JAARVERSLAG KUNSTMUSEA 2007 Hoofdstuk 1 Missie en doelstellingen van de Kunstmusea Antwerpen De beleidsnota 2009-2014, opgemaakt in 2007, formuleert een aantal algemene principes en beleidsvisies die ook van toepassing zijn op onderstaand werkingsverslag van het jaar 2007.
Hoofdstuk 2 Beheer van de collectie – de vier basisfuncties van de museumwerking AFDELING 1. VERWERVEN VAN DE COLLECTIE A. Rubenshuis Wie regelmatig het Rubenshuis bezoekt, zal constateren dat er geregeld nieuwe schilderijen worden gepresenteerd in de opstelling van de eigen collectie. Het opvallendst zijn de aanwinsten die het museum met steun van derden, waaronder de Vrienden van het Rubenshuis, weet te realiseren. Daarnaast zijn er de schenkingen door particuliere verzamelaars, zoals recent nog een vroeg werk van Antoon van Dyck, Christus en de vijf apostelen, van omstreeks 1618. Sinds kort wordt ook een actief beleid gevoerd om de vaste presentatie te versterken met langdurige bruiklenen uit particuliere en openbare collecties in binnen- en buitenland. In het verslagjaar konden volgende werken aan de verzameling worden toegevoegd: • • • •
Jan Cossiers, toegeschreven aan, Portret van een jonge man (een kolvenier?), schilderij, inv.nr. ZNR.004, in bruikleen van een particuliere verzameling Frederico Zuccaro, toegeschreven aan, Portret van Margaretha van Savoie, schilderij, inv.nr. ZNR.005, in bruikleen van een particuliere verzameling Harmen van Steenwijck, Stilleven met dode vogel, schilderij, inv.nr. Sm.0871, in bruikleen van het Museum Smidt van Gelder, Antwerpen Tweeëntwintig objecten, voornamelijk 17de-eeuwse gebruiksvoorwerpen, in bruikleen van het Museum Vleeshuis, Antwerpen
Het bruikleen van een aantal belangrijke stukken uit openbare en particuliere verzamelingen in binnen- en buitenland, waarover eerder verslag is gedaan, werd voortgezet. In het verslagjaar werden ook een aantal acquisities voorbereid, zoals de aankoop van een anonieme kopie naar Maarten van Cleve, hertoetst door Rubens, Het Feest van Sint- Maarten. B. Mayer van den Bergh Het Breviarium Mayer van den Bergh werd bij Ministerieel Besluit van 24 september 2007 opgenomen in de Topstukkenlijst van de Vlaamse Gemeenschap.
1
AFDELING 2. BEWAREN VAN DE COLLECTIE – BEHOUD EN BEHEERSFUNCTIE 1. Conservering 1.1 Passieve conservering De restaurateurs van de centrale dienst Collectiebeleid/Behoud & Beheer voeren regelmatige controles uit van de collecties. A. Rubenshuis a) In samenwerking met de dienst Collectiebeleid/Behoud en Beheer werden de resterende verouderde luchtbevochtigers vervangen door het nieuwe type PH26. b) Ook de verouderde spotlights op de eerste verdieping met een te grote warmteproductie werden vervangen door een nieuw type. Alle lampen zijn nu standaard van UV-filters voorzien. B. Mayer van den Bergh -
-
De Beschermde Werkplaats zorgde voor zuurvrije dozen voor de opberging van de deelcollectie tekeningen en prenten. De museumzalen en administratieve e.a. personeelsruimtes werden voorzien van vliegenramen (firma Constructiehuizen Jef Leonard NV) De twee vitrines in de bibliotheekzaal waarin de miniaturen en handschriften gepresenteerd worden, werden van UV-werend, gelaagd glas voorzien (firma Glashandel Nuyens bvba) In museumzalen 2, 4 en 7 werden door het Decoratelier in totaal 4 sokkels gemaakt voor de museumkasten, uitgevoerd in de kleur van de vernieuwde signalisatie
C. Smidt van Gelder De collectie bevindt zich grotendeels in het Centraal Museumdepot Luchtbal. De algemene bewaringsomstandigheden in dit gebouw zijn zeer goed. Controles en andere noodzakelijke initiatieven gebeuren op initiatief van de medewerkers van Collectiebeleid/B&B. Het betreft onder meer het onderhoud van de ruimtes, de controle en het beheer van de lichtsterkte, de temperatuur en het vochtgehalte, het sleutelbeheer enz… Een aantal voorwerpen werden in bruikleen van lange duur gegeven aan het Rubenshuis, het museum Vleeshuis – De Klank van de Stad en aan het kasteel d’Ursel, Hingene. Bij deze bruiklenen gelden de algemene behoudsvoorwaarden van de Musea stad Antwerpen. D. Rubenianum Het project ter verbetering van de bewaringstoestand van de foto’s in de fotodocumentatie van het Burchardarchief werd verder doorgevoerd. Losse foto’s worden opgeborgen in doorzichtige, weekmakervrije en beschermende fotozakjes (zogenaamde polyester ‘sleeves’).
2
1.1.1. Gebouwen en voorzieningen A. Rubenshuis In de Vlaamse Vleugel werden door het bedrijf Patrimoniumonderhoud extra verlichtingrails geplaatst. Daarnaast werden ook alle stopcontacten gecontroleerd. Sommige werden verplaatst naar een minder in het oog springende plaats. B. Smidt van Gelder Zie onder II.1, Passieve conservering. 1.2. Actieve conservering In de Kunstmusea werden werken uit de verschillende deelcollecties actief geconserveerd. Het restauratieatelier stad Antwerpen behandelde een aantal dossiers. Een aantal restauraties werden uitbesteed aan privé-restaurateurs. Voor een gedetailleerde opgave zie bijlage. A. Rubenshuis a) Om de objecten beter te kunnen reinigen werd een museumstofzuiger aangekocht. b) Op het gelijkvloers van de Vlaamse Vleugel werden door de firma Innocell hangrails aan het plafond bevestigd voor de ophanging van schilderijen. De meeste stukken op deze verdieping, uitgezonderd in de Kunstkamer, hangen nu niet langer aan in de muur bevestigde haken, maar aan metalen kabels. Deze ingreep was nodig om het gerestaureerde goudpapier te beschermen dat in 2007 werd gerestaureerd (zie HFDST II, 2.A). Ook kunnen de schilderijen nu gemakkelijker worden verplaatst. De ophanging aan kabels sorteert ten slotte ook een esthetisch effect. Doordat de schilderijen licht naar voren hellen, wordt de storende lichtreflectie van de spotlights immers beperkt. B. Mayer van den Bergh Het toezichtspersoneel controleert dagelijks de staat van de voorwerpen. De restaurateurs van de dienst Collectiebeleid/Behoud en Beheer voeren regelmatig controles uit. C. Smidt van Gelder Het uitpakken en opstellen van de collecties werd afgewerkt. Deze maatregel was absoluut noodzakelijk voor het behoud van de collectie. Zolang de voorwerpen ingepakt waren, bleef elke raadpleging uitermate intensief en zeker niet zonder risico. De opstelling van sommige deelcollecties moet als een tussenstadium beschouwd worden en zal in de toekomst geoptimaliseerd worden. Het betreft, naast de meubels, de bronzen en siervoorwerpen en vooral de omvangrijke collecties Oosterse en Westerse ceramiek en glas. 2. Restauraties In de Kunstmusea werden werken uit de verschillende deelcollecties gerestaureerd. Het restauratieatelier stad Antwerpen behandelde een aantal dossiers. Een aantal restauraties werden uitbesteed aan privé-restaurateurs.
3
A. Rubenshuis Zie lijst als bijlage. a) In februari 2007 werd de beschadigde wandbekleding in (imitatie)goudleer in de Antechambre, de Ontvangstkamer en de Eetkamer geconserveerd door de gespecialiseerde papier- en leerrestauratoren van Cordovano. De uit goudleer en gedeeltelijk uit goudpapier bestaande wandbekleding in de Antechambre kreeg 10 jaar geleden reeds een grondige restauratiebeurt. De nieuwe, door handtastelijke bezoekers veroorzaakte beschadigingen, werden in situ geconserveerd. In de Ontvangstkamer zijn de wanden bekleed met imitatiegoudleer dat de voorbije decennia veel schade had geleden. De wandbekleding werd gereinigd, waardoor ze opnieuw kleur en diepte kreeg, en vervolgens gerestaureerd. Ook het goudpapier in de Eetkamer bevond zich in zorgwekkende toestand. De schade aan de raamzijde was zo aanzienlijk, dat werd besloten het papier volledig te verwijderen. De muren werden bekleed met een glasvezelvlies en in een warme rode tint geschilderd die mooi accordeert met de kleur van het papier. Ten slotte werden ook maatregelen genomen om schade in de toekomst te beperken. Zo werd er bijvoorbeeld gekozen voor een nieuw ophangsysteem, waarbij de schilderijen aan kabels worden gehangen en niet langer aan haken in de muur. b) In juli 2007 kreeg het Portret van een man van Jan Cossiers (inv.nr. ZNR.004) een conservatiebehandeling. Het oppervlaktevuil werd verwijderd en het werk werd beter in de lijst geplaatst. Enkele retouches werden uitgevoerd en een lichte opstuwing verholpen. De behandeling werd uitgevoerd door de schilderijenrestaurator van Collectiebeleid/Behoud en Beheer. c) In oktober 2007 werden twee terracotta’s behandeld. De Liggende hond, in langdurig bruikleen van het Museum Vleeshuis (inv.nr. AV.1923.008.001) werd grondig gereinigd en geconserveerd. De onaantrekkelijke zwartmetalen voet werd vervangen door een sober exemplaar in plexiglas. Ook de aan Lucas Faydherbe toegeschreven Sater, een van de topstukken uit de collectie (inv.nr. RH.B.045), kreeg een conservatiebehandeling. Vervolgens werd de buste op een nieuwe sokkel in zwartblauwe natuursteen geplaatst. Beide ingrepen werden uitgevoerd door een privérestaurator. d) In november 2007 werd de sokkel aangepast van de prachtige Hercules-buste in terracotta van Lucas Faydherbe (inv.nr. RH.B.062). In samenspraak met een privérestaurator werd een constructie bedacht om het vrijstaande beeld steviger en vooral veiliger op de sokkel te plaatsen. e) In december 2007 werd het 17de-eeuwse kruisbeeld in ebbenhout, schildpad en ivoor (inv.nr. RH.B.036) gereinigd en geconserveerd. Deze ingreep werd uitgevoerd door de houtrestaurator van de afdeling Collectiebeleid/Behoud en Beheer. B. Mayer van den Bergh Zie lijst in bijlage C. Smidt van Gelder a) Stedelijk restauratieatelier De restauratrice hout & meubelbekleding en de restauratrice textiel ontfermden zich samen over een haardscherm, dat in bruikleen ging naar het kasteel d’Ursel in Hingene. Losse elementen van het houtwerk werden vastgezet en de kwetsbare textielbekleding, die
4
niet authentiek was, werd verwijderd en op een verantwoorde wijze opgeborgen. Daarna bracht de restauratrice hout & meubelbekleding een nieuwe textielbespanning aan, geassorteerd aan de historische wandbespanning van het “Quartier de la Belle Alcôve”. b) Hacom Aan het metaalatelier, onder leiding van professor Storme, werden twee wandklokken in restauratie gegeven, de ene in verzilverd koper, de andere in verguld brons. De afwerkingslagen waren telkens zo zwaar beschadigd, dat de klokken niet meer presenteerbaar waren. Dit is een problematiek die bij de collecties Bronzen en Siervoorwerpen én bij de collectie Meubilair meer voorkomt. Enerzijds wordt onderzoek gedaan naar een verantwoorde invulling van deze afwerkingslagen, die ook voor vergelijkbare voorwerpen van toepassing zou kunnen zijn. Anderzijds werd specialistisch advies ingeroepen voor het mechanisme. c) Privé-restaurateurs In functie van de bruikleen van lange duur aan het kasteel d’Ursel te Hingene, werd ook beroep gedaan op Anton Venhuizen voor de restauratie van drie meubels en op Eva Annys en Geert Schumeth voor de restauratie van twee paar bronzen. Deze ingrepen gebeurden voor rekening van de bruikleennemer. 3. Beveiligings –en risicoplan A. Rubenshuis De jaarlijkse brandevacuatieoefening vond plaats in november. Ook de nieuwe personeelsleden namen met goed resultaat deel. In oktober werd door de preventieadviseur van de Politie een analyse gemaakt van de veiligheidsrisico’s in het Rubenshuis. Algemeen kan worden gesteld dat het aantal risico’s tot een minimum is beperkt. Waar nodig werd het veiligheidsplan bijgesteld. Dit betrof vooral kleine ingrepen zoals het plaatsen van afroomkluisjes in de bookshop en de ticketshop. Door de centrale ligging in de stad en de verkeersdrukte is het risico van een zogenaamde ‘hit and run’ eerder klein. Desondanks werd de veiligheidsroutine, na de recente kunstdiefstallen in andere musea, aangescherpt en werden er extra preventieve maatregelen getroffen. In aansluiting hierop werd ook de onthaalmap voor nieuwe suppoosten geactualiseerd. Deze map is bedoeld om nieuwe collega’s wegwijs te maken in de werking van het museum, met name op het gebied van de veiligheid. Zo worden behalve de relevante wetgeving ook de procedures besproken in geval van een ongeluk, diefstal etc. B. Smidt van Gelder Voor het grootste deel van de collecties ressorteert deze taak onder de gebouw- en veiligheidsverantwoordelijke van het Centrale Museumdepot Luchtbal. Voor de kunstwerken die onderdeel uitmaken van een bruikleen van lange duur, ressorteert deze taak onder de plaatselijke gebouw- en veiligheidsverantwoordelijken. Voor wat betreft het personeel, voegt Clara Vanderhenst zich naar de richtlijnen van de gebouw- en veiligheidsverantwoordelijke van het Rubenianum.
