Is ons geldsysteem duurzaam en rechtvaardig? 21 november 2013 Eindhoven Martijn Jeroen van der Linden www.platformdse.org
Agenda Achtergrond 'mjvdl' en PDSE Het bestaande geldsysteem begrijpen Oplossingen
Achtergrond mjvdl
Gestopt in 2009
Lokaal water Lokale bouwmaterialen
Lokale groenten Lokale vis
Lokale energie Lokaal vee Lokaal veevoer
Persoonlijke ervaring It's all about money. Veel mensen denken dat het onmogelijk is grotere systemen en concepten te veranderen. Toch is dit nodig.
Waarom verandering nodig? Sociale onrechtvaardigheid & Onduurzaamheid
Economische groei 60,000,000
50,973,935 50,000,000
40,000,000
36,688,285
30,000,000
27,134,084
20,029,995
20,000,000
13,765,940 10,000,000
0
5,335,860 2,733,190 105,402 121,208 248,321 331,344 371,058 693,502 1
1000
1500
1600
1700
1820
1913
1950
1970
1980
1990
2000
2008
Peak oil, peak gas, peak uranium, peak coal, luchtvervuiling, peak fosfor, landvervuiling, bodemerosie, ontbossing, verzilting, watervervuiling, uitputting, verspreiding van giffen, afval, afname van biodiversiteit, klimaatverandering, CO2, instorten van ecosystemen, vernietiging van de natuurlijke habitat, uitputting, overbejaging, overbevissing, voedselcrisis inkomensongelijkheid, politieke crisis, armoede, honger, uitbuiting, werkloosheid, sloppenwijken, slavernij, kinderarbeid, vrouwenhandel, bevolkingsgroei, onnodige zwangerschappen, AIDS, analfabetisme, vluchtelingen, oorlog, conflicten, corruptie, nucleaire wapens, bubbles, schulden, etc.
Platform Duurzame en Solidaire Economie Missie: Een stabiele, gelijkwaardige en rechtvaardige economie tot stand brengen waar het menselijk gebruik van natuurlijke hulpbronnen en het natuurlijk vermogen van de aarde in balans zijn. Ambitie: De transitie naar een sociaal ecologisch tijdperk ondersteunen en versnellen.
Het bestaande geldsysteem begrijpen
Wat is geld?
Geld is een afspraak Geldsysteem is geen natuurwet of goddelijke gift, maar door mensen gemaakt. Klassieke functies geld: ruilmiddel, rekeneenheid en oppotmiddel. Geld = middel
Wie creëert ons geld? a) De overheid b) De centrale bank c) Commerciële banken d) Iemand anders
Wie creëert ons geld? De overheid (via de centrale bank): 5% Commerciële banken: 95%
Geldcreatie in verhouding
Geldcreatie “The process by which banks create money is so simple the mind is repelled. With something so important, a deeper mystery seems only decent.” John Kenneth Galbraith (1908-2006)
Geldcreatie stap 1: beoordeling U bezoekt een bank Bank beoordeelt: uw kredietwaardigheid de macro economische omstandigheden Indien oke > u ondertekent een contract
Geldcreatie stap 2: boekhouden Bank voert boekhoudpost in computer in: gelijktijdige creatie van twee posten op de balans van de bank. Bezittingen van de bank
Leenovereenkomst: u gaat 10 Euro terugbetalen + rente
Uw schuld is een bezit van de bank
Schulden van de bank
10 Euro op uw Bankrekening
Uw 'saldo' is een schuld van de bank aan mij
Geldcreatie stap 3: uitgeven Bezittingen van de bank
Leenovereenkomst: U gaat 10 Euro terugbetalen + rente
Schulden van de bank
5 Euro op uw bankrekening U betaalt aan Jan 5 Euro op de bankrekening van Jan
Bankieren tussen banken
Bron: Ryan-Collins et al. (2011) Where does Money Come From?, nef (the new economics foundation), p63
Centrale bank reserves 3e vorm van geld. Het girale equivalent van cash. Alleen banken kunnen dit echte girale geld bezitten. Onderlinge bancaire betalingen
Nogmaals: Wat is geld? 1. Cash 2. Digitale geld op bankrekeningen = Bankschuld. 3. Centrale bank reserves = ECHT giraal geld. Conclusie: banken betalen elkaar met ECHT geld; in de reële economie betalen we elkaar met bankschuld.
Geldcreatie keer op keer bevestigt “Commerciële banken kunnen in beginsel geld creëren.” Wim Boonstra, Chief Economist Rabobank Nederland, 15 dec 2012
“Geschäftsbanken schaffen Geld durch Kreditvergabe.” Deutsche Bundesbank, 2011
“When banks extend loans to their customers, they create money by crediting their customers’ accounts.” Sir Mervyn King, governor of the Bank of England, 23rd October 2012
“The essence of the contemporary monetary system is creation of money, out of nothing, by private banks’ often foolish lending.” Martin Wolf, chief economics commentator for the Financial Times, 9th November 2010
En toch heeft geldcreatie geen plek in maatschappelijk / politiek debat!!
Resumé Geld = Bankschuld Gecreëerd door commerciële banken. Op basis van vertrouwen dat debiteur (lener) terugbetaalt. We “huren” 95% van onze geldvoorraad van commerciële banken tegen het geldende rentetarief.
Belangrijkste boodschap
En andersom
Als we kredieten aflossen wordt er geld vernietigd. Ofwel, minder geld in de economie...
