Jaargang 2 s.ummer s :OMER s 9,95

WIELRENNEN IN LIMBURG

kindje. Daarvoor kun je als sponsor al heel snel iets goeds betekenen. We sponsoren niet met geld, maar in natura. Als Leontiens AA drink-team of de damesploeg van Dolmans Boels hier wil trainen en er zijn kamers vrij, dan mogen ze daar gebruik van maken.” Naast Leontien van Moorsel heeft ook Michael Boogerd bijgedragen aan de wielerhotelstatus. “Ik heb Michael

Jaargang 2 s .UMMER  s :OMER  s € 9,95

Topfavoriet: Marianne Vos

WK 2012

.A  JAAR WEER .EDERLANDER WERELDKAMPIOEN OP DE #AUBERG

Boogerd leren kennen bij de Van der Valkvestiging in Urmond waar ik heb gewerkt. Toen dit hotel in 2000 is geopend, wilde Boogerd hier slapen tijdens de Historie: Amstel Gold Race. En hij bracht het hele Rabobankteam mee. Nog altijd zijn we Jan Raas preferred Marcel Kint supplier van Rabobank, het huishotel van de Rabobank wielerploeg Limburg.” BriekinSchotte

Oscar Camenzind aankomend wereldkampioenschap logeren de Engelse en Mart Tijdens van derhet Borgh Amerikaanse wielerploegen bij Van der Valk in Maastricht. En de UCI komt ook. Mythische Cauberg

Voor september 2012 zijn bijna alle 190 kamers van het hotel volgeboekt. Het NederlandseBelgië: team koos voor kasteel Vaeshartelt. “Ik ben blij met Engeland en Luxeprobleem Amerika, want wat van ver komt, blijft ook tot en met de laatste dag. Rabobank Boonen of Gilbert? is wel hier voor de ploegentijdrit.” De gemengde Speciale wensen zijn er volgens Bartho van der Heijden niet echt. “We doen Cauberg gevoelens niks aparts, maar we doen de gewone dingen wel buitengewoon goed. Extra van Marc Lotz handdoeken voor de masseurs en extra stroom en water, omdat ze zelf zorgen voor het wassen van hun kleren. En op tijd eten. Gekookt wordt er in overleg Prognoses: met de kok van ons hotel. Bij de Tour de France is dat een ander verhaal. Daar verslaggevers Wuyts, hadden we mee te maken in 2010 toen de Tour in ons land startte. Je kreeg Ouwerkerk, Misérus, toen een heel draaiboek waar je je als hotel aan te houden had. Daarin werd Nelissen en Lippens EHSDDOG GDW GH UHQQHUV RS GDJ  DOOHPDDO NLSÀOHW HWHQ ]RGDW ]H QLHW LQ HON hotelrestaurant biefstuk met friet kregen voorgeschoteld. Tegenwoordig hebben en meer! de meeste teams eigen keukenwagens tijdens de Tour en eigen bedden. Goede danen rust zijn het allerbelangrijkste voor een renner. Van een aparte Meervoeding behandeling is bij ons geen sprake. Ja, als ze winnen, dan zorgen we uiteraard agina’s 100 p voor champagne!” se

