5
MEI 2013
Maandblad
Afgiftekantoor 8500 Kortrijk V.U. Pieter Bauwens M. De Smetstraat 12 9308 Hofstade Redactieadres: Passendalestraat 1A 2600 Berchem
www.doorbraak.be
Ivan Van de Cloot (Itinera)
‘Woeste betaalde zijn worsten tenminste zelf’ Binnenland
media
Portret
Vlaanderen laat Brussel niet los
Journalistieke jacht op vader Bontinck
Tom Naegels, voorspelbaar onvoorspelbaar
te koop in onze webwinkel op
www.doorbraak.be €
24 .5
0
VOOR DE PRIjS VAN ééN PINt PER wEEK ZIjN wIj gElANCEERD
In onze webwinkel kan u naast een abonnement op Doorbraak ook een aantal boeken aankopen tegen aantrekkelijke prijzen.
Uw schoUders mee onder
w w w. d o o r b r a a k . b e
€
29 .5
0
€
22 .95
€
Een persproject dat ruimte biedt aan scherpe vlaamse stemmen? Onmogelijk zegt u … Kom nu: het is dichterbij dan u denkt.
15. 00
www.doorbraak.be brengt de stemmen die te weinig klinken in het mediawereldje. De elektronisch tak van Doorbraak heeft de ambitie om verder uit te groeien tot een toonaangevende online nieuwsbron in Vlaanderen. www.doorbraak.be commentarieert, analyseert en brengt opinies en nieuws dat elders onderbelicht blijft of zelfs niet aan bod komt. Zo biedt www.doorbraak.be onder meer de ruimte om snel in te spelen op opinies die in de klassieke pers te weinig weerwerk krijgen.
Van bij de start verspreidt www.doorbraak.be een wekelijkse nieuwsbrief, waarop iedereen kan inschrijven. www.doorbraak.be zal vrij en gratis beschikbaar blijven voor alle netsurfers. Uiteraard hebben we inkomsten nodig om de webstek technisch en inhoudelijk op peil te houden. Als u ons initiatief zinvol vindt, rekenen wij op uw schouders. Vanaf een maandelijkse steun van vijf euro kan u overigens genieten van speciale vriendentarieven op onze webwinkel.
U kiest voor een eenmalige gift of – beter nog – een doorlopende opdracht ten gunste van Doorbraak. Ons rekeningnummer: IBAN - BE94 9730 8629 8914 en BIC - ARSPBE22
€
13 .5
0
redactioneel
Het Vlaanderen dat wij willen
Pieter bauwens
Soms twijfel ik of dit wel het land is waar ik wil wonen en onze kinderen wil grootbrengen. Soms groeit de overtuiging dat het bestaat, dat egocentrisch en verzuurd Vlaanderen. Soms denk ik dat we beter verhuizen naar Finland of Canada.
cliëntelisme de open ruimte verkwanseld. Vlaanderen is het lelijkste land ter wereld. Die hele ruimtelijke wanorde heeft er mee voor gezorgd dat we nu als tegenstanders tegenover elkaar staan bij de minste aanpassing die er wordt gepland. Het is altijd in iemands achtertuin.
Neem nu die affaire met de Sinksenfoor in Antwerpen. Ik ben geen fervente kermisklant noch jurist, maar als gewone burger frons ik de wenkbrauwen bij wat daar gebeurt. Die kermis vindt al sinds 1969 plaats op de gedempte Zuiderdokken. Maar nu in 2013 beslist een rechter dat de kermis te veel geluidsoverlast geeft. Op een klacht van enkele buurtbewoners die al een tijdje procederen. Ik begrijp dat niet. Als die kermis daar sinds 1969 elk jaar staat, dan weet je dat toch als je daar gaat wonen, dat beperkt toch je rechten niet?
Klagers tegen klagers Wat is het gevolg? Een verhuizing van de kermis naar de Scheldekaaien. De mensen die daar wonen ... trekken naar de rechter, net als de foorkramers. En als straks de Sinksenfoor niet zou kunnen doorgaan, verdronken in het moeras van rechtsprocedures, dan zal iemand wel de stad of de klagers of de klagers tegen de klagers in gebreke stellen. Uiteindelijk zijn we allemaal met elkaar in proces ter verdediging van onze heilige rechten. De Sinksenfoor is geen alleenstaand geval. Crèches moeten verhuizen en speelpleinen gesloten wegens klachten van buurtbewoners over het lawaai dat kinderen maken. Buiten spelende kinderen, dat is nog erger, onverdraagbaar in een woonwijk. Het recht op rust, weet u wel. We willen werk in eigen streek, maar tegen elke uitbreiding van een industriegebied, bouw van een weg, nieuwe (sociale) woonwijk of gevangenis is er wel een buurtcomité dat met allerhande procedures minstens voor jaren vertraging of uitstel zorgt. En alles valt stil. Vlaanderen is op die manier geen samenleving meer, maar een archipel van eigenbelangen. Een soort middeleeuwse wereld van ommuurde burchten ter verdediging van de eigen rechten.
<strong>
Hoe is het zo ver kunnen komen? Er moeten regels en procedures zijn zodat niet de eerste de beste moderne baron met te veel geld overal zijn zin doet zonder rekening te houden met de plaatselijke bevolking. Akkoord. Maar naast het eigenbelang van het individu en zijn rechten is er ook het algemeen belang, de rechten van de anderen. Dat is een argument waarvoor je dezer dagen wordt weggelachen. Het individuele belang lijkt altijd voor het algemeen belang te moeten gaan en zo kan je niet samenleven.
Eenden En tussen al die ruimtelijke wanorde en de eigen rechten heeft ook de natuur haar rechten. Onder het motto dat dit in ieders belang is, lijken die alle rechten te boven te gaan. Neem nu wat er in de Doelse polders gebeurt. Ik heb het niet over de hemeltergende besluiteloosheid van de politici en het gedoemde dorp dat zou moeten verdwijnen voor de uitbreiding van de haven. Het algemeen belang van de economie volgens de een, willekeur en grootheidswaanzin volgens de ander. Doel verdeelt elke politieke partij tussen Waasland en Antwerpen, op Groen na dan. Maar er is een nevendossier. Want als een gevolg van die geplande havenuitbreiding moeten mensen plaats maken voor vogels. Mensen worden onteigend en hun eigendom afgebroken om – zeg maar grofweg – de eenden te kunnen laten broeden. Daar staat mijn verstand bij stil. Is daar echt geen andere oplossing mogelijk?
<strong>
Maatschappelijk debat Neen, zo werkt het niet. Dit is niet het Vlaanderen waar wij van dromen. Hoe moet het anders? De Vlaamse regering stelt nieuwe procedures op. Makkelijker voor bedrijven, minder administratie, minder bureaucratie. Een mooi begin. Daarnaast moeten mensen zich informeren. In onze informatiemaatschappij zijn alle gewestplannen en ruimtelijke ordeningsplannen terug te vinden op het internet. Maar vooral is er maatschappelijk debat nodig. Over ruimte, rechten en procedures. Samenleven is beseffen dat onze rechten altijd begrensd zijn door de rechten van de ander. Er is een maatschappelijk debat nodig in Vlaanderen over waar die grenzen liggen. Vlaanderen heeft niet even veel plaats als Finland of Canada (maar weet u dat de huizen daar kleiner zijn?). ■
<strong>
Er is nog een probleem. Door jaren wanbeleid in de ruimtelijke ordening is Vlaanderen heel gevoelig voor gelijkaardige bouwdossiers. Vorige generaties politici hebben in hun laksheid en
mei 2013
Doorbraak
3
perswijs
kortjes
Ivan de Vadder (VRT) in Humo, 16 april, over het uiteendrijven van Vlaanderen en Franstalig België: ‘Ook onder politieke journalisten speelt dat: wij hebben nauwelijks nog contact onze Franstalige collega’s. Wij moeten ongelooflijk veel moeite doen om een Franstalige minister in de studio te krijgen die voldoende Nederlands kent.’ Bart Somers (Open Vld) in De Standaard, 13 april: ‘Ik zie twee fundamentele niveaus die almaar belangrijker zullen worden, twee niveaus die deze eeuw onze identiteit zullen bepalen. De steden en Europa. We moeten ophouden te denken dat alle problemen kunnen worden opgelost in de Wetstraat, of in Vlaanderen.’ Wouter Beke (CD&V) in Knack, 10 april: ‘Ik ben blij dat we ons met de zesde staatshervorming mogen inschrijven in een grote traditie van staatshervormers. En inderdaad: door altijd aan de zijlijn te blijven roepen dat het niet goed genoeg is, is een deel van de Vlaamse Beweging politiek impotent geworden. En gebleven.’ Lode Vereeck (LDD) in Het Belang van Limburg, 6 april: ‘Het grote probleem is dat ook na de zesde staatshervorming het consumptiefederalisme blijft behouden. Het is de federale overheid die zowat alle belastingen int en die vervolgens herverdeelt via dotaties. De gewesten en gemeenschappen en de lokale besturen hoeven zich niet rechtstreeks te verantwoorden voor hun inkomsten en uitgaven.’ Bert Anciaux (sp.a) in De Standaard, 6 april: ‘Ik ben vragende partij om bij manier van spreken het definitieve gesprek tussen de gemeenschappen te organiseren, zodat we samen kunnen afspreken wat we nog samen willen doen op het federale niveau. Dat is het echte confederalisme.’ Geert Noels op Trends.be, 5 april: ‘Een echte debatcultuur, waar je alles kunt zeggen op een respectvolle manier, ligt moeilijk in dit land. Deels door de cultuur, waar een sterke hokjesmentaliteit bestaat: draag je geen etiket, dan heb je sowieso meer tegenstanders dan medestanders.’ Walter Pauli in Knack, 4 april: ‘Voor CD&V geldt wat opgaat voor sp.a, en bij uitbreiding voor heel het politieke bestel: de status-quo is geen optie.’ mei 2013
Guy Verhofstadt (Open Vld) in Humo, 3 april: ‘Stop, stop, stop! Je gaat wat er in het burgermanifest staat toch niet vergelijken met wat de N-VA vandaag uitkraamt, zeker? Dat zogenaamde confederalisme van de N-VA, dat bestáát niet. De geschiedenis is op dat vlak zeer eenduidig: je evolueert van een onafhankelijke staat over een confederatie naar een federatie. Nergens bestaat het voorbeeld van het tegenovergestelde. Een confederatie is een stap naar federatie, nooit andersom. In een confederatie bestaat er geen samenwerking: dat gaat over volledig onafhankelijke staten die nagaan wat ze eventueel samen kunnen doen. Als de N-VA vandaag de term “confederalisme” gebruikt en misbruikt, is dat een camouflage, een dekmantel voor separatisme. Dat is echt een historische fout.’ Nadia Sminate (N-VA) in P-Magazine, 2 april: ‘Vlaanderen heeft meer autonomie nodig. Niet omdat wat we zelf doen, we beter doen – want ook in Vlaanderen is er nog veel werk – maar omdat wat we zelf doen, we kunnen bijsturen, waardoor het uiteindelijk beter zal zijn. Dat kan in België niet.’ Rik Van Cauwelaert in De Tijd, 30 maart: ‘Mocht Guy Verhofstadt met zijn regeringen in het spoor van zijn zuinige voorganger Jean-Luc Dehaene zijn gebleven, dan stond de schuldteller nu op een veel rooskleuriger 89 procent van het bbp? In dat geval was ook de bankencrisis beter verteerd?’ Wouter Van Besien in De Standaard, 30 maart: ‘Het stoort me dat de media van elke verkiezing een tweestrijd maken. Nu is het weer De Wever versus Peeters. Zeg nu zelf: dat zijn toch de Jansen en Janssen uit de Kuifje-albums? Twee rechtse confederalisten die ruzie maken over de timing en over wat de volgende stap is. De hang naar een rechts confederalisme is bij CD&V niet minder groot dan bij de N-VA.’ ■
Wallonie Libre Begin april werd plots José Happart weer even populair. Zowel in Terzake als De Standaard en Knack.be, en we missen misschien nog enkele media. Happart wil verregaande regionalisering van België en ziet wel iets in een ‘confederalisme met vier’. Terzake zocht op 2 april naar gelijkgestemde Waalse regionalisten en stootte onder meer op Wallonie Libre. Dat is een uit de christelijke arbeidersbeweging in het verzet tijdens WO II voortgekomen beweging die nu streeft naar Waalse onafhankelijkheid. Al in 1994 had de Vlaamse Volksbeweging hier een samenwerking mee afgesloten. Toen keken de wallinganten over de taalgrens naar de VVB, vandaag naar de N-VA. Nederlands in Brussel Het Vlaams Meldpunt Taalklachten, waar je terecht kan met klachten over Nederlandsonkundigheid in Brusselse ziekenhuizen en spoedgevallendiensten en dat klagers begeleidt bij verdere stappen, ontving in de loop van 2012 elf klachten. De klachten waren verspreid over negen Brusselse ziekenhuizen. Ruim de helft heeft betrekking op de taal van de verpleging of het ambulancepersoneel. (Belga, 20 maart) Welke soevereiniteit? Het Vlaamse taaldecreet uit 1973, dat bepaalt dat alle arbeidsovereenkomsten van bedrijven met een exploitatiezetel in Vlaanderen in het Nederlands moeten zijn opgesteld, is in strijd met het vrij verkeer van werknemers, aldus het Europees Hof van Justitie. Aanleiding: een ontslagen werknemer van het Antwerpse havenbedrijf PSA, die een Engelse ontslagbrief had gekregen en een zaak inspande tegen zijn voormalige werkgever. De Arbeidsrechtbank moet nu beslissen wat ze met dit advies doet. (Belga, 16 april)
289,6 miljard Vlaanderen exporteerde in 2012 voor 289,6 miljard euro of 2,6 procent meer dan het jaar voordien. Minister-president Kris Peeters hierover in De Standaard (17 april): ‘Vlaanderen is goed voor bijna 60 % van de Doorbraak
bevolking, 70 % van het bbp en 80 % van de export. (…) Deze cijfers bevestigen dat Vlaanderen de economische motor van België is.’
