ITALIË 1.
Inleiding
1.1.
Voor circa 57,5 miljoen inwoners telt de republiek Italië 65 universiteiten (56 openbare en 9 privé-instellingen). Tot dit aantal behoren eveneens de 6 polytechnische hogescholen. Aan 33 openbare universiteiten leidt men ingenieurs op. Geen enkele privé (vrije) universiteit leidt ingenieurs op. Onder universitair onderwijs verstaat men onderwijs dat wordt gegeven aan een universiteit ("università") of aan een polytechnische hogeschool ("politecnicà"). In 1995 hadden slechts 56% van de Italiaanse twintigjarigen een diploma van secundair onderwijs. In ons land was dit 73% (cfr. gegevens van de Europese Unie 1996).
1.2.
Zoals in de meeste landen van de Europese Unie heeft ook Italië afgelopen decennium enkele belangrijke veranderingen doorgevoerd in het hoger onderwijs. Er kwam een grondige vernieuwing nadat in 1989 het Ministerie voor Onderwijs werd opgesplitst. Naast een ministerie voor het lager en secundair onderwijs werd immers een afzonderlijk ministerie voor het universitair onderwijs en het wetenschappelijk onderzoek opgericht.
1.3.
Samengevat zijn de fundamentele veranderingen : De fusie van instellingen voor het hoger onderwijs. De invoering van de numerus clausus voor bepaalde richtingen zoals o.m. voor de opleiding van ingenieurs en voor de geneeskunde. De invoering van uniforme graden voor alle universiteiten en polytechnische hogescholen. De invoering van een nieuwe graad.
1.4.
Tot 1992 kende men 2 soorten van graden : de "Laurea" (gelijkwaardig aan een geaccrediteerde master) en de doctor's graad (PhD). In 1992 werd ook de graad van "bachelor" in de wetenschappen (BSc) ingevoerd. In Italië wordt de term "bachelor" echter niet gebruikt. In plaats daarvan hanteert men er de term "Diploma Universitario".
Italië 1
2.
Graden Aan Italiaanse universiteiten en polytechnische hogescholen onderscheidt men de volgende graden : -
"DIPLOMA" "LAUREA" "DOTTORATO DI RICERCA"
"Diploma" Alle opleidingen die leiden tot een "Diploma" duren 3 jaar en noemt men "Corso di Diploma Universitario". In het jargon van het Italiaans hoger onderwijs wordt dit afgekort door "CDU". Studenten volgen bijgevolg een "CDU"!. De opleiding vindt plaats aan een universiteit. "Laurea" Alle opleidingen die leiden tot de graad van "Laurea" duren 5 jaar en noemt men "Corso di Laurea" (afgekort door "CL"). De opleiding vindt plaats aan een universiteit. "Dottorato di Ricerca" (Ph.D) Dit is een "postgraduaat" voor het domein van onderzoek. Deze PhD op proefschrift wordt, in tegenstelling tot wat wel eens bij ons wordt beweerd, door slechts weinig studenten in Italië gevolgd1. "Scuole di Specializzaziona" (SS) Sommige universiteiten en polytechnische hogescholen bieden ook zeer gespecialiseerde post-universitaire programma's aan van 2 jaar. Ze worden afgekort door "SS". "Scuole Diretta di Fini Speciali" (SDAFS) Dit zijn gespecialiseerde opleidingen voor ingenieurs die worden geïntegreerd in de "normale" opleiding. De combinatie leidt tot een aanvullende studieduur van maximum 3 jaar. Voor heel Italië bestaan er slechts 5 SDAFS-instellingen. Het aantal studenten is echter gering. 3.
Opleiding van ingenieurs Italië kent slechts één soort ingenieur die door de Italiaanse Orde van Ingenieurs gemachtigd is de titel van ingenieur te voeren met name de "ignegnere laureato". Deze ingenieurs worden opgeleid : enerzijds anderzijds
3.1.