Limburg wielerverhalen

39

HISTORIE

De mythe van een wielerberg

‘Ware slachtingen op de Cauberg onder de renners....’ Al sinds de jaren dertig van de vorige eeuw, toen Valkenburgse wielerliefhebbers meer toeristen naar het Geulstadje wilden lokken, fungeert de Cauberg als scherprechter in de wielersport. Op Nederlands bekendste wielerheuvel werden heroïsche duels tussen klinkende namen uitgevochten, in tal van kampioenschappen, Tour de France-etappes en de Amstel Gold Race. ‘De Cauberg richtte ware slachtingen aan onder de renners. Slechts 8 van de 36 GHHOQHPHUVEHsLQGLJGHQGHQRQJHORRÁLMNHQ]ZDUHVWULMG%HNOLPPLQJHQYDQGH Cauberg hebben het ten slotte gedaan. Het waren de mannen met den langsten DGHPGLHGHQZHGVWULMGKHEEHQJHZRQQHQDOKHHIWWHQVORW0DUFHO.LQWJH]HJHYLHUG HQZHOYHUGLHQGGHUHJHQERRJWUXLRP]LMQVFKRXGHUVJHNUHJHQ(QGHJHQHQGLHQLHW XLWUHGHQ ]LMQ QRJ ODQJ QLHW JHNZDOLÀFHHUG DOV UHQQHUV 'DDU ]DWHQ *LQR %DUWDOL HQ(ORL0HXOHQEHUJRQGHU·, noteerde het Limburgs Dagblad op 5 september 1938 in de nabeschouwing van het wereldkampioenschap wielrennen dat voor het eerst in Valkenburg, tevens een primeur voor Nederland, plaatsvindt. Met ploegen van vier renners per land. Amsterdammer Piet van Nek eindigde als vierde, terwijl landgenoot Joop Demmerie bij de amateurs het brons behaalde. Enkele maanden voor de titelstrijd in Valkenburg had wielerreporter Martin Duyzings samen met de genoemde Meulenberg, de Belgische wereldkampioen van 1937, het WK-parcours per auto afgelegd. Duyzings wilde van Meulenberg weten welke type renner hij op het Cauberg-parcours de meeste kansen toedichtte. “Een sprinter-klimmer, en geen klimmer-sprinter”, had Meulenberg droogjes geantwoord, waarmee hij blijk gaf van een voorzienende blik. :DQW DDQ KHW SURÀHO YDQ GH VSULQWHUNOLPPHU YROGHHG QLHW DOOHHQ 0DUFHO Kint (in ‘38 bovendien drievoudig ritwinnaar in de Tour), maar ook latere Cauberg-bestormers, in dit geval in de Amstel Gold Race, als Cunego, Di Luca, Rebellin, Vinoukourov, Gilbert. Mannen begenadigd met krachten die 40

Wielrennen in Limburg

hen ook na 260 kilometers nog in staat stelden om bij een stijgingspercentage van 12 procent door het ranselen van het buitenblad in de laatste 200 meter naar de streep op de top een beslissend gat te slaan. Ook Michael %RRJHUGHWDOHHUGHLQGHÀQDOHWHUKRRJWHYDQKHWRRUORJVPRQXPHQWDDQGH Cauberg, een dergelijke krachtsexplosie diverse malen, maar werd steeds RYHUYOHXJHOG ´,Q GH ÀQDOHµ EOLNW %RRJHUG DQQR  WHUXJ ´]DW LN DOWLMG voorop met mannen die rapper waren dan ik en in mijn wiel bleven zitten. Om niet kansloos te zijn, moest ik op het steilste stuk wel demarreren. Het uitzinnige publiek werkte daarbij ook enorm stimulerend. Strijden tot de laatste meter.”