4
kortjes Wales Wales heeft een sterke Welshtalige gemeenschap. De deelstaatregering subsidieert er het onderwijs in het Welsh. Echter slechts met 4000 pond op een totaal onderwijsbudget van 17 miljoen pond. Het ‘genootschap voor de Welshe taal’, Cymdeithas yr Iaith Cymraeg, klaagt deze wanverhouding aan. Dat meer dan 99 % van de gesubsidieerde onderwijsprojecten voor volwassenen Engelstalig zijn, hoort niet. De eerste minister van de deelstaat zal een ‘onafhankelijk onderzoek’ instellen. (walesonline.co.uk, 16 april) Verantwoordelijkheid In een analyse van de geldstromen in België van LDD-parlementslid Lode Vereeck (zie ook Perswijs) stelt Trends-journalist Alain Mouton het volgende: ‘De structurele zwakte van onze staatsinrichting blijft het gebrek aan fiscale responsabilisering en het consumptiefederalisme. Het is en blijft de federale overheid die de meeste belastingen int en via dotaties herverdeelt naar gewesten en gemeenschappen. Die laatste hoeven zich amper te verantwoorden voor hun inkomsten. Door dotaties worden overheden er niet toe aangezet een verantwoordelijk beleid te voeren.’ (Trends, 18 april) Molenbeek Hoewel sp.a en PS met een gezamenlijke PS-lijst naar de gemeenteraadsverkiezingen trokken in Molenbeek, zijn beide partijen ondertussen – na drie maanden – van elkaar gescheiden. Hoewel de partij er jarenlang in het bestuur zat en met Philippe Moureaux de burgemeester leverde, werden de socialisten naar huis gespeeld door cdH, MR en Ecolo. De fractie zou hebben uitgeblonken in negatieve oppositie. Maar de Vlaamse socialisten stapten eruit. Officiële reden: verschil in stijl. Maar ‘in werkelijkheid wil de sp.a afstand nemen van het tijdperk-Moureaux en zich volop richten op de Vlaamse kiezer.’ (brusselnieuws.be, 28 maart).
Cincinnatus (5de eeuw voor Chr.). Hij werd geroepen om zijn land te redden en keerde na die taak te hebben vervuld terug naar zijn akker. Edle Einfalt und stille Grosse.' Helemaal gepast lijkt de vergelijking toch niet want in het geval Herman Van Rompuy moet het eerder zijn: 'Hij werd geroepen om zijn land te redden maar keerde voor hij zijn taak vervulde naar andere akkers.' Noord-Korea Hubert Vanslembrouck, adjunct-hoofdredacteur van Le Soir citeert in een tweet het gewezen PS-kamerlid en oud-voorzitter van het Waalse parlement Willy Burgeon: ‘Les Nord-Coréens ont une dévotion pour leur leader, un peu comme les Belges avec leur royauté.’ Averechts De mooiste uitspraak van Knackhoofdredacteur Jörgen Oosterwaal tijdens de opnamen voor het Radio 1-programma Joos (zie ook pagina 9) haalde de uitzending niet: 'Peter De Roover is niet rechts, hij is niet links, hij is averechts.' Een uitspraak die op Doorbraak zou kunnen slaan. Wat wel werd uitgezonden, is te beluisteren op www.radio1. be/programmas/joos/alle-media-het-midden.
Eén miljoen handtekeningen De Vlaamse Volksbeweging wil samen met enkele Europese partnerorganisaties één miljoen handtekeningen verzamelen in de Europese Unie voor 'het recht op zelf-beschikking van de Europese volkeren'. De actie is de aanloop naar een Europese betoging in Brussel volgend jaar. Deze actie is een uitloper van de verhoogde Europese contacten die de Vlaamse Volksbeweging (VVB) onderhoudt. De VVB richtte samen met Catalaanse, Welshe en Schotse onafhankelijkheidsverenigingen EPI op, European Partnership for Independence. Binnen EPI groeide het idee voor een Europees Burgerinitiatief. Als zo'n Europees burgerinitiatief wordt erkend en de gehandtekende steun kan krijgen van een miljoen EU-burgers kan het een hoorzitting over de gestelde vraag afdwingen en moet de commissie een initiatief nemen. De handtekeningenactie zal een klein jaar lopen. De VVB wil in Vlaanderen minimaal 165 000 handtekeningen verzamelen. De petitie tekenen kan via de webstek (www.europeancitizensdecide.eu), voorlopig in twaalf talen, waaronder het Nederlands. ■
Vanmol
Cincinnatus Herman Van Rompuy kon even de neiging niet onderdrukken om toch wat aan binnenlandse politiek te doen en zette volgende tekst op zijn facebook-profiel op 15 april 2013: 'Ik lees dat voor sommigen in de politiek het voorbeeld ofwel Caesar ofwel Cicero is. Ik heb veel over beiden gelezen. Mijn held uit de Oudheid is iemand totaal anders:
mei 2013
Doorbraak
5
interview
Ivan Van de Cloot: ‘Woeste betaalde zijn worsten tenminste zelf’
Onze missie: Het aanreiken, verdedigen en bouwen van wegen voor beleidshervorming naar duurzame economische groei en sociale bescherming, voor België en zijn regio’s.’ Zo stelt de vzw Itinera zichzelf voor. Ivan Van de Cloot is chef-economist van deze denktank Peter De Roover Vragen voorbereiden blijkt bij Ivan Van de Cloot al snel een overbodige voorzorgsmaatregel. Wat het waterbrekende babbeltje vooraf hoort te zijn, deint uit tot een boeiende monoloog waar we af en toe een speld tussensteken. ‘Economen censureren zichzelf voortdurend’, gaat de beuk er meteen in. Wij schroeven als de bliksem het dopje van onze pen.
kreeg een storm van verontwaardiging over me heen maar wist op dat moment goed dat enkele weken later zowat iedereen een gelijkaardige analyse zou maken.’
Het is een beetje zoals Jack Nicholson uitroept in A few good man: ‘you can’t handle the truth’ (je kan de waarheid niet aan). ’Geloof het of niet maar als het over de Europese Unie gaat, dan blijken de tenen nog langer dan bijvoorbeeld over communautaire zaken. Over dat laatste kan en mag open en hard worden gedebatteerd.
Doorbraak: Mag je dan niet zeggen wat je wil in dit land? Ivan Van de Cloot: ‘Je kan zeggen wat je wil maar dan merk je dat de effectiviteit van wat je doet, afneemt. Als je dossiers die slecht vallen bij politici te open bespreekt, dan wordt het snel problematisch. Economen weten wel wat ze best verzwijgen. Bedrijfsgevoelige informatie moet niet aan de grote klok wanneer die grote maatschappelijke schade kan berokkenen indien ze verkeerd wordt begrepen. Dan noem je man en paard best niet. Er heerst namelijk zo’n verschrikkelijke financiële ongeletterdheid, bij het grote publiek maar ook in de media. Toen de Europese leiders hun big bazooka bekendmaakten en de indruk wekten dat ze daarmee de finale oplossing van de crisis hadden aangereikt, vertelde ik ’s ochtends op de radio dat er van een duurzame oplossing geen sprake is. Het ging over virtueel geld dat nog niet eens bestond en waarbij de landen die kreunen onder de schuldenlast mee zichzelf waarborgen. Ik
bestaat alleen de eenheidsworst: “dat is dé oplossing maar de rest van Europa ziet dat spijtig genoeg niet in.” Af en toe laat men een extreme tegenstem aan bod komen en dan gaan de media er van uit dat het evenwicht weer voor lange tijd hersteld is. Genuanceerde tussenposities komen weinig aan bod.’ Goed, grijp uw kans. Wat is er mis met euro-obligaties? ’In theorie is daar misschien iets voor te zeggen maar een voorstel moet haalbaar zijn. Ik hou van visionaire mensen maar Guy Verhofstadt lanceert zo’n idee van de Verenigde Staten van Europa en houdt er geen rekening mee dat de bevolking niet volgt. Een leider moet af en toe eens achteruitkijken en nagaan of de kloof met de mensen niet te groot wordt. Zo’n euro-obligaties in een zeer verscheiden gebied als de eurozone dreigen onbeperkte kredietkaarten te worden in landen die met grote schulden kampen.’
‘Als men ergens de transfers gaat berekenen, dan weet je dat er een probleem mee is.’
mei 2013
De Europese Unie is bij ons beladen met taboes. We zitten dicht bij de Europese instellingen en daarom wellicht heerst bij ons een eurofiele cultuur. Wie in België ook maar een beetje kritisch is over wat gebeurt in de EU wordt meteen afgeschilderd als een euroscepticus en dat staat zowat gelijk aan racisme. Neem het debat over de euro-obligaties. Voorstanders als Guy Verhofstadt en Paul De Grauwe mogen hun riedeltje voortdurend afdraaien in de massamedia. Ik heb daar geen bezwaar tegen maar er bestaat geen evenwicht. Ze bezetten het terrein zo goed als exclusief. Heel Europa kent een levendig EU-debat, met voor en tegen en tussenin. In België
Doorbraak
De euro ging toch veel goeds met zich meebrengen? ’Men verkocht de euro bij de invoering aan het grote publiek met het leuke verhaal dat je geen geld meer moest wisselen als je naar Spanje of Italië op vakantie ging. Zet daar als econoom maar eens tegenover dat Spanje 2 % rente zou betalen bij een inflatie van 6 % en dat zoiets moet leiden tot oververhitting en zeepbelvorming, bij- u
6
interview
Ivan Van de Cloot: ‘Wie in België ook maar een beetje kritisch is over wat gebeurt in de EU wordt meteen afgeschilderd als een euroscepticus en dat staat zowat gelijk aan racisme.’
nog vooral over hooggeschoolden voor wie het niet eens echt noodzakelijk is om elders te gaan werken. Zonder devaluatie, loonaanpassingen of arbeidsmobiliteit moet een muntunie evolueren naar een transferunie.’
En dat ligt voor veel mensen dan weer moeilijk. ’De VS vormen een transferunie en dat werkt. Sommige staten ontvangen daar veel solidariteitsbijdragen. Dat is daar geen thema, ze worden zelfs niet berekend. Als men ergens de transfers gaat berekenen, dan weet je dat er een probleem mee is. De VS kennen een gemeenschappelijke identiteit, een gemeenschapsgevoel dat in Europa ontbreekt. Er is echter meer. Amerikanen weten dat er aan die twee andere voorwaarden wordt voldaan. De ontvangende regio voert loondalingen door en wie geen werk vindt, gaat dat elders zoeken. Er heerst een gevoel van gedeelde inspanningen. Niemand kan beweren dat de ontvangende regio in de hangmat op betere tijden wacht. Het kan vreemd klinken, maar ons model van een uitgebouwde welvaartstaat is minder gepast voor één muntunie.’
© Reporters
Ook binnen de lidstaten bestaan transfers. ’In Italië bestaan die al decennia. Daar klinkt ook verzet tegen maar het Italiaanse eenheidsgevoel blijkt toch te domineren. Het feit dat ze al decennia in dezelfde richting lopen, werpt natuurlijk de vraag op of transfers werken. Het antwoord hangt af van het uitgangspunt. De puur economische analyse leert dat ze niet leiden tot het naar elkaar groeien van de welvaart. Misschien zijn ze zelfs contraproductief en houden ze de ontvangers veeleer arm. Maar vanuit sociaal oogpunt moet je ook erkennen dat die er voor zorgen dat er minder armoede is dan zonder het geval zou zijn. Transfers worden veeleer verantwoord vanuit de solidariteitsgedachte dan met argumenten van economische effectiviteit.’
voorbeeld in de vastgoedmarkt. Geloof je echt dat het tweede verhaal op kan tegen dat eerste? Toppunt is dan dat wie het tweede verhaal vertelt nog het risico loopt populist te worden genoemd.’ ’Eigenlijk is de hele euroconstructie zo’n geval geweest van vooruithollende politici die niet naar de bevolking of economen wilden luisteren. Een eenheidsmunt is haalbaar in een optimale muntzone, met de kernlanden van de EU. Neem je landen op buiten die kern dan hangt daar een hoge economische kostprijs voor iedereen aan vast, zoals we nu vaststellen. Maar dat wisten we vooraf en toch wordt zo’n project blind ingevoerd. Bepaalde eurolanden kampen met een concurrentienadeel van 30 tot 40 %. De munt devalueren kunnen ze niet, want ze hebben er geen meer. Dus moet er aan interne devaluatie worden gedaan: prijzen matigen, lonen terugschroeven en overheidsuitgaven korten. Maar op een bepaald moment stoot je op een sociologische pijngrens.’
mei 2013
’In 1999 ging het Vlaams Economisch Congres over de optimale muntzone. Verhofstadt hield daar de slottoespraak en zei dat hij een droom had, namelijk dat Rusland ooit lid zou worden van de eurozone. Dan huiver je toch van zo’n leerling-tovenaaruitspraak?’
Wij zijn economisch geen Verenigde Staten … ’De Verenigde Staten van Amerika kennen wel één munt. Waarom werkt het daar wel al bestaan er tussen de regio’s ook grote verschillen? De autosector kent een crisis en dus zakt een stad als Detroit weg. Ook zo’n regio uit de VS kan niet devalueren maar dan worden de lonen wel aangepast omdat in de VS een grote loonflexibiliteit bestaat die Europa niet kent. Bovendien nemen vele mensen in Detroit in dergelijke situatie de trailer en zoeken elders werk. In Europa bedraagt, vooral door culturele en taalverschillen, de arbeidsmobiliteit amper 10 % van die van de VS. Het gaat dan
<em>
Doorbraak
De huidige crisis wekt de indruk dat economen het eigenlijk ook niet meer weten. ’Economen kunnen een menu aanbieden met mogelijkheden en daarbij de effecten aangeven. Vele politici zijn echter niet op u
7
interview de hoogte van de economische methodologie. Neem “belastingen” als voorbeeld. Daarbij spelen twee elementen: het efficiëntie- en het herverdelingseffect. Wij kunnen vertellen dat het verhogen van een belasting aan economische efficiëntie kost en welk effect dat kan hebben op de werkloosheid of de economische groei. Maar er is ook de maatschappelijke doelstelling van de herverdeling. Die twee factoren moeten in een balans worden gelegd. De politici kiezen waar het evenwicht ligt.’ ’Soms zijn er echter gewoon economische wetmatigheden die niet weg te redeneren zijn. Onze belastingen op arbeid zijn te hoog en dat vernietigt tewerkstelling. De argumenten die worden ingebracht tegen die waarheid zijn gewoon feitelijk verwaarloosbaar.’