5
AFDELING 3. ONDERZOEKEN VAN DE COLLECTIE – WETENSCHAPPELIJKE FUNCTIE 1. Wetenschappelijk onderzoek A. Rubenshuis Onderzoek voor toekomstige tentoonstellingen. In het verslagjaar werd gewerkt aan de voorbereidingen van toekomstige tentoonstellingen. ‘Willem van Haecht en de Antwerpse kunstkamers’ (werktitel), 2009 De kunstkamer van Cornelis van der Geest van Willem van Haecht (1593-1637) is een van de topstukken van het Rubenshuis. Het oeuvre van deze Antwerpse schilder is hoogst opmerkelijk. Zijn schilderijen stellen zogenaamde ‘kunstkamers’ voor, interieurs die gevuld zijn met schilderijen en andere kunstvoorwerpen. Ze bevatten waardevolle informatie over de contemporaine smaak en over het verzamelwezen. Bovendien zitten zijn kunstkamers vol met verhalende elementen die verwijzen naar het artistieke en culturele leven in het Antwerpen van zijn tijd. De vier schilderijen die we van Van Haecht kennen, bevinden zich in het Mauritshuis in Den Haag, in het Rubenshuis en in particuliere verzamelingen. Voor het eerst zullen ze gezamenlijk worden getoond. Ze vormen het hart van een tentoonstelling over de functie en betekenis van dit exclusief Antwerpse genre, waarin tevens de fascinerende kunstwereld van Antwerpen in de eerste helft van de 17de eeuw tot leven wordt gebracht. Naar aanleiding van de tentoonstelling verschijnt een wetenschappelijke catalogus. De tentoonstelling is een samenwerking tussen het Mauritshuis en het Rubenshuis en zal in beide musea te zien zijn. ‘Rubens als architect’ (werktitel), 2011 Na zijn terugkeer uit Italië in 1608 profileerde Rubens zich steeds meer als architectuurkenner. Zijn belangrijkste bijdrage aan de architectuur van de Nederlanden was de uitgave van een collectie opmetingen van gevels, doorsneden en plattegronden van 16de- en vroeg-17de-eeuwse paleizen uit Genua, zijn Palazzi di Genova, uitgegeven in twee delen in 1622 en 1626. Daarnaast was hij ook daadwerkelijk bij enkele bouwprojecten betrokken. Zo tekende hij voor het ontwerp van de verbouwing en uitbreiding van zijn huis aan de Wapper (1615-1620) en leverde hij een bijdrage aan de toren en het interieur van de Antwerpse jezuiëtenkerk. Voor het eerst zullen Rubens’ activiteiten op dit gebied in een internationale tentoonstelling worden belicht. Daarbij zal vooral aandacht worden besteed aan de architectuur van het Rubenshuis. De expositie zal worden begeleid door een wetenschappelijke catalogus. Naast tentoonstellingen vormden ook acquisities (langdurige bruiklenen vanaf 2008) aanleiding voor onderzoek. Zo kwam het Rubenshuis recent een vroeg-17de-eeuwse kopie op het spoor van de Amazonenslag van Rubens en Jan I Brueghel. Dit schilderij, dat nu wordt bewaard in Postdam, wordt algemeen beschouwd als een van Rubens’ vroegste werken en als een van de weinige bewaard gebleven werken uit de periode vóór zijn reis naar Italië in 1600. De ontdekking van de kopie is dan ook heel bijzonder en kan nieuw licht werpen op Rubens’ vroegste atelierpraktijk en receptie. Het materieel-technisch onderzoek van het schilderij (infraroodreflectografie, verfmonsteranalyse etc.) gebeurt in samenwerking met de National Gallery in Londen. In het Buckinghamshire County Museum in Aylesbury (UK) is recent een aan Anton Gheringh (vóór 1620-1668) toegeschreven schilderij ontdekt met een voorstelling van de
6
binnenplaats van het Rubenshuis, waarop ook Rubens’ atelier is afgebeeld. De tot nu bekende schilderijen van het huis toonden alleen (fragmenten van) de portiek of het prieel. Het onderzoek, dat wordt uitgevoerd in samenwerking met het National Inventory Research Project (UK) en de National Trust (UK), richt zicht op de herkomst van het werk, de mogelijke opdrachtgever, de toeschrijvingsproblematiek en de betekenis van het schilderij voor de kennis van de architectuur en de iconografie van het Rubenshuis. Het materieeltechnisch onderzoek gebeurt in samenwerking met de National Gallery in Londen. B. Mayer van den Bergh Het museum ontving het bezoek van vorsers van diverse universiteiten en musea die er de dossiers van de kunstvoorwerpen kwamen raadplegen: -
-
7/3: Carl Strehlke, Philadelphia Museum of Art 12/4: Alexis Donetzkoff, Direction des Musées de France, Parijs 16/4: Hannah Benesz, Museum Narodowe, Warszawa 19/4: Hal Fisher, Timken Art Museum, San Diego, California 19/4: Manfred Sellink, Musea Brugge 10/5: Lia Gorter, Instituut Collectie Nederland; Hélène Mund, Internationaal Centrum voor de studie van de 15de eeuwse schilderkunst in de Zuidelijke Nederlanden; Myriam Serck, directeur van het Kon. Instituut voor het Kunstpatrimonium; Lydia de Puydt, hoofdrestaurateur schilderkunst Kon. Instituut voor het Kunstpatrimonium Juni: Blaise Ducos, Musée de Louvre, Parijs 24/7: Carl Strehlke, Philadelphia Museum of Art 27/9: Konrad Renger, Alte Pinakothek, München 28/9: Christine Sciaccia, Paul Getty Museum, Los Angeles 10/10: Natasha Peeters, Kon. Legermuseum, Brussel 4/12: gesprek met Sigi Weidemann, Süddeutsche Zeitung Contacten met de heer Weemans i.v.m. de tentoonstelling ‘Landschappen’
Op de vele vragen van onderzoekers die per brief, mail of telefoon in verband met de collectie werden gesteld werd steeds een gepast antwoord gegeven. In enkele gevallen werd er doorverwezen naar een specialist. Eigen bijdragen: artikels, catalogusnota’s: - H. Nieuwdorp, Interview met Dirk Van Thillo, ploegbaas, in A-Magazine. - H. Nieuwdorp, ‘San Martin a caballo’, in : ‘A la Bùsqueda del Toison de Oro. La Europa de los Principes. La Europa de las Ciudades’ (ed . Eduard MIRA and An DELVA), Valencia, 2007, p.414-415, ill. Bijwonen colloquia, studiedagen Hans Nieuwdorp: - 28/2: Seminarie Beleidsplanning - 10-12/3: Codart Congres te Parijs over Vlaamse en Nederlandse kunst in Frankrijk - 13-17/3: Codart-studiereis in Noord-Frankrijk, met bezoek aan musea te Rouen, Caen, Amiens, Valenciennes en Lille - 23-24/5: Congres over Hiëronymus Bosch in ‘s Hertogenbosch - 1-8/10: studiereis naar Spanje.
7
Rita Van Dooren: - 19/9: Erfgoededucatie: Middeleeuwse manuscripten en de jeugd van tegenwoordig, Openbare Bibliotheek Brugge. Bijzondere bezoeken en delegaties -
31/3: nocturne voor ‘De afstammelingen van de leden van het Nationaal Congres van België’ 30/5: boekvoorstelling ‘Adriaen Thomaszoon Key’. Deze monografie verscheen in de reeks Pictura Nova. Auteur: Koen Jonckheere 5/7: bezoek directie Museum Sarasota, vergezeld van schepen van Cultuur en Toerisme Philip Heylen 4/10: Prof. Vankrunkelsven en studenten, University of Miami, V.S. 16/10: - Presentatie van het Bruegelboek van Ludion in de Bruegelzaal in aanwezigheid van de auteur Manfred Sellink 19/10: bezoek studiedienst Patrimoniumonderhoud, vooral m.b.t. de uitbreiding van 2004, met o.m. Danielle Van de Vloet 21/11: bezoek van gouverneur Camille Paulus aan de tentoonstelling Vrouwenportretten
C. Smidt van Gelder Wegens de huidige omstandigheden, blijft het wetenschappelijk onderzoek van de collecties nauw gelinkt aan de deelname van bepaalde voorwerpen uit deze collecties aan tentoonstellingen én aan de registratiecampagne. D. Rubenianum Corpus Rubenianum Ludwig Burchard Medewerking aan de uitgave van het Corpus Rubenianum Ludwig Burchard, de beredeneerde oeuvrecatalogus van het volledige werk van Peter Paul Rubens, behoort tot de kerntaken van het Rubenianum. In 2007 verscheen er geen nieuw deel in deze reeks. Wel werd significante vooruitgang geboekt met de redactie van delen XXVI, 1, Copies and Adaptations from Renaissance and later Artists, 2 volumes, Kristin Belkin en XXVI, 2 Copies and Adaptations from Renaissance and later Artists: Italian Masters, 6 volumes, Jeremy Wood. De publicatie van beide delen wordt voorzien in 2008. Medewerking aan projecten Het wetenschappelijk personeel van het Rubenianum participeert in onderzoeksprojecten met andere instellingen: onder meer in het project rond de Antwerpse collectie De Fraula, in samenwerking met het Departement Geschiedenis van de Universiteit Antwerpen. Daarnaast werd ondersteuning verleend aan binnen- en buitenlandse studenten die voor hun opleiding en studies voor korte of langere tijd het Rubenianum bezochten.
