j** j**l Wilicsm
Ik ben niet in Zeelandgeborenen ik heb er nooit gewoond.Maar misschienkan men ook Zeeuwzijn uit verkiezingl Of zou er zoietsa1sZeeuwsbloed zijn) Ik heb nog wel enig recht van sprekena1sZe'euw,
daar kon grootvaderniet tegen.Dat moet in de zomer van r95r zijn geweest.Mijn grootmoederwas al voor
want mijn vaderis geborenin Kloetingeen zijn vader in Goes,en veel familieledenuit de generatiesdaar-
de oorlog overleden.Over geenvan beide grootouders werd trouwensthuis veel gesproken.Het huishouden
voor komen uit die kant van Zuid-Beveland.Zo komt het dat ik thuis aitijd veel over Zeelandheb horen praten,maar dan als een land van'uto"g"r,waarvanik
bij grootvaderwerd beredderddoor een Zeeuwse moelce,juffrouw Molenaar,van wie grote hartelijk-
alleeneen herinnering aan hem als een oude man die je moest ontzien - vooral geenherrie maken,want
de mensen nauwelijkskende.Maar het moestwel een merkwaardigIand zijn, waar vreemdedingen konden
heid uitging. In datzelfdejaar r95r leefdein Goesnog een broer van mijn vader,een dwerg,die ik oom piet moest noemen. Hij woonde,denk ik, gewoonthurs,
gebeuren,zo begreepik uit de verhalen.Laatstzag ik een fotootjevan meer dan honderd jaar oud met
bij zljn vader.Ik heb een of twee keer met hem rn zljn auto,met houten blokken op de pedalen,door
daaropeen groepjevan zes meisjesdie allemaalmijn achternaamdroegen.Ze waren zonderuitzonderrng gekleedin Zeeuwseklederdracht.Ik betraptemij erop dat ik geschoktwas,want klederdrachtassocieerde ik met Scheveningse of Kahvijksevissersvrouwen, ntet
Zuid-Bevelandrondgereden.Ik was eerstbang voor hem vanwegezijn woesteuiterlijk, maar hij bleek een zachtaardigeen goedlachseman te zijn. Geenvan dezemensenuit Goesuit mlin herinneringenvan r95r heefthet jaar 196o gehaald. met familie. Ook de verhalenover de twisten tussen In die zomervan r95r nam mijn vadermij eens roomsenen protestanten,die lelijke beeldenstormers, vooropop de fiets en reden we door een geheimzinwerden mij met de paplepelingegoten,zonder dat ik nig gebiedevenbuiten Goes,de Poel.Er liepen wegaanvankelijkbeseftedat dat de echowas van de 1ongetjesdle nergenstoe leidden,en dat maaktehet wel gensruziesuit mijn vadersjeugdin Goes. een beetjeeng. Ik was bang,toen het donker werd, Mijn grootvaderin Goesheb ik maar 66n keer dat mijn vaderzou verdwalenin dezedoolhof,en dat gezien,toen ik vijf jaar oud was,in zijn enormehuis we door een wit wief zoudenworden gepakt.Toenik met diepe achtertuinaan de I(loetingseweg.Ik heb mijn vaderop dat risico weesbeaamdehij dat zoiets 5 6 Z r eu w s T r l o s c r n r r rz o o 8 i t - z
zeker tot de mogelijkhedenbehoorde.Hij kon ook niets anderszeggen,want thuis in Leidenwerd iedere dag voorgelezenuit het Zeeuwschsagenboek,en in de daarin opgetekendeverhalenwemeldehet van de witte wieven.Nu kon hij natuurlijk niet toegevendat dit maar verzinselswaren. Ik heb trouwensgeenidee waarom we in Goeswaren, mijn vaderen ik. Moeder was met mijn twee jongerezusiesthuls geblevenin Leiden.Geenvan beide oudershad de universitarre studiewaarvoorzi) :naarLeidenwaren gekomen afgemaakt.De oorlogwas ertussengekomen,ze waren getrouwd,ik was geboren.Het overlevenin oorlogstijdwas naadloosovergegaanin overlevenin vredestijd.Wasmijn vadergeld komen wagen bij zijn vader) Ik weet het niet. Later,die zomer van ry5r, zijn we ook een keer in Heinkenszandgeweest.Misschienheeft oom Piet ons er we1heen gereden.Het gemeentehuisjedaar was vroegerhet woonhuis van mijn overgrootmoeder geweest,zo werd mij met gepastetrots verteld. 'de In Heinkenszandbezochtenwe boerderij'.Deze
plakjesrookvleesop mijn boterhamterechtkomen. Grootvaderhad n6g zo'n hoeve,ik geloofbij het I(anaaldoor Zuid-Beveland.Dat was de Anna-hoeve, die hij zo genoemdhad naar zijn oudstedochter,mijn tante Annie. Waarom grootvaderzulke hoevenbezat - e n e r w a r e ne r v r o e g e r e e l m e e rd a n h r e eg e w e e s t - woeg ik mij niet af. Ik nam het als vanzelfsprekend bezat,en ik verbaasdemij aan dat men boerenhoeves eroverdat niemand in mijn kennissenkringin Lelden boerderijenin de familie had. Die zomer van r95r stak ik ook een keer de over.Over de railing van de veerboot Westerschelde kilkend zag ik voor het eerstdraaikolken.A1s je daar in va1t,wat gebeurter danl', vroeg ik mijn vader.'Dan word je naar de bodem gezogenen kom 1eniet op tijd bovenom adem te halen. Dan ben je dood,'antwoordde hlj. Mijn tante Annie (vande hoeve)en haar man, die notariswas,woondenin Hontenissein een groot huis met een enorme tuin. Ik herinner mij dat er een ondergrondseijskelderwas,waarin de wintersneeuw werd bewaardom in de zomer tot koeling te dienen.