Ivan Van de Cloot: ‘Charles Woeste deelde worsten uit voor de verkiezingen en hoopte zo op stemmen. Nu deelt men staatswaarborgen uit. Woeste betaalde zijn worsten tenminste nog zelf.’
Maar de ene econoom zegt dat we streng moeten besparen; de andere dat we de economie zo verstikken. ’In het debat tussen austeriteit door besparen en relance voor schuldfinanciering, hoor je alleen polariserende boodschappen. De media willen iedereen indelen in vakjes. Ben je links of ben je rechts? Die neiging is frustrerend voor iemand zoals ik die niet onder zo’n etiketten past. Op de vraag wat er moet gebeuren met de bankensector geef ik een antwoord dat wellicht veeleer links zal worden genoemd. In het debat over besparingen volhouden of versoepelen zeg ik dat wij een land zijn met een overheidsschuld van meer dan 100 % van het bbp en een pensioensysteem dat niet werkt met in het verleden opgebouwde reserves. Dan doe ik een andere aanbeveling dan wanneer het over Nederland zou gaan. Dat land doet er wel verstandig aan de riem een beetje te lossen en niet te streng te besparen. Maar het is toch wel erg dat onze politici niet in staat blijken om in goede jaren overschotten te boeken. Ik gebruik graag het Bijbelse verhaal van Jozef en de farao, over de zeven vette en de zeven magere jaren.’
© Reporters
was Keynes echter overleden en werd dat deel van zijn verhaal begraven. Jozef zei de farao dat hij in de vette jaren 20 % van de oogst moest opslaan. Wie dat niet doet, is een onethische heerser en dat zal leiden tot verderf. Zo ongeveer staat het in de Bijbel. Politici, met de media als medeplichtigen, willen altijd sympathiek overkomen. In de magere jaren laten ze de remmen los. Dat is je reinste volksverlakkerij als je dan in de vette jaren geen terughoudendheid aan de dag legt.’
mei 2013
De ellende begint pas echt als banken too big to fail worden, zo groot dat ze weten dat de overheid toch altijd inspringt. ’Van dat idee moeten we weg. Geen enkele bank mag in een positie komen dat ze niet kan worden geliquideerd. Lehmann Brothers moest failliet gaan, dat instituut was een schande, totaal ontspoord. Wat echter verkeerd was: het werd niet op een ordelijke manier geliquideerd. Dat prin- u
Willen economen niet sympathiek zijn? ’Eigenlijk brengt een econoom dikwijls slecht nieuws. Neem dat verhaal van de depositogarantie boven 100 000 euro. Karel De Gucht zegt dat er boven dat bedrag geen waarborgen zijn. Dat is toch geen nieuws. Enkele jaren geleden werd de garantie opgetrokken van 20 000 euro tot het vijfvoudige. Dat betekent dan toch
Dat lijkt keynesianisme zoals de man het zelf bedoelde. ’Vandaag hoor ik veel bastaard-keynesianen aan het woord. John Maynard Keynes zou zich zelf alvast niet herkennen in hun aanbevelingen. Keynes pleitte zelf voor een hard monetair beleid als er grote inflatie optreedt. Toen het zo ver was,
<em>
dat daarboven geen waarborg bestaat. Wij waarborgen nu 240 miljard euro, waar gaat dat geld van komen als het nodig is? Mensen beseffen niet hoe een bank werkt. Als die dwaze dingen doet, dan moet je als kritische consument je geld daar weghalen. Maar als ik voorstel de mensen op te voeden tot kritische consument dan krijg ik weer alles en iedereen over me heen omdat ik dan zogezegd een bank run zou organiseren.’
Doorbraak
8
van de redactie
cipe wordt wel gevolgd voor kleine banken: geld vergokt, deuren dicht. Maar bij grote banken kijkt men angstig weg en wordt het gezonde beginsel verlaten. Met die begrippen Too big to fail of “systemisch” wordt ook gespeeld hé. Waren Ethias of Arco essentieel voor ons systeem? Natuurlijk niet. Zij waren niet too big to fail maar too politically connected to fail, te veel vastgekleefd aan het politieke milieu.’ ’Zo’n spreekbuis van een bank komt dan vertellen dat staatswaarborgen noodzakelijk zijn. Natuurlijk, dan moet zijn bank zich geen discipline opleggen. Je moet uiteraard altijd rekening houden met gevoeligheden, want we staan dikwijls voor de pest of de cholera. Draagt de spaarder de last of de belastingbetaler? Het “letermisme” was rechtlijnig: de staat waarborgt alles. Dat klinkt sympathiek maar is in wezen populistisch. Charles Woeste deelde worsten uit voor de verkiezingen en hoopte zo op stemmen. Nu deelt men staatswaarborgen uit. Woeste betaalde zijn worsten tenminste nog zelf.’ ’Die zogenaamde Arco-spaarders werd nooit gezegd dat ze eigenlijk aandelen kochten en dus in het risicokapitaal stapten. Maar die “spaartegoeden” werden voor 98 % belegd in aandelen van een bank. Dan speelt zo’n Arco in op de financiële ongeletterdheid van de mensen. Waar was die toezichthouder? Dan moeten we toch minstens spreken van een gebrek aan intellectuele hygiëne.Zo’n toezichthouder geeft aan banken advies hoe ze hun buffers formeel correct nog kunnen verlagen. Dat symboliseert de ontsporing van het banksysteem. De symbiose tussen banksector en politiek is gewoon te groot. Onze politici wilden van Brussel de place bancaire van Europa maken en knepen dus bewust de ogen dicht. Dat Fortis ABN Amro overneemt op het toppunt van een kredietcyclus is onzin en iedereen met enige kennis van zaken wist dat. Als zoiets verkeerd loopt dan eindigt dat op een catastrofe en dat is dus ook gebeurd.’ ■
& Dit vraaggesprek bestond oorspronkelijk uit twee delen. Het andere deel vindt u op www.doorbraak.be.
Doorbraak: mag het wat meer zijn?
’Waar de andere kranten en media eindigen, daar beginnen wij’. Zo antwoordde Peter De Roover op de vraag van VRT-journaliste Lisbeth Imbo naar het doel van Doorbraak. Doorbraak vliegt nu op eigen vleugels en dat bleef niet onopgemerkt.
Katleen Van den Heuvel Bart Brinckman van De Standaard was jullie groep bedienen’ (RD, 15 april). En er als eerste bij. Hij maakte de vergelij- als zoiets van een marketeer komt, dan king met Apache en De Wereld Morgen, volg je dat toch? twee nieuwswebsites. Voor de artikels Als u nu op de hoogte wil blijven van wat er van de eerste betaal je, bij DWM is alles dagelijks wordt aangevuld op Doorbraak. gratis dankzij de steun van onder meer de be, kunnen we u aanraden onze facebookchristelijke en socialistische vakbonden. pagina te volgen of onze Twitter-account Hoewel Doorbraak het voortaan moet (@red_doorbraak). U kunt zich op de doen zonder steun van een middenveld- webstek ook inschrijven om de wekelijkse organisatie, en al helemaal zonder steun nieuwsbrief Tussendoor te ontvangen.Op van een zuil-met-bank, sloeg Brinckman de site leest u de vertrouwde pennen en u de nagel op de kop. Doorbraak magazine vindt er de vertrouwde rubrieken (mediaen Doorbraak.be willen met een uitge- kritiek, buitenland, francofonië ...) uit uw sproken Vlaamse bril naar de actualiteit magazine. Maar voortaan bieden we ook kijken. En met commentaren, achtergron- stukken van grondwetspecialist Hendrik den en analyses nieuws verslaan én nieuws Vuye, historische terublikken van o.a. Tom brengen. De Wilde, Daniël Walraeve of Karl Drabbe In de studio van het Radio 1-programma en op maandag een ‘Europees’ stuk van Joos mocht onze chef-politiek Peter De Sander Roelandt. We kijken dus ook verder Roover de degens kruisen met Knack- dan onze Vlaamse neus lang is en zullen hoofdredacteur Jörgen Oosterwaal met iets meer dan gewone belangstelling (18 april). Maar er was geen woordenstrijd, over het noorden berichten. We beloven geen tegensprekelijk debat. Oosterwaal de volgende weken en maanden nog enkeheeft al heel wat journalistieke kilometers le inhoudelijke en journalistieke verrassinop de teller, bij Humo en De Standaard gen. Want we willen ook ‘nieuws’ maken. onder meer, en heette De Roover en Maar betekenen al die internet-toeters Doorbraak hartelijk ‘welkom in de club’. en -bellen nu dat we het magazine – dat Wel noemde hij ons ‘activist’, en dat is u in handen hebt – zouden verwaarlozen? duidelijk iets anders dan de ‘journalist’ Hoofdredacteur Pieter Bauwens: ‘Het die hij zelf is. Vreemd dat neutraliteit en magazine en de webstek kunnen elkaar objectiviteit de standaarden zouden zijn perfect aanvullen. De uitgangspunten blijvan Vlaamse journalistiek. De verzuiling ven hetzelfde, niet het verhaal van de dag, is nog maar net achter de rug maar neu- maar analyse, een breder perspectief. Dat traal kun je Vlaamse kranten, tijdschriften is onze sterkte.’ en andere nieuwsproducten bezwaarlijk ’Doorbraak op papier valt elke maand in noemen. de bus, een goed doordacht blad waarin Toeval of niet, in dezelfde periode dat de de redactie die thema’s samen neemt en ‘verzelfstandiging’ van Doorbraak werd analyseert die belangrijk zijn maar door bekend gemaakt en Doorbraak.be als andere media niet genoeg belicht zijn. nieuwssite met dagelijkse acutalisering Een mix van interviews en analyses, die en aanvulling werd opgestart, zong oud- de berichten op de webstek in een breder hoofdredacteur van De Standaard Peter perspectief zetten.’ Vandermeersch nog de loftrompet van... We mogen nu met trots Doorbraak een de verzuilde pers. In het streng-protes- ‘cross-mediaal product’ noemen. Maar het tantse Nederlandsen Reformatorisch blijft vooral uw magazine en uw nieuwsDagblad (50 000 abonnees) riep hij de stek. Wij blijven u zo goed mogelijk bekrant op: ‘blijf verder zo goed mogelijk dienen! ■
<em>
<em>
mei 2013
Doorbraak
9
politiek
Vlaanderen laat Brussel niet los
Het statuut van Brussel bij een eventuele splitsing of bij een confederaal België is een perfect voorbeeld van een immer weerkerende discussie in de politiek. Om de zoveel tijd doet de carrousel een toertje, maar verandert er iets? Pieter Bauwens Het jongste toertje was er op aangeven van Vlaams minister Geert Bourgeois die in een opgemerkt interview in De Standaard (16 maart) nog eens het N-VA-standpunt verwoordde: Brussel moet in een confederaal België worden bestuurd door Vlaanderen én Wallonië samen. Hoewel het een gekend standpunt is, zorgde het toch voor de nodige ophef. Een week later, op 23 maart, kwamen De Morgen, VTM, RTLTVi en Le Soir met een peiling. 68 % van de Brusselaars kiest bij het einde van België voor Brusselse onafhankelijkheid. Voor de aansluiting bij Wallonië is 26 % gewonnen, voor de aansluiting bij Vlaanderen is amper 6 % gewonnen. De onderzoekers van Ipsos merken op dat bijna evenveel Vlamingen bij het einde van België voorstander zijn van een Brusselse onafhankelijkheid (42 %) als van een aansluiting bij het Vlaams gewest (44 %). Veertien procent van de Vlamingen wil dat Brussel dan aansluit bij Wallonië.