Goeie reclame Het plan om het WK in 1938 naar Valkenburg te halen, ontstond in de boezem van een kring van elf Valkenburgse wielervrienden annex ondernemers, verenigd in ‘Valkenburgs Belang.’ Zij wilden het Geulstadje als toeristische ‘Parel van het Geuldal’ nieuw leven inblazen, ofwel, in hedendaags bestuurdersjargon: RSGHNDDUW]HWWHQ. Valkenburg had al een wielerbaan en de wielervereniging ‘Vooruit’. “Maar toeristisch liepen de zaken niet zo goed meer. Na een bezoekje aan het WK van 1935 in Floreffe, bij Namen, besloten deze Valkenburgse wielerfans dat een WK Valkenburg goeie reclame kon opleveren. En daardoor ook extra inkomsten voor de horeca,” vertelt Levien Spits, voormalig leraar aan een HEAO en wielerliefhebber in hart en nieren, die als schrijverarchivaris verantwoordelijk is voor diverse boeken over de wielerhistorie van Valkenburg en de Cauberg. Niet onlogisch, want Spits’ persoonlijke geschiedenis is nauw verbonden aan die van de Cauberg als Nederlands bekendste wielerheuvel. Hij werd in 1945 geboren in hotel ‘t Centrum dat zijn ouders vele jaren runden aan het Grendelplein, aan de voet van de &DXEHUJ 'H PLGGHOEDUH VFKROLHU 6SLWV PRHVW LHGHUH GDJ RS GH ÀHWV QDDU zijn klaslokaal in Maastricht. Geen andere, kortere route mogelijk dan over de Cauberg. Die was toen nog geplaveid met kasseien, dus spekglad bij nat weer en vorst en extra gevaarlijk voor auto’s en ander verkeer dat afdaalde. De berg draagt een geschiedenis van een reeks noodlottige ongelukken, met als tragisch dieptepunt de Belgische bus die in 1954 door zijn remmen ging. Nadat de bus op het Grendelplein met een helse plof tegen een gevel tot stilstand was gekomen en de wolken met mergelstof waren opgetrokken, waren er 20 doden te betreuren. De grootste busramp ooit in Nederland. En Levien Spits was getuige. “We speelden met vriendjes op het plein,” herinnert hij zich, “toen we plots een enorme klap hoorden. We zagen een wiel door de lucht vliegen, rakelings langs ons heen. Later werd het 41

HISTORIE bussen en vrachtwagens verboden om de berg af te rijden. In 1969 tenslotte is de Cauberg geasfalteerd. Een wat mindere heroïsche en authentiekere uitstraling, maar wel veiliger voor het drukker wordende verkeer.”

Altijd kippenvel De naam Cauberg is mogelijk afgeleid van het Keltische woord NDGHLU, dat ‘hoogte’ of ‘heuvel’ betekent. Over de lengte, 1450 meter, is geen discussie, maar over de hoogte en stijgingspercentage werden lange tijd tegenstrijdige gegevens rondgestrooid. Ook Levien Spits deed er onderzoek naar en kwam uiteindelijk uit op een hoogte van 141 meter, een gemiddeld stijgingspercentage van vijf procent en een maximum, op 600 meter in de klim, van twaalf procent. Er zijn in de buurt heftiger beklimmingen dan de Cauberg, de Eyserbos en de Dode Man, maar die missen de grandeur en de allure van Tourdoorkomsten, WK’s en tal van andere kampioenschappen, en vooral de duizenden toeschouwers die de coureurs omhoog schreeuwen. Jan Raas, de wereldkampioen van 1979 op de Cauberg, verklaarde in de klim ‘door de herrie van het publiek altijd kippenvel’ te krijgen. ‘Ook al ben je in anderhalve minuut boven.’ Levien Spits: “De Cauberg doet onwerkelijk onnederlands aan. Absoluut robuuster qua uitstraling dan een doorsnee heuvel in Zuid-Limburg, maar te iel als echte berg. Toch hebben veel wielerrecreanten in kuiten en longen het gevoel dat ze echt een berg overgaan. Omdat-ie zo lang doortrekt. Als je een luchtfoto zou maken, zie je in de Cauberg ook de vorm van een Coca&RODÁHVµ In de oorlogsjaren, tussen 1940 en 1946, deed de Cauberg zes keer dienst DOV ÀQLVK YRRU HHQ FULWHULXP PHW LOOXVWHUH ZLQQDDUV DOV .HHV 3HOOHQDDUV Piet van Nek en de Limburger Jaak Sijen. Maar de Cauberg verwierf in de oorlogsjaren ook een duistere naam als schandplek vanwege de executie door de Duitsers van twee jonge Limburgse verzetsstrijders. In 1948 was de Cauberg opnieuw strijdtoneel om de regenboogtrui. Flandrien en machtsmens Briek Schotte loste in de klim zijn Franse medevluchter en klimmer pur sang $SR /D]DULGHV GLH WRW RS GH ÀQLVK HYHQ RYHU GH WRS nog ruim een minuut verloor. Eerste Nederlander? Jaak Sijen, 10e. Aantal deelnemers: slechts 37. Maar wel 200.000 toeschouwers, het merendeel Belgen. En Wim van Est werd een dag eerder vierde bij de amateurs. De commercie bloeide toen ook al, maar niet uit de hoek van de organisatoren. Want: ‘Teneinde de zwarte marktprijzen van drank en etenswaren te bestrijden,’ meldde de Belgische krant Het Laatste Nieuws, ‘werden de ware prijzen langs de luidsprekers bekend gemaakt, met bede geen cent meer te betalen. Lovenswaardig initiatief.’ 42

