IPT-groep voor vrouwen met een zwangerschap gerelateerde depressie Ineke Brands, GZ psycholoog io tot Klinische neuropsycholoog
Marion Dijkstra, GZ psycholoog, systeemtherapeut
Programma • Wat is een post partum depressie, signalen en symptomen • Waarom psychotherapie • Waarom interpersoonlijke psychotherapie (IPT) en wat is IPT? • Bespreking groepssessies • Resultaten onderzoek • Discussie
• Welkom en introductie
• Moeilijkheden met (h)erkenning
Wat is een postpartum depressie? • Het is de meest algemene postpartum complicatie • Relatief weinig onderzoek! • Prevalentie first time PPD wereldwijd geschat op 10-15% vrouwen – maar: prevalentiecijfers varieren afh van het land van 4-75% (bv Halbreich & Karkun, 2006 en Leahy-Warren & McCarthy, 2007)
Wat is een postpartum depressie? • Het begin is geleidelijk (Buist, 1995) • Onbehandelde depressie kan een jaar of langer aanhouden (Cox, 1989) • Onderdiagnostiek, want vrouwen verbloemen voor familie, vrienden, professionals • Moeders met PPD hebben 2x zo grote kans op nieuwe depressieve episode in de volgende 5 jaar (O’Hara &Swain, 1996)
Nieuwe eisen, gebrek aan slaap, verminderde vrije tijd, verminderd betaald werk: UITPUTTING
De mythe van het moederschap • Dit moet de gelukkigste periode in mijn leven zijn • Ik hoor alles zelf te doen • Aan mijn leven verandert niets • Mijn behoeften doen er niet toe • Een band met je kind heb je gewoon • Borstvoeding is natuurlijk, dat is makkelijk • Moederen is je instinct • Ik moet een tevreden moeder zijn
Zwangershap en bevalling, gecompliceerde ervaring • Sociale situatie en relaties veranderen • Rolverandering • Her-evaluatie van de relatie met eigen moeder
• Maar ook: rouw (eerdere miskramen) • En: complicaties bij baby
Wat zijn tekenen en symptomen • 5 of meer vd volgende symptomen, >2weken – – – – – – – –
Aanhoudende depressieve of sombere stemming Gebrek aan interesse of plezier in dingen Gevoelens van waardeloosheid of schuld Uitputting en gebrek aan energie Slechte concentratie of geheugen Veranderd slaap- en of eetpatroon Duidelijke gewichtsafname of –toename Terugkerende gedachten aan dood of suicide
Bijkomende symptomen • Verminderde interesse voor fysiek contact met partner • Gevoelens van inadequaatheid ermee om te gaan • Gevoelens van extreme boosheid • Angst voor het kind • Angst om alleen te zijn met het kindje • Angst om afgewezen te worden door de partner • Angst voor een ongeluk of dood van de partner • Nare gedachten van verlaten
Risicfactoren Rebecca Reay
• • • • • • • • •
Persoonlijke en familie geschiedenis van depressie Depressie tijdens de zwangerschap De leeftijd van de moeder (<18 of >32) Slechte relatie met de partner of geen partner Slecht steun systeem Problemen tijdens de bevalling of complicaties Ongewenste/ ongeplande zwangerschap In verleden (spontane) abortussen of dood geboortes Persoonlijkheidstype: perfectionistisch, angstig, obsessief • Gezondheid baby, temperament en gedrag
Risicfactoren vervolg Rebecca Reay
• Lage eigenwaarde • Geschiedenis van misbruik, affectieve verwaarlozing • Lage SES, jong
IMPACT • • • • •
Individu Kinderen Partners Familie Participatie in maatschappij (werk)
Effectieve behandelingen luisteren en begrijpen