Los Brussel blijft een symbool in het communautaire België en in de communautaire politiek. Vandaar die rondjes op de carrousel. Bij symbooldiscussies wisselen de posities niet snel. In ‘Vlaams Brussel’ klinkt het nog unisono: Vlaanderen mag Brussel niet loslaten. Dezelfde kreet in Vlaanderen: Vlaanderen laat Brussel niet los. Maar is dat eigenlijk nog realistisch? Heeft Brussel Vlaanderen en Wallonië niet al losgelaten? Lieven De Rouck is de (jonge) voorzitter van N-VA-Brussel. Hij is niet echt verwonderd door de cijfers. ‘Brussel heeft niet alleen Vlaanderen losgelaten, Brussel heeft ook Wallonië losgelaten.’ Maar volgens De Rouck laat zo’n onderzoek vooral zien dat de Brusselaars binnen België willen
<strong>
mei 2013
blijven. De rest is politieke strategie. Oké, er is Wallo-Brux, maar de Brusselaars vereenzelvigen zich niet met Wallonië.’ Frédéric Erens is de Brusselse voorzitter van het Vlaams Belang. In de kern is er geen groot verschil tussen de opvattingen over Brussel tussen de twee V-Partijen. Ook Erens leest in de resultaten van het Ipso-onderzoek een ‘weigering om te kiezen’. ‘Het is een sentimentele keuze’, stelt Erens. ‘Brussel is altijd een strijdgebied geweest van verfransing, verstedelijking, noem maar op. Brussel is op die manier al lang en in veel discussies het struikelblok en dat zijn de Brusselaars beu. Trouwens, een onafhankelijk Brussel is economisch niet leefbaar.’ Ook Sven De Kerpel, voorzitter van de Vlaamse Volksbeweging (VVB) in Brussel, kent die Ipso-statistieken. Hij stelt de vraag naar de representativiteit ervan. ‘Aan wie hebben ze die vragen gesteld? Ook aan de maghrebijn en de expat die in Brussel woont? En hebben ze die mensen de situatie grondig uitgelegd? Dan geeft zo een statistiek eerder een emotie weer dan een rationele overweging.’
p>
Brussel inpassen in een onafhankelijk Vlaanderen, als hoofdstad, met een mooi scenario voor de Franstaligen (écht tweetalig statuut, aanbod volwaardig burgerschap, eigen structuur met bevoegdheid inzake persoonsgebonden aangelegenheden). Opmerkelijk in de congrestekst luidt de eerste zin van resolutie 2: ‘Ook zonder absolute zekerheid dat Brussel daar een onderdeel van zou vormen, moet Vlaanderen de stap naar onafhankelijkheid zetten.’ De Kerpel: ‘Daar waren wij nogal ongelukkig mee.’ Maar is dat geen – stille groeiende – mening in Vlaanderen? ‘Vlaanderen mag Brussel niet loslaten. Al besef ik dat het
Heeft Brussel Vlaanderen en Wallonië niet al losgelaten?’
niet makkelijk is voor veel Vlamingen, ofwel is er een soort haat-liefdeverhouding ofwel is Brussel een grote onbekende. Als Brusselaar zie ik zo’n stadstaat niet zitten. Ik denk dat de Brusselaars die op de hoogte zijn van de situatie beseffen dat ze maar één keuze hebben: Wallonië kan zichzelf niet onderhouden en Brussel ook niet.’ Frédéric Erens verwijst naar het manifest over Brussel dat het Vlaams Belang heeft geschreven. Daarin verkent de partij de verschillende scenario’s die mogelijk zijn, in voorbereiding op een partijcongres over Brussel eind 2013. Voor het Vlaams Belang is en blijft Brussel de hoofdstad van Vlaanderen en moet het als tweetalige stad met een bijzonder statuut worden ingepast in Vlaanderen. ‘Dat kan voor ons zelfs als een confederatie van Vlaanderen met Brussel.’ Erens herhaalt de klassiek geworden redeneringen: ‘Vlaanderen mag u
Wat als? Goed, maar wat als België ophoudt te bestaan, of een confederatie wordt? Wat dan met Brussel? Volgens Sven De Kerpel van VVB Brussel moeten de Brusselaars een keuze maken. ‘Ons uitgangspunt is dat een systeem met vier gewesten niet wenselijk is. De Brusselse bevolking zou een keuze moeten maken.’ In 2010 organiseerde de Vlaamse Volksbeweging een Brusselcongres om haar Brusselstandpunt bij te werken. Het doel van de VVB is
<strong>
Doorbraak
10
politiek Brussel niet loslaten om emotionele en rationele redenen. Brussel is ons venster op de wereld met de vestiging van die vele internationale instellingen. Daardoor geniet Brussel internationale erkenning en daar moeten we als Vlamingen gebruik van maken.’ De Rouck wil niet voor zijn beurt spreken, de N-VA is volop bezig met de voorbereiding van het confederalismecongres in februari 2014, waarin ook het thema Brussel zal worden uitgediept. Maar hij legt er wel de nadruk op dat er geen ‘nieuw’ standpunt komt. De grote lijnen liggen vast. ‘Er moet één lokaal bestuur komen voor Brussel’, vindt de N-VA. ‘Noem dat voor mijn part een stadsgewest, dat het lokale bestuur uitoefent. Maar daarnaast moeten de twee gemeenschappen hun eigen aanbod kunnen blijven doen in Brussel.’
Gewest De twee gemeenschappen ... inderdaad Vlaanderen heeft in de staatshervormingen altijd geredeneerd vanuit de logica van de ‘gemeenschappen’ terwijl de Franstaligen denken vanuit de ‘gewesten’. De jongste staatshervorming verstevigde de gewesten. Is de Vlaamse visie dan niet achterhaald? Brussel wordt als gewest meer en meer aangekleed. Die tweegemeenschappen-idee werd achtergelaten in de discussie over bijvoorbeeld de kinderbijslag. Lieven De Rouck deelt die analyse, maar de politici leggen hun beste gewenste optie op tafel. Het spreken over de ‘gemeenschappen’ wil uitdrukken dat ze meegaan in de realiteit van Brussel, waar een meerderheid Franstaligen is, maar ook een Vlaamse groep met een eigen aanbod aan scholen bijvoorbeeld.
<strong>
© Reporters
Op 11 juli zorgt de Vlaamse Volksbeweging er telkens voor dat de Vlaamse aanwezigheid in Brussel wordt benadrukt.
goede zaak voor Vlaanderen.’ Erens is een believer die het filosofisch bekijkt. ‘Brussel is er anno 2013 slecht aan toe, maar dat wil niet zeggen dat dat per definitie altijd zo zal blijven. Het kan keren, al ben ik er wel van overtuigd dat het even lang duurt om de problemen op te lossen als het heeft geduurd om Brussel te verkwanselen.’ Ook Sven De Kerpel is ervan overtuigd dat de verfransing van Brussel niet voor eeuwig hoeft te zijn. ‘Er zijn wel beleid en Volgens Frédéric Erens heeft Vlaanderen strategie nodig om de situatie in Brussel te ook goede papieren om bij de onafhan- keren. Nu gaan het beleid en de strategie kelijkheid Brussel te claimen: ‘Er kan in de andere richting.’ Daarmee doelt hij, niet zomaar een enclave uit Vlaanderen onder meer, op de zesde staatshervorming. worden gesneden, Brussel ligt omgeven Knipt die Brussel niet weg uit Vlaanderen? door Vlaanderen en je haalt het daar niet ‘Administratief komt Brussel losser en loszomaar uit.’ Maar zal Brussel met het ser van Vlaanderen. Maar sociaaleconogeweststatuut in de hand, bij het einde misch ligt Brussel in Vlaanderen en dat van België geen zelfbeschikking eisen? blijft zo. De grootstedelijke problemen ‘Brussel is geen volwaardig derde gewest, zijn dezelfde in Vilvoorde als in Anderlecht. de uitbouw van Brussel als volwaardig De problemen van het Bloso-domein in derde gewest is de politieke agenda van Hofstade zijn eigenlijk Brusselse problede Franstaligen. Dat zie je ook in de hui- men. De oplossing is het inbedden van dige staatshervorming. Die is dus geen Brussel in Vlaanderen. Brussel houdt best <em>
mei 2013
Doorbraak
op een eigen gewest te zijn, om te worden geïntegreerd in het Vlaams Gewest. Een paar jaar geleden hebben we een persbericht opgesteld waarin we ons uitspreken voor de uitbreiding van Brussel van Maasmechelen tot Knokke.’
Kiezen Vlaanderen laat Brussel niet los, is en blijft de Vlaamse officiële consensus. Volgens De Kerpel staat Brussel loslaten gelijk aan verliezen. ‘Je hebt vanaf dan de keuze tussen veel of heel veel verliezen.’ En in Vlaanderen en Vlaamsgezind Brussel is er de overtuiging dat Brussel geen andere keuze heeft: enkel als deel van Vlaanderen is er een toekomst. De vraag is of die mening van het VVB-congres niet wijst op een schuivende opinie in Vlaanderen. Maar ook dat wordt gezegd in de overtuiging dat Brussel wel ‘vanzelf’ terugkomt naar Vlaanderen. Het is dus meer een strategisch verschil dan een inhoudelijk. Het lijkt erop dat de burger ooit zal moeten beslissen, de Brusselse en/of de Vlaamse.■
<strong>
11
europa
EU niet overal taboe
Zowel in Nederland als in Duitsland verenigden intellectuelen zich in eurokritische initiatieven. Zo lanceerde een tiental Nederlandse academici en opiniemakers het Burgerforum EU, dat een referendum eist over de toekomst van de Europese Unie. In Duitsland richt men zelfs een heuse anti-europartij op. sander roelandt
© Reporters
Nederlanders en Duitsers vrezen een erosie van de democratie.
De academici schermen met een peiling van tot een echte politieke partij die aan de Maurice de Hond waaruit moet blijken dat Bondsdagverkiezingen in september zal 64 procent van de Nederlanders de EU niet deelnemen.’Weg met deze euro!’ opent democratisch vindt en achter de oproep de webstek van de Duitse politieke partij van het Burgerforum staat. Het initiatief kan in oprichting. Het doel is dus duidelijk: ‘De bovendien ook op bijval rekenen van enkele invoering van de euro was een fatale fout die politici. Natuurlijk staat Geert Wilders van de welvaart van ons allen bedreigt. Daarom de eurokritische PVV achter het forum, maar roepen wij op tot de herinvoering van natiook Emile Roemer van de uiterst-linkse SP onale valuta’s of de opdeling van de euroen politici uit de Partij voor de Dieren en zone in kleinere en stabielere muntzones.’ 50PLUS spraken hun steun uit. Daarnaast ijvert de beweging ook voor een Er komt ook tegenwind. De Nederlandse terugkeer van een groot deel economische minister van Buitenlandse Zaken Frans bevoegdheden van de Unie naar de lidstaten Timmermans (PvdA) noemde het initiatief en wil ze de transfers beëindigen. ‘afgezaagd’ en vermoedt een dubbele agenda. De bekendste namen onder de initiatief‘Jullie willen uit de EU, wees daar eens eerlijk nemers zijn Hans-Olaf Henkel, de voormalige over’, reageerde hij in het NRC Handelsblad. voorzitter van de Duitse Industrievereniging, EU-watcher Joop Hazenberg vindt het ini- en Bernd Lucke, een professor macrotiatief in se eerbaar maar verwijt de ‘com- economie aan de Universiteit van Hamburg, Hans-Olaf Henkel, de voormalige voorzitter plottheoretici en (semi-)wetenschappers’ die in 2011 na drieëndertig jaar uit de CDU van de Duitse Industrievereniging, ijvert mee die volgens hem achter het initiatief zitten stapte. Hun motivatie loopt voor een deel voor het afstoten van de euro. gelijk met het Nederlandse burgerinitiatief. ‘populisme en leugens’. Hoogleraar financiële geografie Ewald Eind maart leverde het Burgerforum 55 000 Ook de Duitsers vrezen een erosie van de Engelen en historicus/jurist Thierry Baudet handtekeningen in bij de Tweede Kamer. democratie. Daarenboven wijzen ze op de zijn de officieuze woordvoerders van het Hoewel er lang geen parlementaire meer- negatieve economische gevolgen van de Nederlandse Burgerforum. De invloed van derheid is om over te gaan tot een dergelijk euro en de financiële kost voor Duitsland. deze laatste is duidelijk merkbaar. Net zoals referendum, reageert Thierry Baudet toch In een recente opiniepeiling bleek alvast dat in Baudets boek De aanval op de natiestaat, tevreden: ‘We hebben het voorstel alvast één op vier Duitsers bereid zou zijn tijdens beweert het burgerforum dat de EU zo op de parlementaire agenda gezet en er de federale verkiezingen in september te is opgezet dat er steeds nieuwe bevoegd- is in Nederland echt veel meer debat. De stemmen voor een partij die het land uit de heden moeten worden overgedragen van stemming over migratie is in één zomer eurozone wil. De Frankfurter Allgemeine de lidstaten naar ‘Brussel’, om te voor- omgeslagen. Zoiets moet voor dit thema Zeitung schat de kansen van de protestkomen dat het hele systeem vastloopt. Het ook gebeuren.’ partij echter niet al te hoog in, omdat de Burgerforum weigert zich bij deze evolutie economie het zo goed doet. ‘Zolang de econeer te leggen. De initiatiefnemers zien in de Alternatief voor Merkel nomie booming is, kiest men met tegenzin machtsoverdracht aan de EU een uitholling Een vergelijkbaar initiatief ontstond in voor protestpartijen’, analyseert de FAZ. van de democratie. Ze vragen in hun petitie Duitsland. Een indrukwekkende lijst pro- ‘De professoren hebben een beter zicht op dat de Tweede Kamer de overdracht van minente ondernemers, wetenschappers de economische nadelen en risico’s van de bevoegdheden aan de EU staakt en trek- en professoren stampte er een beweging gedeelde munt, terwijl gewone mensen niet ken zo, naar eigen zeggen, ‘aan de noodrem uit de grond die het Europese beleid van de echt ongerust zijn zolang de crisis hen nog van de trein die doordendert richting het CDU van Angela Merkel weg wil. Alternative persoonlijk niet in hun portefeuille raakt.’■ für Deutschland (AfD) wil zich omvormen federale Europa’.