Universiteiten E
1
aan de universiteiten aan de polytechnische hogescholen.
De opleiding gebeurt aan de "Facoltà di Ignegneria". Deze faculteiten zijn met anderen faculteiten (bv. geneeskunde, letteren, rechten enz.) geïntegreerd in een universiteit. De universiteit draagt de naam van de stad waar ze is gelegen. De faculteiten liggen over het algemeen gespreid in de stad. Italië heeft geen "geïsoleerde campussen".
Bron : Rapport 1995, Prof.Dr.Ing. R. Zich, Politecnico di Torino.
Italië 2
3.2.
E
Met inbegrip van een korte praktische stageperiode duurt de opleiding 5 jaar.
E
De opleiding leidt tot de graad van "laurea", met vermelding van de gevolgde specialiteit. (NB. voor geneeskunde bedraagt de "laurea"-opleiding 6 jaar).
E
De beroepstitel "Ignegnere Laureato" wordt onder bepaalde voorwaarden (beroepsuitoefening) uitgereikt door de Orde van Ingenieurs ("Ordine degli Ignegnere").
E
De vijf jaar opleiding van ingenieur kan men volgen aan 33 openbare universiteiten.
E
De grootste faculteiten voor ingenieurs zijn verbonden aan de universiteiten van Bologna, Genova, Napoli, Palermo, Pisa en Roma (zie verder).
Polytechnische hogescholen ("Politecnico") E
Italië telt 6 "Politecnico's".
E
Zoals voor de ingenieurs van de "Facoltà di Ignegneria" bedraagt de opleiding 5 jaar en leidt tot de graad van "laurea".
E
De beroepstitel = "Ignegnere Laureato" en wordt verleend door de Orde van Ingenieurs.
E
De ingenieurs van de polytechnische hogescholen hebben hetzelfde universitair statuut en opleidingsniveau als hun collega's die zijn opgeleid aan de universiteiten.
E
De grootste "Politecnico's" vindt men in Bari, Milano en Torino.
4.
Aantal "ignegnere"-studenten
4.1.
Aan alle Italiaanse universiteiten en polytechnische hogescholen waren er voor het academiejaar 1993-1994 ongeveer 138.000 studenten ingeschreven voor een "laurea ignegnere"2. Volgens dezelfde bron telde men voor datzelfde academiejaar voor heel Italië ongeveer 1.094.000 "laurea"-studenten (inbegrepen de ingenieursstudenten). Het percentage studenten dat in 1994 een ingenieursopleiding volgde bedroeg circa 12,6.
4.2.
Volgens specialiteit was de rangorde van aantal studenten voor het academiejaar 1993-1994 als volgt3 : 1. 2. 3.
Elektronica Bouw en Wegeninfrastructuur Mechanica
2
Bron : Rapport 1995, Prof.Dr.Ing. R. Zich, Politecnico di Torino.
3
Bron : Rapport 1995, Prof.Dr.Ing. R. Zich, Politecnico di Torino.
36.600 23.000 18.000
Italië 3
4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 5.
Computerwetenschappen Luchtvaart Chemie Management Elektriciteit Telecommunicatie Andere specialiteiten
7.300 6.500 5.100 4.300 3.100 1.900 32.200
"Diploma Universitario"
6.
E
Sinds 1992 kan men aan de meeste universiteiten en polytechnische hogescholen, naast de 5 jaar opleiding voor ingenieur, ook de zg. "Corso di Diploma Universitario" volgen.
E
Dit is een opleiding van 3 jaar.
E
Het studieniveau is vergelijkbaar met dat van "bachelor". De opleiding is op de praktijk georiënteerd en een klein aantal theoretische cursussen ondersteunen de praktijkoefeningen.
E
In de praktijk mogen de "Diplomi Universitario" de titel voeren van "Ignegnere Diplomato" (met vermelding van de specialiteit). De titel van ingenieur wordt echter niet erkend door de Italiaanse Orde van Ingenieurs.
