10.018.367

20%

19%

21%

20%

-

!6:

1.4 Kasstroomoverzicht 2007 2007

`

`

- 1.051.768

Resultaat 2007 Correctieposten:

230.518

s afschrijvingen

4.980

s afname voorzieningen

Mutaties werkkapitaal: 16.769

s afname voorraden

374.968

s afname vorderingen s afname schulden

-

732.462 -

Kasstroom uit operationele activiteiten

- 1.156.996

Investeringen in activa bedrijfsvoering

- 1.611.888

Beleggingen

-

Mutatie liquide middelen

- 2.972.362

203.478

Saldo liquide middelen 31 december 2007

7.295.043

Saldo liquide middelen 1 januari 2007

4.322.681

Kasstroom 2007

71

340.726

- 2.972.362

1.5 Toelichting jaarrekening 1.5.1 Inrichting jaarrekening De jaarrekening van Vogelbescherming Nederland is opgesteld conform de Richtlijn Fondsenwervende Instellingen van het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF). Op 9 oktober 2006 heeft het CBF het keurmerk toegekend voor de periode 1 januari 2007 tot 1 januari 2012. Jaarlijks wordt door het CBF getoetst of de organisatie aan de criteria van het keurmerk voldoet. 1.5.2 Waarderingsgrondslagen voor de balans Waarderingsgrondslagen De waarderingsgrondslagen zijn niet gewijzigd ten opzichte van 2006. Materiële vaste activa De materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen aanschaffingsprijs en lineair afgeschreven op basis van verwachte levensduur. De afschrijvingspercentages zijn: Gebouwen 3,33% Inventaris en inrichting 20% Automatiseringsapparatuur 33,33% Beleggingen De beleggingen worden gewaardeerd tegen beurskoers per balansdatum. De gerealiseerde en ongerealiseerde waardeverschillen worden verantwoord in de staat van baten en lasten.schillen worden verantwoord in de staat van baten en lasten. Voorraden De waardering van de voorraden is First IN First Out (FIFO). Voorzieningen De onder deze post begrepen voorziening voor vervroegde uitdiensttreding wordt opgenomen tegen de contante waarde. Overige activa en passiva Voor zover in het vorenstaande niet anders is aangegeven, worden activa en passiva gewaardeerd op de nominale waarde. Hierbij wordt op vorderingen, indien dit noodzakelijk is, een voorziening in mindering gebracht.

1.5.3 Waarderingsgrondslagen staat van baten en lasten Algemeen Het resultaat is het verschil tussen de baten uit fondsenwerving en de bestedingen over het jaar. Fondsenwerving De baten fondsenwerving worden verantwoord in het jaar waarin zij zijn gerealiseerd; kosten zodra zij voorzienbaar zijn. Nalatenschappen Baten uit nalatenschappen worden verantwoord in het boekjaar waarin de omvang betrouwbaar kan worden vastgesteld. Afschrijvingen Afschrijvingen vinden plaats volgens de lineaire methode op basis van de geschatte economische levensduur. Overige kosten De overige kosten worden toegerekend aan de verslagperiode waarop zij betrekking hebben. Resultaat beleggingen Bij bepaling van het beleggingsresultaat wordt de realisatieconventie niet toegepast.

!72

1.6 Toelichting op de balans per 31 december 2007 1.6.1 Materiële vaste activa De vaste activa worden uitsluitend gebruikt voor de bedrijfsvoering. De mutatie in de materiële vaste activa is als volgt: Bedrijfsmiddelen

`

Stand per 1 januari 2007 Cumulatieve aanschafwaarden

4.501.564 269.246

Cumulatieve afschrijvingen

4.232.318 Mutaties in het boekjaar Investeringen

1.611.888 230.518

Afschrijvingen

1.842.406 Stand per 31 december 2007 Cumulatieve aanschafwaarden

6.113.452 499.764

Cumulatieve afschrijvingen

5.613.688

1.6.2 Beleggingen Het beheer van de beleggingsportefeuille is uitbesteed aan een externe vermogensbeheerder. De doelstelling van het beheer is het realiseren van vermogensgroei op lange termijn. Bij de invulling van de portefeuille spelen zowel rendement als duurzaamheid een rol. Per einde van het jaar is belegd in 3 aandelenfondsen die duurzaam beleggen. Het verloop in het boekjaar is als volgt: Aandelen