kleine hoeve,met veertighectareniand eromheen, plekjes 1ag,en ligt, op een van de schilderachtigste
Het zijn mijn eersteherinneringenaan Zeeland.
van de Zak van Zuid-Beveland.Een eeuwenoudkolkgat,het gevolgvan een dramatischedijkbreuk lang-
Een paar jaar later ging de telefoon.Grootvaderin
duikt daar nu omlaagen loopt De Oudekamerseweg
Goeswas dood.Van allesmoest geregeidworden, de begrafenisin e1kgeval.Oom Piet was al eerdergestorven. Of mijn ouderser verdrietvan haddenweet ik
tussende berm van het meer,de weel, en het voor-
niet. Ik gedachtde vriendelijkekleine man in stilte.
erf van de hoevemet schuur.Over de anderedijken
Waaromde verdelingvan erfenissenaltijd ellende moet gevenbegrijp ik niet, maar in de famiiie heeft men elkaarjaren bevochten.Alle oude tegenstellingen
geleden,is nu een wedig meertje,de Schouwersweel.
loopt de Zandwegin de richting van Nisse,en de Oudekamersedilkmet zijn majestueuzedubbele bomenrij brengt je terug naar de Zuidwestelijkehoek van Heinkenszand.Aan de anderekant gaathet dijkweggetjein de richting van Ovezande. Tegenoverde boerderij,De Doolman geheten, aan de anderekant van de weel stond tijdens dat eerstebezoekeen oud paardin de wei, en daarwerd ik op gezet.Ik was te bang om zelfs maar tegen te stribbelen.Er schijnt bij die gelegenheidnog een foto van mij te zijn gemaaktof het is het beeldvan het angstigejongetjeop het enorme dier dat ikzelf heb en waanan ik mij nooit heb weten geobjectiveerd te ontdoen.Die angstis me altijd bijgebleven.E6n keer heb ik later geprobeerddie angstvoor paarden te verliezen,door te besluitente leren rijden in een paardrijdclubin Cairo,maar dat is daar ntet geiukt. Sindsdienzijn de enige goedepaardenvoor mij de dieren die regelmatigin de vorm van dunne
uit het vroegeregezin kwamen naar boven,plus nog wat nieuwe.Wanneer,hoe en waarom de ruzie uiteindelijk werd bijgelegd,of minstens een gewapende vredewerd gesloten,weet ik niet. |aren later pas,in elk geval.De uitslagvan de strijd was dat een van mijn tantesen mijn vader gezamenlijkeigenaarwerden van De Doolman,met het prachtigemeertie. Vanaf toengingenwe eensper jaar naar Heinkenszand.De pachter,De S/ael,was een ernstige man, die zijn beheervan huis en land met mijn vader besprak.Het meesteontging me, maar het was duidelijk dat tusseneigenaaren pachtereen relatievan wederzijdsrespectbestond.Dat verhinderdegeenvan beiden overigensom te proberenvoordeelte beha1enop de ander,en daarwas de boer waarschijnlijk gewieksterin dan mijn vader.Met zoon Sjef speelde ik wel in de schuur,verstoppertjein de hooiberg, 5 7 Z r e u w s T r l o s c r n r r r 2 o o 8 : ,1 - 2
samenmet andereZeeuwtjes,van wier taal ik zo goed als niets verstond. De Waelhad ongeveerde leeftiidvan mijn vader. De boerinwas een Verdurmen,uit Zeeuws-Vlaanderen. Zij was nog in de vertefamilie van de destilds bekendeoplichterWilly Verdurmen.Dezewas erin geslaagdom zonder enige opleidingen diploma een aanstellingals chirurg in een ziekenhuiste krijgen. De kranten haddener vol van gestaan.Mijn moeder waarschuwdeme dat het onderwerpniet aan de orde mocht komen, want de boerin vond het verschrikkelijk. Mijn bewonderingvoor dezeongediplomeerde chirurg steegalleennog maar toen ik niet lang daarna een serieartikelenover Verdurmensin vele opzichte snelleen eigenzinnigelevenin De Telegraaflas. ik ging in Leidenstuderenen werd gevraagdom lid te worden van de deftigeZeeuwen-club,het streekgezelschapNon Sordentin Undis. De leden waren we1 heel verschillendvan de Witkammen, de De Waels en de Verdurmens.Hun namen en hun heraldiek kon 1ebekijken in SmallegangesCronijkvan Zeeland, maar dat ze :nogsteedswerkelijk bestondenwas een hele schok.Dit was de wereldvan de patrlciersen de adeluit de tijd van de Republiek,de Zonnerylles,de Schorers,de Fransenvan der Puttensen meer van zulke grote namen. Ik had met dezeartsenen juristen in spe,wier geboorterechthet leek te zijn om mensen te commanderen,niet veel uit te wisselen.Een moment herinner ik mij nog goed:het