Wielrennen in Limburg

Faam “In de jaren vijftig”, vertelt Levien Spits, ”passeerden enkele edities van de 5RQGHYDQ/LPEXUJYRRUDPDWHXUVGH&DXEHUJPDDUGHÀQLVKODJLQ%HHN of elders. Charly Gaul behoorde nog tot de deelnemers.” Ook in etappes van de Profronde van Nederland werd een doorkomst over de Cauberg vaste prik. En talenten als Jan Nolten en Jan Hugens werden er in de jaren vijftig allebei twee keer Limburgs kampioen bij de amateurs.

Gerrit Schulte (45) geflankeerd door de Italiaan Maggini (39) en de Belg Stan Ockers (21) even na de start van het WK1948

Nationaal werd de faam van de Cauberg volgens Spits vooral opgebouwd dankzij Gerrit Schulte. “Een baanrenner in feite, enorm populair bij het volk, die vier keer op de Cauberg de Nederlandse kampioenstitel bij de profs greep. Sjefke Janssen was hem in 1947 en 1949 vooraf gegaan. Wim van Est lukte het ook twee keer en de jonge Joop Zoetemelk eveneens, in 1971 en 1973. Zoals hij won: indrukwekkend, onklopbaar.” Limburger Ben Koken werd in 1972 op de Cauberg Nederlands kampioen bij de amateurs, met Hennie Kuiper vierde, Jan Raas vijfde en Knetemann 43

HISTORIE

Caubergklim in de veertiger jaren

44

Wielrennen in Limburg

veertiende. “Dat zegt genoeg,” analyseert Spits, “een buitengewoon talent, die Koken. Later bij de profs kende hij de nodige tegenslag, waardoor hij het niet waar kon maken.” In de jaren zestig, de hoogtijdagen van Anquetil, Van Looy, Janssen en het opkomende fenomeen Merckx, leek de Cauberg voor de wielersport geheel en al vergeten. Spits: “Gimondi zat in 1967 met de Italiaanse ploeg voor het WK dat in Heerlen werd verreden, in een hotel in Valkenburg. Ik heb hem nog opgezocht voor een handtekening. Maar ik geloof niet dat Gimondi of een andere Italiaan überhaupt weet had van het bestaan van de Cauberg.” Voor een belangrijk deel lag de versukkeling van de Cauberg als wielerheuvel in de jaren zestig aan het Valkenburgs gemeentebestuur. Dat vond de doortochten en aankomsten van wielerkoersen maar hinderlijk voor het eigen verkeer. Ook de Amstel Gold Race, voor het eerst verreden in 1966, meed in zijn eerste jaren de Cauberg. In de jaren zeventig volgde met enkele nationale kampioenschappen de herontdekking van de Cauberg. En ook Olympia’s Tour nam de Cauberg geregeld op in het routeschema. “De overwinning,” zegt Spits, “van Jan Raas op het WK in ‘79 in Valkenburg, GLHWXPXOWXHX]HÀQDOHGDWZDVQDWXXUOLMNppQJUDQGLRRVIHHVW:LHOUHQQHQG Nederland stond in die jaren, door de successen van de Raleigh-ploeg en het uitstekende presteren van Zoetemelk in onder meer de Tour, mondiaal aan de top. Het was eigenlijk ondenkbaar dat juist op dàt WK een Nederlander niet zou winnen.” Natuurlijk, we zagen op tv ook hoe Raas zich aan de broek van Henk Lubberding op de Cauberg naar boven trok. Maar was dat erger dan de overtredingen die we bijvoorbeeld op het voetbalveld zien en soms onbestraft blijven? Wielrennen als de metafoor van het leven zelf, waarbij je een voordeel of buitenkansje dat zich aandient niet laat schieten.