• • • • • • • •
Interpersoonlijke psychotherapie (O’Hara 2000) Cognitieve gedragstherapie (Nardi et al, 2012) Gestructureerde groepsbenaderingen PPD ondersteuningsgroepen Antidepressiva Ondersteunende counseling Moeder en Kind gezondheid ondersteuning Ondersteuning vanuit de eerste lijn (HA, consultatie)
Interpersoonlijke psychotherapie • Ontwikkeld door Klerman ea (1984) • Gericht op verbeteren interpersoonlijk functioneren • Uitgangspunt is depressie als biologische ziekte • Behandeling in het hier en nu, focus • Individueel en in groep
Wat is IPT? • Theoretische achtergrond van IPT: – Hechtingstherorieen – Interpersoonlijke theorieen – Sociale theorie • Doelen: – Psychiatrische symptomen – Interpersoonlijke relaties – Sociale steun • Tactieken en technieken
Wat is IPT? Interpersoonlijke crisis
distress
Onvoldoende sociale steun
Hechtingstijl Biologische kwetsbaarheid
Wat is IPT? • Theoretische achtergrond van IPT: • Doelen: – Psychiatrische symptomen – Interpersoonlijke relaties – Sociale steun • Tactieken en technieken
Wat is IPT? • Theoretische achtergrond van IPT: • Doelen: • Tactieken en technieken – 4 foci: rouw en verlies; interpersoonlijk conflict; rolverandering; interpersoonlijke sensitiviteit/tekort – Probleem gericht – Oplossingsgericht – Tijds restrictie
Wat is IPT • Technieken IPT-G (Dina Snippe) – – – – – – –
Verhelderen van gevoelens Aanmoedigen uiten van gevoelens Vasthouden aan het focus Verbinden van probleemgebieden Experimenteren met verschillende coping-stijlen Communicatieanalyse Psycho-educatie
From: Efficacy of Interpersonal Psychotherapy for Postpartum Depression Arch Gen Psychiatry. 2000;57(11):1039-1045. doi:10.1001/archpsyc.57.11.1039
Figure Legend: Depression Outcomes for Completer Subjects*
Date of download: 11/21/2012
Copyright © 2012 American Medical Association. All rights reserved.
interlude • Waarom ipt? – Zeer passende foci (mn rolverandering interpersoonlijk conflict, maar ook rouw) – Patient voorkeur (boven medicatie) – Effectiviteit bewezen
interlude • Waarom ipt? – specifieke aandacht nodig voor PPD aspecten, zoals: psychoeducatie in sex, contraceptie opvoeding en de aanwezigheid kindjes en partners???
IPT in RPC-W: Over de groep • 8 bijeenkomsten gedurende 2 uur • Gesloten gestructureerde groep • Aanvankelijk kunnen klachten toenemen • Focus op verbeteren van relaties • Centraal staan de veranderde roleisen, verwachtingen. • Focus op wat goed is voor jou
Doelen • Verminderen van symptomen van depressie • Verbeteren van de vaardigheid om te gaan met rolverandering • Verbeteren van vaardigheid om effectief te communiceren.
Thema’s • Oude rol – Nieuwe rol • Conflicten – Directe communicatie – Verwachting bijstellen – Hulpbronnen
Oude rol
Nieuwe rol
Thema’s (2) • Communicatieanalyse, rollenspel • Patronen in relaties –Kijken door je eigen bril –Bijstellen • Partneravond • Follow-up na 6 weken
Zitting 1 • Kennismaking, groepsregels, vertrouwelijkheid scheppen • Psycho-educatie over depressie als ziekte, prognose, behandeling • Uitleg IPT • Inventarisatie problematiek, persoonlijke doelen, sociogram
Zitting 1 • VRAAG: • Welke groepsregels zou je in ieder geval moeten afspreken?