inauguratiediner voor de nieuwe leden. Er werden onbeschrijfelijke hoeveelhedenmosselsgegetenen de schelpen wierp men dan over de schouderachterzich op de grond. De bediendenkwamen knerpenddoor de schelpenaanwadenmet nieuwe pannen van het smakelijk bereideweekdier,de hele nacht door. Zo hoort dat hier kennelijk, dacht ik. Toenik bij een andere club, waan'oorik ook gevraagdwas,begon de afgekloven kippenbotjesover mijn schouderte werpen en toen de eerstebediendedaaroverwas uitgegledenen een flinke smak had gemaakt,begreepik dat het misschientoch niet altiid en overalzo hoorde.Dat heb ie ervanals je geenechteZeeuwbent. Op een dag kwam in Leideneen bericht van het provinciaalbestuuruit Middelburg.De Schouwersweel moest maar provinciaaleigendomworden, en een stuk grond er vlak naastkon ook beter maar ontei5 8 Z r r u w s T r l o s c l n r r rz o o 8 r - z
gend worden. Naastingheet dat. Tweeambtenaren kwamen naar ons huis aan het Rapenburgom de plannen,en de bezwarendie mijn vaderdaartegen maakte,te bespreken.Ik weet niet wat er besproken is, maar toen de heren weer naar Middelburg af wilden reizen mochten zij van mijn vaderhun jassen niet meenemen.Dat zorgdevoor enige consternatie, zo iets kwam toch niet van pas) Ze konden het nauwelijks geloven.Hun verbazingwas nergensvoor nodig, hield mijn vaderhun voor.Hadden zij niet zoevenzelf ook zomaariemandseigendomgeprobeerd afte pakkenl Na enig soebattenkregen ze hun spullen toch mee. Tochwas dezeeducatiefbedoeldepesterij niet de enige lijn van verdedigingdie mijn vader tegen de provincieuitdacht.Bij ons eerstvolgende bezoekaan'deboerderij',niet lang daarna,vroeghij mij foto'ste maken van de stukjesprovincialegrond die tegen onze percelenaan lagen.De provincialeperceeltjesblekenvoornamelijkvoor vuilstort te worden gebruikt, en daarhad de provincienu nog meer grond voor nodigl Nee,dat zou niet lukken, en het is ook niet gelukt. De jaarlijksebezoekenwaren steedseen groot feest. Het voorjaarmaakt van de Zak van Zuid-Bevelandeen zeevan bloesems.Ook de boomgaard,direct achter de Doolman,stond dan uitbundig in bloei. Maar het volgendejaar was de boomgaardopeensveranderdin weiland.Wat een verlies!Wat was hier eebeurd?De
bouwgrondwas toen netto ongeveer66n procent. Maar er is meer dan jaarlijksrendementalleen.Land stijgt in waarde.De pachtwetverhinderdeverkoopaan een anderebeleggeren zo kon die waardestijgingdus nooit worden gerealiseerd.De enige partij aan wie de
,:ai:rr:l
itl]i::.:l li:iiri:i::l
eigenaarmocht verkopen,of die in e1kgevalhet recht vanfrst refusalhad,was de pachter.Maar er was een moment waaropwel winst kon worden gegenereerd. Eensper generatiewas er - en we sprekennu over vijfentwintig jaar geleden- de mogelijkheidom een echteklapperte maken, namelijk ais je ais eigenaar erin zou slagenom bij de pensioneringofhet overlijden van de pachterhet land vrij van pacht te verkopen. Dan was het land zomaaropeensaanzienlijk
D e D o o l m a n ( c a .r 9 6 5 )
meer waard dan in verpachtestaat,en die meerwaarde was belastingvrijekapitaalwinst.Tegenwoordigzijn de verschillenin waardetussenverpachten onverpacht land wat minder dan vroegeren ook zlyn de onrechtvaardigeeffectenvan de plotselingewaardevermeer-
EEG had een premie gezetop het rooien van boomgaarden,en er was vrijwel geenboer die had kunnen weerstaanaan de verleidingvan dat gemakkelijke
dering die alleende pachterten goedekwam door wettelijkemaatregelenenigszinsafgezwakt. Toen de oude De Wael met het boerenophield
geld. Laterzou er we1weer een premie komen op het plantenvan vruchtboompjes,en dan zoudenzij de eerstenzijn om weer e6n boomgaardneer te zetten. De jaarlijksebezoekenverliepenvolgenseen m1n
leestziet dat uifvoerig in erfopvolgingin de pacht ls voorzien.De pachtervan landbouwgrondis misschien
of meer vast stramien.Met mijn moeder en de broertjes en zusjesreden we naar Goes.Daarhaaldenwe mijn vadervan het stationop, want hi1wilde dat elnd