/HNLQGHÀQDOH Spits: “Het WK in Valkenburg van 1998 was een ander verhaal. Een paar maanden daarvoor hadden we nog de Tour du Dopage, de Festina-affaire rond epogebruik. Dat bezorgde de wielersport een slechte naam. Op het WK zelf regende het vooral, en Nederland had niet meer de klasse renners van voorheen, behalve de toen nog jonge Michael Boogerd. Hij zat in GH NRSJURHS PDDU UHHG OHN LQ GH ÀQDOH 'H UHODWLHI RQEHNHQGH =ZLWVHU Camenzind won.” In 1990 eindigde een etappe van de Ronde van de Europese Gemeenschap (CEE) - voor profs- en amateurs, met parallel daaraan de Tour Feminin - op de top van de Cauberg. “De organisatie daarvan,” zegt Spits, “was vooral de verdienste van oud-renner Bennie Ceulen, toen sportredacteur bij het Limburgs Dagblad, die horecaman Hub Marx, de man achter het vroegere profcriterium ‘Nacht van Valkenburg’, bij de organisatie betrok.” 45

HISTORIE De internationale positie van de Cauberg als wielerberg werd daarmee verankerd voor de jaren die volgden. In 1991 eindigde de Tour Feminin opnieuw op de Cauberg, met Leontien van Moorsel als winnaar. Spits: “Dankzij Ceulen, die goede contacten had met Tourdirecteur Leblanc, en de inzet van de toenmalige burgemeester van Valkenburg, werd Valkenburg in 1992 ook etappeplaats in de Ronde van Frankrijk. De FRXUHXUVYHUWURNNHQXLW%UXVVHO'HÀQLVKODJQHWHYHQYRRUELMGHWRSLQ9LOW De overwinning was voor de Fransman Gilles Delion. De belangstelling was overweldigend en de Tourdirectie was vol lof over de organisatie.” Voor de Ronde van 2006 koos de Tourdirectie opnieuw voor Valkenburg als etappeplaats. De Duitser Kessler won. Drie jaar eerder had directeur /HR YDQ 9OLHW YDQ GH$PVWHO *ROG 5DFH HUYRRU JHNR]HQ RP GH ÀQLVK YDQ Nederlands enige klassieker voorgoed op top van de Cauberg te leggen en KHWSXEOLHNGDDUPHHHHQVSDQQHQGHUÀQDOHYRRUWHVFKRWHOHQ2RNGH5RQGH van Spanje, die in 2009 in Assen startte, trok over de Cauberg, op weg naar ÀQLVKSODDWV/XLN/HYLHQ6SLWV´'HWRHZLM]LQJYDQKHW:.DDQ=XLG Limburg en Valkenburg beschouw ik ook als een nieuw eerbetoon aan al die mensen die zich in het verleden hebben ingezet om de Cauberg het prestige te geven die hij als wielerberg verdient.” En Marcel Kint? Na het veroveren van de regenboogtrui in Valkenburg werd hij vanwege de Tweede Wereldoorlog ook de langst regerende wereldkampioen. Pas in 1946 kon hij in Zwitserland zijn titel verdedigen. In GHÀQDOHODJKLMVDPHQPHWWKXLVULMGHU+DQV.QHFKWRSNRS(HQ=ZLWVHUVH toeschouwer bracht Kint met opzet ten val. Knecht, minder rap dan Kint, werd zo wereldkampioen voor eigen volk. In 1950, na het beëindigen van ]LMQ ORRSEDDQ EHJRQ .LQW LQ ]LMQ JHERRUWHSODDWV =ZHYHJHP HHQ FDIp PHW GDDUERYHQ HHQ ÀHWV]DDN +HW FDIp NUHHJ GH QDDP ¶9DONHQEXUJ· (Q /HYLHQ 6SLWV"'LHÀHWVWURQGQRJVWHHGVRSHHQVSRUWÀHWVYDQKHWPHUNLQGHUGDDG ‘M. Kint.’