<em>
em>
<em>
<strong>
<em>
mei 2013
Doorbraak
12
Rondas
O wat zijn die Belgen stil
Er is een eigenaardige ontwikkeling bezig. Terwijl met de dag duidelijker wordt dat de structuur van het Belgische compromissenstaketsel zelf verantwoordelijk is voor het onvermijdelijke uiteenvallen ervan, probeert een eigenaardige coalitie van liberalen, maoïsten en christendemocraten een verondersteld Belgisch samenhorigheidsgevoel aan te wakkeren. Jean-Pierre Rondas
‘Hoe komt het eigenlijk dat we nu al een halve eeuw jaar na jaar met de identiteitsproblemen van deze staat bezig zijn in plaats van met de problemen van de mensen?’
communicatieadviseurs nodig, verre van dat project nog niet gevonden, weet jij de modelstaat waarover men het vorig het? Niet subiet, zegt de belgicist. Niet erg jaar nog had. Dus zwijgen ze vandaag. De zeg ik, maar wat doen we met een staat door de beroepsjournalistiek uitgelokte zonder gemeenschappelijk natiegevoel, en nadien deskundig opgefokte Antwerpse met twee tegenstrijdige natiegevoelens? drama’tjes rond Bart De Wever (zo tussen Aan dat éne natiegevoel, daar gaan we nu eind december – medio februari) hebben aan beginnen, zegt de belgicist. Beetje laat zelfs bij een twijfelende bevolking niet ge- zeg ik, want hoe komt het eigenlijk dat we pakt. Sindsdien is het stil. Er is een andere nu al een halve eeuw jaar na jaar met de strategie bezig, een strategie van de ver- identiteitsproblemen van deze staat betwijfeling wellicht, waarvan de contouren zig zijn in plaats van met de problemen nog niet duidelijk zijn. van de mensen? Schuld van de Vlaamse Men prijst gewoon op besmuikte wijze Beweging, zegt de belgicist. Pro Belgica, België aan. Verder durft men niet meer dat wil ik ook wel, zegt deze flamingant te gaan. België in de sport. De Belg in dan weer, maar hoe komt het dan dat we Kompany. België in de Waalse heropstan- almaar meer uiteendriften? Schuld van ding (de ene dag) en de Vlaamse neergang de Vlaamsgezinde media, zegt de belgicist. (de andere dag). België in de Brusselse O, zeg ik. Maar goed, pro Belgica: waarom multiculturaliteit: 50, nee 85, nee 126, nee hebben we dan grendelwetten nodig, en 153 talen in Brussel, dat hoor je daar op betonneringen die de democratie om zeep straat, dus België bestaat – dat moet zo helpen? Allemaal Belg, dan zijn er toch ongeveer de ingewikkeldste redenering geen minder- of meerderheden meer, dan zijn die de huidige journalistiek nog als hebben we die ‘bombastische beschereen breiwerk kan opzetten ... België in de ming van minderheden’ toch niet meer regering, zo goed bezig! Daar hebben ze nodig? Toch wel, dat moet zo zijn, zegt het stadium bereikt dat er bijna niet meer de belgicist. wordt bewogen. Sommige ministers lijken Zie je? Ook de stille belgicist heeft altijd wel van de aardbol verdwenen. Voeg daar gelijk. De staat kan niet verbeterd worden. straks nog de grote vakantie aan toe en ‘t is Hij is de morele instantie zelf. Salut en de voorbij. Weggeregeld, uitgefaded, konijnen kost, zegt de flamingant. ■ in de lichtbak van die éne partij. Men zou deze stille sympathie voor de Belgische staat wel willen navolgen. Wat is er nu tegen de overeenstemming, neen het concert der bevolkingen? Die kleine verschillen maken toch niet uit? Of liever, die gommen we toch even uit? Wat was nou weer de reden voor al die staatshervormingen? We komen toch overeen met de Franstalige medemens? Laten we toch alle grenzen wegvagen, grenzen zijn niet meer van deze geglobaliseerde wereld ... Soms probeer ik deze oefening. Ik probeer ze uit op een stille belgicist of twee drie. Pro Belgica, zeg ik dan, maar ja, weet je, welk project gaan we daarvoor uittekenen? Belgica is nu al 183 jaar bezig en ze hebben
<em>
© Reporters
De minimalisten onder hen zeggen dat België geen kwaad kan. De maximalisten beweren dat België zelfs veel goeds doet. Samen moeten zij de belgicisten zijn, en samen blijven zij de Vlaamse media domineren. Tegen beter weten in laten de aandeelhouders van deze media dat toe. Samen vertonen ze merkwaardige gelijkenissen met het monsterverbond van 1830 – met dat verschil dat de leden van het verbond toentertijd heel goed wisten welke meningsverschillen ze hadden opgeschort om later eens uit te vechten, terwijl die van 2013 het laatste besef van hun oorspronkelijke ideologieën verloren zijn. Kijk maar naar de huidige federale coalitie in de regering. Weliswaar durven ze het niet meer aan om samen met de vakbonden nog eens een actie te beginnen om ‘de solidariteit te redden’: vandaag zou hen dat nog meer stemmen kosten dan in 2007. Weliswaar zijn ze niet meer in staat om nog eens
een boekje over het ‘Belgische project’ bijeen te schrijven (zoals ze in 2007 nog konden met Waar België voor staat – een toekomstvisie). Om België als gewone staat te durven aanprijzen heb je vandaag al mei 2013
Doorbraak
13
vrijspraak
Peter de roover
Definitief gebrandmerkt
Onlangs verscheen het boek De plicht van de dichter dat handelt over Hugo Claus en de politiek (De Bezige Bij Antwerpen). Bijzonder knap uitgegeven, mooi en boeiend geïllustreerd, sterke bijdragen, kortom onmisbaar voor Claus-liefhebbers. Historicus Marnix Beyen neemt het hoofdstuk ‘Hugo Claus en de Belgische naties’ voor zijn rekening. Ik heb ruim uit dat hoofdstuk geput voor mijn artikel op onze webstek over de verhouding van de schrijver tegenover Vlaanderen en België. (www.doorbraak.be/ nl/nieuws/ik-ben-belg-ridicuul). Voor alle duidelijkheid, ook het werkstuk van Beyen is meer dan de moeite waard. Zijn eerste paragrafen laten evenwel anders vermoeden. ‘Een belgicist minder. In Vlaanderen zijn wij daar niet rouwig om.’ Met dat internetcitaat opent hij zijn bijdrage. Hij noemt die reactie ‘door zijn wansmakelijkheid (…) misschien wel uitzonderlijk, de inhoudelijke strekking was dat allerminst’. Volgens de voetnoot komt een tweede citaat van blogger Luc Van Braekel, daar verkeerdelijk Van Braeckel genoemd. Maar wie de url intikt, stelt vast dat het een anonieme reactie betreft op een stuk van de blogger en geen citaat van hem zelf. Beyen gaat hier erg slordig te werk. Deze twee citaatjes van anonieme posters op internetfora volstaan blijkbaar om te beweren dat het niet uitzonderlijk was dat Claus het etiket belgicist kreeg opgekleefd. ‘Maar hoe kon dan het hardnekkige idee ontstaan dat de auteur decennialang “belgicist” was geweest?’, vraagt Beyen zich af. Mijn <em>
p>
vraag: hoe kon het hardnekkige idee ontstaan dat de auteur decennialang belgicist zou genoemd zijn? Ik wil het geloven dat hij dat verwijt veelvuldig kreeg maar pas nadat die bewering wordt geïllustreerd en graag met overtuigender voorbeelden dan twee internetcitaten. Gerard Mortier tapte uit hetzelfde vaatje op zijn Clauslezing eind maart in de Bourlaschouwburg: ‘Toen Hugo Claus Het verdriet van België zijn hoofdroman noemde, dit jaar dertig jaar oud, was hij te intelligent om niet te beseffen dat hij met deze titel zélf het verdriet van Vlaanderen zou worden en definitief als Belgicist zou worden gebrandmerkt.’ Definitief als belgicist (bij Mortier mét hoofdletter) gebrandmerkt? Door wie, waar, wanneer? Mogen we dat ook vernemen? Als Beyen en Mortier hun boude bewering niet willen staven, dan maar de hulp van google ingeroepen. Het resultaat bevestigt de bewering van Beyen en Mortier alvast niet. De Vlaamse Volksbeweging noemt de petitie ‘red de solidariteit’ van 2007 een ‘nieuwe likstok voor belgicisten’. Claus ondertekende die petitie ook. Dat is het dan zowat. ‘Decennialang’ of ‘definitief brandmerken’? Tja … Ik herhaal overigens graag dat Beyens artikel verder uitermate boeiend wordt en mij, zoals ik in mijn webartikel schrijf, brengt tot het provocatieve besluit ‘dat er wel wat redenen zijn om te vermoeden dat de Hugo Claus in de volle kracht van zijn leven een geschikte kandidaat was geweest voor de Gravensteengroep en nog niet eens voor de voorzichtige vleugel daarvan’. ■
<em>
mediawatcher
Frank Thevissen
Bedenkelijke betrekkingen
Laatst hield een opmerkelijke hand de maatschappelijke alarmknop ingedrukt. ‘De afgelopen jaren is de druk toegenomen om te zwijgen.’ Aan het woord was de econoom Geert Noels, die op Kanaal Z enigszins eufemistisch aanklaagde dat door gebrek aan een échte debatcultuur
mei 2013
in Vlaanderen, waarheden ‘soms beter niet worden gezegd’. Ongeveer een jaar geleden liet Noels me al een keer weten dat de media zijn euroscepticisme en kritiek op het systeem niet lustten. ‘Waarom denk je dat ik bijna niet meer op de VRT word gevraagd? Paul De Grauwe krijgt daardoor
Doorbraak
een quasimonopolie.’ ‘Een gevolg van het Rademakers-effect?’, vroeg de econoom me op de man af. Nu leek me dit een enigszins bevreemdende noodkreet voor iemand die, met enkele honderden tussenkomsten de afgelopen twaalf maanden, niet uit de media is weg
14
geschiedenis
sprekershoek
Matthias storme
Een rookgordijn rond het middenveld
Een van de belangrijke ingrepen in de eerste jaren na de Franse Revolutie was de afschaffing van de 'corps intermédiaires', de vele instellingen van de samenleving die tussen de staat en het individu stonden en waarin het leven van de mensen was georganiseerd. De grotendeels corporatieve samenleving van het ancien régime werd vervangen door het primaat van de markt en van de politiek. Toch werd in de 19de eeuw een nieuw evenwicht gevonden tussen staat, markt en burgerlijke maatschappij. Dat berustte vooral op een scheiding van sferen: het domein van de markt (productie van goederen en diensten), dat van de overheid (inrichting van openbare diensten zoals rechtsbedeling, vrede en veiligheid) en dat van de burgerlijke samenleving (waarin burgers zich op vrijwillige basis konden verenigen en zo aan cultuur en zorg konden doen, aan zingeving en identiteit konden werken). Dit hield onder meer een scheiding in van Kerk en Staat, maar ook van markt en samenleving en van overheid en samenleving. De bekendste beschrijving van dit model is De Tocquevilles 'Démocratie en Amérique'. Een levenskrachtige samenleving en democratische cultuur kunnen niet zonder een veelheid aan dergelijke verbanden van de burgerlijke samenleving. Wezenlijk daarbij is dat dergelijke organisaties juist niét levensbeschouwelijk neutraal moeten zijn en eigen niet-economische waarden kunnen uitdragen. Dat burgerverenigingen met een gelijkaardige levensbeschouwelijke grondslag zich met elkaar verbinden tot zuilen en er daarmee verzuiling ontstaat, leidt
te slaan. Noels kan dus moeilijk als slachtoffer van een niemandontziende Vlaamse mediaomerta hebben gesproken, zelfs al werd De Grauwe afgelopen jaar dubbel zo vaak opgevoerd. In de mate dat hij niet voor zichzelf sprak, verraadde de bekommernis van Noels wel dat er iets schort aan onze debatcultuur die – met enige overdrijving – in belangrijke mate hinkt op het gezag van één econoom, één politicoloog ... Misschien houdt onze opinieverschaling wel verband met de gemakzucht die cultuurjournalist Marcel Van Nieuwenborgh jaren geleden al vaststelde en aankaartte: ‘Het grootste probleem is dat het bij de VRT blijkbaar nooit lukt om dat oude, versleten adresboekje weg te gooien waarin de gsm-nummers van al die BV’s genoteerd staan’. Dat bestand
mei 2013
misschien tot ongewenste effecten, maar het verbieden ervan is enkel maar een grotere kwaal. Hoe luid men vandaag ook roept over de scheiding van Kerk en Staat, van het ruimere plaatje waar die scheiding maar een onderdeel van is, blijft in België niet veel meer over. Ondanks periodieke oprispingen over het primaat van de politiek is de invloed van vele niet door algemeen stemrecht gelegitimeerde organisaties op de uitoefening van overheidstaken enorm gegroeid. De scheiding van staat en civil society heeft plaats gemaakt voor een vervlechting. Een belangrijk deel van de taken en bevoegdheden die de overheid terecht of ten onrechte tot zich heeft getrokken, wordt mede uitgeoefend door private organisaties. Die waken er dan vooral over dat er geen nieuwe spelers (concurrenten) op hun markt komen. Alle kritische vragen over dit systeem worden onmiddellijk afgedaan als een aanval op 'het middenveld' en op de vele mensen die zich als 'vrijwilligers' inzetten voor sociale oogmerken. Daarmee wordt een rookgordijn opgetrokken om onder het mom van sociale waarden die vervlechting te beschermen en tegelijk de echte bedreigingen voor de civil society aan het zicht te onttrekken. Het échte 'middenveld' wordt gekortwiekt door het financieel afhankelijk te maken van de overheid en de financiering ervan te koppelen aan allerlei criteria die niet ideologisch neutraal zijn, en door het onderwerpen van private verenigingen aan verregaande antidiscriminatieregels. ■
<em>
vermeldt – onder de letter C bijvoorbeeld – naast Bo Coolsaet, ook het vaak geconsulteerde telefoonnummer van de Gentse professor Rik Coolsaet. De eerste is vooral beslagen in seksuele, de andere in internationale betrekkingen, al zijn er tussen beide wetenschapsgebieden wel wat raakvlakken. Laatstgenoemde trekt momenteel behoorlijk wat aandacht met de nogal bespottelijke stelling dat we ‘onze’ strijdende jongens in Syrië geen politiekregilieuze motieven mogen aanwrijven. Hun actuele aanwezigheid ginder – zo had de autoriteit uit terrorismeonderzoek van de afgelopen tien jaren afgeleid – is hooguit ‘een rechtvaardiging voor zichzelf van de dingen die men wil doen’. Quod non. Wat is dat toch? Die vreemdsoortige voorliefde van redacteurs en programma
Doorbraak
samenstellers voor aandachtszieke duidingspredikanten die opduiken telkens media delicate onderwerpen aansnijden? Figuren die hun autoriteit veeleer putten uit de studio, dan uit de studie.