`

Stand per 1 januari

553.782

Aankopen

248.625

Verkopen Waardeverandering van beleggingen Stand per 31 december

-

45.147 757.260

Specificatie van de beleggingsportefeuille. Beleggingsfonds

73

Marktwaarde 31-12-2007

ASN milieu- en waterfonds

193.475

Orange Sense Fund

402.643

Roboco duurzaam aandelenfonds

161.142

Totaal

757.260

1.6.3 Voorraden De post heeft betrekking op artikelen die in de winkel worden verkocht. 2007

Optiek Overige voorraden

2006 `

`

173.046

172.067

41.268

59.016

214.314

231.083

1.6.4 Vorderingen 2007

2006 `

`

Vorderingen op lange termijn 25.500

51.000

2.006.547

1.921.399

Te ontvangen subsidies

419.756

414.397

Debiteuren

636.433

586.293

-

174.000

118.513

537.922

82.000

-

Lening Aves Argentinas De looptijd van de lening is van februari 2006 tot en met september 2008. Het rentepercentage bedraagt 4%. Vorderingen op korte termijn Te ontvangen uit nalatenschappen

TNT: goede doelen zegels Onderhanden werk bescherming Rekening courant Wildzoekers Overige vorderingen

Totaal vorderingen

120.088

106.475

3.383.337

3.740.486

3.408.837

3.791.486

1.6.5 Liquide middelen Hieronder zijn opgenomen de direct opeisbare gelden bij bank en giro instellingen.

!74

1.6.6 Reserves en fondsen De VFI richtlijn “Reserves Goede Doelen” maakt voor de continuïteitsreserve een onderscheid tussen de continuïteitsreserve op korte termijn en lange termijn. De continuïteitsreserve voor de korte termijn is bedoeld voor het dekken van risico’s op de korte termijn. Deze mag maximaal 1,5 maal de jaarlijkse kosten van de werkorganisatie bedragen. Een continuïteitsreserve voor de lange termijn dient gebaseerd te zijn op een analyse van specifieke risico’s. Vogelbescherming Nederland heeft een dergelijke analyse uitgevoerd in februari 2007. De uitkomst van deze analyse is: gezien de aard van de activiteiten van de organisatie is het niet nodig om een afzonderlijk een specifieke continuïteitsreserve voor de lange termijn te reserveren. De continuïteitsreserve bedraagt ultimo 2007: € 4,8 mln, is afgerond 0,67 maal de jaarlast van de werkorganisatie. Hiermee kunnen de vaste uitvoeringskosten gedurende 8 maanden gedekt worden. Het streven is om de reserve de komende jaren te verhogen tot een niveau dat voldoende is om de uitvoeringskosten gedurende één jaar te garanderen. Reserves De mutaties in de reserves kunnen als volgt worden toegelicht: 2007

2006 `

`

- continuïteitsreserve: 5.857.900

6.900.000

- 1.062.687

- 1.042.100

4.795.213

5.857.900

-

4.776.405

Stand per 1 januari Toevoeging/ontrekking boekjaar Stand per 31 december - beschermingsreserve: Stand per 1 januari Toevoeging/ontrekking boekjaar

- 4.776.405

Stand per 31 december

-

-

231.083

192.449

- reserve activa doelstelling Stand per 1 januari Mutatie boekjaar

-


16.769

38.634

214.314

231.083

5.800.000

112.509

186.312

5.687.491

5.613.688

5.800.000

- reserve activa bedrijfsvoering Stand per 1 januari Mutatie boekjaar Stand per 31 december

-

Reserve activa doelstelling De reserve activa doelstelling wordt direct gebruikt voor de realisatie van de doelstelling. De grootte is gelijk aan de de boekwaarde.

Reserve activa bedrijfsvoering De reserve activa bedrijfsvoering wordt gevormd voor bedragen die aangewend zijn om materiële vaste activa in het kader van de bedrijfsvoering te financieren. Het bedrag van de reserve is gelijk aan de boekwaarde van het kantoorpand en de inventaris.