wel de meestbeschermdeberoepsgroepin Nederland. Had De Waelwe1een opvolgerl Mijn vadervond van niet, De Waelvond van wel: zijn zoon Sjef,die nu
niet in de auto rijden. Samenredenwe door naar de Doolman.We werdenhartelijk welkom geheten, kregen koffie van de boerin, en later een overvloedige
een administratiefbaantjehad bij de kerncentrale in Borssele.Dat hi1 daarwerkte was voor mijn vader
broodmaaltijdmet omelet.Mljn vaderen de oude De Waelnamen de gang van zakendoor. De Wael
was voor mijn vaderhet moment gekomenom te proberendezewinst te realiseren.Wie de pachtwet
het bewijs dat hij het boerenbedrijfvaarwelhad gezegd.De rechtermoest het maar uitmaken, en de zaakkwam voor de pachtkamervan de Rechtbankin
was er steedsop uit om zijn nood te klagen over de bouwvalligetoestandvan huis en schuur,terwijl mijn
Middelburg.De argumentenvan mijn vaderwogen niet op tegen de eerstegraads verwantschaptussen
vadersbelanger in gelegenwas om dezeklachtenzo veel mogelijk te bagatelliseren. Na het eten deedmijn moedereen middagslaapjein de opkamer,maakten
de vertrekkendepachter enzljn beoogdeopvolger. Dat gaf overigensgeenvijandschaptussende fami-
de beide oude heren een wandelingoverhet terrein, en wij vermaaktenons op het boerenerf,dat we in Leicienalleenkendenuit de plaatjesvan fetsesin de leesboekenvan Ot en Sien. Waaromhebbenstadsmensenboerenhoeves in eigendoml Primair a1sbelegging,natuurlijk, maar ook om iets van hun verbondenheidmet land en landbouw tot uitdrukking te brengen.Het rendementop land-
lies, want De Wael,die met zijn eigen auto naar Middelburg gekomenwas,bracht mijn vadergewoon naar het station.Het hoorde er allemaalbij. De ruilverkavelingwas een groot goed,want a1die doorvererfdeen opgedeeldeperceeltjeswerden in grotereen overzichtelijkepercelenveranderd.De jonge De Waelverloor zo wat van de verafgelegen perceeltjesen kreeg er dichterbijgelegenstukkenvoor in de plaats.De Doolman als landbouwbedrijfwerd 5 9 Z r r u w s T r l o s c r n r r rz o o 8 : t - z
er niet groter of kleiner door,maar de bedrijfsvoering overzichtelijker.Het was ook het moment waarop mijn vaderbesloothet woonhuls en de schuur van de Doolman aan de De Waelste verkopen.Er waren altijd al disputen geweestover reparatiesen nu dreigdeecht groot onderhoud.Daar waren we cian mooi van af. De kostenvan de ruiiverkavelingwaren enorm, en werden over dertig jaar uitgesmeerd.Ze
leefdealleen,bewerktezijn landjes,hield wat dieren. Ooit, zo werd verteld,haddenze een vrouw voor hem gevonden,helemaalin Bergenop Zoom. Men had Riek op de trein gezetom met haar kennis te maken. In Ituabbendijkewas hij alweeruitgestapten had rechtsomkeertgemaakt.Pure paniek. Nu was fan Riek kort v66r mijn vaderoverleden. En wat bij de Doolman destijdsniet gelukt was,het
haddeneen verderneerwaartseffectop het rendement van de investering. Mijn vaderoverieedin decemberr98z plotse-
land vrij van pacht verkopen,kon hier misschienwel
1ing.Ik stond als oudstezoo4 voor de taal
de opvolgingaangemeld,maar mijn vaderhad dat afgewezen.Dit moest dus door de pachtkamerin Middelburgworden beslist.Mijn vaderhad nog de week voor zijn dood het rekestbij de Rechtbankinge-
te gaanmaken, en ook om nu de contactente gaan onderhoudenmet de pachter,mijn leeftijdgenooten oude vriend Sjef de Wael. Het stond voor mij vast dat
diend. Wat nul Dit mocht natuurlilk niet misiopen, en ik voeldede verantwoordelilkhelddrukken. Contact met een advocaatin Goesliep op niets uii, want deze
de Doolman verkochtmoestworden. Het waren de tijden van meer dan tien procentrente op kapitaal,
wilde een aandeelin de opbrengstvan de verkoop van het land vril van pacht.Ik was van mening dat hij
er was een beurs-hausse aan de gang,en waarom
zlch met een honorarium op basisvan gewerkteuren tevredenmoest stellen.Dat advocatenzich in dit soort zakenals belanghebbende steidenwas overigensniet