Doelen • • • • • • • • •
meer zelfvertrouwen vrolijker meer genieten (minder op automatische piloot) meer geduld (voornamelijk bij huilen/gebrek aan slaap) meer naar buiten/op pad minder belangrijk vinden wat anderen denken/vinden meer vertrouwen in mijn kind (= sterker dan ik denk) normaal kunnen slapen niet zo streng zijn voor jezelf (minder perfect)
Zitting 2 • Rolverandering bij de geboorte van de baby • Oude rol, voor- en nadelen • Nieuwe rol, voor- en nadelen
Oude rol: positieve aspecten
Oude rol: positieve aspecten • • • • • • • • • •
Vrijheid (baas over eigen agenda) Financiële vrijheid Gelijkwaardigheid met partner Geen zorgen/ zorgeloos Zelf bepalen waar je aandacht voor hebt Vrijheid van leven Energie Vrolijk wakker worden/ opstaan Spontaniteit Aandacht voor elkaar; uitgebreid tijd voor elkaar kunnen nemen
Oude rol: negatieve aspecten
Oude rol: negatieve aspecten • • • • • • • • • • • • •
Geen, minder een gezin vormen Teveel bezig met anderen Gevoel hebben dat het echte leven nog moet beginnen Bereiken van een wens Pijn dat het niet lukt/ omgaan met teleurstelling Verdedigen van je positie Te veel werken Minder serieus genomen worden/ niet gehoord worden Verschillende dingen niet afmaken/ meer fladderend Kan ik het wel, doe ik er toe De wereld is (te) groot Zingeving Niet meer vrijen op cyclus
Nieuwe rol: negatieve aspecten
Nieuwe rol: negatieve aspecten • • • • • • • • • • • •
Moe Weinig aankunnen Minder/ geen tijd voor jezelf, vrienden Onzekerheid of ik een goede moeder ben Enorm waakzaam Kwetsbaarheid van de baby Gevangen voelen (het is definitief), verstikkend Verantwoordelijkheid Van alles naar niets en dat continu Einde zelfstandigheid Anderen kunnen alles -> zijn supermoeder en ik faal Aan alles moeten denken
Nieuwe rol: negatieve aspecten (2) • • • • • • • • • • • • •
Minder seks Verandering van je lijf, verandering van je conditie Altijd vroeg op Angst, bezorgdheid om kind Minder ruimte in het huis (letterlijk) Minder vriendin voelen van je partner Zoeken naar nieuwe identiteit Combinatie werk-kind Andere band met (schoon)moeder Vaker het huishouden moeten doen Obsessie met slapen Minder flexibel zijn dan je dacht Afwijken van je plannen
Nieuwe rol: positieve aspecten
Nieuwe rol: positieve aspecten
• • • • • • • • • •
De liefde die je voelt Andere band met (schoon)moeder Natuurlijke begrenzer in je werk Verantwoordelijkheid voor klein mensje dat van mij is Een lach van mijn kind Het moeder zijn (ik hoor erbij) en verantwoordelijkheid Je partner gelukkig zien Lekker knuffelen Verzorging Minder onzeker over lichaam
Nieuwe rol: positieve aspecten
• • • •
• • • • •
Nieuwe mensen leren kennen Een gezin zijn, meer compleet voelen Meer waardering voor schaarse tijd met partner Respect van partner (Hij vindt mij na de bevalling stoer) Zien van ontwikkeling De wereld zien door de ogen van je kind Andere kant van je partner zien Einde van leegte Gestructureerder leven, meer doelgericht
Zitting 3 • Rolverandering: uitdagingen in de nieuwe rol, oplossingen • Samenvoegen oude en nieuwe rol • Verheldering van de thema’s • Begin maken met communicatieanalyse • Sociogram
Zitting 4 • Conflicten en strijd: uitdrukking geven aan je gevoelens • Verwachtingen van de ander, hulp vragen • Duidelijkheid
Zitting 5 Bijleggen van ruzie door: • Bijstellen van verwachtingen • Directe communicatie • Hulpbronnen, andere oplossingen? • Kwetsbaar opstellen • Rollenspel en communicatieanalyse