E
De 3 jaar opleiding kan men volgen aan 24 "scholen" die echter allemaal geïntegreerd zijn aan dezelfde openbare universiteit waar ook de 5 jaar ingenieurs-opleiding wordt aangeboden. Slechts één privé-universiteit (Cattaneo-Varese) biedt een dergelijke "diploma-opleiding" van 3 jaar aan. Van de 6 "politecnico's" zijn er echter 5 instellingen die een "diplomaopleiding" aanbieden.
Aantal "Diploma"-studenten
7.
E
De universiteiten en de 6 "politecnico's" hadden voor het academiejaar 19931994 ongeveer 8.500 "diploma"-studenten. Dit is ongeveer 6% van het aantal studenten met een 5 jaar opleiding.
E
De grootste "diploma"-scholen zijn gehecht aan de universiteiten te Bologna, Parma, Roma en Salerno.
E
Voor de polytechnische hogescholen vindt men de meeste "diploma"studenten aan de Politecnico van Torino.
Overzicht van "universiteiten" en "politecnico's" ("laurea" en "diploma") In de volgende tabel geven we een overzicht van universiteiten en polytechnische hogescholen die een opleiding van "ignegnere" ("laurea") en "ignegnere diplomato" aanbieden4 (gegevens voor het academiejaar 1993-1994). 4
Bron : Politecnico di Torino.
Italië 4
Politecnico Stad 1.
Bari Taranta (zelfde Politecnico) Milano Como Lecco Torino Vercelli
2. 3. 4. 5. 6.
"LAUREA" "DIPLOMA" (aantal studierichtingen) (aantal studierichtingen) 5 2 1 2 13 13 13 26 3
2 1 2 17 -
Universiteiten (openbare) (U. Degli studi di...) Stad 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33.
Ancona Bergramo Bologna Brescia Cagliari (Sardinië) Camerino Cassino Catania (Sicilië) Calabria Ferrara Firenze Genova L'Aquila Lecco Messina (Sicilië) Modena Napoli (1) Napoli (2) - (Aversa) Padova Palermo (Sicilië) Parma Perugia Pisa Basilicata Reggio Calabria Roma Roma "Tor Vergata" Roma "Terza" Salerno Benevento Siena Trento Trieste Udine
"LAUREA" (aantal studierichtingen) 5 1 12 4 6 2 6 6 3 6 18 7 2 3 3 13 3 10 12 3 5 9 4 2 12 8 4 4 1 2 3 9 3
"DIPLOMA" (aantal studierichtingen) (1993-1994) 2 7 1 1 1 2 4 4 3 6 5 3 5 4 4 7 4 1 8 1 7 2 2 4 3
"LAUREA" (aantal studierichtingen)
"DIPLOMA" (aantal studierichtingen)
-
1
Universiteiten (privé) Stad 1. Cattaneo (Varese)
Italië 5
8.
Grootorde van het aantal studenten aan de "Facultà di Ignegneria" en "Politecnico" In hetgeen volgt geven we een overzicht van het aantal studenten per instelling die een 5 jaar opleiding volgen. De 15 weergegeven universiteiten en polytechnische hogescholen vertegenwoordigen circa 87.000 studenten. Dit is 63% van het totaal aantal studenten die in Italië voor ingenieur studeert5. De aantallen werden afgerond. Univ./Politecnico 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15.
Milano Roma Napoli Torino Bologna Padova Bari Palermo (Sicilië) Pisa Genova Firenze Catania (Sicilië) Cagliari Ancona Trieste Totaal :
(Polit.) (Univ.) (Univ.) (Polit.) (Univ.) (Univ.) (Polit.) (Univ.) (Univ.) (Univ.) (Univ.) (Univ.) (Univ.) (Univ.) (Univ.)