dan genoegennemen met minder dan 66n procent en w'achtentotdat eens,een generatielater,de kans zich heel misschienopnieuw zou voordoendat we het land vrij van pacht zoudenkunnen verkopenl En er was nog een andereoverweging:het aandeelvan mijn vaderin de Doolman moest onder vijf erfgenamen worden verdeeld.Het aandeelvan mijn tante straks onder nog meer kinderen. Geld verdeeltmen nu eenmaal gemakkelijkerdan een landbouwproject.
lukken, want Jan Riek had alleenmaar familie in de zijlijn. Dezefamilie had zich onmiddellijk voor
ongebruikelijk,verteldede deken der advocatenin Middelburg mij, toen ik hem daaroveraansprak.Het gevolgwas dat ik zelf maar de pachtwetging bestuderen. Het was onthutsendelectuur. Op de dag van de zitting ging ik eerstnaar Heinkenszandom met de plaatselijkenotaris te praten. Iedereendaarwist immers wat er speelde,en hi1 was van allesop de hoogte.Het was duidelijk dat hil
Maarin die decembermaand van r98z moesteerst nog een anderkarwei worden geklaard.Aan de Oudekamerseweg, bij de weel, stond een klein caf6tje van een keuterboerle,Jan Rijk geheten,1oka1e uitspraak:Jan Riek. Het cafeetjewas alleenop zondagmiddagenopen. Het had een minimaal, ruw houten, interieur,eigenlilk niet meer dan een toog. Het bood aan niet meer dan tien drinkers plaats.Er waren geen stoelen.In mijn herinnering werd er alleen maar gedestilleerdgeschonken,uit glaasjesdie nooit werden gewassen.Dat hoefdeook niet, want jenever en brandewijnhebbeneen ontsmettendeu,erking.Ik kreeg er wel eenseen flesje chocomelaangebodena1s mljn vader,bij gelegenheidvan ons jaarlijksebezoek aan de Doolman,ook fan Riek bezocht.Dezepachtte een paar hectareland van ons, direct achterzijn stulp. |an Riek maaktede indruk van een zonderling.Hij 6 o Z e r u w s f r l o s c H n r r zr o o 8 r - z
strakshet land van Riek voor ons mocht verkopen, als we er maar in slaagdenom het vrij van pacht te krijgen. Er had zich ool
geslachtvan keuterboertjes.Een bermpje hier, een weilandjedaar,en als door een wonder tot dan toe ontsnaptaan de ambtelijkemolens van de ruilverkavelingsmachine.De presidentleidde de vergadering op een gemoedelijkewijze. Ik zat naastde advocaat van een Rooms-l(atholieke orde waarvanfan Riek ook een paar percelenhad gepacht,en met een schuin oog nam ik ziln pleitnotadoor.Goddank,dezelfde argumentendie ik ook al had bedacht:de famllieband was te los om erfopvolgingin de pacht dwingend te maken, en het belangvan de landbouwwas er niet mee gedienddat ver van elkaarverwijderdepercelen in 66n hand zoudenkomen, zeker niet nu we net de kostbareruilverkavelingachterde rug hadden.De presidentvroegde verschillendeeigenaren,ofhun vertegenwoordigers, e1kapart of de familie Riek door hen werd aanvaardin de opvolgingin de pacht.Het antwoordwas steeds'nee',en bij het horen daarvan
evenprachtig als vroeger.In het voorjaarvan zoo4 heb ik er mijn kinderen en hun aanhangrondgeleid, en hun ook Goeslaten zien. Staandevoor de Weel kon ik, driehonderdzestiggradendraaiend,zeggen wie waar gewoondhad en wat onze zakenmet hen geweestwaren. Ook de restenvan onze tak van de Witkammen in Goeshebbenwe bezocht.Het grote huis aan de ICoetingseweg bekekenwe uit de verte, en schuin daartegenoverstaathet Rooms-lGtholieke ziekenhuis,bij de stichtingwaaryanmijn grootvader nog actiefis geweest.Nu is het een verzorgingstehuis. Toenwe in de hal de plaquettebekekenwaar zijn naam op staat als een van de stichters kwam er een oud wijfle op ons af, en verteldeons dat zij als kind nog wel snoepjesvan die aardigeoude mijnheer Witkam had gekregen. Zohad ik alle denkbarestadiamet de Doolman mee-
klonk een telkenswoedendergesisuit het andere
gemaakt.Zou de naam zoietsa1sde dolendeman
deelvan de zaalwaar de Riekenzaten.Ik had te doen
betekenenlIemand die de weg kwijt isl Of zou de
met dezescharrelaars, die er toch iets van wilden
naam verwijzennaar een dollemanl ik had nog uit
maken, maar door hogerebelangenin hun ambities werden gefrustreerd.Een paarweken daarnakwam de uitspraak:de eis tot opvolglngvan de Riekenwerd
mijn versteherinneringeneen beeldvan mijn grootvaderwiens voornaamstebezigheidwas geweesthet beheervan zijn vermogen.Daarnahad lk mijn vader
afgewezen.