8
2. Samenwerking A. Rubenshuis Zoals hierboven al ter sprake kwam (HFDST III, 1.A), werd in het verslagjaar de samenwerking opgestart met het Mauritshuis in Den Haag voor de tentoonstelling ‘Willem van Haecht en de Antwerpse kunstkamers’ (2009). Voor bepaalde onderdelen van onderzoeksprojecten werd samengewerkt met het National Inventory Research Project (UK), de National Trust (UK), de Londense National Gallery, en de AUHA (‘Rubens als architect’). Deze samenwerking zal de komende jaren worden verdergezet. B. Mayer van den Bergh Hans Nieuwdorp en de drie andere auteurs werden door de Académie Royale de Belgique tot laureaat benoemd van de Arthur Merghelynckprijs ter bekroning van de publicatie ‘Museum Mayer van den Bergh – Corpus of Fifteenth Century Paintings in the Southern Netherlands and the Principality of Liège’, vol. 20, Brussel, 2003. Hij nam de prijs in ontvangst tijdens een academische zitting in het Paleis der Academiën te Brussel op 24 november. C. Smidt van Gelder Clara Vanderhenst is lid van de adviesraad van het Kasteel Hingene. Zo werkte ze mee aan de herinrichting van “Le Quartier de la Belle Alcôve”, een zgn. “Appartement”, dat grotendeels werd ingericht met voorwerpen uit de collectie Smidt van Gelder. Daarnaast hielp ze bij de identificatie en de duiding van de massa ceramiekresten uit de Nieuwe Tijd, die bij het ruimen van de slotgracht geborgen werden. Dit archeologisch materiaal zal onderwerp uitmaken van een licentieverhandeling door Jordi BRUGGEMAN, aan de K.U.L. D. Rubenianum a) Centrum voor de Vlaamse Kunst van de 16de en 17de eeuw. Het Rubenianum werkt sinds lang nauw samen met het Centrum voor de Vlaamse Kunst van de 16de en 17de eeuw om het Corpus Rubenianum Ludwig Burchard uit te geven. b) Overleg Kunstbibliotheken Vlaanderen Henk Vanstappen continueerde zijn mandaat als bestuurslid van het OKBV. Als vertegenwoordiger van het OKBV was hij ook lid van de redactieraad van de Bibliotheek- en archiefgids. c) Samenwerking met musea Er werd medewerking verleend aan de grote overzichtstentoonstelling ‘Rubens, een genie aan het werk’ in de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België in Brussel. 3. Documentatie A. Rubenshuis De registratie in Adlib werd verder opgeschoond en de basisregistratie systematisch uitgebreid met andere meer specifieke velden. Alle teksten uit de verschillende museumgidsen werden in Adlib gekoppeld aan de objecten.
9
Alle vaste en losse beelden aan de gevels van de Italiaanse Vleugel, het Prieel en de Portiek werden geregistreerd. De informatie uit Adlib welke aan de Beeldbank zal worden gekoppeld werd nagelezen en verfijnd. Ten behoeve van Nederlandstalige en Engelstalige gebruikers en klanten werd een beknopte handleiding voor het gebruik van de Beeldbank opgesteld. B. Mayer van den Bergh Abonnementen: De abonnementen op 2 tijdschriften werden verlengd. Verwerving boeken door aankoop, gratis ontvangen voor copyright of bruikleen: Er werden 26 boeken verworven, waarvan 10 door aankoop en 16 gratis voor copyright of bruikleen. Fotoaanvragen: Er werden 6 ekta’s en 27 digitale opnames uitgeleend. Aanvulling en uitbreiding dossiers collectiestukken: Aan de hand van nieuwe inzichten in de literatuur o.a. tentoonstellingcatalogi Collectieregistratie: Bram Janssens, collectieregistrator aangesteld door Collectiebeleid/Behoud en Beheer, werkte van oktober tot en met juli aan de collectieregistratie. De collectie werd ingebracht in het Adlib programma. De basisregistratie is nu voltooid. C. Smidt van Gelder a) Bibliotheek Deze taak wordt voorlopig niet op een gestructureerde manier uitgevoerd. Eén lopend abonnement werd verlengd. b) Registratie De basisregistratie (CIDOC-norm) werd afgewerkt. Er werd een plan opgemaakt voor de verdere registratiecampagne (zie bijlage: CSG: registratie). D. Rubenianum De retrocatalografie van de laatste deelverzamelingen van de bibliotheek werd verdergezet. Er werden 610 publicaties verworven voor de bibliotheek: 506 titels door de stad Antwerpen. 104 publicaties werden verworven door het Centrum voor de Vlaamse Kunst van de 16de en 17de eeuw. De abonnementen van 131 lopende tijdschriften en de catalogi van 62 veilinghuizen werden voortgezet.
10
AFDELING FUNCTIE
4. PRESENTEREN
EN INFORMEREN OVER DE COLLECTIE
– PUBLIEKSGERICHTE
1. Diensten voor het publiek A. Rubenshuis De audiotour werd volledig herzien in functie van de nieuwe presentatie van de vaste collectie. De tekst werd herschreven en aangevuld door Patrick de Rynck. De productie werd opgevolgd door Antenna Audio. De rondleiding is verkrijgbaar in 5 talen: Nederlands, Frans, Duits, Engels en Spaans. Het gebruik van de audioguide is inbegrepen in het toegangsticket. Naast de audioguide, kunnen de bezoekers sinds september ook kiezen voor een handzaam museumgidsje waarin beknopt uitleg wordt gegeven bij de 50 hoogtepunten van het museum. Het boekje is verkrijgbaar in het Nederlands en het Engels. In 2008 wordt het ook gedrukt in het Frans en het Duits. De vertalingen hiervoor werden het afgelopen jaar reeds gemaakt. Einde mei werd een nieuwe kassasysteem in gebruik genomen dat rechtstreeks gelinkt is met de boekhouding. B. Mayer van den Bergh In juni werd het nieuwe kassasysteem van Soft Advice ingevoerd, uitgerust met scanner voor streepjescodes en direct gelinkt aan de boekhouding van de vzw. Het aanbod in de museumwinkel werd verder uitgebreid met: - P. De Rynck, L: Museum Mayer van den Bergh, Antwerpen. Een keuze uit de mooiste werken, Ludion, 2007 (N, F, E) - Puzzel: Suske en Wiske ‘Dulle Griet’, De Standaard Gedurende de tentoonstelling ‘Vrouwenportretten’ (27/10/07-27/1/08) werden tijdelijk bijkomende publicaties en items verkocht (zie Merchandising tentoonstelling). Op regelmatige basis raadpleegden externe bezoekers de handbibliotheek en de objectdossiers. Vragen van vorsers en bezoekers over het museum en haar collecties werden door de staf en het administratief personeel beantwoord. 2. Presentatie van de collectie A. Rubenshuis In het verslagjaar werd de collectie van het Rubenshuis grondig opgeschoond en herschikt. Een groot aantal voorwerpen werd uit de vaste presentatie verwijderd. De criteria die daarbij werden gehanteerd waren kwaliteit, authenticiteit en de relevantie van het object voor het verhaal dat in het Rubenshuis wordt gebracht. Waar mogelijk werden de verwijderde voorwerpen vervangen door objecten die de collectie inhoudelijk en visueel verrijken. De publieksbegeleiding (audiotour) werd volledig aangepast aan de nieuwe presentatie en verder uitgebreid met een handzame ‘gallery guide’ die de bezoeker langs vijftig hoogtepunten uit de collectie leidt. Tegelijkertijd heeft het Rubenshuis een grondige ‘make-over’ gekregen, met nieuwe vitrines en nieuwe kleuren op de muren. De vernieuwde presentatie werd in de kritische pers bijzonder enthousiast ontvangen. De krant De Standaard rekende de facelift van het Rubenshuis tot de museale hoogtepunten van 2007 (zie bijlage IV).
11
3. Bruikleenbeleid A. Rubenshuis Zie bijlage B. Mayer van den Bergh Zie bijlage C. Smidt van Gelder Bruiklenen van lange duur a) Bruiklenen van lange duur. - De bruikleenovereenkomsten uit 2006 met het Rubenshuis en met het Vleeshuis – De Klank van de Stad, werden ongewijzigd verder gezet. - Er werd een nieuwe bruikleenovereenkomst afgesloten met het Kasteel d’Ursel te Hingene, voor de herinrichting van de “Quartier de la Belle Alcôve”. Het betreft vier meubels, twee stellen in ormolu en 3 stellen in ceramiek. b) Deelname aan tijdelijke tentoonstellingen. - De (reizende) tentoonstelling Meesters en Molens, van Rembrandt tot Mondriaen, georganiseerd door de Stichting Bredius Genootschap en de Vereniging De Hollandse Molens, te ‘s Hertogenbos (Noordbrabants Museum, 27.1.2007-28.5.2007) en in Den Haag (Bredius Museum, 15.6.2007-2.9.2007) met het schilderij Gezicht op het ZuiderBuiten-Spaarne in Haarlem van Jan TEN COMPE. - De (reizende) tentoonstelling De kroon op het werk, Hollandse schilderkunst 16701750 te Dordrecht (Dordrechts Museum, 18.2.2007-28.5.2007) en Vom Adel der Malerei, Holland um 1700 te Kassel (Gemäldegalerie Alte Meister, Schloss Willemshöhe, 21.6.2007 – 30.9.2007). c) Tentoonstellingsprogramma in Mayer van den Bergh - In functie van de mogelijkheid dat in de toekomst wisselende ensembles uit de collectie Smidt van Gelder getoond zouden worden in een nieuw te bouwen zaal in het Museum Mayer van den Bergh werd een Voorstel tot Tentoonstellingsprogramma opgemaakt (zie bijlage, Bruiklenen-c). 4. Tijdelijke tentoonstellingen A. Rubenshuis De exposities van de Kunstmusea vinden jaarlijks alternerend plaats in het Museum Mayer van den Bergh en het Rubenshuis. In 2007 werden in het Rubenshuis geen tijdelijke tentoonstellingen georganiseerd. B. Mayer van den Bergh Vrouwenportretten. Eugeen Van Mieghem (1875-1930) en de collectie Mayer van den Bergh, 27.10.2007 – 27.01.08 In de herfst van 2007 liep in het Museum Mayer van den Bergh de tentoonstelling Vrouwenportretten.