75

Bestemmingsfonds Onder het bestemmingsfonds zijn middelen opgenomen, waarvan de doelstelling door derden is bepaald. De samenstelling van het saldo van het bestemmingsfonds ultimo boekjaar is als volgt: Saldo 01-01-2007 Boerenzwaluw

` 142.000

Caribbean

Toevoegingen

` 6.000

Uitgaven

Saldo 31-12-2007 `

105.600

Indonesië

120.000

Oekraïne

71.000

` 42.400 84.000

84.000

Gift voor een gids

26.000

26.000

56.000

176.000 21.000

Ooievaar/purperreiger

100.000

Uilen

106.000

28.400

50.000 71.600 106.000

Zeevogels

166.000

3.000

12.000

157.000

Totaal

499.000

381.000

167.000

713.000

!76

1.6.7 Voorzieningen Voorziening pensioenverplichting Voor één (ex)medewerker van Vogelbescherming Nederland is een pensioenvoorziening vervroegde uitdiensttreding gevormd. Het verloop van de voorziening is als volgt: 2007

2006 `

36.779

Stand per 1 januari

` 50.744

-

-

36.779

50.744

Af: uitkeringen gedurende het boekjaar

13.112

13.965


23.667

36.779

Bij: dotatie boekjaar

Voorziening groot onderhoud De voorziening groot onderhoud strekt tot egalisatie van de kosten van het groot onderhoud van het gebouw waarin Vogelbescherming Nederland is gehuisvest. 2007

77

2006 `

Stand per 1 januari

-

Bij: dotatie boekjaar

18.092

Stand per 31 december 2007

18.092

Totaal voorzieningen

41.759

`

36.779

1.6.8 Schulden 2007

2006 `

`

29.737

15.000

-

9.800

25.640

85.000

55.377

109.800

1.024.438

1.028.323

Op lange termijn Stichting IKL: Brunsummerheide Wierde&Dijk: pilot akkervogelbeheer Oekraïne: partner support contract Totaal schulden op lange termijn Op korte termijn Crediteuren Belastingen en sociale premies Loonbelasting en sociale lasten

90.887

64.861

Omzetbelasting

15.293

Pensioenpremie

105.586

4.860

211.766

137.746

Te ontvangen facturen Vooruitontvangen contributies Rekening courant Wildzoekers

68.025

33.931

41.619

695.000

655.270

-

34.935

Internationale verplichtingen

254.445

171.917

Te ontvangen facturen projecten

198.753

740.143

Nog te betalen vakantiedagen

190.000

156.000

Projecten Louisa van de Velden Stichting

250.523

287.850

-

259.600

Subsidie onderhanden projecten Diversen

Totaal schulden op korte termijn Totaal schulden

24.573

55.747

1.647.225

2.403.081

2.883.429

3.569.150

2.938.806

3.678.950

1.7 Niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen - Pensioenfonds De Stichting Pensioenfonds Natuurmonumenten heeft besloten om per 1 januari 2007 de uitvoering van de pensioenregeling te beëindigen. Diverse natuurbeschermingsorganisatie, waaronder Vogelbescherming Nederland, moesten om die reden op zoek naar een nieuwe pensioenverzekeraar. Samen met andere organisaties heeft Vogelbescherming Nederland besloten om collectief over te stappen naar het Bedrijfspensioenfonds voor de Landbouw. Om dit mogelijk te maken is een inkoopsom nodig van € 244.000. Deze inkoopsom wordt vanaf 2008 in vijf jaar in de verlies- en winstrekening verwerkt.

!78

1.8 Toelichting op de staat van baten en lasten 1.8.1 Baten uit eigen fondsenwerving Contributies In 2007 is € 2.747.534 aan contributie van leden en vaste donateurs ontvangen. Het aantal leden en vaste donateurs per 31 december 2007 bedraagt 136.849 (ultimo 2006: 128.323). Dit aantal is exclusief de aan Vogelbescherming Nederland gerelateerde leden van de Wildzoekers. Nalatenschappen De baten uit nalatenschappen bedragen in het boekjaar € 1.701.841 (2006 2.129.108).