46

Wielrennen in Limburg

TEIC en cHPC zorgen voor perfecte trainingsfaciliteiten voor wielrenners

ADVERTORIAL

Limburg is de wielerprovincie bij uitstek. Naast het ideale Limburg is dé heilige wielergrond van Nederland, wielerprovincie bij van vele decor voor menig NK een en WK, de thuishaven uitstek. Van oudsher is Limburg verbonden met de wielersport, die in deze wielertoppers, is het bovendien een provincie waar wekelijks regio sterk verankerd zit in de samenleving. De historie, passie,op cultuur tienduizenden vrouwen en mannen de wielrenfiets en kennis van het wielrennen zijn in Limburg vertaald naar perfecte of mountainbike hun rondje maken. Daarnaast genieten trainingsomstandigheden van het passief allerhoogste niveau. velen van het wielrennen in Limburg. Voor al deze mensen is er nu dit boek: W.I.L. – Wielrennen In Limburg. Ook op het gebied van ondersteuning aan de wielrenner willen wij het beste zijn. Zo is het cycling Wielrennen High Performance Centredeel (cHPC) onderdeel In Limburg drie als staat in het teken van van het Topsport Expertisede& Innovatie Centrum (TEIC) opgericht. TEIC wereldkampioenschappen wielrennen in Limburg. biedt professionele wielrenners, maar ook amateurs en recreanten, ploegen, Voorjaarskoning Tom Boonen, Caubergspecialist Philippe verenigingen en bonden de Gilbert, beste faciliteiten en de beste ondersteuning. Wij Leo van topfavoriet Marianne Vos, bondscoach weten wat wielrenners, wielerploegen en wielerbonden nodig hebben om Vliet, UCI-baas Pat McQuaid en wielerjournalisten kijken zich optimaal te kunnen voorbereiden. TEIC wielerploegen, vooruit naar hetkan WKprofessionele van 2012. Eerdere wereldkampioenen professionele wielrenners en op individuele de Cauberg: Marcel Kint, Briek Schotte, Jan Raas en cyclosportieven en tourrijders opCamenzind alle Oscar worden nog een keer in de schijnwerpers gebieden kan ondersteunen. Denk gezet en toegedicht door huisdichter Miel Vanstreels. hierbij aan bijvoorbeeld het regelen van faciliteiten en accommodaties, De historische verhalen in deze uitgave gaan over de logistieke ondersteuning (transfer vanaf Cauberg, het spijkerharde WK van 1954 in mythische vliegvelden, ploegleiderwagens), Solingende met Mart van der Borgh en de tweede plaats van aanwezigheid van tolken, bemiddeling, Frans Maassen achter ‘rookie’ Lance Armstrong op het WK het organiseren van randvoorwaarden, van 1993 in Oslo. Marc Lotz vertelt over zijn gemengde medische diagnose, therapie,Cauberg keuringen, gevoelens en in Langs de Route stappen we even af revalidatie en performance analyse: bij bijzondere locaties langs het parcours. Weer op de fiets inspanningsdiagnostiek, dynamische verkennen we de onbekende klimjuwelen Heekerbosch en ÀHWVSRVLWLHPHWLQJHQFRDFKLQJ WUDLQLQJ Bosstraat en het trainingsrondje van Wout Poels. Daarnaast en hoogtestages. aandacht voor fotograaf Wouter Roosenboom die blindeTEIC houdt zich bezig met aspecten waar www.wil-limburg.nl lings vertrouwt op zijn motard Hennie van der Woeij en een wielrenner, prof of recreant te least’ de Limburgse hoop op het WK. Kortom, www.facebook.com/wil.limburg ‘last mee but not maken kan krijgen, namelijk: medisch, meer dan 100 pagina’s wielrennen in wervelend woord en fysiologisch, mentaal, trainingstechnisch boeiend beeld. en maatschappelijk. Waar W.I.L. is, is een weg!

9 789081 726924

47