12
Nooit eerder getoonde tekeningen uit de collectie van Fritz Mayer van den Bergh gaven een historisch overzicht van vijf eeuwen portretkunst en stonden naast tekeningen uit het oeuvre van de Antwerpse schilder Eugeen Van Mieghem. Op alle afbeeldingen speelt de vrouw de onbetwistbare hoofdrol. In Van Mieghems jeugdwerk staat aanvankelijk de moederfiguur centraal. Na zijn ontmoeting met zijn latere vrouw Augustine Pautre wordt zij zijn muze, maar in talloze scènes treedt ook de arbeidende vrouw op de voorgrond, vaak in de haven. Uit de museumcollectie selecteren we mooie pentekeningen en miniaturen: hoofse dames, keizerinnen en vrouwen van adel van de 15de tot en met de 18de eeuw en in de 19de eeuw zien we meer en meer tekeningen opduiken van de vrouw in haar alledaagse doen: werksters, dienstmeiden, kletsende vrouwen… Het intieme karakter van het Museum Mayer van den Bergh is het uitgelezen kader om deze werken te ontdekken. De tentoonstelling illustreert de perceptie van de vrouw in de Europese kunst: eerst in religieuze taferelen, daarna als portretopdracht van het hof en rijke burgers, en tot slot in het dagelijks leven. Uit de pareltjes blijkt dat de discipline van het tekenen vaak ten onrechte in de vergeethoek belandt. Coördinatie en organisatie o.l.v Freya Torfs Vormgeving : Hendrik De Leeuw in samenwerking met het Decoratelier van de stad Antwerpen. Opbouw, transport en belichting: dienst collectiebeleid/Behoud en Beheer : Freddy Lansu, Astrid Hendrix, Marc Leenaerts, Fred Verbeeck, Marina Christiaens, Eddy Geeraerts. Publieksbegeleiding en gidsenwerking : o.l.v. Rita Van Dooren : rondleidingen voor individuele bezoekers en rondleidingen voor groepsbezoekers. Merchandising : Brochure Vrouwenportretten uit de Collectie Mayer van den Bergh. Publicatie Vrouwenportretten: Eugeen Van Mieghem ( 1875-1930), tijdgenoten en Oude Meesters. Postkaarten Dubbele kaart Facsimile Beeldje van Carla Kamphuis Communicatie en Promotie -Folder in vier talen : uitvoering Erik Desombere, bereik : Vlaanderen, Nederland : culturele instellingen : musea, culturele centra, bibliotheken en archieven plus internationale hotels. -Affiche : uitvoering Erik Desombere, bereik : Vlaanderen, culturele instellingen : musea, culturele centra, bibliotheken en archieven plus seniorenhomes. Website van het Museum Mayer van den Bergh Persconferentie op 24 oktober 2007 Vernissage op 26 oktober 2007 Nocturnes KBC Private Banking: in return voor de bruiklenen en de catalogus organiseerde het museum 9 nocturnes voor de sponsor van de Stichting KBC Private Banking. De nocturnes gingen door op volgende data: 7, 14, 16, 21, 23 28 en 30 november en 4 en 12 december. Pers en Media : Touring Explorer (nl): 01.09.2007, p. 19 Touring Explorer (fr): 01.09.2007, p. 19 Stijl: 01.10.2007, p. 82
13
Les Cahiers de la Semaine: 11.10.2007, p. 17 Xtra Magazine (Het Laatste Nieuws) : 12 .10.2007, p. 50 De(n) Antwerpenaar. t’stad in: 15.10.2007 @ntenneke: 19.10.2007 Arts: 24.10.2007 Gazet van Antwerpen (ed. Metropool): 25.10.2007, p. 44 Gazet van Antwerpen: 26.10.2007, p. 56 Het Nieuwsblad (ed. Antwerpen): 26.10.2007, p.23 Magazine (Gazet van Antwerpen): 27.10.2007, p. 38 DS Film & Cultuur (De Standaard): 31.10.2007, p. 11 Contactblad van de Liberale Vrouwen: 3de trimester 2007 OKV: oktober-november 2007 Kreo: 01.10.2007, p. 56 Arts Antiques Auctions (fr): 01.11.2007, p. 120 Arts Antiques Auctions (nl) : 01.11.2007, p. 92 Arts Antiques Auctions (fr) : 01.11.2007, p. 92 Pasc@l: 01.11.2007, p. 48 Okra Magazine : 01.11.2007, p. 45 Plus Magazine (nl) : 01.11.2007, p. 157 Encore (De Morgen) : 07.11.2007, p. 10 Ciné-Télé-Revue : 08.11.2007, p. 116 Plaza Weekend (Het Nieuwsblad) : 10.11.2007, p. 72 Flanders Today: 14.11.2007, p. 15 Passa-Partout (ed. Antwerpen Centrum): 14.11.2007, p. 3 Flanders Today: 21.11.2007, p. 15 The Bulletin: 22.11.2007, p. 57 Flanders Today: 28.11.2007, p. 15 Marie Claire Vlaamse Editie: 01.12.2007, p. 62 Den Antwerpenaar: 01.12.2007 Radio 2: 03.12.2007 Flanders Today: 12.12.2007, p. 15 The Bulletin: 20.12.2007, p. 59 DS Film & Cultuur (De Standaard): 26.12.2007, p. 9 Gazet van Antwerpen: 28.12.2007, p. 47 La Libre Culture (La Libre Belgique): 09.01.2008, p. 16 The Bulletin : 10.01.2008, p. 64 Gazet van Antwerpen : 11.01.2008, p. 54 Het Nieuwsblad (ed. Antwerpen): 14.01.2008, p. 22 La Libre Culture (La Libre Belgique): 16.01.2008, p. 18 Passe-Partout (ed. Antwerpen Centrum) : 16.01.2008, p. 3 Flanders Today : 16.01.2008, p. 15 The Bulletin : 17.01. 2008, p. 49 MAD (Le Soir) : 23.01.2008, p. 34 Flanders Today : 23.01.2008, p. 15 Gazet van Antwerpen : 25.01.2008, p. 69 Plaza Weekend (Het Nieuwsblad) : 26.01.2008, p. 64 Milo : 01.02.2008, p. 80 Studiereis naar de tentoonstelling Vrouwenportretten te Amsterdam voor het personeel van het museum Mayer van den Bergh en de gidsenpool op 20 augustus. Publieksbegeleiding:
14
Rondleidingen voor volwassenen: - groepen: • boeking door Toerisme Antwerpen • aantal groepen: 79 • totaal aantal deelnemers: 889 - individuelen • boeking door Prospekta vzw • data: 6 november 2007, 13.30-15 u: 7 deelnemers 18 november 2007, 13.30-15 u: 10 deelnemers 4 december 2007, 13.30-15 u: 15 deelnemers 16 december 2007, 10-11.30u: 4 deelnemers 8 januari 2008, 13.30-15 u: 5 deelnemers 20 januari 2008: 17 deelnemers • totaal aantal deelnemers: 58 deelnemers 5. Pubieksbegeleiding – educatieve activiteiten A. Rubenshuis Volwassenen Erfgoeddag De Erfgoeddag ging in 2007 door op zondag 22 april. Het centrale thema van deze editie was ‘Niet te schatten’. Enkele weken voor de Erfgoeddag hadden we de bezoekers van het museum gevraagd naar hun favoriete werk. De verschillende reacties werden gebundeld in een brochure die we uitdeelden tijdens erfgoeddag. Het meest populaire werk bleek er een van Rubens: Hendrik IV in de slag bij Ivry. In het kader van het thema konden bezoekers ook hun schilderijen en ander erfgoed laten schatten. In totaal waren er een 30-tal geïnteresseerden voor de schatting. Aantal bezoekers: 1937 bezoekers Museumnacht Op zaterdag 18 augustus ging van 19 tot 01 uur de museumnacht door in de Antwerpse Musea. Het algemene thema van deze avond was ‘passie’. De woordkunstenaars van ‘Les Liseuses Fabuleuses’ lazen op verschillende locaties in het museum gedichten voor rond dit thema. Voor het samenstellen van de selectie hadden zij zich geïnspireerd op de kunstwerken van het museum en het leven van Rubens. Aantal bezoekers: 1818 Vrienden van het Rubenshuis Reeds één jaar na de oprichting van het Rubenshuis als museum (21 juli 1946) namen enkele vooraanstaande kunstliefhebbers het initiatief tot de oprichting van de vzw ‘De Vrienden van het Rubenshuis’. De afgelopen 61 jaar hebben aangetoond dat de werking van de vereniging van grote betekenis is geweest voor het museum. Niet minder dan 50 topwerken konden dankzij bemiddeling of met steun van de vereniging worden verworven. Naar aanleiding van de jaarlijkse algemene vergadering op 14 juni brachten De Vrienden van het Rubenshuis een bezoek aan de nieuwe opstelling en aan het Rubenianum. De komende jaren zal de samenwerking met de Vrienden worden geïntensiveerd. Open Monumentendag
15
Op zondag 9 september deed het Rubenshuis ook mee aan Open Monumentendag. Als kunstenaarswoning paste het museum mooi binnen het thema van dit jaar dat ‘wonen’ was. Gidsenwerking Voor de stedelijke gidsenbeurs werden rondleidingen georganiseerd in de nieuwe opstelling van het museum op 18 en 25 juni 2007. Kinderen en jongeren Zoekblaadjes Rubenshuis Naar aanleiding van de herinrichting van het museum, moesten de zoekblaadjes voor families rond de thema’s ‘Thuis bij Rubens’ en ‘Meester Rubens’ opnieuw vormgegeven worden. Zij werden herdrukt in de maand augustus. AmuseeVous & Rock Werchter 2007 Het Rubenshuis werkte opnieuw samen met AmuseeVous en Rock Werchter. Concreet wil dit zeggen dat de festivalgangers van Rock Werchter tijdens de zomermaanden (juli, augustus, september 2007) op vertoon van hun festivalbandje gratis toegang kregen tot het Rubenshuis. Dit jaar werd er gekozen voor het overkoepelende thema ‘passie’. De jongeren kregen in het museum een brochure met daarin een passionele tour waarin 13 werken besproken werden. Meer dan 100 jongeren tussen 16 en 26 jaar kwamen het Rubenshuis bezoeken in de zomermaanden. Zomeratelier Samen met het Museum Mayer van den Bergh werd het zomeratelier ‘Je lievelingsdier? Je droomdier!’ aangeboden. Het atelier was voor kinderen van het 4de tot het 6de leerjaar en vond plaats op 4 juli en 30 augustus. B. Mayer van den Bergh 1.
VAST AANBOD
Volwassenen (thema)rondleidingen Prijs? € 55,00 per groep Boeking? Toerisme, Gidsenwerking Kinderen Zoekbladen: Kijk- en doebladen voor gezinnen en (school)groepen ‘Land in zicht’ ‘Stille Nacht’ ‘ Pasen. Een nieuw begin’: uitwerking, beschikbaar vanaf Pasen 2008 Doelgroep? 8-12 jaar, gezinnen, (school)groepen Prijs? gratis museJA! actief doe-, denk- en leerspel Doelgroep? 6-14 jaar, gezinnen, (school)groepen Prijs? € 50,00 per groep; zonder gids: gratis Boeking? Prospekta vzw Atelier ‘Zeg het met bloemen’
16
Doelgroep? 8-3 jaar, (school)groepen Prijs? € 50,00 per groep Boeking? Prospekta vzw Jongeren Atelier ‘Dwepen met Madonna en Venus’ Doelgroep? 12-16 jaar, (school)groepen ASO Prijs, € 50,00 per groep Boeking? Prospekta vzw 2.