1.8.2 Kosten eigen fondsenwerving Onder kosten eigen fondsenwerving zijn alle kosten verantwoord die betrekking hebben op het verwerven van baten eigen fondsenwerving. Specificatie kosten fondsenwerving: 2007

Verwervingskosten Uitvoeringskosten Totaal

2006 `

`

1.018.822

1.148.138

209.960

177.306

1.228.782

1.325.444

2007

2006

1.8.3 Resultaat verkopen artikelen (bedragen exclusief BTW)

`

`

Omzet

1.744.464

1.882.322

Kostprijs van de omzet

1.143.240

1.097.278

Brutowinst

601.224

785.044

Uitvoeringskosten

636.998

675.811

35.774

109.233

Resultaat verkopen artikelen

-

De verkopen artikelen hebben betrekking op de verkopen in de winkel en via postorders. Deze verkopen moeten worden gezien als een serviceverlening aan onder andere leden en dienen minimaal kostendekkend te zijn. Door eenmalige kosten in 2007 als gevolg van wisseling van fulfillmentbureau en investeringskosten in het shop-in-shop concept, komt 2007 licht verliesgevend uit.

79

1.8.4 Aandeel in acties van derden Deze post bestaat met name uit de bijdragen van de Nationale Postcode Loterij. Voor de periode 2006 - 2010 is een nieuwe overeenkomst afgesloten, waarin bepaald is dat Vogelbescherming Nederland als beneficiënt zal delen in de opbrengst van de loterij. In 2008 zal een tussentijdse evaluatie plaatsvinden. Behalve de structurele bijdrage van € 2 mln ontving Vogelbescherming een bedrag van € 17.455 uit het spel 1 tegen 100. Tevens is van de NPL in 2006 een bedrag van € 480.000 ontvangen ten behoeve van de Klimaatcampagne. Gezien het karakter van deze inkomsten worden deze geboekt onder de post Bijdrage fondsen. De ene helft valt vrij in 2006, de andere in 2007. De totale bijdrage van de Nationale Postcode Loterij in 2007 bedraagt: € 2.295.455.

1.8.5 Subsidies In 2007 zijn door de overheid en overige instellingen voor de volgende projecten subsidies verstrekt: 2007

2006 `

Ministerie van LNV: soortenbeschermingsplannen Ministerie van LNV: Extinction Fund Turkey

`

197.113

67.689

44.000

44.000

Ministerie van LNV: flyway-onderzoek

25.000

Ministerie van LNV: topografische inventarisatie atlas

102.783

Nationale Postcode Loterij: Nederland-Gruttoland

69.127

KVR: klimaat voor ruimte

45.000

Provincie Friesland: soortenbeschermingsplan

10.000

Overige

30.382

Totaal

-

419.278

34.081 181.735

1.8.6 Resultaat beleggingen Het resultaat uit beleggingen kan als volgt gespecificeerd worden: 2007

2006 `

Koersresultaten (gerealiseerd en ongerealiseerd) Interest bank en obligaties Dividenden Kosten beleggingen Resultaat beleggingen

-

`

45.147

183.704

182.989

218.299

3.656 141.498

402.003

3.388

2.864

138.110

399.139

!7:

1.8.7 Overige lasten Specificatie: 2007

`

Rietmeijer: ontwerp en renovatie Boulevard 12

46.052

Herontwerp en renovatie tuin

38.038

Kosten oplevering kantoorpand

43.574

Inrichting pand

56.319

Verhuiskosten

15.444

Opening pand

12.914

Overig

40.441

Totaal

252.782

1.8.8 Uitvoeringskosten De uitvoeringskosten zoals vermeld in de staat van baten en lasten kunnen als volgt gespecificeerd worden: 2007

2006 `

Bestuur en ledenraad

`

7.049

10.611

3.039.114

2.952.938

Advies- en kontrolekosten

111.439

116.730

Huisvesting- en kantoorkosten

229.557

194.404

Overige kosten

954.426

1.120.365

Afschrijvingen op materiële vaste activa

230.517

54.559

4.572.102

4.449.607

Personeelskosten

81

De uitvoeringskosten worden naar rato van het aantal medewerkers toegerekend. Hiervan komen ten laste van: Bestuurskosten bescherming algemeen

