ARCHIEF
Internationale Nieuwe Scène Juni 2004
xi
-1-
Archief Internationale Nieuwe Scène 1. Identificatie 1.2. Titel, naam, omschrijving Archief van de Internationale Nieuwe Scène. 1.3. Datum of periode van ontstaan Van 1973 tot en met 1997. 1.4. Beschrijvingsniveau Fonds. 1.5. Omvang Ongeveer 25 lopende meter papieren archief, audiomateriaal (ongeveer 5 lopende meter LP’s, een vijftigtal cassettes, een tiental geluidsbanden), een dertigtal video’s (VHS en Betacam) en fotomateriaal.
2. Context 2.1. Naam van de archiefvormer Internationale Nieuwe Scène (INS). 2.2. Administratieve geschiedenis / biografie In 1970-71 was de Italiaan Arturo Corso tweemaal in de Antwerpse Koninklijke Nederlandse Schouwburg (KNS) te gast als regisseur van o.m. ‘Het zevende gebod: steel wat minder!’ naar zijn landgenoot Dario Fo. Twee toenmalige KNS-acteurs, Charles Cornette en Hilde Uitterlinden, waren zo enthousiast over het werk van Fo en Corso dat ze zes maanden vrijaf namen bij de KNS om samen met Corso een eigen vrije productie op te zetten, ‘Mistero Buffo’, naar teksten van Dario Fo, met volksliederen op tekst van Wannes Van de Velde. Aan de hand van het lijdensverhaal van Christus verbeeldde de voorstelling de eeuwenlange strijd van het volk tegen de machthebbers. ‘Mistero Buffo’ ging op 16 november 1972 in première in de kleine zaal van de Koninklijke Muntschouwburg in Brussel. Het succes was enorm. Zo’n theater had Vlaanderen immers nog nooit gezien: inspiratie putten de makers uit aloude theatertradities als het mysteriespel en de commedia dell’arte, het resultaat was maatschappelijk geëngageerd volkstheater dat dreef op poëtische beelden, ritme en muziek en vooral de collectieve inzet van een grote groep acteurs en muzikanten. Met ‘Mistero Buffo’ beleefde het politieke theater in Vlaanderen zijn definitieve doorbraak. Gesterkt door het succes, besloot de meerderheid van de acteurs het experiment verder te zetten en een autonoom strijdend politiek volkstheater op te richten. Enkele nieuwe acteurs vervoegden de groep, en in februari 1973 was het tweetalige Internationale Nieuwe Scène – Nouvelle Scène Internationale een feit. Met ‘Mistero Buffo’ werd daarop ook internationaal getoerd, met voorstellingen op o.a. het Holland Festival en het Festival d’Avignon. Door het succes echter bleek het onmogelijk in de twee talen te blijven spelen. Na de zomer ging de Internationale Nieuwe Scène (INS) ééntalig door. Met ‘Putsch’ (1974) zette de INS een nieuwe stap. Anders dan ‘Mistero Buffo’ speelde deze productie expliciet in op de politieke actualiteit, met name de staatsgreep in Chili in 1973. Opgezet als ‘interventiestuk’ om tijdens solidariteitsavonden te brengen, groeide
-2-
‘Putch’ gaandeweg uit tot een volavondvoorstelling. Ook in de jaren daarop schuwde de INS politieke stellingnames niet. De groep geraakte steeds sterker betrokken op de arbeidersbeweging van de jaren ’70. Dat laatste was een van de aanleidingen voor een deel van de acteurs, onder wie Wim Meuwissen, om een andere weg in te slaan. Zij stonden op hun autonomie als kunstenaars, en voelden er weinig behoefte toe om zich door socio-politieke groepen op sleeptouw te laten nemen. Ook artistiek waren er meningsverschillen: waar Cornette en Uitterlinden consequent op Fo en de volkstheatertraditie teruggrepen, vond een deel van de groep dit een teren op het succes van ‘Mistero Buffo’. Zij voelden de drang om andere theatervormen te ontdekken. In september 1976 werd de INS gesplitst in: ‘het Kollektief I.N.S.’ en ‘de I.N.S.