Toen journalist Erik Aerts stage liep bij De Standaard, kreeg hij de instructie te schrijven ‘op het niveau van een achtjarig meisje’. Verklaart dat waarom zoveel ondermaatse grossiers in trivialiteit de adresboekjes van redacties bezetten? Zopas verscheen De Arabische cocktail van Jef Lambrecht (Van Halewyck) over de vele fata morgana’s die in onze media over de Arabische lente opduiken. Een uitgelezen aanleiding voor redacties om hun bedenkelijke betrekkingen en hun adresboekje eens grondig onder de loep te nemen. ■
<em>
<em>
15
economie
Hans-Werner Sinn: ‘Anderen geven de patiënt pijnstillers, ik bied het medicijn aan.’
Het tijdstip was toeval, maar had eigenlijk niet beter kunnen worden gekozen. Precies op de dag dat de Cypriotische banken hun deuren terug openden en men chaos en zelfs geweld vreesde, vond in de luxueuze en goed beschermde omgeving van De Warande een symposium plaats met de wat donkere titel ‘Europa in crisis’. Het publiek bestond uit diplomaten, politici van de V-partijen, economen, bankiers en Vlaamsgezinde ondernemers. De hoofdspreker op het symposium was de Duitse professor Hans-Werner Sinn. Katleen Van den Heuvel Doorbraak: Professor Sinn, u bent positief voor Jeroen Dijsselbloem en de manier waarop de Cyprus-crisis werd aangepakt. Is er dan reden tot optimisme? ‘De toestand is ernstig, maar in elk geval is het al een grote verdienste van Jeroen Dijsselbloem om de noodlottige trend naar de socialisering van de schulden te breken. Daarmee bedoel ik dat het gedaan moet zijn dat de gemeenschap in geval van nood borg staat voor de fouten van individuen. De belastingbetaler kan niet blijven opdraaien voor de kosten die ontstaan zijn door te grote risico’s van de financiële wereld.’
Die slaagt erin om heel wat verliezen en risico’s af te schuiven op de gemeenschap. In de Verenigde Staten is dat veel minder het geval. Daar laat men de banken failliet gaan. Die passen dan in de toekomst wel beter op. Dijsselbloem heeft de kapitaalmarkten een schot voor de boeg gegeven door te stellen dat geld niet aan de bomen groeit. De banken in de Zuid-Europese landen hebben voor ongeveer 9200 miljard euro schulden. We kunnen deze afschrijvingen toch niet naar de belastingbetaler doorschuiven? Dat is trouwens alleen al door de omvang van de mogelijke verliezen onmogelijk.’
We hebben het nu over de banken gehad, maar dat is volgens u niet het grootste probleem in Europa. ‘Dat is juist. De financiële instellingen laten ons steeds geloven dat de wereld op de rand van de afgrond zou balanceren wanneer we de wanbetalers niet helpen. Maar in werkelijkheid is het gewoon hun eigen portfolio dat wel eens diep zou vallen. Het is goed dat investeerders ‘s nachts niet kunnen slapen – dat maant hen tot extra voorzichtigheid aan. Ik persoonlijk maak me meer zorgen over de miljoenen mensen die door het te sterk op de financiële wereld gerichte beleid aan hun lot dreigen te worden overgelaten.’
U verwijst hier eigenlijk naar het probleem van ‘moral hazard’? ‘Inderdaad. Portfoliomanagers en investeerders hebben roekeloos gehandeld om erg hoge kortetermijnwinsten te halen. In geval van een crash hopen ze op een bailout door de overheid. Want de staat heeft er natuurlijk alle belang bij om chaos te vermijden. Maar dat creëert natuurlijk onwenselijk gedrag. Het is goed dat men de mensen toont dat er wel degelijk risico’s verbonden zijn aan hun beleggingen. Dat zal hen tot voorzichtigheid aanmanen.’
<em>
Dus iedereen zal in de toekomst voorzichtiger moeten zijn met de manier waarop men zijn geld belegt, ook op spaarrekeningen? ‘Dat de noodzakelijke hervormingen in Europa niet gebeuren, heeft veel te maken met de invloed van de financiële sector.
mei 2013
Maar is dit niet oneerlijk tegenover de spaarders? Die zoeken toch de risico’s Laat ons het over de oplossingen voor de crisis hebben. U stelt dat de eurozone zo niet op? ‘Dat is niet volledig juist. Er is natuurlijk niet verder kan functioneren maar u bent de spaardersgarantie van 100 000 euro. In geen tegenstander van de gemeenschapde Verenigde Staten ligt die overigens ho- pelijke munt. ger, op 250 000 dollar. Die garantie is een ‘Dat klopt. Ook ik geloofde in de jaren 1990 goede zaak en dat blijft ook zo. Toch moet in het euro-project en ik was in januari men durven stellen dat vele zogenaamde 2002 erg blij met de eerste eurobankbilspaarders van probleembanken boter op jetten. Nog steeds vind ik het een goed hun hoofd hebben. Neem nu Cyprus. Men project en er is geen weg terug. Wel mag plaatste bewust hoge bedragen in Cyprus men niet blind zijn voor de ontwerpfouten voor de hoge interesten. Dat noem ik eer- van de euro en de gevolgen ervan. En men der portfolio-optimalisatie in plaats van moet zonder taboes trachten deze fouten sparen. Het zal overigens moeilijk zijn te corrigeren.’ om kapitaalvlucht te voorkomen. Weet u, Cyprus mag dan wel een eiland zijn, maar U stelt dat de euro vooral ongelijkheid het heeft vele boten. En de Russische oli- op het vlak van competitiviteit garchen die er hun geld geparkeerd heb- heeft veroorzaakt. ‘Ja, landen die doorgaans tien procent of ben, zijn inventief.’ meer rente moesten ophoesten, konden u
Doorbraak
16
economie met de euro tegen de Duitse tarieven geld lenen. Dat heeft voor een zeepbel gezorgd. De loonkosten en het prijsniveau explodeerden in het Zuiden. Men schafte zich de dure Noord-Europese producten graag aan – op krediet – en zorgde zo voor onhoudbare tekorten op de handelsbalans. De competitiviteit van de lokale industrie en diensten viel sterk terug omdat de prijzen en lonen te sterk stegen. Weet u dat Griekenland ongeveer 60 % duurder is dan buurland Turkije? Dat kan toch niet?! Griekenland heeft zelfs een tekort op de handelsbalans voor landbouwproducten en plukt er de olijven niet meer van de bomen omdat de loonkost te hoog is.’
land nu zo competitief is en een relatief gelegd, neemt ze thans na reparaties terug lage werkloosheid kent? Werk hebben be- in dienst. België en Duitsland staan dus tekent zoveel meer dan een inkomen. Het alleen wat betreft de kernuitstap.’ ■ biedt ook zelfrespect en zingeving, een gevoel van er bij te horen. Het Duitse concept is eenvoudig: de Hans-Werner Sinn (1948) is afkomstig uit Westfalen. Als overheid moet eerst zorgen dat directeur van het IFO, het Instituut voor Economie in zoveel mogelijk mensen werken München, is hij een vertrouwd gezicht in de ernstige praaten daarna dan dat deze een volprogramma’s, in de economiekaternen van kranten en in doende inkomen hebben om te de boekhandel. Zijn laatste boeken Kasino Kapitalismus en leven. Voor de mini-jobs of de Die Target Falle zijn bestsellers, ook in de Engelse vertaling. Sinn heeft een leerstoel aan de Universiteit München en jobs voor niet-geschoolden was visiting professor aan onder meer Princeton, Stanford moet de overheid dus geld en de London School of Economics. bijpassen. Merkt u het fijne verschil met het opzet van minimumlonen die ervoor moeten zorgen dat men een voldoende Heeft men te lang nagelaten om de juiste inkomen haalt uit de job zelf? diagnose te stellen van de crisis? Zo’n aanpak zorgt er echter voor ‘Inderdaad. Velen zien de geldpers als op- dat de mini-jobs uiteindelijk onlossing voor de problemen. In feite is dit betaalbaar worden. Ofwel vermaar een pijnstiller die aan de ziekte van dwijnen deze jobs dan volledig, de patiënt niets verandert. Integendeel, de ofwel verschuiven ze naar het toestand wordt ernstiger en ernstiger. De buitenland.’ geldpers die het Noorden aan het Zuiden uitleent, creëert geen jobs. Geldbiljetten Men stelt dikwijls dat wij in gaan een jeugdwerkloosheid van meer dan het Noorden te weinig bereid50 % niet wegwerken. Dat kan alleen door heid tot solidariteit tonen met economische groei. De enige oplossing, het Zuiden. Ook in België zelf het medicijn, zo u wil, is een tijdelijke exit speelt dit argument een rol. uit de eurozone zodat de Zuid-Europese ‘Over de politieke toestand landen hun concurrentiekracht kunnen spreek ik me niet uit. Maar ik herstellen. Griekenland moet minstens stel vast dat men in Europa ondertussen het woord nationalist 50 % goedkoper worden.’ als scheldwoord gebruikt voor Welke landen zouden dan moeten iedereen die zijn portefeuille uittreden? niet snel genoeg opent.’ ‘Wel, ik denk dat het voorlopig voor Griekenland en Portugal het best zou zijn Net als Duitsland houdt België om uit te treden. In Spanje is men op de vast aan het voornemen om goede weg, maar men staat wel nog he- kernenergie op te geven. Een lemaal aan het begin ervan. De Spaanse verstandige keuze? loonmatiging is een goed signaal, maar het ‘Ik denk dat men langzaam inziet volstaat allemaal nog niet. Het land moet dat dit een vergissing is, maar of nog veel goedkoper worden. Dat zal nog men ze tijdig rechtzet is maar wel wat tijd kosten.’ de vraag. Ik heb politici al zoveel fouten zien maken. Voor de Griekenland en Portugal zijn ver weg van Groenen in Duitsland was de België. maar ook wij kennen onze proble- antiatoombeweging het belangmen. Wat is uw inschatting van de eco- rijkste element van hun politieke ideologie. Ondertussen vernienomische toestand van België? ‘Het probleem van België is de te hoge len de duizenden windmolens loonkost. Dit houdt enorme bedreigingen wel de mooie landschappen Hans-Werner Sinn: ‘De banken in de Zuid-Europese landen in. Weet u dat het in Duitsland de sociaal- in Duitsland. Zelfs Japan, dat hebben voor ongeveer 9200 miljard euro schulden. We kunnen democraat Schröder was die er met zijn onder invloed van de vreselijke deze afschrijvingen toch niet naar de belastingbetaler doorhervormingen voor gezorgd heeft dat mijn ramp zijn kerncentrales had stil- schuiven?’
© Doorbraak
mei 2013
Doorbraak
17
francofonië Franstaligen ontdekken moslims
De islam als electoraal thema
De moeilijke, om niet te zeggen mislukte integratie van een groot deel van de moslimpopulatie is ook aan Franstalige kant een discussiethema geworden. Het zorgt met het oog op de verkiezingen van 2014 zelfs voor duidelijke politieke breuklijnen. Frederik Dekeyser
Een debat voeren over de rol van de islam in de Belgische samenleving van de 21ste eeuw was aan francofone kant tot voor kort een absoluut taboe. Wie in deze religieuze termen redeneerde, koos bijna uit eigen beweging voor het cordon sanitaire. Maar de voorbije jaren is er iets veranderd. De Franstalige publieke opinie in België staat sterk onder invloed van wat er in Frankrijk gebeurt. De zuiderbuur is een culturele referentie, in die mate zelfs dat de televisiejournaals van TF 1 en France 2 in Wallonië en in Franstalig Brussel populairder zijn geworden dan de ‘journal télévisé’ op de RTBf.
ontstaan van een parallelle samenleving aan. Het gaat om te beginnen om federaal kamerlid Denis Ducarme, zoon van wijlen Brussels minister-president Daniel Ducarme. Denis refereert in zijn kritiek op de islam steevast aan de scheiding tussen Kerk en Staat. Zoals veel Franstalige liberalen kijkt hij op naar het Franse model van laïcité. Het is in Vlaanderen misschien minder bekend, maar ook minister van Buitenlandse Zaken Didier Reynders laat zich in dit debat niet onbetuigd. In de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen van 2012 heeft hij duidelijk gesteld dat er geen plaats was voor vrouwen met een hoofddoek op de Brusselse liberale lijsten. Maar de bekendste islamcriticus bij de MR is Brussels parlementslid Alain Destexhe, in Vlaanderen hier en daar bekend voor zijn rol in de parlementaire Rwandacommissie vijftien jaar geleden. Destexhe fulmineert regelmatig tegen de islam, in die mate zelfs dat zijn uitspraken de voorbije weken de Franstalige politiek volledig hebben bepaald. <em>
Zoals bekend is onder de vorige Franse president Nicolas Sarkozy het debat over de integratie van de moslimbevolking losgebarsten. Dat liet zeker de liberale MR, die zich als een zusterpartij van de Franse neogaullisten en conservatieven beschouwt, zeker niet onberoerd. Ook binnen die partij waren de voorbije jaren meer en meer stemmen te horen van verkozenen die vonden dat de integratie van de moslims eigenlijk mislukt was. Meer nog, dat de islam en zeker de radicale variant daarvan in bepaalde delen van Brussel (Sint-Jans-Molenbeek, Anderlecht ...) dermate aan belang wint dat het een drukkend effect heeft op de samenleving. Lange tijd mocht er niet over gesproken of geschreven worden maar nu verschijnen ook in de francofone pers meer en meer verhalen over vrouwen die onder druk de hoofddoek moeten dragen of wijken waar het niet langer mogelijk is om alcohol te verkrijgen. Een aantal MR-parlementsleden is op de kar gesprongen en klaagt het
mei 2013
Alles is terug te brengen tot een resolutie die door sp.a-senatoren Bert Anciaux en Fauzaya Talhaoui werd ingediend en waarin onder meer de islamofobie werd veroordeeld. De resolutie werd onder meer ondertekend door Richard Miller van de MR. Dat zorgde binnen de MR bijna tot een paleisrevolutie. Vooral Alain Destexhe vond het niet kunnen dat een partijmandataris zich achter de resolutie had geschaard. Niet alleen vindt Destexhe de term islamofobie (‘een uitvinding van radicale imams,’ zegt hij zelf) onaanvaardbaar, hij heeft er ook bezwaren tegen dat islamkritiek via
Doorbraak
deze weg gelijk wordt gesteld met antisemitisme. MR-voorzitter Charles Michel moest persoonlijk tussenbeide komen om de plooien glad te strijken.