0ERSONEELS kosten

`

`

(UISVESTING

Advieskosten `

Overige kosten

`

Afschrijvingen

`

`

Totaal `

1.003

641.271

53.061

32.246

129.148

32.797

889.526

natuur

716

369.870

6.145

22.986

59.262

23.427

482.406

landelijk gebied

430

187.233

3.687

13.791

35.557

14.056

254.754

stedelijke milieus

287

110.099

2.458

9.194

23.705

9.371

155.114

internationaal

143

44.402

1.229

4.597

11.852

4.685

66.908

3.439

1.360.954

29.495

110.332

304.508

112.447

1.921.175

verkoop artikelen

501

243.339

10.818

19.401

346.540

16.399

636.998

fondsenwerving

530

81.946

4.546

17.010

43.854

17.335

165.221

7.049

3.039.114

111.439

229.557

954.426

230.517

4.572.102

voorlichting, communicatie en marketing

Totaal

1.8.9 Overige informatie Werknemers Gedurende het boekjaar zijn op basis van FTE’s gemiddeld 47,4 (2006: 41,8) werknemers in dienst van de Vereniging. Het aantal medewerkers bedraagt per 31 december 2007: 59. Beloning werknemers De beloning van alle werknemers van Vogelbescherming Nederland volgt de beloningsstructuur van de Rijksoverheid (BBRA). De bruto beloning van de directeur op basis van 10 maanden bedraagt € 74.000 (totale werkgeverslast € 93.000). De overige drie leden van het managementteam (2,6 fte) ontvangen gezamenlijk een bruto beloning van € 194.000 (totale werkgeverslast € 246.000). Vergoedingen Bestuur en Ledenraad De leden van het bestuur van de vereniging en de ledenraad verrichten hun werkzaamheden belangeloos. Ook zijn aan hun geen leningen, voorschotten of garanties verstrekt. Wel kunnen de gemaakte reiskosten worden vergoed. In 2007 is in totaal € 3.138 uitbetaald aan reiskosten voor leden van bestuur en ledenraad.

1.9 Bestemming resultaat Resultaatverdeling 2007 Het resultaat ad € 1.051.768 is aan het vermogen onttrokken. Zeist, 6 maart 2008 De penningmeester,

J.A.J. Vink

!82

1.10 Accountantsverklaring Wij hebben de jaarrekening voor het jaar eindigend op 31 december 2007 van Vogelbescherming Nederland te Zeist, bestaande uit de balans per 31 december 2007 en de winst-en-verliesrekening over 2007 met de toelichting, gecontroleerd. Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur van Vogelbescherming Nederland is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming met de Richtlijn voor de jaarverslaggeving 650 “fondswervende instellingen”. Deze verantwoordelijkheid omvat onder meer: het ontwerpen, invoeren en in stand houden van een intern beheersingssysteem relevant voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat, zodanig dat deze geen afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten bevat, het kiezen en toepassen van aanvaardbare grondslagen voor financiële verslaglegging en het maken van schattingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan de voor ons geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De keuze van de uit te voeren werkzaamheden is afhankelijk van de professionele oordeelsvorming van de accountant, waaronder begrepen zijn beoordeling van de risico’s van afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. In die beoordeling neemt de accountant in aanmerking het voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat relevante interne beheersingssysteem, teneinde een verantwoorde keuze te kunnen maken van de controlewerkzaamheden die onder de gegeven omstandigheden adequaat zijn maar niet tot doel hebben een oordeel te geven over de effectiviteit van het interne beheersingssysteem van de entiteit. Tevens omvat een controle onder meer een evaluatie van de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van schattingen die het bestuur van de entiteit heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Oordeel Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Vogelbescherming Nederland per 31 december 2007 en van het resultaat over 2007 in overeenstemming met de Richtlijn voor de jaarverslaggeving 650 “fondsenwervende instellingen”.

Zeist, 6 maart 2008 VaBeS Accountants B.V. namens deze, Mevrouw drs. J.B.M. van Hout RA

83

Bijlage 1 Bestedingen programma’s en dossiers werkelijk 2007 (1)

`

begroting 2007 (2)

`

verschil (2-1)

`

0ROGRAMMA DOSSIER Landelijk gebied 53.429

Kleinschalige cultuurlandschap

201.285

Akkervogels

79.119

Weidevogels

158.163

Boerenland vogelland

38.270

Overig landelijk Totaal landelijk gebied

479.535

530.266

50.730

Natuur 74.555

Waddenzee Duin en kustvogels en klimaatbuffers

196.437

Moerasvogels

286.989

Heide en hogere zandgronden

23.081

Wetlandwachten

55.392

Overig natuur

36.216

Totaal natuur

570.076

672.670

102.593

Stedelijke omgeving Uitvoering stedelijk gebied

347.781

Voorlichting stedelijk gebied

106.276 13.729

Overig stedelijk Totaal stedelijke omgeving

409.113

467.786

58.673

Internationaal Europa

171.420

Flyway

453.302

Historische banden

83.483

Overig internationaal

40.625

Totaal internationaal

659.276

748.830

89.554

!84

Colofon Uitgave

Fotografie

Vogelbescherming Nederland

Foto Natura Stephen Dalton (p18), Flip de Nooyer (voorzijde omslag: griend, p9: Sallandse Heuvelrug), Karel Tomei (p28: Rottumeroog)