Sjef de Wae1.Hi1 had geenhaastgemaakt.Hi1 had
dat beheerzien voeren,en daarnahad ik mij e\ zonder dat me dat was gevraagd,zelf mee moeten bezighouden.Het bangejongetleop het paardin r95r, de jonge man die in de jaren zestigvoor zijn vaderfoto's
zich degelijklaten adviserendoor zijn vakbond.Er
moest maken van de provincialevuilstort, de volwas-
was een keurigetaxatiegemaakten de verkoopkwam op ziln voorwaarden,en op het moment dat hi1 gekozenhad, tot stand.Hij had zich geenogenblikhet
sen man die na zijn vadersdood ook in rechtede familiebeiangenmoest behartigen,en die ten slotte
hoofd op ho1laten brengendoor mij en mijn mooie
Zeelandwerden doorgesneden... ik was het allemaal geweest.Het heeft de band met Zeelandsteedsinnig
Een paar jaar later werd de Doolman verkochtaan
verhalendat hij maar een keer de kans zou krijgen om de voon/aderlijkeboerderijte kopen. Hij wist wel beter.Een onderdeelwas niet in de koop besloten: de Schouwersweel en het omringende1and.Mijn zuster Claraheeft het gekocht,omdat het zo'n mooi stukje natuur was. Zij heeft uitgesprokenideednover natuurbeschermingen door eigenaarte worden van een stuk natuurschoonzou zlj zich in a1ler1ei procedures als partij kunnen opstellen. A1was zo in formele zin mijn persoonlijke betrokkenheidmet de boerderijDe Doolman en de tot een eind gekomen,uit het hart Schouwersweel zijn ze nooit gegaan.Ik kom zeldenmeer in ZuidBeveland,maar als ik er ben en a1ser tijd voor is, rij ik eveniangs de Doolman. Het is er nog steeds
. ll
eraanhad meegewerktdat de materielebandenmet
gehouden,en wanneerik er kom voel ik mij er thuis. In de zomervan zoo6 heb ik nog eenseenbezoek aan de Doolman gebracht.De oude boerenwoningis afgebrokenen er staatnu een nieuw huisje. Ofer nog geboerdwordt weet ik niet, ik kreeg niet de indruk. De weel was op zijn mooist. Waar ooit het afgetrapte stulpjevan fan Riek stond,stond een huisje dat door bloemenweeldevrijwel aan het oog werd onttrokken. Opeenskwam iemand in een elektrischaangbdreven invalidenwagentjeop me af. Hij keek me aan en zel: '|ij bent fan fust.' Het was Sjef de Wael,die nu zijn karretjebehendigen met hoge snelheiddijk op dijk af wist te besturen.Ik had hem niet direct herkend.Hij was me - opnieuw - te vlug af geweest. 5 t Z r r u w sT r ; o s c r n r rzro o 8 r - z
I l !
'lli-.,i:'
i
.ia:i::r.
l ':l' :::.-.i,
:ir.,.::i,.. ..:i::t:r: r::::i.i:a :lr :::: il:: ::: ,.:
t:
:::i
i.
i:, ii:
::i
.:r..4.'