Stijgende schulden tot 2008
Geldhoeveelheid Als het economisch goed gaat, verstrekken banken veel kredieten/ creëren ze veel geld. Dit is tijdelijk goed voor de economie en veroorzaakt bubbels. Als het economisch slecht verstrekken banken minder kredieten en worden schulden afgelost. Dit resulteert in kleinere geldhoeveelheid. Kortom, geldcreatie door banken leidt tot schommelingen in de economie.
Kortom, de crisis: Het gangbare spreken over de ‘crisis’ is verhullend. Er wordt voorbijgegaan aan de permanente instabiliteit van het geldsysteem zelf en het zwaar ondermijnende effect dat de financiële sector uitoefent op de reële economie. Een oorzaak van instabiliteit in het bestaande systeem is de wijze van geldschepping. Die vindt niet primair plaats op basis van de maatschappelijke behoefte (financiert geen publieke doelen), maar is in handen van commerciële banken die privéwinst beogen.
Huidige debat te beperkt Gaat over kleine aanpassingen: kapitaaleisen (Basel III), bonussen, splitsen van banken, etc. Het huidige systeem is onrechtvaardig, onduurzaam en instabiel. We hebben het mathematische eindpunt bereikt van het systeem van geld-door-bankschuld. Er dient debat gevoerd te worden over wijzigingen in het fundament van het monetaire systeem.
Oplossingen
Nationaliseren geldcreatie Gevolgen volgens Benes & Kumhof (IMF): Sanering van staatsschuld en consumptief krediet. Bedrijven worden minder afhankelijk van bankkrediet. Betere instrumenten om de economie te stimuleren, en geldontwaarding tegen te gaan. Blijvende vergroting en betere verdeling van de welvaart. Banken en bankieren worden transparanter en stabieler.
Hoe?
Loskoppelen van de behoefte aan geld & krediet
Geldcreatie door de overheid
Kredietverstrekking door banken
Beslissing splitsen Er moet een splitsing zijn tussen de beslissing m.b.t. de hoeveelheid geld en de allocatie van nieuw geld. Geldcreatie in handen van de overheid
Onafhankelijk Monetair Comité
Hoeveelheid geld
Parlement
Allocatie van nieuw geld
Hoe werkt het? Er is nog maar één soort geld (i.p.v. basisgeld en bankgeld) in twee vormen: cash en giraal. Het geld wordt schuldenvrij (en daarmee rentevrij) gecreëerd. Nieuw gecreëerd geld wordt toegevoegd aan het saldo van de overheid. De overheid brengt het geld in circulatie.
Hoe brengt de overheid in circulatie? Investeren (in duurzaamheid, sociale projecten, infrastructuur, etc) Aflossen van de staatsschuld Verlagen van belastingen Een directe betaling aan burgers (een zgn 'citizens dividend')
Nieuwe structuur banken Iedere klant heeft 2 rekeningen
Een betaalrekening
- Geld is eigendom van de rekeninghouder. - 100% veilig, 0% rente - Geld wordt tbv rekeninghouder aangehouden bij de Centrale Bank
Een beleggersrekening
- Geld is eigendom van de bank. - Keuze voor verschillende risico/rendement-profielen - Geen rente maar rendement (kan ook negatief zijn)
Nieuwe rol banken Banken zijn intermediair = Banken gaan doen wat we nu al denken dat ze doen.
Nieuwe rol banken Het accepteren van deposito's. Het faciliteren van elektronische betalingen. Het voorzien in cash. Het verstrekken van leningen (het uitlenen van geld gestald op beleggersrekeningen).
Andere wegen?! Gemeenschappen zonder geld / Ruilhandel Complementaire munten: Schuld- en rentevrij geld Stimulering lokale economie Grote diversiteit in doel, opzet en schaal Parallelle waardesystemen
Complementair geld Geldsystemen met sociale doelen
Geldsystemen met economische doelen
Digitale geldsystemen
Meer geld, hogere voetafdruk
Introductie parallel waardesysteem Gedragsverandering Energetische, sociale, economische en ruimtelijke gevolgen Doel: verlagen ecologische voetafdruk/ leven in niet-verspillende luxe en comfort
Paralelle munt: de Voetafdruk
Begin jaar:
Iedereen 13.000 Voetafdrukken
€ Daarnaast: iedereen euro’s Laila 13.000 m2 Spaargeld: 10.000 euro
Sol 13.000 m2 40.000 euro
Viktor 13.000 m2 Spaargeld: 3.000.000 Verschil:
Theo 13.000 m2 1.000.000 euro Iedereen evenveel Beperkte hoeveelheid
Begin jaar:
Iedereen 13.000 Voetafdrukken
€
Daarnaast: iedereen euro’s Laila 13.000 m2 Spaargeld: 10.000 euro
Sol 13.000 m2 40.000 euro
Viktor 13.000 m2 Spaargeld: 3.000.000 Verschil:
Theo koopt 1.000 m2 van Laila voor 20.000 euro Theo 13.000 m2 1.000.000 euro
Iedereen evenveel Beperkte hoeveelheid
Grenzen stellen
Vrijheid behouden Innovatie faciliteren Duurzaam gedrag stimuleren
Maatschappelijke inzet belonen
De Ecobalans 2e plek In een andere richting denken levert voordelen op voor bedrijven, onderwijs, gemeente, burgers... Niet in een keer invoeren. Stappen definiëren Nu beginnen!
Aanraders New Economic Foundation, Where does money come from?, London 2012 Klamer e.a., Complementaire geldsystemen, 2012 Jackson and Dyson, Modernising Money, London 2013
http://www.positivemoney.org/wp-content/uploads/2013/01/Modernising-Money-Free-Overview.pdf
Meer aanraders, docu's en websites: http://mjvdl.com/aanbevolen/
Bedankt!
www.platformdse.org
[email protected] @MartijnJvdL