Samenstelling en redactie Paula Huigen (tevens eindredactie en beeldredactie), Kees de Pater

Jaarrekening Jeroen van der Helden

Vormgeving Edwin van de Laar Grafisch Ontwerpbureau, Breda

Druk Drukkerij Onkenhout bv, Hilversum

Papier Omslag: houtvrij silk mc, 250 gr Binnenwerk: houtvrij silk mc, 135 gr Gecertificeerd met het PEFC-keurmerk voor duurzaam bosbeheer

Oplage 2.000 Het werk van Vogelbescherming Nederland wordt ondersteund door de Nationale Postcode Loterij.

AGAMI Han Bouwmeester (p15: steenuil, p36), Hans Gebuis (p12, p15: grutto), Arnold Meijer (p21: industrieterrein), Danielle Occhiato (achterzijde omslag: kleine zilverreiger), Arie Ouwekerk (voorzijde omslag: tureluur, p4: rosse grutto, p17: grauwe gans), Jari Peltomäki (p14: kwartelkoning), Reint Jacob Schut (p6), Martin Stevens (p21: woonwijk), Martin Varesvuo (p9: grauwe klauwier, p23, p28: kraanvogels, p47, p48, p55 (en highlights): noordse stern ) Birdphoto.nl Jankees Schwiebbe (p17: patrijs, p24, p27: nachtzwaluw, p29: eiders) Buiten-beeld Els Branderhorst (p42: kleine zwanen) H. Azafzaf (p31: vogels kijken) Carolien Borggreve/Vogelbescherming Nederland (p28: Oosterschelde) Bert Denneman/Vogelbescherming Nederland (p34: klifkust) Harvey van Diek (p43: uitreiking Gouden Lepelaar) Oleg Dudkin/USPB (p32: zeearenden) André Duiven (p32: Jan van der Winden) Pien Eekhout/Vogelbescherming Nederland (p39: ooievaar, p44) Barend van Gemerden/Vogelbescherming Nederland (p30, p31: theater, p31: poster) Grondverzetbedrijf Van Werven B.V. Oldebroek (p26: slenk) Martin Hierck (p3, p22, p27: kluten, p54) Hans Hut (p14: duorand Dijken & Wierde) Harry Huyton/RSPB (p16: kader) Sabine van Keulen/Landschap Noord-Holland (p14 boven: potstal Ilperveld) Brenda R. Kirkby & R. Duncan Kirkby (p34: roodsnavelkeerkringvogel) Nationale Postcode Loterij (p41) Harm Niezen (p19) Dianne Nijland/Vogelbescherming Nederland (p33) Hans Peeters (p40: projectprijs) Johan Stuart/Landschap Noord-Holland (p14 onder: potstal Ilperveld, p27: konikpaarden) Jord Visser (p21: uitreiking Stadsvogelprijs) Vogelbescherming Nederland (p16: groep, p33: uitreiking cheque) Wim Weijering (p38: Euro Birdwatch)

85

1

Vogelbescherming Nederland zet zich in voor vogels en hun leefgebieden. Vogels zijn een goede graadmeter voor de kwaliteit van natuur en milieu. Handhaving van hun soortenrijkdom onder natuurlijke leefomstandigheden is een essentiële voorwaarde voor het behoud van de biodiversiteit op aarde. Samenwerking is de sleutel tot succesvolle bescherming. Op regionaal, nationaal en internationaal niveau werkt Vogelbescherming Nederland samen met collega-organisaties, overheden en vele vrijwilligers. Vogelbescherming Nederland is Partner van BirdLife International, wereldwijd actief voor vogels en natuur.

Postbus 925 3700 AX Zeist tel 030 693 77 00 (Servicecentrum) www.vogelbescherming.nl (e-mail via de website)

Jaarverslag Vogelbescherming Nederland

Recommend Documents