:ll: .:.. :tal
_r:..ir:::l
-:::i:-
::
l:
ii:rirrr: .i.:::iir:r
::i
) a a r g a n g5 8 ,n u m m e r t - 2 , z o o 8 R e o a c rE r L i n e k eB r o o s ,M a r c e l M i g o , O s c a r S t e e n s , P a u lv a n d e r V e l d e( h o o f d r e d a c t e u r ) , F r a n c i s c av a n V l o t e n , D i c k v a n d e r W o u w VASTE ME D E w E R K E R S J a n K u i p e r sA, n d a v a n R i e t , D r n yS c h o u t e n A , n d 1 6v a n d e r V e e k e AAN DIT NUMMER wERKTeN MEE
R o n n yB o o g a a r t V , e r o n i c aF r e n k s A , mber CemmekeC , e r tJ a nK l e i n r e n s i n E k ,r n s tv a n A ^ , | ; ^ A ^ ^ E . t - A ^ D ^ 1 i ) .A d T r a m p e r ,E w a l d V a n v u g h t J, a n J u s t W i t k a m ,J a n n eW o l t e r b e e k B t s r u u n S t r c t - . r t t tZi ce eu w s T t , o s c l n r r m e v r .l ( P e i l s( v o o r z i t t e r )A , . J .d e V i s s e r ( s e c r e t a r i s ) ,J . A . M .N i j s k e n s( p e n n i n g m e e s t e r ) , D . v a n d e n B o u t ,A . L . O o s t h o e k ,K . S c h e r p h u i s
liillr
LANGLEVEDE LETTEREN Redactioneel van Paulvan der Velde.
SNW A R R E N l i l l 1 lD E G O E S EM U z EV A NW O L K E R E RonnyBoogaarlen Eric d.eRooijwerpennaderlicht op het levettrti' Maria de Roouit Goesdie metzowelWarrenqlsWolkers../rl.cr. houdinghad. ' i : 1 i Z E E U W SK E A L V E RE-N E C H T EL I E F D EH. E TD A G B O E K VAN M A R I AV A N D E RS W A L M E Franctsca van Vlotenkomt bij toevalr.nhet bezitvan eendagboek van eenzevontienjarig Zeeuwsmeisje:verliefdzi.jnaan hetstrandop het eindvan de nesentiende eeuw. D EO N D E R G A N G V A N E E NZ E E U W SM E T S J E EwaldVanvugtverhaaltvan ztjn korteromancebijna veeftig jaar geleden met de vrouwvan eenbekendZeeuwse dichterdie htj alshet toonbeeld. van het ZeeuwsMeisiebeschouwde.
.
ADRE5 P o s t b u s5 o 3 ,4 3 3 0A M M i d d e l b u r g ,o t t 4 - 3 z z 8 7 8 , jd schrift.nl redactie@zeeuwstijdsch rift.nl, www.zeeuwsti ABoNNEMENT H e t Z e e u w sT i j d s c h r i f tv e r s c h i j n tv i j f k e e r p e r j a a r . D e a b o n n e m e n t s p r i j sb e d r a a g t4 2 , 5 oe u r o f r a n c o p e r p o s t .A b o n n e r e nk a n t e l e f o n i s c ho f v i a d e w e b s i t e .O p z e g g i n gd i e n t s c h r i f t e l i j kt e g e s c h i e d e n t w e e m a a n d e nv o o r h e t e i n d e v a n h e t l o p e n d ej a a r . A o v : n r E N r re n c e u l s t r E t v a c a t ur e
Pharos / ' "J.'li:n"J]; Dnux P i t m a nC o e s
M E TE E NS P U K E D R O O RZ E E L A N DE N V L A A N D E R EtNN r 9 o 7 . ' D: l T R E I S JG W I L L E MR O O S E B O O M EA FO N S V E E L SATISFACTIE" Paulvan d,erVeldespittein het archiefvaneengouverneur-generaal van Nederland,s-Indi€ en ontdektedat die als militar.rin Terneuzen wasgelegerd, en na zijn pensionering eenreLs doorZeelandmqakte.
;lli:l cecnlLDvoNNls And.r6van der Veekebeweegt zich tussen en doet fantasieen reah.teit eenmakabereontdekkins.