Dit gespannen politieke debat binnen de MR over de islamofobie staat niet los van de Brusselse verkiezingscampagne voor 2014. MR en PS vechten om het marktleiderschap in het gewest. De MR hoopt de nummer één te blijven dankzij de stemmen van de autochtone bevolking die wantrouwig staat ten opzichte van de opmars van de islam in de hoofdstad van Europa. Wijzen op de mislukte integratie van de moslimpopulatie is voor de liberalen een interessant politiek thema. Volgens politici als Destexhe is het gebruik van termen als ‘islamofoob’ een manier om het debat te doden.
De PS daarentegen kan enkel de grootste Brusselse partij worden met de steun van de moslimpopulatie. Net niet de helft van haar Brusselse parlementsleden is van Noord-Afrikaanse of Turkse afkomst. De socialisten zijn in die mate afhankelijk geworden van dit electoraat dat persoonlijke verkiezingspamfletten met antisemitische inslag van PS-kandidaten uit de allochtone gemeenschap slechts schoorvoetend worden veroordeeld. De PS heeft er alle belang bij dat dit electoraat zich in deze slachtofferrol kan vinden. Bijvoorbeeld door te poneren dat er paal en perk moet worden gesteld aan wat de Franstalige socialisten een islamofoob klimaat noemen. ■
18
buitenland
Federalisme voor Turkije
De komende weken trekken 63 ‘wijze mensen’ door heel Turkije. De Turkse regering wil dat bekende artiesten, journalisten en academici de bevolking inlichten over het vredesproces dat een einde moet maken aan de strijd met de Koerdische nationalisten. Maar de weg naar vrede is geplaveid met struikelstenen.
Öcalan, de leider van de Koerdische guerrillabeweging PKK, zit al sinds 1999 in eenzame opsluiting op een Turks eilandje. Voor Turkije was hij als bezieler van de Koerdische opstand de baarlijke duivel. Toch heeft de Turkse regering nooit de gespreksdraad met hem laten afknappen vanuit het besef dat Öcalan nog altijd een ‘held’ was voor vele Koerden binnen en buiten Turkije. Eind 2012 lekte uit dat ze ‘serieuze’ gesprekken met hem voerde. Van beide zijden volgden vertrouwenwekkende daden. De PKK liet Turkse gijzelaars vrij en de Turkse overheid gaf parlementsleden van de pro-Koerdische partij BDP toelating om Öcalan in zijn cel op te zoeken. Dat alles effende voor Öcalan het pad om op 21 maart, de dag van het Koerdische nieuwjaarsfeest Newroz, een vredesplan te verkondigen. In ruil voor de terugtrekking van PKK-strijders van op Turks grondgebied en het einde van de gewapende strijd verlangt hij dat Turkije de Koerden locaal zelfbestuur toekent en het Koerdisch als tweede officiële taal erkent in die gebieden waar veel Turkse Koerden wonen.
Taboebreuk Echt nieuw zijn die voorstellen van Öcalan niet, maar de Turkse regering heeft er nu pas oren naar omdat de binnen- en buitenlandse politieke randvoorwaarden zijn veranderd. De Turkse premier Erdoǧan wil in 2014 president worden, maar dan in een systeem dat hem in die functie veel meer macht geeft dan heden het geval is. Een nieuwe grondwet die een sterk presidentieel systeem mogelijk maakt, vereist een bijzondere parlementaire meerderheid. Die kan de AKP, de heersende partij, enkel behalen mits steun van de BDP. De vraag is of die gok de taboebreuk waard is waaraan Erdoǧan zich bezondigt in de ogen van hardleerse Turkse nationalisten. Onderhandelen met de ‘meest gehate man’
<strong>
mei 2013
van Turkije betekent immers toegeven dat de militaire doctrine mislukt is, de PKK dus niet door het Turkse leger kan worden verslagen. Maar het is ook de internationale context die noopt tot omdenken. In het noorden van Irak hebben de Koerden een sterke staatsentiteit opgebouwd – de Kurdish Regional Government (KRG) – die over rijke gas- en olievoorraden beschikt. Voor Turkije biedt de samenwerking met de KRG heel wat interessante economische en geopolitieke perspectieven. In het noorden van Syrië timmeren Koerden die met de PKK flirten aan de weg naar meer autonomie. Voor Turkije vormt dat dan weer PKK-leider öcalan onderhandelt met de een bedreiging. Turkse regering vanuit zijn cel.
© Reporters
Dirk Rochtus
Federatie De Koerden van Turkije, Irak en Syrië onderhouden nauwe banden met elkaar. De Koerdische kwestie heeft dus een drieledige dimensie voor Ankara. De aanpak van alle daarin besloten kansen én uitdagingen zou Turkije wel eens ertoe kunnen nopen om af te stappen van de traditionele staatsdoctrine en de eigen Koerden te erkennen als volk binnen het Turkse staatsverband. In een interview met CNN Turk sprak Erdoǧan over een federaal systeem en blikte terug op het multi-etnische Osmaanse Rijk (voorloper van het huidige Turkije) waarin de Koerden autonomie genoten. In Ankara gewagen sommigen zelfs van een federatie van Turkije met het Koerdische noorden van Irak. Turkije heeft trouwens pas in 1926 onder Britse druk zijn aanspraken op Noord-Irak opgegeven. Het komt Erdoǧan dan ook goed uit dat Öcalan het niet meer heeft over een Koerdische natiestaat. Als beide leiders het eigen nationalisme relativeren ten gunste
<strong>
van een binationale staat van Turken en Koerden als regionale macht, hebben ze een bindmiddel nodig en dat zou wel eens de islam kunnen zijn. Öcalan roemde in zijn nieuwjaarsboodschap ‘de duizendjarige verbondenheid van beide volken onder het banier van de islam’ en de Turkse buitenlandminister Davutoǧlu bekritiseerde het Sykes-Picotakkoord waarmee de Britse en Franse ‘imperialisten’ in 1916 de huidige grenzen in het Midden-Oosten trokken en volken met een gemeenschappelijke beschaving verdeelden. Het wordt wel nog hard bikkelen om de nieuwe Turkse
‘In Ankara gewagen sommigen zelfs van een federatie van Turkije met het Koerdische noorden van Irak.’
Doorbraak
grondwet. De AKP wil de zinsnede ‘loyaal aan het nationalisme van Atatürk’ uit artikel 2 schrappen en de Koerden willen het staatsburgerschap niet gedefinieerd zien als ‘Turks’. De Turkse nationalistische oppositiepartijen ruiken verraad aan de Turkse natie en leggen al struikelstenen klaar.■
19
© Reporters
media
De journalistieke jacht op vader Bontinck
Op 22 februari vertrekt de 18-jarige Jejoen Bontinck vanuit Antwerpen, onder vals voorwendsel, richting Syrië om zich aan de kant van de gewapende rebbellen in de strijd te mengen tegen het regime van dictator Bashar al-Assad. De eerste berichten hierover verschijnen een maand later gelijktijdig in Gazet van Antwerpen, Het Nieuwsblad en Het Laatste Nieuws. Frank Thevissen Die laatste titel onthult meteen ook de een inhalig journalistiek feuilleton dat gebracht als de heldhaftige vader in een plannen van vader Dimitri Bontinck om dag na dag naar een gewaagde climax reality-tv-reeks – de overtreffende trap naar Syrië te trekken: ‘Mocht ik het geld toewerkt. ’Vlaamse vader zoekt Jejoen aan van fictietelevisie – die weinig meer nahebben, ik ging hem zelf terughalen’ (HLN, Syrische front’ (HN, 6 april), ‘Elke seconde streeft dan journalistieke actie, spanning 22 maart). De redacties hebben meteen kan Jejoen hier sterven, en ik ook’ (HN, en sensatie. We zien en lezen daarbij daeen ontluikend avontuur geroken. De zoek- 8 april), ‘Vader weet waar Jejoen is: “We gelijks hoe de getuigenissen van Dimitri tocht van een wanhopige vader naar zijn gaan er vandaag heen”’ HN, 9 april), ‘Vader Bontinck gaandeweg – en onvermijdelijk zoon in oorlogsgebied bevat immers alle Jejoen hoopt vandaag zoon in Syrië terug – uitmonden in groeiende sympathie voor ingrediënten voor een heroïsche, emoti- te zien’ (DM, 10 april). ‘het Syrische verzet’. onele en spannende reportagereeks die Tijdens de zoektocht in en rond Aleppo, de lezer, de kijker, maar ook de politieke wordt vader Bontinck enkele uren door Niet objectief wereld kwistig zal prikkelen. Een verhaal een radicale militie vastgehouden en gesla- Het vermijden van simplistische beeldvan ‘moed en liefde’, zoals Terzake later gen: ‘een kap over mijn kop, alle kleren uit, vorming is evenwel geen vaderlijke, maar tijdens een van de Syrië-reportages aan- handboeien aan, kalasjnikov in mijn mond’. een journalistieke opdracht. Een taak die kondigde. Nauwelijks één dag later meldt Dat mondelinge (ongecontroleerde?) re- hier overtuigend werd opgeofferd aan De Morgen dat Dimitri Bontinck ‘samen laas komt, behalve in een VRT-reportage, avontuurlijk-anecdotische dagjesjournamet VRT-journalist Rudi Vranckx naar Syrië ook aan bod in het ‘videodagboek’ dat listiek, waarbij de ingebedde reportages trekt om zijn zoon te halen’. Verschillende Dimitri Bontinck dan weer exclusief op steeds meer afgleden naar desinformatie. redacties blijken meteen in actie gescho- vraag van VTM bijhield. Na de eerste ontnuchteringen die volgden op de Arabische Lente in Egypte was Rudi ten om de vader tijdens zijn hachelijke Vranckx zich sterk bewust van deze probletocht naar Syrië journalistiek in te lijven. Actiefilm Op 4 april voegt Dimitri Bontinck de daad Meteen daarna wordt de draad terug op- matiek. Tijdens een lezing in Brussel gaf hij bij het woord en verschijnt een dag later gepikt en evolueren de krantenkoppen ruiterlijk toe dat de journalistiek toen had met freelance journaliste Joanie de Rijke geleidelijk naar een anticlimax. ‘Dimitri gefaald: ‘We waren namelijk niet objectief. en de Mexicaanse persfotograaf Narciso Bontinck vindt zoon niet’ (HLN, 12 april), Ik voelde mij helemaal embedded bij al die Contreras (beiden in opdracht van De ‘Weinig hoop in zoektocht naar Jejoen’ (DS, mensen die protesteerden op dat plein Standaard) aan de Turks-Syrische grens. 16 april), ‘Zoektocht naar Jejoen is mislukt’ (Tahirplein in Caïro - red.). (...) Ik werd ook Daar worden ze al meteen opgewacht door (HN, 16 april). meegesleurd door dat enthousiasme en een cameraploeg van VTM en VRT. Tegelijkertijd met die hapering van het door die dynamiek.’ script verslapt ook de journalistieke aan- Voormalig VRT-journalist en MiddenVideodagboek dacht. Het gezeul van reportageploegen Oostenkenner Jef Lambrecht vreest dat ’Ik was de enige journalist die met Bontinck met Dimitri Bontinck en de gemediati- ook bij deze journalistieke zoektocht naar in Syrië was. We hebben allebei onze eigen seerde zoektocht naar zijn zoon, roepen Jejoen ‘de slechte enscenering de journakosten betaald’, mailt De Rijke vanuit de verschillende vragen op: niet alleen inzake listieke geloofwaardigheid moest dienen.’ Syrische grensstreek. Eenmaal in Syrië is veiligheid, maar ook ethisch en journalis- Reizen om te leren blijkt niet altijd een onhet mediatieke startschot gegeven voor tiek-inhoudelijk.Bontinck wordt in beeld voorwaardelijke journalistieke drijfveer. ■
<em>
<strong>
<em>
<strong>
<em>
<em>
<strong>
mei 2013
Doorbraak
20
boeken
Sex, lies and videotapes
De Ronde
Onafhankelijkheid zonder franjes
De verkoop van zijn privéhelikopter kunnen we bezwaarlijk een stunt noemen van kroonprins Filip – die zich sinds een tijdje in Vlaanderen Philippe laat noemen. Dat hij er tot voor kort dagelijks meerdere vluchtjes mee maakte, zorgde al voor genoeg kopzorgen bij de buurtbewoners. Een beetje zoals de met supersnelle bolides scheurende jongere broer Laurent, die dan toch een ‘echte’ broer is van Philippe de Belgique. Althans dat leert ons toch het deels amusante deels frustrerende boek Kroongeheimen van Thierry Debels. Debels heeft er de laatste jaren een handje van weg het ene straffe verhaal na het andere geheim te ontluiken. Dekseltjes van stinkende potjes lichten, heet dat. En in het geval van het Belgische vorstenhuis zijn er dan wel wat. Zowel straffe verhalen, ongelooflijke anekdotes en stinkende potjes. Over bewondering voor de Nieuwe Orde, gestolen serviesstukken van Hitler, de nijd van zowel Leopold II als prins Karel voor hun familie en van meerdere vorsten voor hun ‘land, volk en leiders’, en veel, heel veel sex, lies and videotapes, hoewel we ons bij dat laatste niet te veel willen voorstellen in het geval van de von ‘Seksen’-Coburgers, zoals het geslacht wel eens wordt genoemd. Het aantal onwettige nazaten van de verscheidene vorsten en hun (half)broers is niet op een paar handen te tellen. En we zijn nog maar een 180 jaar ver! Wie verlekkerd is op een ranzige soap, of op zoek naar haast onvoorstelbare plotwendingen, kan terecht in Kroongeheimen. Entertainment gegarandeerd. (KDr.)