EXTRA EN TIJDELIJK AANBOD 2007 (chronologisch opgelijst)
Krokus- en paasvakantie; Kinderatelier ‘Zeg het met bloemen’ Roosjes rood, viooltjes blauw… dat wil zeggen: ik hou van jou! Bloemen krijgen soms een eigen betekenis. Schilders weten dat. En zo vertellen ze in hun schilderijen met bloemen soms een verborgen verhaal. Van schilders valt nog heel wat anders te leren. Hoe ze bijvoorbeeld een landschap schilderen, zo echt alsof je de vogels kunt horen fluiten. En hoe ze op een plat schildersdoek de dingen veraf en dichtbij kunnen doen lijken. Wie? kinderen van 10-12 jaar Wanneer? - dinsdag 20 februari, 10.30-12 u: 4 deelnemers - donderdag 5 april, 10.30-12 u: 5 deelnemers Prijs? € 7,50 Boeking? Prospekta vzw Zoekblad ‘Land in zicht’ Grootse vergezichten met bergen en zeeën. Markttaferelen vol bedrijvige mensen en sfeervolle fantasielandschappen. Dit voorjaar herontdekken we het landschap in het museum. Een doeblad vol opdrachten en vragen wijst je de weg. Wie? kinderen van 8-12 in schoolgroep Wanneer? 2 weken voor de paasvakantie: 20-30 maart Prijs? gratis Boeking? Mayer van den Bergh Paasrondleiding: ‘Als balsem op de wonde’ in reeks ‘Hoogdagen’ Heel wat schilderijen, beeldhouwwerken, glasramen en emails uit de collectie illustreren op treffende wijze het passieverhaal en vertellen meer over enkele bevoorrechte getuigen: Maria Magdalena, Johannes, Veronica… Ontdek enkele lievelingswerken van de verzamelaar en verbaas je mee over hun ontroerende schoonheid tijdens één van de paasrondleidingen. Wie? volwassenen, individuelen Wanneer? - dinsdag 3 april, 11-12.30 u; 3 deelnemers - zaterdag 7 april, 11-12.30 u; 14 deelnemers - donderdag 12 april, 14-15.30; 18 deelnemers - zondag 15 april, 11-12.30 u; 12 deelnemers Prijs? € 6,00 Boeking? Mayer van den Bergh
17
Zomeratelier: ‘Je lievelingsdier? Je droomdier!’ Om van dieren te genieten en ze in je fantasie te knuffelen hoef je niet altijd naar de Zoo te gaan. Poesjes, roodborstjes, paarden, honden, varkens, kippen en herten: je komt ze allemaal tegen in het museum. Zelfs dieren die je in je stoutste dromen niet kan bedenken vind je terug op onze zoektocht. Neem je nadien graag je lievelingsdier mee naar huis? Laat dan je creativiteit de vrije loop en zet je al knippend, kleurend en plakkend aan het werk. Waar? Museum Mayer van den Bergh en Rubenshuis Wie? kinderen van 10-12 jaar Wanneer? - 4 juli, 10-16 u; 11 deelnemers - 30 augustus, 10-16 u; 5 deelnemers Prijs? € 15,00 Boeking? Prospekta vzw Herfstatelier: ‘Heiligen’ Wat hebben roodkapje en Barbara met elkaar te maken? Waarom gaat Agnes op wandel met een lam? Wat heeft Sint-Maarten voor jullie meegebracht? Waarom liet de koning een wiel maken voor Catharina? Helpt Johannes bij hoofdpijn? Is het waar dat wanneer Margareta in haar bed plast, het 6 weken regent? Het antwoord op al deze en nog veel meer vragen vinden jullie in het Museum Mayer van den Bergh Wie? kinderen van 6 tot 12 jaar met (groot)ouders, tantes, …. Wanneer? dinsdag 30 oktober, 10-12 u Prijs? € 7,50 voor 1 kind met begeleider, extra kind: € 2,50, extra begeleider: € 5,00 Boeking? Prospekta vzw Themarondleiding ‘Heiligen’, in reeks ‘Hoogdagen’ Patroonheiligen, beschermheiligen, noodheiligen, geneesheiligen… zijn de bemiddelaars tussen hemel en aarde. De gelovige vereert hen en roept hun hulp en bijstand in. Tijdens een Allerheiligenwandeling leert u de heiligen herkennen en verneemt u een soms bizar, dan weer triest maar steeds devoot levensverhaal. Wie? volwassenen Wanneer? - individuelen: zondag 4 november 2007, 10-11.30 u; 13 deelnemers donderdag 15 november 2007, 10-11.30 u; 22 deelnemers dinsdag 20 november 2007, 14-15.30 u; 13 deelnemers - groepen donderdag 8 november 2007, 14-15.30 u; 1 groep, 25 deelnemers dinsdag 13 november 2007, 14-15.30 u; 1 groep, 21 deelnemers Prijs? - groepen: € 50,00 + inkomticket - individuelen: € 7,00 Boeking? Prospekta vzw Zoekblad ‘Stille Nacht’
18
Waaraan denk jij als je het woord Kerstmis hoort? Aan een boom met lichtjes? Cadeautjes? Zwevende engeltjes? Een kerststal? In het Museum Mayer van den Bergh vertellen meer dan dertig kunstwerken een stukje van het kerstverhaal. Wil je dit met eigen ogen zien? Kom dan tijdens de kerstvakantie met je klas, met je ouders, grootouders, tantes, nonkels, het kerstverhaal ontdekken en vraag dan het gratis zoekblad aan de museumbalie en start je zoektocht. Wie? kinderen 8-12 jaar, met (groot)ouders, tantes, … en in schoolverband Wat? Kijk- en doe-blad vol opdrachten en vragen voor de kinderen; voor de leerkracht, ouders, grootouders en begeleiders is er een blad met meer achtergrondinformatie Wanneer? december 2007: voor schoolgroepen op 12, 14, 19, 20, 21 december: 6 groepen, 104 deelnemers Prijs? Gratis Kerstrondleiding ‘Kerstvisite bij Henriëtte’ in reeks ‘Hoogdagen’ Net voor Kerstmis 1904 zette Henriëtte Mayer van den Bergh de deur van haar nieuwe museum open voor de eerste bezoekers. Zijzelf noemde het niet ‘Museum Mayer van den Bergh’ maar sprak over ‘la Maison des Rois Mages’, het Huis van de Drie Koningen. Ontdek tijdens de eindejaarsperiode de geschiedenis van dit prachtige museum en beleef het kerstverhaal opnieuw aan de hand van de schitterende schilderijen, wandtapijten, glasramen en beeldhouwwerken. Wie? volwassenen Wanneer? Januari 2007, december 2007 - individuelen: donderdag 4 januari 2007, 14-15.30 u; 17 deelnemers zondag 7 januari 2007, 11-12.30 u; 37 deelnemers zondag 23 december 2007, 10-11.30 u; 8 deelnemers donderdag 27 december 2007, 10-11.30 u; 9 deelnemers zaterdag 5 januari 2008, 10-11.30 u; 17 deelnemers - groepen dinsdag 11 december 2007, 10-11.30 u; 1 groep, 25 deelnemers donderdag 13 december 2007, 10-12.30 u; 2 groepen, 42 deelnemers dinsdag 18 december 2007, 14-15.30 u; 2 groepen, 32 deelnemers Prijs? - groepen: € 50,00 + inkomticket - individuelen: € 7,00 Boeking? Prospekta vzw Project ‘Weg-wijs in musea’ In 2006 werd de beteksting, bewegwijzering en berouting in het museum vernieuwd. Gezien de beteksting in de museumzalen enkel inhoudelijke informatie in het Nederlands verstrekt, werden de verschillende teksten naar het Frans, Engels en het Duits vertaald. Ze worden nu in de vorm van een brochure aan de anderstalige bezoeker tegen een waarborg tijdens zijn bezoek meegegeven. Ontwerpbureau Bailleul stond opnieuw in voor een verzorgde en uniforme vormgeving. Studiedag en VGI Innovatieprijs 2007 Op donderdag 11 oktober vond in het Kolveniershof een studiemiddag plaats, met als thema de gebruikers van digitaal erfgoed: wie zijn deze, wat zijn hun behoeften, hoe beleven ze
19
digitaal erfgoed en hoe zorgen we ervoor dat de informatie die we hebben over potentiële gebruikers in de toepassing verwerkt wordt? De organisatie was in handen van de Vereniging voor Geschiedenis en Informatica (VGI) en het Rubenianum. Op deze studiemiddag werd ook de VGI innovatieprijs uitgereikt aan de meest vernieuwende ICT-toepassing op het terrein van de geschiedenis van het afgelopen jaar. De genomineerde projecten werden tijdens de studiemiddag gepresenteerd, en de uiteindelijke winnaar wordt aan het eind van de dag bekend gemaakt. Het project www.erf-goed.be haalde het van de andere kanshebbers: Zicht op Maastricht, Muiderslot en E-Tsjerke. Uit het verslag van de jury: “Dit project onderscheidt zich omdat het werkelijk volledig meevaart op de huidige Web 2.0-golf. De website is een succesvolle mashup, die gebruik maakt van verschillende technologieën (tagging, rss, flickr, social networking, flickrmaps, ... om foto's te bewaren en te ontsluiten) en die weet te koppelen aan thema’s zoals erfgoed, landschappen en dorpsgezichten." C. Kunstmusea Doorlopend permanent educatief aanbod: Atelier ‘Dwepen met Madonna en Venus’ (samenwerking MMB/RH) zie hierboven 6. Publiekswerving A. Rubenshuis Bezoekcijfers De bezoekcijfers voor 2007 bleven stabiel ten opzichte van 2006 niettegenstaande er geen tentoonstelling was geprogrammeerd kwamen er 144.283 bezoekers in 2007 (144.876 in 2006 ). Door de ingebruikname van de nieuwe kassa’s is het niet mogelijk om meer in detail op de cijfers in te gaan daar de gegevens niet compatibel zijn met die van de oude kassa’s. Media Het Rubenshuis mocht zich in 2007 verheugen in heel wat mediabelangstelling. De vernieuwde presentatie en restyling van het museum kregen ruim aandacht en werden unaniem lovend besproken. De krant De Standaard rekende de vernieuwde presentatie tot de hoogtepunten van het museale jaar. Ook de campagne rond ‘Rubens. De meester en zijn stad’ kwam uitgebreid aan bod. Het gebeuren werd ook gecoverd door ATV, Radio 1 en Klara. Ook verschenen er in het buitenland diverse artikels waarin het Rubenshuis werd vermeld. Dit dankzij de nauwe samenwerking met Toerisme Antwerpen die bijna wekelijks met buitenlandse journalisten het Rubenshuis bezoeken. Ook maken filmploegen met de regelmaat van de klok opnames in het museum. Een overzicht is te vinden in de bijlagen. B. Mayer van den Bergh Bezoekcijfers: In 2007 werden 20.122 bezoekers genoteerd, wat een daling van ongeveer 10% inhoudt, t.o. vorig jaar. De tijdelijke tentoonstelling ‘Vrouwenportretten’ werd bezocht door 8.407 personen.
20
Pers en media: - ‘Grands reportages’: opnamen in het museum voor de Franse dienst voor toerisme . - ‘C’est du Belge’: opnamen van de RTBF van het schilderij van Jan Vekemans, door de Koning Boudewijnstichting aan het museum in bruikleen gegeven. - Interview met H. Nieuwdorp voor ATV over de tentoonstelling ‘Vrouwenportretten’. - Interview met R. Van Dooren voor ATV over themarondleiding ‘Heiligen’ op 19 oktober - Opname Canvas voor ‘Cultuurprijzen’ in de Bruegelzaal op 21 december - TV-uitzending van Canvas/VRT over de Dulle Griet van P. Bruegel.
C. Rubenianum In 2007 bezochten 978 binnen- en buitenlandse bezoekers de leeszaal van het Rubenianum, waarbij bibliotheek en fotodocumentatie intensief werden gebruikt.
januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november december totaal
Bezoekers 80 81 123 119 68 73 55 55 36 76 139 73 978
raadplegingen 405 357 445 460 359 367 307 302 219 400 349 414 4384
30 middagconcerten met ongeveer een 150 tal bezoekers per concert. 49 vergaderingen in het Kolveniershof Daarnaast werd schriftelijk (briefwisseling en e-mail) en mondeling (in leeszaal en telefonisch) advies verstrekt over schilderijen uit de 16de en 17de eeuw. 7. Publiekswerving, i.s.m. de dienst Publieksbeleid Musea stad Antwerpen A. Rubenshuis In april werd een nieuwe, viertalige publieksfolder gedrukt in de huisstijl van de stad Antwerpen. Deze wordt hoofdzakelijk via de dienst voor Toerisme en de Antwerpse hotels verdeeld. Rubens. De meester en z’n stad In Antwerpen en Brussel werden vanaf september verschillende ‘Rubens-initiatieven’ gelanceerd. Op initiatief van de overkoepelende communicatiedienst van de Musea stad Antwerpen en Toerisme Antwerpen werden verschillende instellingen benaderd om elkaar op promotioneel vlak te versterken.