-Mannen van den Dam’. In 1978 kocht het Kollektief INS een circustent, waarmee de groep vijftien jaar lang zou rondtrekken om haar werk bij een groot publiek te brengen. In het vervallen Zuiderpershuis op de Antwerpse Waalse Kaai vond de groep een repetitieplek. Na de restauratie van het Zuiderpershuis in 1991 maakte het Kollektief er ook zijn vaste speelplek van. Het élan van de groep was intussen tanend. Ook al werd het repertoire uitgebreid, onder meer met stukken van Bertold Brecht, toch bleef het initiële succes van ‘Mistero Buffo’ als een schaduw boven de groep hangen. In 1993 stelde de Raad van Advies voor Toneel (RAT) voor om de INS niet langer subsidies toe te kennen. De Vlaamse executieve schoot echter te hulp met een overbruggingskrediet. Vier jaar later, in 1997, werden de subsidies van de INS definitief stopgezet. Het Kollektief besliste daarop mee op te gaan in de structuur van het als kunstencentrum erkende ‘Wereldculturencentrum Zuiderpershuis’. Momenteel brengen Charles Cornette en Hilde Uitterlinden nog steeds producties uit onder de naam Internationale Nieuwe Scène, maar feitelijk bestaat de groep niet meer. Daarnaast staan Cornette en Uitterlinden in voor de receptieve theaterwerking van het Zuiderpershuis. 2.3. Geschiedenis van het beheer De basis van het archief van de INS werd al in 1972 gelegd in de Orgelstraat in Antwerpen. Eind jaren ‘70 verhuisde het met het gezelschap mee naar diens nieuwe adres in de Hertstraat in Deurne. Op die plek werd het archief in de daaropvolgende jaren verder gevormd. Bij de verhuizing naar het Zuiderpershuis in 1983 werd het hele archief mee overgebracht. Na verschillende verhuizingen binnen het Zuiderpershuis zelf, werd het hele archief eind jaren ’90 fysiek samengebracht op de zolder, waar het grootste deel opnieuw geordend en in archiefdozen opgeborgen werd. Uit plaatsgebrek werd een deel van het archief (vooral het zakelijke archief, LP’s en affiches) in 2003 overgebracht naar de kelder. Bij deze verhuizing werd een deel van het nog niet geordende archief geschoond.
3. Inhoud en structuur 3.1. Inhoud, samenvatting
-3-
Het archief bevat het zakelijke en artistieke archief van de Internationale Nieuwe Scène van zijn ontstaan in 1973 tot in 1997, toen het gezelschap opging in het Wereldculturencentrum Zuiderpershuis. Het zakelijke archief omvat de boekhouding, subsidiedossiers, zakelijke correspondentie, contracten, enz ... Het artistieke archief bevat dramaturgisch materiaal (theaterteksten, boeken en tijdschriften, mappen over bepaalde onderwerpen, reisverslagen, enz …), promotiemateriaal van producties, tentoonstellingen en andere projecten (persknipsels, programmabrochures in verschillende talen, tijdschriften, flyers, affiches, persmappen in verschillende talen, eigen publicaties, enz …), speellijsten, zaal- en lichtplannen, enz ... Daarnaast is er ook een fotoarchief met vooral productiefoto’s, audiomateriaal (cassettes en geluidsbanden met liedjes en muziek van voorstellingen, LP’s met liedprogramma’s) en video’s. Ook de plannen en de dossiers met betrekking tot de restauratie en de renovatie van het Zuiderpershuis maken deel uit van het archief van de Internationale Nieuwe Scène. 3.2. Informatie over de selectie en vernietiging Het archief van de INS blijft bewaard in het Wereldculturencentrum Zuiderpershuis. 3.3. Aanvullingen Geen, het archief werd afgesloten in 1997. 3.4. Ordeningsstelsel Zakelijk archief: De kasstukken en de rekeninguittreksels werden per seizoen geordend, en daarbinnen per boekhoudkundig nummer (het begin- en het eindnummer staan vermeld). De contracten werden alfabetisch, volgens plaats van optreden, geordend (de letter van het alfabet wordt vermeld). De correspondentie werd per seizoen geordend. Artistiek archief: Flyers, programmabrochures, reisverslagen, persmappen, documentatie, tijdschriften, teksten, knipsels, enz … werden apart en/of samen per jaar en/of per productie geordend. Affiches werden per productie geordend. Productie en datum staan hierbij op een bijgevoegd document vermeld. De LP’s werden per productie geordend. De jaarboeken en tijdschriften werden per titel geordend. Het fotomateriaal werd grotendeels per productie geordend. Van enkele producties bestaan zelfs fotoboeken. De foto’s zitten wel erg verspreid over het hele archief.