Aantal studenten 1993-1994 14.000 14.000 11.000 7.500 7.000 6.000 5.000 4.000 3.500 3.500 2.800 2.500 2.500 2.300 1.500 87.100
De twee grootste Italiaanse steden Roma (2,9 miljoen inwoners) en Milano (1,56 miljoen inwoners) hebben aan hun respectievelijke universiteit en polytechnische hogeschool het grootst aantal ingenieursstudenten. Ieder 14.000. Naast een universiteit heeft Roma talrijke academies en niet minder dan 188 instellingen waar men allerlei soorten van hoger onderwijs hetzij voltijds, hetzij deeltijds of volgens een modulair systeem kan volgen. Italië mag, volgens de Italianen, ook aanspraak maken op de oudste universiteit van de wereld, alhoewel er daarover enige betwisting bestaat. Salerno werd in de 9de eeuw opgericht en gelijktijdig met de universiteit van Parijs werd in de 11de eeuw deze van Bologna gesticht. In die tijd was de "universitas" (letterlijk : collectiviteit, gemeenschap, corporatie) een term die werd gebruikt voor alle verenigingen van bepaalde beroepsgroepen. Het doel van een "universitas" was destijds het verdedigen van gemeenschappelijke belangen. De universiteit trok leergierigen aan uit alle landen en groeide uit tot een internationaal centrum van wetenschapsbeoefening. Aan de oudste universiteit dankt de stad haar tweede bijnaam "La Dotta" (de geleerde). Aan de bekende "spaghetti alla Bolognese" dankt Bologna haar eerste bijnaam "La Grassa" (de dikke). 9.
De Italiaanse industrie in een notedop Ingenieurs worden in hoofdzaak opgeleid voor de industrie. Dit geldt evenzeer voor Italië. De grootste universiteiten en polytechnische hogescholen die ingenieurs opleiden vindt men dan ook terug in steden die gelegen zijn in industrierijke gebieden : Milano, Roma, Napoli, Torino, Bologna, Palermo, enz.
5
Bron : Prof. Nicola Alberti, Università di Palermo - 1993-1994.
Italië 6
Kenmerkend voor de Italiaanse industrie zijn echter de hoge concentratiegraad van het produktie-apparaat, de (nog steeds) grote invloed van de overheid, de onevenwichtige spreiding over het land en de afhankelijkheid van buitenlandse grondstoffen. Opvallend is daarbij de grote ruimtelijke concentratie van de industrie in Noord-Italië. De gunstige ligging t.o.v. Midden en West-Europa en de nabijheid van de Alpen met hun belangrijk potentieel aan hydro-elektrische energie hebben daartoe in belangrijke mate bijgedragen. De Italiaanse industrie vertoont een veelzijdig karakter en nagenoeg alle takken zijn vertegenwoordigd. De zware industrie is geconcentreerd aan de kust : Genua, Napels, Triëst en Taranto en rond de steden Milano en Torino. De naoorlogse economische groei situeert zich vooral in het Noorden. Het overwegend agrarische Zuiden bleef echter achter. De welvaarts-verschillen tussen beide landsdelen is dan ook relatief groot. 10.
Industrieel ingenieur versus "ignegneria" Alhoewel het aantal studiejaren voor de Italiaanse "ignegneria" 5 jaar bedraagt, vertoont de opleiding van de industrieel ingenieur voor de finaliteitsjaren een grote gelijkenis met deze van zijn Italiaanse collega. De "kandidaturen" van de "ignegneria" zijn eveneens polyvalent, maar hebben het wetenschappelijk niveau van de kandidaturen van de Belgische burgerlijk ingenieurs. De opleiding van de industrieel ingenieurs is echter van een hoger niveau dan deze van de "ignegnere diplomato". Deze gediplomeerden worden door de Italiaanse Orde voor Ingenieurs beschouwd als hogere technici en niet als ingenieurs. De professionele erkenning van Italiaanse ingenieurs gebeurt na een nationaal staatsexamen ("Esame di Stato"). Hij of zij wordt dan toegelaten tot de Orde of Gilde van Ingenieurs ("Ordine degli Ignegnere").
Italië 7