21
De communicatieve uitwerking steunde op twee pijlers: ‘Brussel – Antwerpen’ en de lancering van ‘Rubens. De meester en z’n stad’. ‘Brussel – Antwerpen’ focuste op bezoekersdoorstroming van de tentoonstelling ‘Rubens. Een genie aan het werk’ van het KMSKB naar de Rubenslocaties in Antwerpen en vice versa. Dit werd gestimuleerd door zichtbare aanwezigheid in elkaars instellingen met verschillende soorten promotiemateriaal en reductietarieven. ‘Rubens. De meester en z’n stad’ was het Antwerpse luik van de samenwerking. De campagne werd naar aanleiding van het partnership gecreëerd en had drie doelstellingen: • de promotie van Antwerpen als toeristische bestemming bij het grote publiek • de promotie van het heringerichte Rubenshuis • de promotie van de tentoonstelling Samson en Delila. Een Rubensschilderij keert terug (Rockoxhuis, 16.11.07 - 10.02.08) Op 4 september ging er een persconferentie door in het Rubenshuis en het Rockoxhuis over dit initiatief. Er werd ook een aparte website gecreëerd en een folder gedrukt met daarin de verschillende Rubens-locaties van Antwerpen en de speciale Rubens-initiatieven Beurzen Het Rubenshuis werd door de dienst Publieksbeleid vertegenwoordigd op de volgende beurzen: 50+ beurs: 19-22 april Cultuurmarkt: 26 augustus Studay: 27 september Leerkrachtendag met Klasse: 29 september Website In het najaar werd gestart met de voorbereiding van de nieuwe website die in het voorjaar van 2008 operationeel moet zijn. Marketingplan De afdeling publieksbeleid startte met de voorbereiding voor een marketingplan voor het Rubenshuis, dat in 2008 zal worden gefinaliseerd. B. Mayer van den Bergh - Screening toegankelijkheid van het museum voor slechtzienden: januari - Seniorenbeurs: 18 – 22 april - Erfgoeddag: 22 april - Autoloze zondagen op 5 augustus en 23 september: museum gratis toegankelijk - Museumnacht: 18 augustus 14 Antwerpse musea stellen hun deuren van 19:00 tot 01:00 open. Het thema ‘Passie’ staat centraal in hun aanbod. Aanbod: doorlopend gegidste rondleidingen in de vaste collectie onder de noemer ‘De passie van een verzamelaar’ Gidsen: Jeannine Madereel, Martine Meyer; Suzy Mucha, Inez Van de Leest Aantal bezoekers: 1071 - Actie Klasse voor leerkrachten: 29 september Organisatie i.s.m. Klasse Wat? Info- en verwendag voor leerkrachten en hun gezin
22
Aanbod: interactieve rondleiding op basis van het museJA!-spel in voormiddag en in namiddag; zoekbladen ‘Land in zicht’ Wie? leerkrachten en hun familie Aantal deelnemers: 19 - Cultuurmarkt: 25 augustus - Studay: 27 september
Hoofdstuk 3 Beheer van het museum als bedrijf – de Bedrijftaken AFDELING 1. ORGANISATIE – HET BESTUUR VAN DE KUNSTMUSEA 1. Huisvesting van de Kunstmusea A. Rubenshuis De administratie van het Rubenshuis verhuisde op 19 april naar het Rubenianum. Het onthaalpaviljoen voor het Rubenshuis blijft voor problemen zorgen. De in 2005 geïnstalleerde deuren blijken niet bestand tegen rukwinden. De hoofdingang van het ticketoffice is daardoor al 2 jaar afgesloten. Het glas van de toegangsdeur tot de museumshop sloeg 2 maal stuk tijdens de winterstormen. De vervanging van deze deuren is gepland voor 2008. B. Smidt van Gelder . Het dossier van het museumgebouw ligt opnieuw ter studie. Twee pistes worden bestudeerd, nl. (1) de restauratie en herinrichting van het oorspronkelijke museumgebouw en (2) de mogelijkheid om wisselende ensembles tentoon te stellen in een nieuw te bouwen zaal in het Museum Mayer van den Bergh. C. Rubenianum Door de verhuis van de administratie van het Rubenshuis naar het Rubenianum werden de burelen van het Rubenianum herschikt. Staf en administratie van beide instellingen zijn nu gevestigd op de derde verdieping. Op het gelijkvloers van het Kolveniershof werd een onthaalbalie ingericht en de bezoekersfaciliteiten gemoderniseerd. 2. Personeel A.Rubenshuis In dienst Suppoosten:
23
• • •
Svetlana Panjsheri vanuit de bibliotheek op 1 februari 2007 Willy De Vreese vanuit Plantin Moretus op 6 februari 2007 Inge Van den Brande nieuw in dienst vanaf 1 maart 2007
Stagiaires: • Bianca van der Aalst, 3de jaars student Reinwaerdt Academie Amsterdam, stage van 5 februari tot 22 juni 2007 • Juliana Salazar, studente Master in Cultural Economics and Cultural Entrepreneurship (Faculty of History and Arts, Erasmus Universiteit Rotterdam), juni 2007 • Lotte Godfroy, 2de jaars student Reinwaerdt Academie Amsterdam, stage van 5 november tot 31 januari 2008. Uit dienst Administratie: • Administratief bediende, Kim Pattyn vanaf 25 november 2007 • Administratief assistent, Ingrid Claes vanaf 1 januari 2007 Suppoosten: • Doris Decerf naar het AMVC op 27 februari 2007 • Frieda Corten naar het Vleeshuis op 27 februari 2007 • Thibaud Van Aghtmael naar het Middelheim op 27 februari 2007 Opleidingen en workshops: Administratie: • Line Boven volgde op 12 en 19 oktober 2007 de cursus Excel Ploegbaas: • Dirk Van Thillo behaalde het attest van Leidinggevend Bewakingsagent door het volgen van de opleiding Security Manager bij Securitas Training. Dit in het kader van de “Wet tot regeling van private en bijzondere veiligheid”. Suppoosten: • Qandi Madadi Eerste stappen naar de computer/Ik werk voor A • Dugajin Brovina Eerste stappen naar de computer/Ik werk voor A • Christiane Smeekens E-traject Stress/Ik werk voor A • Julie Castelein E-traject Stress/Eerste stappen naar de computer • Sabine Ferro Eerste stappen naar de computer • Monique Muyshondt EHBO-PWW/Omgaan met mensen met een handicap • Axel Van Hoof Opkomen voor jezelf/E-Traject Stress/Ik werk voor A • Rosalind Priest EHBO nijverheidshelper • Svetlana Panjsheri Ik werk voor A • Inge Van den Brande E-Traject Stress B. Mayer van den Bergh Uit dienst Suppoosten: • Nora De Meulder naar Museum Plantin-Moretus • Rita Steukers naar Middelheimmuseum 24
• • • •
Emmy Van Der Elst naar Museum Vleeshuis/ Klank van de Stad Nicole Riemis naar Stadsreiniging Marit Pringels: pensioen Richard Asseloos: pensioen
In dienst Suppoosten: • Pierre Nagels vanuit Nationaal Scheepvaartmuseum • Tatyana Galtseva vanuit het Museum Plantin - Moretus • Erik De Kok nieuw in dienst • Greta Smedts vanuit het Volkskundemuseum Administratie: Van 1 juli tot 23 oktober kwam Herman Van Hal tijdelijk in dienst ter vervanging van Lieve Loos, in zwangerschapsverlof. Opleidingen en workshops • • • • • •
25/1:Rita Van Dooren: Focus op kunsteducatie A 8/2: Ingrid Staes: EHBO 13/2: Lieve Loos: kwaliteit en communicatie 19 en 24/4: Lieve Loos: schrijven voor het web 5/6: Rita Van Dooren: terugkomdag Cursus Pestmanagement (Collectiebeleid/Behoud en Beheer) 8/10: Rita Van Dooren: themadag Jongeren en musea, in Diamantmuseum, georganiseerd door Publiekswerking koepel
25
BIJLAGEN AANWINSTEN 1. Aankoop Niet van toepassing A. Rubenianum Zie elders 2. Schenkingen Niet van toepassing 3. Bruikleen van lange duur Zie bruiklenen RESTAURATIES 1. Restauratieatelier stad Antwerpen A. Rubenshuis • •
Jan Cossiers, Portret van een jonge man, (inv.nr. ZNR.004) Kruisbeeld (inv.nr. RH.B.036)
B. Mayer van den Bergh 1. door het restauratieatelier Papier/Boek: - Wierix, Dubbelzijdige tekening Isabella – Clara-Eugenia, inv. 758 (omwisseling zijde in passe-partout) - Behandeling van twee handschriften: - Sawalo, 12de eeuw, Evangeliarium, inv. 619
26
- Parijs, 1380-1400, Liturgisch Psalter, inv. 622 - Behandeling van twee pastels: - C.H. Hodges, Portret van een man, inv. 205 - C.H. Hodges, Portret van een vrouw, inv. 206 - Behandeling van de pastel van R.G. Carriera, Portret van een dame, inv. 176 - Advies voor afdekking tegen licht van de tentoongestelde miniaturen in de bibliotheekzaal 2. door het restauratieatelier Polychromie: - Nazicht en retoucheren van de schilderijlijsten. 3. door het restauratieatelier Hout: - Nazicht houtworm in de bibliotheekzaal - Nazicht van de tafels en banken uit de collectie. Behandeling van twee banken, inv. 1507 en twee tafels, inv. 1508, inv. 426. C. Smidt van Gelder Sm.NN(Hing.1), Haardscherm, Nederland, 19de eeuw 2. HACOM 3. A. Rubenshuis Er werd in 2007 geen beroep gedaan op Hacom voor restauraties. B. Smidt van Gelder Sm.620, Laatbarokke ronde wandklok in zilver, met drijfwerk van arabesken, bloemen en bladeren, het mechanisme van Johann Joseph DOLL te Grasz, 38,9x30,2 cm, verzilverd koper, messing, geschilderd koper, staal, mechanisme. Sm.1647, Neoklassieke wandklok in ormolu, het uurwerk gevat tussen twee ramskoppen en de tak van een druivelaar, bekroond door een brandende cassolette en met onderaan het hoofd van een nimf, 37x24x12 cm, verguld brons, wijzerplaat in email gesigneerd George JAMIESON’S en SF, binnenbekleding in textiel en papier, mechanisme. 4. Privé – restaurateurs A. Rubenshuis • • • •
Wandbekleding: Antechambre, Ontvangstkamer en Eetkamer Anoniem, 17de eeuw, Liggende hond, AV.1923.008.001 Lucas Faydherbe, toegeschreven aan, Sater, inv.nr. RH.B.045 Lucas Faydherbe, Buste van Hercules, inv.nr. RH.B.062
B. Mayer van den Bergh A: Restauraties door privé-restaurateurs: 1. Gefinancierd door Stad Antwerpen: Gerestaureerd door mevr. C. Van Herck: - A. De Gryff, Stilleven met wild en groenten en een hond, inv. 100
27
- Naar P.P. Rubens, Elisabeth de Bourbon, inv. 1597 2. Gefinancierd door de VZW Museum Mayer van den Bergh: a) Gerestaureerd door mevr. C. Van Herck: - G. Gabron, Stilleven met zilveren beker, inv. 95 b) Gerestaureerd door mevr. L. Watteeuw: - Gent-Brugge, omstreeks 1510, Breviarium Mayer van den Bergh, inv. 618. Deze restauratie werd afgewerkt. Het opbergetui werd geleverd. c) Aankoop nieuwe lijst voor het schilderij van Jan Mostaert, Heuvelachtig rivierlandschap met Christoffel, bij de firma Paalman te Brussel. 3. Gefinancierd door de bruikleennemer (Burgos): - Vervanging van een gebroken metalen bevestigingshaakje van de ‘Kluizenaarstriptiek’ van de Meester van de Heiligenfiguren Restauratie door de restaurateurs van het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium: - Torenretabel (ca. 1400), inv. 359. C. Smidt van Gelder -
Sm.1171, Hoge neoklassieke secretaire met klapblad en drie laden, Nederland, 19de eeuw. Sm.1481, Neoklassieke commode met lade en twee deuren, Nederland, 19de eeuw. Sm.1572, Paar neoklassieke haardijzers met rozetten, pijnappels en een S-vormige fries, ormolu en smeedijzer, Frankrijk, 18de eeuw. Sm.1856, Ovale neoklassieke theetafel met opstaande rand, Nederland, 19de eeuw. Sm.NN(Hing/2), Twee neoklassieke wandlichten met twee armen, bestaande uit twee takken met bladeren en bloemen, bijeengehouden door een strik, ormolu, Frankrijk, 19de eeuw.