De Ronde van Vlaanderen is achter de rug. U hebt dus een jaar om Het Vlaanderen van de Ronde van Jeroen Wielaert te lezen. Een Nederlandse journalist die door wijlen Jan Wauters ‘de Boudewijn Büch van het cyclisme’ werd genoemd. Die beschrijving geeft je een goed idee van dit boek: een bonte en boeiende mengeling van Vlaamse geschiedenis, literatuur en wielergeschiedenis en -cultuur in Vlaanderen, voor Nederlanders. Het Vlaanderen van de Ronde past in het rijtje van Wielaert die eerder publiceerde over Het Frankrijk van de Tour. Het Vlaanderen van de Ronde geeft een overzicht van de belangrijkste cultuursteden in het oude graafschap Vlaanderen, het territorium van De Ronde. Het doet dat in vogelvlucht, maar degelijk. Wielaert is een goede gids. Hij leidt de lezer rond in de steden en hun geschiedenis, met oog voor de wielergeschiedenis en de Nederlandse inbreng. Hij wil de lezer ook in de Vlaamse cultuur binnenbrengen en doet dat door regelmatig een ‘entr’acte’ in te brengen met BV’s zoals Hugo Camps, Tom Lanoye, Saartje Vandendriessche, Dimitri Verhulst... allemaal in de trant van ‘ik heb niets met Vlaanderen maar ...’ Wielaert gaat wel erg in de mist al het over de Vlaamse Beweging gaat. Topvoorbeeld is zijn misslag bij de vraag ‘Waarom is de Leeuw van Vlaanderen Vlagt zwart zonder rode klauwen?’ Één telefoontje had hem het goede antwoord opgebracht, dan hoefde hij niet te fantaseren. (PB)
Alle verhalen over confederalisme ten spijt, Vlaanderen moet gewoon zijn onafhankelijkheid grijpen, nemen, afdwingen. Zonder zeuren en treuren, zonder geven en toegeven. Natuurlijk, eens je in een Vlaams Parlement een meerderheid zou hebben om de onafhankelijkheid uit te roepen – uiteraard mét Brussel, daar mag geen twijfel over bestaan – moet je gaan onderhandelen. Met de Walen. Maar ook met de buurlanden. En met de Europese Unie. Gerolf Annemans en Steven Utsi schreven eerder al een omvangrijk en belangrijk boek – De ordelijke opdeling (Egmont) – waarin een onafhankelijkheidsscenario en -strategie worden besproken. Maar enkele radicale Vlaamse Bewegers, onder wie ook een jurist uit Vlaams-Brabant, willen de splitsing concreet voorbereiden. Op het scenario voor de EU en het overleg met die supranationale overheid na, heeft het drietal, verenigd in de vzw Irzog (Internationaal Recht Zonder Grenzen), een concrete strategie uitgestippeld. Daarbij zelfs rekening houdend met de mogelijkheid van een gewapend conflict. De sterkte van dit onvoorstelbaar lelijk uitgegeven boek ligt in het concrete – hoe ‘ongelooflijk’ ook. Je vindt er een antwoord in op de vele problemen en uitdagingen die een splitsingsscenario met zich meebrengt. Maar de zwakte van hun gedetailleerde strategie ligt net bij de EU. Hoe zou de EU reageren op het losrukken van Vlaanderen – mét Brussel, Europese en NAVO-hoofdstad? Irzog heeft nog wat werk voor de boeg! (KDr.)
Thierry Debels, Kroongeheimen, Manteau, 368 blz., € 22,50, isbn 978 90 2232 824 8
Jeroen Wielaert, Het Vlaanderen van de Ronde, Arbeiderspers, 244 blz., € 27,50, isbn 978 90 295 8730 3
Dirk Hoebeek e.a., Omver er erover!, vzw Irzog, 99 blz., € 25
mei 2013
Doorbraak
21
© Reporters
portret
Tom Naegels: voorspelbaar onvoorspelbaar
’Ik heb voor Bart De Wever altijd een grote waardering gehad. Dat mag ongewoon klinken voor iemand die geen flamingant is, geen nationalist en geen conservatief, maar wat men al dan niet ís, is ondergeschikt aan hoe onbevangen men naar de wereld kijkt.’ (Werkbare waarden, Pelckmans, 2011) Tientallen citaten vallen er te rapen om toch maar niet de vinger te kunnen leggen op wie de auteur van dit citaat is. Tom Naegels. Romancier, columnist, ghostwriter, ombudsman van De Standaard en – om er gemakshalve al een etiket op te kleven – telg uit een oude Antwerpse socialistische familie (dat komt goed tot uiting in de semibiografische roman Los, Meulenhoff/Manteau 2005). Bakfietsvlaming ook, in Berchem. Maar bovenal: ‘public intellectual’. Karl Drabbe Tom Naegels was tien jaar wekelijks columnist in De Standaard. Dat engagement staakt hij nu. ‘Omdat de rek er wat uit is. Ik heb het gevoel dat ik het belangrijkste heb gezegd over de onderwerpen die me na aan het hart liggen. Ik wil geen columnist worden die telkens weer nieuwe voorbeelden zoekt om keer op keer hetzelfde punt te maken.’ (DS, 16 maart) Maar hij breekt zeker zijn pen niet. Hij blijft ombudsman van de krant. En we mogen zeker nog boeken van hem verwachten.
<em>
Progressieve franje U bent het niet eens met het nogal hoogmoedige etiket ‘public intellectual’? Wel, hijzelf zal het met die beoordeling allicht ook niet eens zijn. Naegels relativeert immers alles wat hem onder ogen komt, hij nuanceert alles wat hij hoort. Je kunt hem niet op één bepaalde politieke kleur betrappen. Daarvoor is hij van te veel markten thuis. En vooral: denkt hij te veel over de dingen na. Waarbij je je meteen de vraag kunt stellen of dat altijd in dank wordt afgenomen in de ‘natuurlijke’ cultureel-progressieve kringen waartoe hij zou kunnen worden gerekend (de voorwaardelijke wijs is hier belangrijk, nietwaar Tom?). Nu goed, in een afscheidsinterview in De Standaard situeert hij zichzelf ‘aan de franje van de progressieven’ (16 maart). Je zou kunnen zeggen dat deze scherpe samenlevingwatcher niet voor één gat te
<strong>
vangen is, zoals dat in Antwerpen heet. Niet dat zijn discours niet helder en eenduidig was. Het strookte doorgaans niet met de clichés van bepaalde groepen. Een voorbeeld uit zijn jongste boek: ‘De afgelopen jaren had ik me (...) zowel privé als publiek vaak geërgerd aan mensen uit mijn omgeving, mensen die net als ik tot de brede centrumlinkse stroming behoorden, of aan spraakmakers uit links-progressieve hoek, die op identiek dezelfde manier reageerden op het succes van de N-VA als destijds op dat van het VB’. (Alles of niets, De Bezige Bij Antwerpen, 2013)
mei 2013
Naegels was in zijn wekelijkse Spijkerschriften niet afkerig van identiteit, niet afkerig van een rechtlijnig discours – zij het progressief of conservatief, als het maar consequent en helder is, niet afkerig van het in vraag stellen van vastgeroeste zekerheden of alomtegenwoordige clichés. Hij was wél afkerig van een eendimensionaal denken. Nuanceren, relativeren en nieuws en opinies bekijken vanuit verschillende invalshoeken, dat deed Naegels wekelijks. Radicaliteit was daarbij aan hem duidelijk niet besteed: ‘de hang naar radicaliteit, die zo veel discussies kenmerkt, zorgt ervoor dat onze blik vertroebeld wordt, waardoor we de problemen niet juist inschatten, en er ook niet goed over praten’. (Alles of niets)
<em>
Doorbraak
Apart Die houding levert hem als columnist wel een bijzondere positie op. Doorgaans moeten columnisten hun pen scherpen om in een beperkt aantal tekens één statement te doen, één standpunt te verkondigen. Naegels gebruikte datzelfde beperkte aantal tekens om luidop na te denken en te nuanceren, omdat er nu eenmaal nooit slechts één alleenzaligmakende visie of verklaring is voor wat er zich in de samenleving afspeelt. Daarbij publiceerde hij over onderwerpen die niet bepaald de meest eenvoudige kunnen worden genoemd zoals identiteit, multicultuur, integratie, diversiteit, stedelijkheid, ‘ons’ publiek debat (haar radicalisering en psychologisering), journalistieke berichtgeving, politieke correctheid of de ‘culturele elite’.
<strong>
Telkens was het uitkijken naar ‘s mans standpunten in de weekendkrant. Altijd waren zijn opinies verrassend. Onverwacht. Vaak streek hij de consensus tegen de haren in, het heersend discours was voor hem nooit een paradigma. Maar hoe verrassend en onverwacht, zijn onvoorspelbaarheid was altijd weer ... voorspelbaar. Zijn afscheid als wekelijkse chroniqueur van het denken in Vlaanderen is een verlies voor het al zo magere debat in ons land. Het wordt reikhalzend uitkijken wie hem zal – neen, kan – vervangen. ■
22
geafficheerd
In de greep van het communisme
Gemeenteraadsverkiezingen van 1946. Het politieke debat in België is zelden zo gepolariseerd geweest als kort na de Tweede Wereldoorlog, hoewel het er naar uitziet dat we in 2014 ook naar erg gepolariseerde verkiezingen gaan. Zelfs bij gemeenteraadsverkiezingen speelden - toen al - ‘nationale’ thema’s. Niets nieuws onder de zon dus.
Tijdens de Koude Oorlog, maar zeker in de jaren 1940 en ‘50 schakelden de CVP en de Liberale Partij de socialisten graag gelijk met het communisme. ‘Guilty by association’ heet zoiets. En zelfs mocht de kiezer het niet geloven, er zou altijd iets blijven hangen. Op deze affiche zitten de socialistische premier en Antwerps oud-burgemeester Camille Huysmans en waarnemend burgemeester Willem Eekelers in de tang van het communisme. Althans toch volgens de Christelijke Volkspartij, zeg maar ‘Vlaams rechts’. Hoewel christendemocraten en socialisten al sinds 1921 samen de meerderheid vormden (‘het mystiek huwelijk’, en dat tot 1 januari dit jaar), sparen ze elkaar niet in de campagne. En hoewel elke historische vergelijking mank loopt, geven we de vrije associatie even speelruimte. Vlaams rechts waarschuwt in 1946 in Antwerpen voor communistische impact bij een socialistische stem. In 2013 is er voor het eerst een communistisch bestuur in het Antwerpse Borgerhout. De rest van Antwerpen kun je gerust ‘Vlaams rechts’ noemen, en is weinig opgezet met de PVDA-sp.a-Groen-coalitie in het dissidente district. (KDr.)
<em>
COLOFON
Doorbraak is samen met www.doorbraak.be een uitgave van de vzw ‘Stem in ’t kapittel’. redactie
Passendalestraat 1 A, 2600 Berchem
[email protected] www.doorbraak.be Telefoon: 0477 79 23 25 (donderdag en vrijdag van 10 tot 12 en van 13 tot 16 uur) ISSN 0012-5474 abonnenmenten
Jaarabonnement 11 nummers (verschijnt niet in augustus) Abonnement € 30 Abonnement 2 jaar € 50 Abonnement buitenland € 35
Internetabonnement € 20 (mits opgave van elektronisch adres) Studentenabonnement € 15 (mits opgave van elektronisch adres) Proefabonnement (3 nummers) € 5 www.doorbraak.be/abonneren
[email protected] IBAN BE94 9730 8629 8914 BIC ARSPBE22
Tussendoor Gratis tweewekelijks e-zine met actualiteit en commentaar. Inschrijvingen via www.doorbraak.be/tussendoor.
Hoofdredacteur Pieter Bauwens
Chef-politiek Peter De Roover
Chef-buitenland Dirk Rochtus
Eindredactie Karl Drabbe, Marc Van de Woestyne
Kernredactie
Elst, Wouter Laeremans, Theo Lansloot, Bart Maddens, Herman Matthijs, Peter Moens, Luc Olyslager, Jaak Peeters, Dirk Rochtus, Sander Roelandt, Matthias E. Storme, Luc Van Braekel, Katleen Van den Heuvel, Jan Van Doren, Tijl Vercaemer, Daniël Walraeve Pieter-Jan Verstraete.
Pieter Bauwens, Frans Crols, Peter De Roover, Karl Drabbe, Jean-Pierre Rondas, Frank Thevissen, Marc Van de Woestyne
cartoons
Druk & opmaak
foto’s
Print International - Brugge
Erwin Vanmol
Wim Van Capellen (Reporters) Doorbraak
medewerkers
Ludo Abicht, Jan Anthonis, Jacques Claes, Bernard Daelemans, Frederik Dekeyser, Vincent De Roeck, Herman Deweerdt, Tom De Wilde, Maarten Eeckhaut-Racon, Koenraad
verantwoordelijke uitgever
Pieter Bauwens Maurits De Smetstraat 12 9308 Hofstade
Splits zelf de sociale zekerheid! Word lid van het Vlaams & Neutraal Ziekenfonds.
>> U komt tenminste uit voor uw Vlaamse overtuiging ...
Wij ook! >> U wil een Vlaamse sociale zekerheid ...
Wij ook! >> U wil concrete daden, geen woorden ...
Wij ook! >> U kan er alvast zelf iets aan doen ... Zet vandaag nog de stap naar het Vlaams & Neutraal Ziekenfonds en splits zelf de sociale zekerheid.
Bel gratis:
0800-179 75 Hoofdzetel:
Hoogstratenplein 1 - 2800 Mechelen - www.vnz.be Kantoren & brievenbussen over heel Vlaanderen