Zitting 6 Patronen in relaties: • Hoe gaat ieder relaties aan? • Hoe voel je je bij dit probleem? • Herken je dat van vroeger? • Aan welke relatie uit het verleden doet het denken? • Hoe kan ik me anders opstellen? • Rollenspel
Zitting 7 • Nogmaals patronen in relaties en mogelijke aanpassing van communicatie en gedrag • Uitwerken en oefenen • Bespreken van het einde van de groep
Zitting 8
• Stilstaan bij veranderingen • Doornemen van probleemgebieden • Samenvatten van thema’s van alle groepsbijeenkomsten • Toekomst bespreken, terugvalpreventie • Afscheid nemen van elkaar
Follow-up • • • • •
Terugvalpreventie Vroege signalen Risicovolle periodes Effectieve strategieën Hulpbronnen
Partneravond • Uitgebreid stilstaan bij postpartumdepressie, symptomen, signalen, behandeling • Delen van ervaringen, overlevingsstrategieën voor partners • Wat kunnen partners doen? • Video: Baby Blues, Ikon
Wat kunnen partners doen • Empathie: laten weten dat je de ander begrijpt! Dit betekent vaak NIET oplossen maar eerst luisteren en proberen te begrijpen hoe zij zich voelt. Hierdoor “ont-stresst”de ander al. • Aanbieden van praktische hulp • Herformulering: kijk naar het positieve • Verheldering van misvattingen • Andere strategieën • Seks en intimiteit • Overlevingstips voor partners
Metingen • Zelf-invullijst depressieve symptomen, IDSSR • Klachtenlijst, SCL-90-R • Gezondheidstoestand vragenlijst, SF-36 • De Utrechtse Coping lijst, UCL
Resultaten
Resultaten RPC-W • N=24 • Lft 31
Vooraf
Na afloop
SCL-90 totaal
211
185
BDI
36
26
UCL-act
15
17
UCL-pal
18
19
UCL-ver
17
16
UCL-soc
14
15
UCL-pas
15
15
UCL-exp
7
6
UCL-ger
11
11
stellingen
Stellingen Mannen moeten ook deelnemen aan de IPT-G voor PPD Zie bv Brockington in the Lancet van Brockington, 2004, over Partner Assisted IPT
Stellingen
8 bijeenkomsten is te kort om al deze thema’s uit te werken. Minimaal 12 bijeenkomsten nodig
Stellingen In het oorspronkelijke draaiboek van deze IPT-g wordt het sociogram niet gemaakt . IPT kan best zonder sociogram
Stellingen
Een effectieve behandeling van vrouwen met ppd kan niet zonder uitgebreide psycho-educatie over seksualiteit
Stellingen Ppd is te ernstig om afdoende behandeld te kunnen worden in 8 weken. Daarom moet er altijd een individuele follow-up behandeling worden afgesproken
Stellingen Vrouwen in de groep willen vaak de groep als steungroep gebruiken en mailen elkaar tussendoor. Dit moet vanuit goed therapeutisch milieu worden verboden door de therapeuten
Stellingen Partneravond: Partners zouden juist een keer bij de groep moeten aansluiten ipv uitgenodigd op een aparte avond zonder hun partner
Stellingen
Een partneravond is overbodig. Het gaat immers om de behandeling van de moeders.
Stellingen
Eén van de groepsregels moet expliciet door therapeuten worden ingebracht: tussentijds stoppen is verboden
Stellingen
Groepsgrootte: er is een even aantal deelenemrs nodig om “the odd-one-out” te voorkomen
Stellingen Therapeuten moeten niet vooraf de foci kiezen. Alle foci moeten aan bod kunnen komen, naast rolverandering en conflict in ieder geval ook rouw.
Stellingen De korte timeframe, het oplossingsgerichte karakter en de focus in het hier en nu, maakt dat IPT voor PPD ongeschikt is voor vrouwen met persoonlijkheidsproblematiek
Stellingen Kindjes moeten een aantal keer in de groepssessies aanwezig zijn, dit om de interactie moeder kind mee te nemen in de behandeling
Stellingen Partner avond mag niet door de groepstherapeuten worden gedaan, maar door onafhankelijke, en bij voorkeur mannelijke, therapeuten
Dank voor jullie aandacht!