BRUIKLENEN A. Rubenshuis Schilderijen en beelden uitgeleend voor tentoonstellingen: •
‘Twintig jaar Schattenjacht’, ter gelegenheid van het 20-jarige bestaan van het Fonds voor cultureel erfgoed van de Koning Boudewijnstichting., Koninklijk Paleis, Brussel, van 9 juli tot 16 september • Theodoor I Rogiers?, Sierstel, zilver, inv.nr. RH.K.021 • Lucas Faydherbe, Buste van Hercules, terracotta, inv.nr. RH.B.062
•
‘Rubens, een genie aan het werk’, Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, van 7 september 2007 tot 31 januari 2008 • Anoniem, Achterzijde triomfboog van Filips IV, olieverfschets, inv.nr. RH.S.008 • Theodoor I Rogiers?, Sierstel, zilver, inv.nr. RH.K.021 • Lucas Faydherbe, Buste van Hercules, terracotta, inv.nr. RH.B.062 • Peter Paul Rubens, Zelfportret, schilderij, inv.nr. RH.S.180 • Peter Paul Rubens, Schets voor de bekroning van het hoofdaltaar van de Antwerpse jezuïetenkerk, olieverfschets, inv.nr. RH.S.194
Schilderijen in langdurig bruikleen uitgeleend voor tentoonstellingen: 28
•
‘Rubens, een genie aan het werk’, Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, van 7 september 2007 tot 31 januari 2008 • Anoniem, Helena Fourment, bruikleen KMSKA, inv.nr. RH.S.098 (KMSKA 682)
• ‘Traum von Süden’, Gemäldegalerie der Akademie der Bildenden Künste, Wenen, van 16 oktober 2007 tot 15 maart 2008 • Willem II van Nieulandt, Gezicht op het Campo Vaccino, bruikleen KMSKA, inv.nr. 440 •
‘Parrots in Art’, Barber Institute, Birmingham, van 26 januari tot 29 april • Jacob Jordaens en atelier, Meid met fruitmand en een vrijend paar, bruikleen KMSKA, inv.nr 5049
In langdurig bruikleen ontvangen kunstwerken: Er werden 25 stukken in langdurig bruikleen verkregen (zie HFDST I, A en bijlage II). Bij de herinrichting van het museum werd een aantal werken uit de presentatie verwijderd. Acht objecten uit de collectie van het Rubenshuis werden overgebracht naar het Centraal Depot van de Musea stad Antwerpen: • • • • • • • •
Anoniem, Portret van Jan Wildens, schilderij, inv.nr. RH.S.009 Anoniem, De overvloed, schilderij, inv.nr. RH.S.005 Frans I Floris, Studiekop van een liggende vrouw, schilderij, inv.nr. RH.S.193 Lucas van Uden, Landschap met koeien, schilderij, inv.nr. RH.S.090 Ronde tafel, inv.nr. RH.M.056 Tafel met bolpoten, inv.nr. RH.M.043 Stoel met balusterpoten, inv.nr. RH.M.002 Kleine tafel met geslingerde poten, inv.nr. RH.M.109
Drie prenten uit de collectie Rubenshuis werden in het kader van collectiemobiliteit overgebracht naar het Museum Plantin Moretus/Prentenkabinet: • • •
Peter Paul Rubens, De onbevlekte ontvangenis, inv.nr. RH.P.0049 Peter Paul Rubens, Portret van Gapsard Gevartius, inv.nr. RH.P.0806 Hendrik Leys, Rubens gaat naar een feest, inv.nr. RH.P.0790
Twee langdurige bruiklenen werden geretourneerd aan de eigenaar: • •
Anoniem, De Marteldood van de HH. Marcus en Marcellinus, schilderij, inv.nr. RH.S.082 Theodoor de Rosier, De zogenaamde ‘Van Nispen schaal’, zilveren tazza, inv.nr. RH.K.020
B. Mayer van den Bergh -
‘Geloof en geluk. Sieraad en devotie in Middeleeuws Vlaanderen’, Gruuthuse te Brugge, van 22 september 2006 tot 4 februari 2007: - Wraak van Herodias, enseigne, inv. 845
29
-
-
-
-
- Johannesschotel, enseigne, inv. 865 - Vijf bedelaarstekens, inv. 1173 - Vera Icon/Piëta, gietvorm, inv. 473 - Job, inv. 274 - Krans met 44 mensenhoofden, inv. 212 - Memento mori-kraal, inv. 453 ‘Zilver uit Antwerpen’, Sterckshof, Deurne, 1 oktober 2006 – 7 januari 2007: bruikleen van een keuze zilveren voorwerpen uit de collectie van het museum: - Tafelfontein (fragment) (inv. 462) - Bisschop (Eleutherius) (inv. 466) - W. Jamnitzer, Maatstaf voor de gewichtsvergelijking van verschillende metalen met lederen foedraal (inv. 495/1, 495/2) - Paar oorhangers (inv. 1414) - Paar oorhangers (inv. 484/1, 484/2) - Hanger met oorlepel en tandenstoker (inv. 480) - Hanger: Calvarie (inv. 485) - Paternosterkraal: Christus aan het kruis en Verrijzenis (inv. 481) - Reliekhoudertje (inv. 463) - Reliekschrijntje (inv. 464) - Liefdesring met diamanten in hartvorm (inv. 478) - Driekoningenring (inv. 470) - Ring (inv. 471) - Koopmansring (inv. 474) - Verlovingsring (inv. 479) - Ring met puntdiamant (inv. 472) - A. Pröll, Zoutvat (inv. 486) - Zoutvat (inv. 505) - Plooivork met lepelbak (inv. 488) - Plooivork met lepelbak en afschroefbare tandenstoker (inv. 490) - Plooivork met lepelbak (inv. 492) - J. C. I Treffler, Gedekselde beker (inv. 497) - Beker van de Jonge Handbooggild van Antwerpen (inv. 487) - Ontwerp voor een universiteitsscepter (inv. 1057) - Jeton (proefstuk) van muntmeesters ‘Prayers and Portraits. Unfolding the Netherlandish diptychs’, National Gallery, Washington, van 12 november 2006 tot 4 februari 2007: - Meester van de Bensonportretten, Portret van een man en zijn echtgenote, inv. 187 - Meester van Vrouwelijke halffiguren, Petrus en Paulus, inv.34 ‘Vlaamse primitieven. De mooiste tweeluiken’, Koninklijk Museum voor Schone Kunsten, Antwerpen, van 3 maart tot 27 mei 2007: - Meester van de Bensonportretten, Portret van een man en zijn echtgenote, inv. 187 - Meester van Vrouwelijke halffiguren, Petrus en Paulus, inv.34 - Paternosterkraal met Christus aan het kruis en Verrijzenis, inv. 481 - Tweeluik met Margaretha en stichteres en Maria met Kind en stichteres, inv. 441 - Tweeluik met Geseling van Christus en Calvarie, inv. 445 ‘El toison de Oro’, Museo de la Bellas Artes, Valencia, van 23 maart tot 30 juni 2007: - Martinus te paard, inv. 260
30
-
-
-
-
-
-
-
‘Wonderlycke dieren op papier in de tijd van Plantin’, Museum Plantin-Moretus, van 5 mei tot 5 augustus 2007: - Hanger met oorlepel en tandenstoker, inv. 480 ‘Joachim Patinir’, Prado, Madrid, van 2 juli tot 7 oktober 2007: - Joachim Patinir, Rotslandschap met Hiëronymus, inv. 30. De tentoonstelling kende een zeer groot succes met 257.738 bezoekers. ’20 jaar roerend erfgoed’, Koninklijk Paleis, Brussel, van 25 juli tot 16 september 2007: - Cornelis de Vos, Jan Vekemans, langdurige bruikleen Koning Boudewijnstichting ‘De dageraad van de Bourgondische eeuw’, Brugge, Groeningemuseum, van 14 september 2007 tot 6 januari 2008: -Maria met Kind, inv. 349 ‘Pierre de Lumière. Le cristal de roche dans l’art et l’archéologie’, Musée Provincial des arts anciens du Namurois, Namen, van 7 september 2007 tot 3 februari 2008: - Reliekhoudertje, inv. 463 - Paar oorhangers, inv. 484/1 en 484/2 - Eglomisé-hanger: Aanbidding van de Wijzen, inv. 482 ‘Het meesterlijk atelier’, Paleis voor Schone Kunsten, Brussel, van 3 oktober 2007 tot 20 januari 2008: - Geboorte van Jezus, paneel v. het veelluik Antwerpen-Baltimore, inv. 1 - Vier paar dierenfiguren/Doop van Jezus, inv. 432 Voor de nieuwe opstelling bij de heropening van het museum Vleeshuis te Antwerpen als ‘Klank in de stad’, werden de volgende voorwerpen in permanent bruikleen gegeven (van 1 augustus 2006 tot 31 juli 2009, mogelijk verlengbaar): - Lepelrek met Pierrot (Charivari), inv. 425 - Heilige man Job, inv. 911 - Trommel, inv. 521.