4. Raadpleegbaarheid 4.1. Toegankelijkheid Raadpleging na toestemming van de archiefvormer, INS. Voor verdere gegevens, contacteer het VTi of het Wereldculturencentrum Zuiderpershuis. 4.2. Reproductiebepalingen Reproductie na toestemming van de archiefvormer, INS. Voor verdere gegevens, contacteer het VTi of het Wereldculturencentrum Zuiderpershuis. 4.3. Taal
-4-
Voornamelijk Nederlands; ook Frans, Engels, Duits, Italiaans. 4.4 Materiële toestand Het archief wordt in twee aparte ruimtes bewaard. Het zakelijke archief wordt voornamelijk in archiefdozen, op houten of metalen rekken, bewaard. Het artistieke archief wordt in kartonnen mapjes in gemeentearchiefdozen of in ringmappen bewaard, op houten of metalen rekken. Een deel van de theaterteksten, boeken en eigen publicaties worden in een afsluitbare metalen kast bewaard. De affiches worden opgerold in kartonnen dozen, rechtopstaand of samen in een kartonnen map bewaard. De LP’s worden in kartonnen dozen of los op een houten rek bewaard. Het fotomateriaal wordt in enveloppen, plastic mapjes, fotodozen en kartonnen mappen bewaard, in archiefdozen. Enkele dozen en enveloppen worden in een afgesloten metalen kast bewaard; enkele fotodozen en mappen worden in een lade van een plannenkast bewaard. Het beeld- en geluidsmateriaal wordt in een afsluitbare metalen kast bewaard. De plannen en dossiers i.v.m. het gebouw worden in kartonnen dozen bewaard, op een houten rek. Het deel van het archief dat zich in de kelder van het gebouw bevindt, wordt in vochtige omstandigheden bewaard. De geluidsbanden en een deel van het videomateriaal vereisen gespecialiseerde afspeelapparatuur. 4.5 Toegangen Er is geen inventaris; er is een speellijst aanwezig in het Wereldculturencentrum Zuiderpershuis.
5. Verwant materiaal 5.1. Bestaan en verblijfplaats van originelen Wereldculturencentrum Zuiderpershuis, Timmerwerfstraat 40, 2000 Antwerpen. 5.2 Aanwezigheid van kopieën Charles Cornette en Hilde Uitterlinden bewaren stukken met betrekking tot de INS, vooral teksten, literatuur en brochures van voorstellingen waaraan zij zelf meewerkten. Documentatie bij het Vlaams Theater Instituut (theaterteksten, knipsels, video’s, programmabrochures, documentatie, persmappen, …) en het AMVC-Letterenhuis (affiches, brieven, documenten, knipsels, opnamen, foto's en programmabrochures). 5.3. Verwante bestanden Het archief van de INS vanaf 1997 (vanaf het moment dat hun werking opgenomen werd door het Wereldculturencentrum Zuiderpershuis) bevindt zich op dezelfde lokatie (cf. 5.1). 5.4. Literatuur C. DERDEYN, Het Kollektief INS en de commedia dell’arte. Een probleemstelling, Leuven, 1984 (onuitgegeven licentiaatsverhandeling). F. REDANT en J. VAN SCHOOR (ed.), Toen theater een strijd was. Twintig jaar politiek theater in Vlaanderen 1965-1985, Vlaams Centrum van het ITI (Unesco), Antwerpen, 2001.
-5-
6. Annotaties 6.1. Opmerkingen Op termijn is een duidelijke fysieke scheiding van het zakelijke en het artistieke archief van de INS (resp. in kelder en op zolder) gepland, evenals een scheiding van het materiaal van de INS en het Wereldculturencentrum Zuiderpershuis. Hieraan gekoppeld is het de bedoeling om het nog ongeordende materiaal van de INS verder te schonen en te ordenen. De archiefruimte in de kelder wordt op termijn met een verluchtingssysteem uitgerust.
7. Beschrijvingscontrole 7.1. Opmerkingen m.b.t. de beschrijving De archiefbeschrijving werd opgemaakt door Tine Rams & Yasmina Boudia. 7.2. Beschrijvingsmethode en -regels De beschrijving is gebaseerd op de International Standard for Archival Description (ISAD(g)). 7.3. Data beschrijving Juni 2004.
i
i
De auteursrechten op álle tekstmateriaal liggen bij het Vlaams Theater Instituut. Reproductie, voor om het even welke doeleinden, van alle tekstmateriaal gepubliceerd op de website VTi-Podiumarchief, is verboden, tenzij met uitdrukkelijke en geschreven toestemming van het Vlaams Theater Instituut.
-6-