EENMtNtAruuRVAN EENUDELE ,,iiii lncoeusBELLAM1 DICHTER
D e z ep u b l i c a t i e i s t o t s t a n dg e k o m e nm e t f i n a n c i e l es t e u n v a n d e P r o v i n c i eZ e e l a n d ,A u b e r g e D e C a m p v e e r s eT o r e nV e e r e ,K o n i n k l i j k eZ e e l a n d i a C r o e p b . v . ,Z e e l a n dS e a p o r t s ,P r o v i n c i a l eZ e e u w s e C o u r a n t ,d e D r u k k e r yM i d d e l b u r g ,D e K o p e r e n T u i n C o e s , B o e k h a n d eD l e V r i e sZ i e r i k z e e B , asting B o e k e nO o s t b u r g ,P i t m a nC o e s , S c h u l t i n g& P a r t n e r sM i d d e l b u r g ,Z e e l a n dP o r t P r o m o t i o n C o u n c i l ,D R V A c c o u n t a n t se n B e l a s t i n g a d v i s e u r s @ z o o 8 Z e e u w sT i j d s c h r i f t ,I S S N o r 6 6 - 5 1 5 4 D e r e d a c t i eh e e f te r n a a rg e s t r e e f dd e r e c h t e n v a n d e i l l u s t r a t i e st e r e g e l e n .D e g e n e nd i e d e s o n d a n k sm e n e n r e c h t e nt e k u n n e n d o e n g e l d e n , k u n n e nz i c h a l s n o gt o t d e r e d a c t i ew e n d e n . F o t o o p d e v o o r k a n t :E r n s tv a n d e r L i n d e n .
Ad Tramperbelichteenonlangsontdektmed.ai.llon met de afueeldint van Bellamy. D EZ E E U W SC E O N N E C T I EVSA NW I L L E MB R A K M A N . ' I N ZEELAND V E R L O OD R EW E R E L D Z U NZ t N . ' GeftJan l(leinrensinkis biograafvan d.e85-jarigeeigenzinnige auteurBrq.kmandie op zijn zachtstgezegdeenhaat-li.efde verhot,, ding met Zeelandheefi. , i ; , ] : t l D E H o B B y r s r E N :v A N z E E U w s EN A A RN E D E R L A N D s E BELOFTEI 'Zeelandts deplaatswaar ik me thuisvoel'luidt d.eeerste regelvan eenrapnummervan de snelaan populariteitwinnend.e Zeeuwse groep.Paul van der VeldesprakmeLd.eband.leden.
t\\
VIA MIDDELBURE GN G O E S Dit vrijwelvergelen verhaalva.nF. Bordewijkkomt uit Venellingen van generzijds(Den Haag:N.V. LJitgeverij Nijgh qVqn Ditmar Bordewijk geeJi zijn impressies va.nkot-tna de ry6t), 9j-to7. Watersnoodrq.mp van ryfi .
S$
&
.::lKi r:lll&$
Eer.r BoERDERU rNZEELAND Jan Just Witkamverteltoverdeperikelendtehet bezitvan eenboerdeij in Zeeland. metzich meekan brengen.
coEDAERT $ iil lonnNNEs D E O N T D E K K EVRA N D E M E T A M O R F O SVEA N I N S E C T E N VeronicaFrenkszet Goedaert eenbelangnjke maar vergeten zeven-
3
s, lrr:rl 'r.l:!
tiende-eeuwse Zeeuwse geleerde in de schijnwerper. ' i
zurvER ToT op DE GRAAT. GEZOUTENKABELJAUW VAN S A M A NV I S .E N P A L I N G H A N D E L Diny Schoutenbezochteenvishandelin Zteikzeeen hetwater ltephaar in de mond bij hetzien van de typi.sch Zeeuwse gezouten kabeljauw.
+\ .
M A G I ET U S S E NS E N E G A E L N N E D E R L A N DB.I , I N A T I J DT . Amber Gemmeke uit Vssingenhooptbinnenkortop eenproefschrifi overvrouwelijkm,arabowts in Dakar tepromoveren. Het is de eerste afleveringuit eennieuwerubriekdiegaat overbijna of netgepromoveerdeZeeuwen.
:iill:ii:ill!
ly''{P . S .E E NG E D E N K S T E EVNO O RM I C H I E LD E R U Y T E RI N
,alilllr,.
K E R T E M I N DOEP F Y N E N Veronr.ca Frenksontdektenognet voorhel er.nd.e vqn het De
:l:i:i: ii,.
Ruyterjaareenonopgemerkte aan hemgewrjde gedenksteen in Denemarken.
LEM oD EB R U IN Y X '* M E M o R TA APPELs ENPEREN ip$! oonrocrussEN In eenkorLessay gaatJan Kuipersi.n op hetfenomeenprijzen, de Zeeuwse Boekenprijs in het bijzonder. Y$
D E G R A A LI N G R A A U wO F H E TL E U G E N V E R H A A L LinekeBroosinterviewde KislangqVerhuyckdepijswinnaarsvan de ZBP zoo7.
YS
f:airil:1:i::,,.,
BoEKENpRU S zooT tu*t*AppoRTzEEUwsE
ENzEEUwsE BoEKENroprEN .S $ slcNALEMENTEN Jan Kuipersluidt het De Ruyterjaaruit meteenserieboekbesprekin. genvan pubh.caties overde Zeeuwse held.. 3 Z e e u w sT r l o s c u n r r r z o o 8 ' 1t - z