C. Smidt van Gelder a) Bruiklenen van lange duur (Kasteel d’Ursel, Hingene) - Sm.1171, Hoge neoklassieke secretaire met klapblad en drie laden, Nederland, 19de eeuw. - Sm.1481, Neoklassieke commode met lade en twee deuren, Nederland, 19de eeuw. - Sm.1572, Paar neoklassieke haardijzers met rozetten, pijnappels en een S-vormige fries, ormolu, Frankrijk, 19de eeuw. - Sm.1596, Paar klassieke vazen met mythologische voorstellingen in wit op lichtblauwe grond, Engeland, Wedgewood, 19de eeuw. - Sm.1668, Kaststel met een beker en twee balustervazen, roze grond met uitsparingen in gekleurde email, porselein, China, Kien Long, einde 18de eeuw. - Sm.1767, Paar tortelduiven op een rots, biscuit met gekleurde glazuren, Japan, 19de eeuw. - Sm.1856, Neoklassieke ovale theetafel met opstaande rand en twee handvatten, Nederland, 19de eeuw. - Sm.NN(Hing/1), Haardscherm, Nederland, 19de eeuw. - Sm.NN(Hing/2), Twee neoklassieke wandlichten bestaande uit twee takken met bladeren en bloemen, samen gehouden door een strik, ormolu, Frankrijk, 19de eeuw. b) Tentoonstellingen
31
- Sm.854, Jan VAN HUYSUM, Bloemen in een teracottavaas op een marmeren blad, olieverf op koper op paneel, 51x42,5 cm. - Sm.1198, Jan TEN COMPE, Het Zuider-Buiten-Spaarne in Haarlem met molen Spaarn en Wind, olieverf op paneel, 45,3x64 cm. c) Voorstel tentoonstellingsprogramma CSG in MMB (zie bijlage) IV. MEDIA AANDACHT A. Rubenshuis 1. Pers • Speurtocht in het museum, Libelle, februari 2007 • Only here for the beer…, Daily Mail, 28 maart 2007 • Antwerpse kathedraal aan de top van Vlaamse toeristische attracties, De Morgen, 14 april 2007 • Witte handschoenen voor Erfgoeddag. Onvoltooid schilderij is populairste in Rubenshuis, Gazet van Antwerpen, 20 april 2007 • Erfgoedschatting levert 17de-eeuwse schilderijen op, De Morgen, 24 april 2007 • Schilderwerken in het Rubenshuis, Nieuwe Gazet / Laatste Nieuws, week van 24 april, • Wim Wilri, Schilders aan het werk in Rubenshuis, in Het Laatste Nieuws, 19-04-2007 • Patrick Van de Perre, Rubenshuis krijgt schilderbeurt, in Gazet Van Antwerpen, 1904-2007 • Rubenshuis vernieuwt, in Het Nieuwsblad, 21-04-2007 • Eric Rinckhout, Heroverde Rubens blijkt niet authentiek, in De Morgen, 30-05-2007 • Rubens-marketing weer opgekrikt, in Gazet Van Antwerpen, 23-07-2007 • NDM, Verkoop oude meesters drijft National Gallery tot wanhoop, 04-07-2007 • Johan Van Baelen, Toerismeschepen Philip Heylen bruist van de plannen, We mogen onze trots tonen, in Gazet Van Antwerpen, 08-02-2007 • Feest in ’t Stad, iedereen doet mee, in Den Antwerpenaar, 01-12-2007 • Reizen Lauwers, Rubenshuis: weergaloze inspiratie van de meester, in Dagreizen 2008, pg 44 • Citytrips met en zonder kids, in Semper (NL), 01-11-2007 • Geert D’Hulster, Complotten in het Rubenshuis, in Gazet Van Antwerpen, 14-02-2007 • Patrick Van de Perre, Rubenshuis krijgt schilderbeurt, in Gazet Van Antwerpen, 1904-2007 • Patrick Van de Perre, Volg het spoor van Rubens, in Gazet Van Antwerpen, 18-042007 • Ive Van Orshoven, Rubens heeft te veel op koekjesdozen gestaan, in Zone 03, 21-122007 • Eric Rinckhout, Vroegste afbeelding van Rubenshuis ontdekt en gerestaureerd in Engeland, in De Morgen, 23-11-2007 • KMa, Jonge boefjes gebruikten oudste afbeelding van Rubenshuis als dartsbord, in Gazet Van Antwerpen, 24-25-11-2007 • Tien huizen van beroemde kunstenaars in België, in Plaza Weekend (Het Nieuwsblad), 22-12-2007 • 10 Huizen van beroemde kunstenaars in België, De kunst binnenkamers, in De Standaard, 22-12-2007 • Instant weekend: Antwerp, in The Sunday Times, 2-12-2007 • 48 Hours in Antwerp, in The Independent, 18-08-2007 • 48 Hours in Antwerp, in North West Telegraph, 25-08-2007 32
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
48 Hours in Antwerp, in Belfast Telegraph, 25-08-2007 Derek Blyth, Flemish painting used as a dart board, in Flanders Today, 28-11-2007 Antwerps museum neemt voortouw in Rubensonderzoek, in De Morgen, 30-11-2007 VDAA, Verloren Zoon van Rubens opnieuw te bewonderen, in De Nieuwe Gazet, 3011-2007 Rubenshuis Beschermt Kunst Tegen Invallend Licht Met Solar Gard Glasfolie, in Grooze fm, 28-11-2007 PhT, Oudste afbeelding van Rubenshuis was vogelpikbord, in De Nieuwe Gazet, 2711-2007 PhT, Antwerps portret van Britse royal haalt recordbedrag, in De Nieuwe Gazet, 2711-2007 Eric Rinckhout, Rubensvondst volgend jaar naar Rubenshuis,in De Morgen, 24-112007 KMa, Jonge boefjes gebruikten oudste afbeelding van Rubenshuis als dartsbord, in Gazet Van Antwerpen, 24-11-2007 KMa, Boefjes spelen darts op werk uit 17e eeuw, in Het Belang van Limburg, 24-112007 Rubenshuis en – routes, in De Standaard, 24-10-2007 Peterke Rubens is een A-icoon, in Passe-Partout, 17-10-2007 Antwerps begijnhof verkoopt schilderijen, in De Standaard, 16-10-2007 Walter Saenen, Rode A5 voor Rubens, in Het Nieuwsblad, 06-10-2007 SVW, Rubens wordt vijfde in wedstrijd A-icoon, in Gazet Van Antwerpen, 06-102007 Discovering Belgium, in Newcomer (The Bulletin), 01-09-2007 Veel Aandacht Voor Rubens Tijdens Zundert Corso, in Grooze fm, 29-08-2007 Weg met Patrick Janssens!, in Metro, 24-08-2007 De meester en zijn stad, in De Zondag, 19-08-2007 Antwerpen en Brussel plaatsen Peter Paul Rubens in de kijker, in Het Belang van Limburg, 05-09-2007 NLE, Pierre-Paul Rubens à l’honneur à Bruxelles et Anvers, in Dhnet.be, 04-09-2007 NLE, Pierre-Paul Rubens à l’honneur à Bruxelles et Anvers, in Actu24.be, 04-09-2007 Antwerpen plaatst Peter Paul Rubens in de kijker, in Gva.be, 05-09-2007 Samson en Delila keren terug naar huis, in vrtnieuws.net, 05-09-2007 Antwerpen en Brussel plaatsen Peter Paul Rubens in de kijker, in Belga, 04-09-2007 Pierre-Paul Rubens à l’honneur à Bruxelles et Anvers, in Belga, 04-09-2007 Pierre-Paul Rubens à l’honneur à Bruxelles et Anvers, in Levif.be, 04-09-2007 België zet Rubens in de schijnwerpers, in leeuwardercourant.nl, 04-09-2007 Rubens troef in Antwerpen en Brussel, in Standaard.be, 04-09-2007 Antwerpen Barokschilderkunst herleeft in nieuwe zalen, Rubenshuis straalt na grondige opfrisbeurt, in Het Nieuwsblad, 05-09-2007 Geert van der Speeten, Rubenshuis straalt na opfrisbeurt, in De Standaard, 005-092007 Frank Heirman, Rubenshuis in het nieuw, in Gazet Van Antwerpen, 05-09-2007 Genie ook in Brussel, in Gazet Van Antwerpen, 05-09-2007 Topstuk in Rockoxhuis, in Gazet Van Atnwerpen, 05-09-2007 Eric Rinckhout, Rubenshuis krijgt facelift, in De Morgen, 05-09-2007 Eric Rinckhout, De meester in Brussel en Antwerpen, in De Morgen, 05-09-2007
33
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
VBT, Hoofdstad promoot Rubens samen met Antwerpen, in Het Laatste Nieuws, 0509-2007 En très bref, in La Libre Belgique, 05-09-2007 Geert Van der Speeten, Rubenshuis straalt na grondige opfrisbeurt, in Het Volk, 0509-2007 ‘Samson en Delila’ keren terug naar huis, in vrtnieuws.net, 05-09-2007 Geert Van der Speeten, Rubenshuis straalt na opfrisbeurt, in Standaard.be, 05-09-2007 Luc Van Bakel, National Gallery leent Samson en Delila uit aan Rockoxhuis. Meesterwerk Rubens komt (even) naar huis, in Het Laatste Nieuws, 06-09-2007 Rubens à Bruxelles et Anvers, in Vers l’Avenir, 06-09-2007 Rubens, le prince des peintres exposé à Bruxelles, in Rtlinfo.be, 14-09-2007 Een blik in de keuken van Peter Paul Rubens, Van krabbel tot meesterwerk, in DS Film & Cultuur (De Standaard), 19-09-2007 Jan Van Hove, Rubens en Brussel, in DS Film & Cultuur (De Standaard), 19-09-2007 Martine Dubois, Face à face avec Rubens, in Arte News, 01-11-2007 Jan Van Hove, Samson en Delila zijn weer thuis, in De Standaard, 13-11-2007 Eric Rinckhout, Rubens Samson en Delila op oorspronkelijke plaats, in De Morgen, 13-11-2007 Jan Van Hove, Samson en Delila zijn weer thuis, in Standaard.be , 13-11-2007 SaV, Rubens Samson en Delila tijdelijk terug, in De Tijd, 16-11-2007 CD, Pierre-Paul Rubens d’Anvers, Le maître et sa ville, in Dimanche Express, 25-112007 Rubens geniaal in Brussel en Antwerpen, in Travel Magazine, 07-12-2007 Rubens génial de Bruxelles à Anvers, in Travel Magazine, 07-12-2007 Jan Van Hove, Het KUNSTBEDRIJF floreert, in De Standaard, 29-12-2007 Jan De Maele, Delila – Rockox en de bankier, in Isel Magazine, 01-02-2007 Natasja Peeters, Het geheim van Rubens’ succes, in Muziek en Woord, 01-09-2007 Rubens, genie aan het werk, in Xtra Magazine (Het Laatste Nieuws), 07-09-2007 Rubens was een kwajongen, in Brusselnieuws.be, 12-09-2007 Anne Brumagne, Rubens was like Picasso, in Brussel Deze Week, 13-09-2007 Marie-Françoise Gihousse, Rubens l’atelier du genie, in Vers l’Avenir, 14-09-2007 BP, De vastberaden denker achter schilder en zakenman Rubens, in De Tijd, 14-092007 Joost De Geest, Veilingen Kunst & Antiek, in Het Laatste Nieuws, 21-09-2007 Rubens, een genie aan het werk, in Metro, 26-09-2007 Christine Vuegen, Rubens in actie, in De Huisarts, 27-09-2007 Rubens in Brussel en Antwerpen, in De(n) Antwerpenaar, 01-10-2007 FDC, KMSK-Brussel, Rubens, een genie aan het werk, in ’t Pallieterke, 31-10-2007
2. Opnames • opname van Avro KunstQuest, een educatief jongerenprogramma met als thema Rubens, 05-2007 • opname nav de grote tentoonstelling in Brussel, RTBF, 02-07-2007 • opname ZDF reportage ivm Belgisch Koningshuis & RH,19-9-2007 • opname Chinese Tv-ploeg Rayli, 6-7/11-2007 3. Speciaal bezoek
34
• • • • • • •
National Gallery, London, staf en Benefactors brengen een bezoek aan het Rubenshuis, 20-05-2007 Delegatie van John and Mable Ringling Museum of Art, Sarasota, 05-07-2007 Chinese ambassadeur + vice-ambassadeur, 12-08-2007 Nationaal secretaris van de vereniging van de beroepsfotografen, en een Chinese delegatie, 24-08-2007 Bloemencorso – Zundert, 05-09-2007 mevrouw Jeffery, echtgenote van de Gouverneur-generaal van Australië, 01-10-2007 Delegatie van de Europese commissie, 24-10-2007
B. Mayer van den Bergh 1. Pers • Bright lights, big city, in Flanders Today, 12.12.2007, p. 11 • Val van Icarus is geen echte Bruegel, in De Standaard, 17.10.2007, p. 2 • Val van Icarus is geen echte Bruegel, in De Standaard, 17.10.2007, p. 34 • Pieter Bruegel wellicht in Antwerpen geboren. Manfred Sellink stelt ophefmakende ouvrecatalogus samen, in Gazet van Antwerpen, 17.10.2007, p. 53 • Ambiance de Toussaint et de Noël au Musée Mayer van den Bergh, in Les Cahiers de la Semaine, 11.10.2007, p. 20 • Drie dames op de catwalk. De dageraad van de Bourgondische eeuw in Groeningemuseum, in Brugsch Handelsblad, 21.09.2007, p. 21
35
